BAN TIN THAN HUU CHU TRUONG: PHAM DINH LAN SO 102- 2017

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 102- 2017

Men goi cac em BT Than Huu 102.

Mung cho tat ca LTK o Houston deu thoat khoi con bao nhiet doi (tin so khoi tu Nguyen Van Vinh, Nguyen Viet Hieu) mac du troi mua gay ngap lut du doi.  So luong nuoc mua trong may ngay qua bang tong so vu luong cua ca nam.  O Galveston co Pham Duc Nhi khong biet co bi thiet hai gi khong.  Pham Duc Nhi hoc cung lop voi Vo Thanh Hieu, Nguyen Thi Be, Le Van Hoa v.v.  Neu bao chuyen ve Louisiana o do co Roan Hue, Pham Thi Ngoc Thu.  Roan Hue o xa New Orleans.

Cam on: 

1. anh chup lut o Texas tu Nguyen Viet Hieu  (co inh tran va sau bo; nuoc ngap den dinh bang ten duong tren Freeway?)

2. anh chup khi hai em Duong Van Anh va vo la Phung Thi Thanh sang tham gia dinh toi o Ohio 

3. anh chup gia dinh Do Thi Cai ngoai bai bien St Clemente.  Rat mung vi chung ta la nhung cay kha gia bi bung goc dem trong tren tho nhuong khac, khi hau khac, nguoi lam vuon khac la nhung da song va dam choi nay loc tot tuoi.

Ban Tin khong dau ky nay hoi dai.  Cac em rang doc.  Moi su bo tuc va thac mac deu duoc hoan nghinh.  Thanh Duong co the chia se voi O. Vo Chan Bat neu ong ay nhan doc.

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 102- 2017

TIN TUC

*    Trong bai viet ve truong Ly Thuong Kiet, khi de cap den Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh toi quen han Nguyen Van Sang, Phan Van Tinh, Nguyen Cong Khanh, Bui Thi Quy v.v.  Ve DHSP toi quen Hang Nguyet Anh.  Do la nhung LTK ma toi con nho va biet.  Nho cac em bo tuc them cho day du hon.  Hang Dieu Quang cho biet lop cua em co ba bac si:  Ly Van Xuan, Vu Huu Tri va Nguyen Kim Nen.  Bai viet khong sai nhung sot kha nhieu.  Hang Nguyet Anh tot nghiep DHSP nhung thong duoc day vi than sinh la dai ta hoc tap cai tao.  Bui Thi Quy chua tot nghiep HVQGHC thi phai doi nghe va tim duong vuot bien!  Khi noi den khoa 1959 toi sot ten hai nguoi rat de nho la Tran Quang Hien va Huynh Van Tong.  Mua he nam 1970 trong luc toi trong coi xay cat nha  bong co vai quan nhan ao vao om chat toi lai.  Toi khong biet chuyen gi xay ra.  Nhin ky thay Tran Van Tao va Huynh Van Tong.  Hom ay cac em cho toi bang xe Jeep len Bung an banh beo bi o tiem My Lien.  Tren duong di xe bi ket vi co mot tai nan xe co chet nguoi tren Cau Ngang (thuoc xa Hung Dinh) loi 100 m.  Sau do khong lau toi bang hoang khi nghe tin Huynh Van Tong mat o Da Lat.  Ve danh sach ban giang huan toi quen co Huynh Ngoc Minh va Pham Thi Phuc va chac chan con quen nhieu lam.  Co Minh cho toi biet gia dinh co co mua mot can nha rong lon o Bung nam tren Quoc Lo 13.  Can nha nay truoc nam 1945 la can nha cua nguoi chi ho cua toi, chi Pham Thi Cuu, vo cua ong giao Tran Van Nghi, than sinh cua nu bac si Tran T. Kim Loan hien nha o Paris gan nha cua Pham Quoc Kiet, GS ENS.  Neu con song bay gio Tran T.Kim Loan o vao tuoi 90.  Kim Loan sang Phap tu nam 1948.

*   Anh chi Le Gia Dat da den Nam California doan tu voi truong nu vao dau thang 08-2017.  Chuc mung anh chi Dat duoc nhieu phuc hanh tren dat moi ben con va chau ngoai.  Pham Dinh Lan.

*   Tran Ngoc Thanh thong bao se to chuc mot cac hop mat chao mung thay Le Gia Dat den dinh cu o Hoa Ky tai nha hang AMI RESTAURANT o Garden Grove vao ngay 27-08- 2017 vao luc 5 gio chieu. 

*   Nguyen Thi Thanh Duong doc bai ve truong LTK va cho biet doc den ten thay co nao Thanh Duong hinh dung ngay thay co do.  Nhan day toi xin duoc nhac qua ve cac cuu nam, nu giao su trong va ngoai nuoc.  Cac ong Nguyen Van Do, Chu Khac Duy, Vo Van Nhan, Pham Quang Trung, Nguyen Van Chuong, Nguyen Van Trong (tho ky), Bui Van Bay (giam thi), Do Duc Hiet (giam thi), Vo Dinh Ai, Pham Thi Mong Diep, Vo Thi Huong, Dinh Van Lo, Nguyen Quang Xy, Bui Duc Chu, Pham Hoai Duc, Nguyen Manh Cam, Pham Dinh Huy da vinh vien ra di.  Co Le Thi Tuy Dai binh nang, mat kha nang di dung.  Co Ton Nu Thuy Tien song trong Nursing Home o San Jose.  Ong Tran Mai Chau nam nay 93 tuoi nhung van con kha nang tham du le ky nam 60 nam thanh lap truong Ly Thuong Kiet.  Khong co tin tuc gi ve ong Giang Ngoc Huy, Vo Triem, Tran Huu Danh, Nguyen Huu Thanh va co Le Thi Bat Tri.  Ong Tran Huu Danh o Phap theo loi ong Nguyen Minh Duc, hieu truong Petrus Ky, noi chuyen voi toi nam 1989.  Luc ay Chu Ba Thu sang tiem ruou cho Nguyen Minh Duc.  Thu noi voi Duc ve toi khong ngo Duc biet nhieu ve toi.  The la Duc xin so phone de goi va noi chuyen voi toi hang tieng dong ho.  Vai nam sau Thu cho toi hay Duc mat dot ngot nen toi khong co tin tuc gi ve ong Danh.  Duc va Danh lam re trong mot gia dinh cuu doc phu o Thi Nghe.  Giua Duc va toi con nhieu chuyen rat vui.

*   Cam on Duong Van Anh va Phung Thi Thanh goi cac anh chup 50 nam ky niem ngay cuoi cua hai em.  Phung Thi Thanh qua la mot dai gia.  Gia dinh hai em  da loan thanh uoc mong dien ta trong buc tranh TAM DA (PHUOC,LOC,THO).  Hinh chup  cho thay mot dai gia dinh gom con, dau, re, chau noi ngoai va chau co nua. 

*   Cam on Thien Duc Tu da pho bien bai Truong Ky Thuong Kiet.  Thien Duc Tu tuc Nguyen Buu Khanh rat men ngoi chua Thien Duc Tu ben canh truong Bo De ma em hoc truoc khi hoc lop tu tai II (de nhat) o Trinh Hoai Duc.  Du khac truong nhung cung thay day Khanh luon luon quan tam den nhung thay day cu va ban hoc cu.  Khanh la nguoi Sai Gon nhung song o Binh Duong mot thoi gian kha dai.  Em biet nhieu ve gs Vo Van Truoc, anh cua co Vo Thi Chi LTK, Nguyen Van Hoanh (sau nay co chuc vu quan trong trong nganh giao duc XHCN o Sai Gon), Huynh Van Cuong (sau nay co chuc vu hanh chanh tai dia phuong) o truong Ban Cong Binh Duong.  Trong thoi gian song o Binh Duong noi than sinh cua em lam viec tai toa hanh chanh tinh sau ong dac cu hoi dong tinh Binh Duong, Khanh hoc tu truong Ban Cong, truong Nguyen Trai, Nghia Phuong, Bo De den Trinh Hoai Duc.  Duong Duc Tai sau nay tot nghiep DHSP ban Viet- Han, gio non truoc cac ‘nu anh thu’ Bo De nhu Vo Thi Hue, Tran Kim Lien va ai nu cua ba hoi dong Duong Thi Hiem, vo cua ong huyen Tinh.  Hinh nhu nha cua anh Le Trong Buu, ks Cong Chanh, o gan nha ong huyen Tinh o sau nha tho Phu Cuong (Xom Bung Cai.  Ngo len phia doc la truong tieu hoc va binh vien Binh Duong).  Tai hien la chu mot cua tiem radio, TV va do dien tu o Canada.

*   Cam on co giao Trinh Thi Bai goi tho tham hoi suc khoe.

*   Cam on ba chuan pho doc su Bui Thi Quy da goi keo dau phong va keo me de an, uong tra ngam trang.  Keo dau phong dac biet lam.

VAI CHUYEN QUANH TA

Thay Giao

          Truoc khi nguoi Phap do ho nuoc ta, trieu Nguyen to chuc thi Huong (lay tu tai neu dau tam truong va cu nhan neu dau du tu truong), thi Hoi va Dinh (lay tien si va phan cap hang mac du duoi trieu Nguyen tuoc Trang Nguyen bi bai bo dua theo nguyen tac Tam Bat Lap <khong lap hoang hau, khong lap te tuong, khong lap trang nguyen> do vua Gia Long dat ra).  Dieu dang ngac nhien la khong nghe noi den truong cong lap o cac dia phuong nhu tinh, phu, huyen, xa.  Trong Luc Bo (Lai, Le, Hinh, Cong, Binh, Ho) khong co bo Giao Duc.  Bo Le cang dang luon viec giao duc (to chuc thi cu) va ngoai giao (cu phai doan sang Trung Hoa trieu cong , xin sac phong hay cau vien).  Dieu nay cho thay nuoc ta vao the ky XIX khong may quan tam den ngoai giao va giao duc.  Ngoai giao la trieu cong va giao dich voi Trung Hoa ma thoi.  Giao duc:  Khong mo truong cong lap, khong dao tao thay day hoc ma mo cac cuoc thi tam truong de chon cu nhan, tien si ra giup nuoc!  Xa hoi ngan nam van khong thoat ra ngoai  cai vong lan quan xa hoi goi ghem trong cau :

Con vua thi lai lam vua

Con sai o chua thi quet la da.

          Phap chiem dong tam tinh Nam Ky nam 1862.  Thi huong bai bo o Bien Hoa, Gia dinh, Dinh Tuong.  Den nam 1867 ba tinh mien Tay (Vinh Long, An Gang, Ha Tien) bi Phap chinh phuc.  Han hoc bi bo höan toan o Nam Ky.  No duoc duy tri o Bac Ky den nam 1915 va Trung Ky vao nam 1918.

          Nhung nha tri thuc Tay hoc dau tien o Nam Ky la cac ong Petrus Truong Vinh Ky, Paulus Huynh Tinh Cua, Diep Van Cuong, Truong Minh Ky.  O Bac Ky co cac ong Pham Quynh, Nguyen Van Vinh.  O Trung Ky co cac ong Nguyen Huu Bai, Ngo Dinh Kha, Tran Trong Kim.

          Phap la quoc gia trong van chuong nen ho cung co tu tuong trong ne thay nhu nguoi nuoc ta trong ne cac thay do ngay xua.  Ho tu hao ve Ecole Normale Superieure (ENS) cua ho.  Thay giao tot nghiep ENS chi viet danh hieu khiem ton Ancien Eleve de l’Ecole Normale Superieure la du.  Neu manh hon thi de Professeur Agrege, Ancien Eleve de l’Ecole Normale Superieure (Giao Su Thac Si, cuu Hoc Vien Truong Cao Dang Su Pham).  Nguoi duoc vao truong nay phai qua mot ky thi tuyen gay go. 

          Nuoc ta la mot nuoc nong nghiep ngheo nan co qua khu thuoc dia lau dai.  Dan ta tu hao nuoc minh co van hoa ngan nam.  Du vay van co cau:

Hoc tro di mo ca sat,

Thay giao o nha…

*

Dua leo cham voi ca keo

Hoc tro ngheo di hoc ‘normale’.

Nhung cau ve tren goi len su ngheo kho cua nghe day hoc.

Xet ve quyen uy va quyen loi thay giao khong hon bat cu nghe nao trong xa hoi. 

          Duoi thoi Phap thuoc thay giao cac lop so dang tieu hoc tu lop dong au (cours enfantin) den lop ba (cours elementaire) chi can co bang tieu hoc va duoc huan kuyen phuong phap su pham trong mot thoi gian ngan de ra day cac lop so dang tieu hoc.  Hang nam cac thay phai du cac lop tu nghiep su pham.  Vao thap nien 1920, 1930 va 1940  dau bang CEPCI cung kha vat va.  Thi CEPCI gom co thi viet va thi van dap.  Nhieu nguoi dau xong CEPCI thi cuoi vo va tim cong viec lam.  Nho co so von Phap Van thay giao so dang tieu hoc cung duoc cac vien chuc xa thon men mo va nho viet ‘lap bo’ (rapport) cho quan truong hay tinh truong.  Mot su so sanh giua bang CEPCI voi bang tot nghiep lop 5 bay gio se khong on chut nao tren cac phuong dien tuoi tac, kien thuc, kinh nghiem, dieu kien hoc va thi cu.

          De duoc day lop nhi (cours moyen) va lop nhat (cours superieur) phai tot nghiep truong Su Pham (Ecole Normale) hay co bang Brevet hay Diplome (DEPSI- Thanh Chung).  Dieu kien hoc truong Su Pham:  co bang tieu hoc, duoc dau trong ky thi tuyen (concours) vao truong Su Pham.  Thoi gian hoc la 04 nam co the co Brevet Elementaire hay bang DEPSI tuc bang Thanh Chung (Diplome) hay khong co khong can thiet.  Cac ong Ung Van Khiem, Ca Van Thinh, Pham Van Chieu (Doc Chieu, than sinh cua Pham Minh Si- co ten duong Pham Van Chieu trong TP Ho Chi Minh) …la nhung nha giao tot nghiep truong Su Pham. 

          Trong thoi ky dat nuoc qua phan Viet Nam Cong Hoa thanh lap truong Quoc Gia Su Pham.  Dieu kien thi tuyen vao truong: phai co bang Trung Hoc De Nhat Cap hay bang BEPC.  Thoi gian hoc: 03 nam.  Mot so nhung vi nay duoc dua len day cac lop trung hoc de nhat cap.

          De duoc day cac lop trung hoc de nhat cap tu 1ere annee (de that- lop 6) den 4eme annee (de tu- lop 9) phai la nguoi tot nghiep Ecole Normale Superieure Ha Noi (Cao Dang Su Pham).  Dieu kien vao truong Cao Dang Su Pham:  co bang Diplome hay Brevet va duoc cham dau trong mot ky thi tuyen.  Thoi gian hoc: 03 nam.  Cac vi nay mang danh hieu ‘professeur’.  Nha giao tot nghiep Cao Dang Su Pham Ha Noi chia lam hai nhom:  a. nhom khoa hoc xa hoi day Van, Phap Van, Cong Dan Giao Duc & Luan Ly, Lich Su & Dia Ly.  b. nhom khoa hoc day Toan, Ly Hoa, Van Vat.  Giao su Tran Van Huong, Ho Van Huyen, Tang Xuan An, Truong Van Di, Nguyen Ngoc Cu, Le Van Hai…tot nghiep Cao Dang Su Pham Ha Noi.  Ong Tran Van Huong day o truong Le Myre de Villers o My Tho sau ve lam Thanh Tra Hoc Chanh o Tay Ninh.  So giao su de nhi cap nguoi Viet rat it duoi thoi Phap thuoc.  So nay gia tang vao thap nien 1950 voi nhung vi co cu nhan khoa hoc, van chuong hay tot nghiep o cac dai hoc ngoai quoc ve nhu cac ong Ho Van Truc (Ly Hoa, Chasseloup Laubat), Le Van Hai (Triet, Chasseloup Laubat roi Jean Jacques Rousseau),Phan Ngoc Phuong (Toan, Petrus Ky), Pham Van Thuat (Anh Van, Petrus Ky), O. Phoi (quen ho) (Ly Hoa, Petrus Ky), Nguyen Van Kiet (Phap Van) v.v.  O cac tu thuc co cac ong Vuong Gia Can, Phan Ngoc Tan (Ca hai deu la ky su Canh Nong). Thai Thi Ngoc Thanh (Anh Van), Phan Van Hue (Phap Van), Nguyen Huu Chinh (Phap Van), Nguyen Van Linh (Phap Van) v.v.  Theo ong Trinh Dinh Thao, luat su Tien si Luat khoa, luat su Thai Thi Ngoc Thanh la nguoi gioi ngon nnu nhat o Dong Duong.  Ba noi tieng Phap, Anh va Tay Ban Nha troi chay va rat chuan.  Ba khong co gia dinh va khong duoc nhieu nguoi trong gioi luat su biet den.  Dieu la la ba gioi ngoai ngu nhung khong noi tieng Viet luu loat nhu noi ngoai ngu!

          Tong thong Ngo Dinh Diem la mot nha hanh chanh tung lam quan thu thu vien trieù dinh Hue, tri huyen Hai Lang va tuan vu Binh Thuan.  Khi lam tong thong ong quan tam den giao duc va hanh chanh.  Truoc khi  Dai Hoc Su Pham ra doi da co truong Cao Dang Su Pham tren duong Cong Hoa.  Dai Hoc Su Pham ra doi nam 1958 nam dao tao giao su trung hoc de nhi cap.  Ta co Dai Hoc Su Pham Sai Gon, Hue va Da Lat.  Dac biet Dai Hoc Su Pham co ban Su- Dia, mot mon hoc khong duoc khuyen khich duoi thoi Phap thuoc.  Lich su ma hoc sinh Viet Nam hoc duoi thoi Phap thuoc la lich su nuoc Gaule, chien tranh Bach Nien, cach mang 1789, 1830, 1848, de quoc La Ma, Byzantine, van minh Ai Cap v.v.  O Viet Nam ma hoc sinh da thay song Seine tho mong, vuon Luc Xam Bao (Luxembourg) duyen dang, nha tho Notre Dame de Paris cao ngat va da nghe tieng reo ho khi pha nguc Bastille.  Qua tinh chanh phu Ngo Dinh Diem khuyen khich giao duc khi cho chi so luong khoi diem cua giao su tot nghiep Dai Hoc Su Pham la 470 so voi chi so luong khoi diem cua cac pho doc su tot nghiep Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh la 430.  Giao su dung lop phai an mac chinh te.  Do chi la su khich le tinh than cho thay giao ma thoi.  Tren thuc te ta co cong thuc nghich nhu sau: chi so luong 430 > 470.

****

          Quoc gia nao tren the gioi cung biet giao duc quan trong va la nen mong cua su phat trien quoc gia.  Nhung o bat cu noi nao tren the gioi thay giao la nhung nguoi chiu thiet thoi nhieu so voi nhung nguoi dong trinh do hoc thuc.  Doi voi chanh phu xay cat truong khong ton kem bang tra luong cho thay giao, mot luc luong tri thuc co mat khap noi trong nuoc chi kem quan so cua bo Quoc Phong ma thoi.  Thay giao la gach noi giua gioì thuong luu tri thuc va cac nha phu ho va gioi binh dan ngheo dot.  Nhieu thay giao  chan nghe cho rang do la nghe ban chao phoi nen tim cach chuyen sang nghe nghe hanh chanh vua co quyen uy vua co nhieu loi loc.  Ty le thay giao trong cac dang phai cach mang nhu Viet Nam Quoc Dan Dang, Dai Viet, dang Cong San Dong Duong rat cao.  Ngoai tru nhung nguoi giau co hoc hanh suong se va dat hoc vi cao va co dia vi quan trong trong xa hoi, nghe day hoc tao su song cho da so nhung nguoi co tinh than cau tien trong xa hoi Viet Nam.  Ho Chi Minh, Tran Phu, Ton Quang Phiet, Hoang Minh Giam, Vo Nguyen Giap, Ho Van Mich, Vu Hong Khanh, Ta Thu Thau, Phan Van Hum, Ho Huu Tuong, Nguyen Ngoc Huy…deu trai qua nghe day hoc.  Dong Kinh Nghia Thuc, truong Thang Long, truong Huynh Khuong Ninh, truong Le Ba Cang, truong Chi Lang …. la noi cung cap nguon song va moi truong hoat dong cua cac nha giao cach mang thuoc nhieu khuynh huong chanh tri khac nhau.

          It co nha giao nao map map hong hao.  Dieu do cho thay doi song vat chat khiem ton cua cac nha giao qua cac thoi dai.  Nguoi khong yeu nghe cam thay nghe day hoc ngheo kho va bac beo.  Cam nghi nao cung phan anh phan nao su that va mat tieu cuc cua nghe nghiep.  Suy cho cung nghe nao cung co su buon tui cua no.  Cai dep cua bat cu nghe nghiep nao la chu toan cong viec cua minh mot cach hoan my ma dung trong doi su bao dap. 

          Thay giao duoi thoi Phap thuoc lanh luong vai chuc dong piastres moi thang nhung van song thoai mai va co the nuoi con cai an hoc va giup do cho cac than nhan trong dong ho.  Tuoi huu tri duoi thoi Phap thuoc va Viet Nam Cong Hoa la 55.  Nguoi huu tri duoi thoi Phap thuoc duoc lanh huu bong hang thang tuong duong voi tien luong thang truoc khi huu tri neu co du 30 nam tham nien cong vu.  Luong thang cua thay giao tot nghiep Dai Hoc Su Pham duoi thoi De Nhat Cong Hoa la $7,900.  Gia mot lit xang la $5 va gia mot to pho o Sai Gon la $5.  Thoi ay ong Nguyen Ngoc Tho la bo truong bo Kinh Te.  Ong Tho la mot doc phu su.  Ong la mot nha hanh chanh hon la mot nha kinh te nhung voi su liem khiet va tam long thuc tam phuc vu cua ong kinh te Viet Nam Cong Hoa tuong doi on dinh mac du an ninh bat dau bat on o nong thon  ve dem.

          Toi chac chan nguoi doc khong khoi ngac nhien va hoai nghi khi doc den chuyen nguoi Phap thuoc dia cung ton trong thay giao va tran qui hoc tro.  Thay giao co doi song on dinh voi tu cach la mot cong chuc thuoc dia.  Khong mot thay giao nao phai vat va lam them 02, 03 cong viec moi du song.  Hoc tro khong phai tra tien khi di do hay di xe do.  Truong co cantine mien phi cho hoc sinh.  Nhung nguoi o tinh xa duoc dau vao truong Petrus Ky hang cao duoc cap phong ngu, an com mien phi trong truong.  Nhung nguoi xuat sac duoc cap hoc bong sang Phap hoc nhu truong hop ong Ta Thu Thau, Le Van Thoi v.v.  Vao thap nien 1990 chanh phu Paris san sang dung chua hai ong Nguyen Manh Tuong va Tran Duc Thao chi vi men tai cua hai ong ay cho khong de y den viec hai nha tri thuc nay o chien tuyen khac chong lai Phap trong chien tranh Viet- Phap vua qua.  Truoc do tren 40 nam ho khong hanh ha ong Nguyen Ngoc Bich sau khi bi bat vi dung trong hang ngu Viet Minh.  Ho men tai cua ong khi hoc Grande Ecole o Phap.  Ong Bich sang Phap, bo nghe cu de hoc y khoa va tro thanh bac si.  Mot viec lam co ve don gian nhung cuc ky kho.  Vay ma chi tom luoc co may hang chu!!

          Khong co nghe não tren the gioi co nhieu ngay nghi nhu nghe day hoc duoi thoi Phap thuoc.  Thay giao day tieu hoc duoc nghi 02 ngay trong tuan (thu nam <Jeudi> va chua nhat <Dimanche>).  Mot nam co 52 tuan le.  Vay thay giao co:  52 x 2: 104 ngay nghi hang tuan trong nam.  Thay giao co 03 thang nghi he co lanh luong day du (neu day truong cong), 03 tuan nghi le Paques (Phuc Sinh); 02 tuan le nghi Tet; 01 tuan le Giang Sinh (Noel) va cac ngay lich su khac nhu ngay dinh chien (11-11), le Hai Ba Trung v.v.  Tinh ra thay giao co it ra 240 ngay nghi trong nam nhung duoc lanh huong day du.

          Ve mat xa hoi quan chung khong che, khong khinh cac thay giao vi ngheo.  Do la nghe tuong doi it dung cham nhat mac du cung co vai du luan ve su doc ac cua thay giao ngay xua nhu thay giao bat hoc sinh chum tay lai roi khe bang thuoc bang!  Nao la bat hoc tro phai qui goi tren xo mit day gai.  Ghe gom hon la qui tren vo sau rieng gai cung va nhon!  Nhung du luan ay mo ta thay giao nhu nhung nhan vien phong khao vay.  Rat may la nhung du luan te hai nay khong duoc nguoi co chut ly tri don nhan.  Chuyen de hieu la thay giao di day hoc, di kiem dau ra xo mit hay vo sau rieng de hanh ha hoc tro moi ngay?  Con bo tien ra mua thi chac cac vi ay lam khong noi vi luong chi du song dau co du da de mua xo mit!  N'en nho rang sau rieng va mit deu co mua cho khong phai luc nao ra cho cung co.  Neu co, phai mua bao nhieu vo mit hay vo sau rieng moi ngay de hanh ha hoc sinh?

          Viet Nam la quoc gia co chien tranh dai dang nhat vao the ky XX sau khi de nhi the chien cham dut.  Chien tranh cang leo thang, doi song vat chat va tinh than cang suy sup.  Du vay hoc duong va truong thi o mien Nam Viet Nam van chua den noi hon loan nhu thoi vua Le chua Trinh. 

          Sau nam 1975 doi song cua thay giao cang the tham hon.  Tan che do ra ve nhu ton kinh thay giao bang cach cu hanh ngay Quoc Te Nha Giao (20-11) hang nam va to ra ca ngoi va an ui thay giao bang cau:  Khong tuong dong bia da nhung cung ve vang.  Mot so thay giao cua che do cu bi cho nghi viec.  Mot so duoc luu dung nhung khong du song nen cung xin thoi viec.  Mot so khac vuot bien.  Gia tu que huong!  Gia tu hoc duong!

CHUYEN DAI AFGHANISTAN

          Moi nguoi tren Trai Dat deu co dinh so.  Moi quoc gia cung co dinh so cua no.  Afghanistan (A Phu Han) la quoc gia co vi tri dia ly dac biet va do do, co dinh so cung dac biet.

          Afghanistan la mot quoc gia Trung va Nam A giua cac quoc gia to lon co nen van minh co xua nhu An Do (Ba La Mon Giao), Trung Hoa (Khong- Lao Giao), Ba Tu (Persia- Iran- Hoa Giao tuc Zoroastrianism, ton giao doc than co xua tren the gioi do Zoroaster  <duoc nguoi Hy Lap am thanh Zarathustra>   truyen giang). 

          Afghanistan rong 650,000 km2 (rong gap 02 lan nuoc Viet Nam).  Xu co nhieu nui non, sa mac, it song ngoi.  Afghanistan theo Hoi Giao da so thuoc phai Sunni.  Nuoc nay  co bien gioi chung voi cac nuoc Hoi Giao nhu Iran, Turkmenistan (cuu Cong Hoa So Viet), Uzbekistan (Cuu Cong Hoa So Viet), Pakistan, Kyrgyztan (cuu Cong Hoa So Viet) va Trung Quoc (mot phan bien gioi chung ngan noi lien Sinkiang (Tan Cuong) Hoi Giao).

          Nam 1973 che do quan chu do vua Zahir Shah (Shah khong phai la ho hay ten ma la vuong tuoc) dai dien bi lat do.  Muhammad Daoud Khan lthanh lap nen Cong Hoa va la tong thong cua che do moi.  Daoud Khan la nha doc tai phong theo chanh sach cai tri cua Cong San Lien So.  Den nam 1978 Daoud Khan bo Lien So de huong ve Saudi Arabia va Iran.  Luc ay Iran con than My.  Lien So cho nhung nguoi Cong San Afghanstan lat do Daoud Khan.  Noor Tarak thay Daoud Khan roi bi giet chet nam 1979.  Amin len lam tong thong va  bi giet chet vao cuoi nam 1979 khi Lien So xam lang vao Afghanistan.  Lien So dua Karmal len lanh dao Afghanistan Cong San.  Den nam 1986 Karmal duoc Muhammad Najubullah thay the.  Nhieu quan si Afghanistan bo ngu khi quan Lien So xam lang Afghanistan.  Cac nha lanh dao tinh than Hoi Giao chong lai su xam lang cua Lien So va chu nghia Cong San chu truong huy diet ton giao.  Dan Afghanistan dung chien thuât du kich de danh quan Lien So.  80% dan chung Afghanistan la dan nong thon va son thon.  Thi dan chi co 20%.  Du kich Afghanistan rat qua khich trong viec danh duoi xam lang.  Ho xem viec danh Lien So la mot cuoc Thanh chien.  Nguoi Afghanistan theo Lien So bi xu tu neu bi bat.  Than nhan cua ho cung bi trung phat nghiem khac.  Den nam 1988 Lien So danh phai rut quan ra khoi Afghanistan nhu mot cuong quoc bai tran.  Nam 1989 che do Cong San sup do o Dong Au.  Nam 1991 Lien So sup do.

          Chanh phu Cong San cua Najubullah cung sup do theo sau su rut quan Lien So ra khoi Afghanistan.  Najubullah bi hanh hinh.  Tu nam 1988 den 1996 co su tuong tan giua cac phe khang chien chong Lien So truoc kia.  Cuoi cung phe Taliban cua Muhammad Omar nam chanh quyen.  Luat Sharia duoc thi hanh nghiem nhat.  Afghanistan dung chua Osama Bin Laden lap trai huan luyen khung bo de hoat dong khap the gioi. 

          Sau vu 11-09-2001 xay ra o New York va Washington DC (Pentagon) My tan cong Afghanistan noi chua chap Osama Bin Laden va to chuc khung bo Al Qaeda.  Chanh quyen Taliban sup do.  Quan My va NATO vao Afghanistan.  Taliban thua nhung khong dau hang.  Osama Bin Laden va Omar khong bi bat.  Nam 2003 My lai quyet dinh tan cong Iraq nham lat do nha doc tai Saddam Hussein.  Hai cuoc chien tranh Afghanistan va Iraq duoi thoi tong thong Bush II (Cong Hoa) khien cho My tro thanh con no lon nhat the gioi va roi vao su suy thoai kinh te tram trong vao nam 2008.  De giam bot no va cuu van su suy thoai kinh te, tong thong Obama, vi tong thong Da Den dau tien cua My, hua se rut quan khoi Iraq vao nam 2011 va Afghanistan vao nam 2014.  Cac quoc gia trong khoi NATO lan luot roi khoi Afghanistan.  Taliban vung len, song day.  Chanh phu Kabul co ve yeu the truoc doi quan Taliban (Talib: sinh vien Hoi Giao) qua   khich va gia dan kinh nghiem tac chien.  Tong thong Obama  khong rut het quan ra khoi Afghanistan nhu da lam o Iraq ma luu lai tren 8,500 quan si My o do.  Chien tranh Afghanistan la cuoc chien tranh tieu hao va dai dang nhat trong lich su chien tranh cua My.  Chien binh Taliban thuong xuyen de doa chanh phu Kabul bang cach danh bom tu sat, dung nhung tay sung tan cong vao cac co quan chanh phu ke ca co quan tinh bao Afghanistan.  Taliban moc noi voi quan si trong quan doi Afghanistan de giet hai quan si My, NATO va cac nguoi ngoai quoc lam thien nguyen v.v.  Taliban hoat dong chang nhung o Afghanistan ma con hoat dong o Pakistan nua.  80% dan chung Afghanistan song o nong thon.  20% song o thanh pho.  Ty le dan chung Afghanistan ung ho chanh phu Kabul la bao nhieu?  Cau tra loi chinh xac thi kho nhung cau tra loi khach quan va co sat xuat dung tren 50- 60% thi rat de.  Dan nong thon co cam tinh voi Taliban vi tinh dong chung, dong dao va hoai nghi nguoi ngoai quoc.  Mot so khac o trong tinh the phai co cam tinh va tan tro Taliban.  Neu khong, ho se bi giet mot cach the tham.  Ngay ca quan si trong chanh phu Kabul cung de dang bi moc noi.  Neu chong lai, than nhan cua ho o nong thon hay son thon se mang hoa!    Chanh phu Kabul la mot chanh phu hoan hao? Cau tra loi do tuong lai tham dinh. 

          Afghanistan tro thanh dia ban hoat dong cua cac nhom Hoi Giao qua khich duoc the gioi Tay Phuong xem la khung bo nhu Taliban, Al Qaeda, ISIS. 

          Afghanistan duoc Nga, Trung Quoc, Iran, Pakistan, An Do dac biet de y den.  Do la con duong xam lang co xua cua Alexander Dai De cua xu Macedonia, cua Gengis Khan (Thanh Cat Tu Han), cua An Do. Nga va Anh deu co xam lang Afghanistan vao the ky XIX (Nga muon mo duong Nam tien trong khi Anh muon bao ve thuoc dia An Do nen phai xam lang Afghanistan va ngan chan su de doa cua Nga), su xam lang cua Lien So (1979- 1988), su xam lang cua My (2001- ). 

          Iran va Pakistan muon gay anh huong doi voi nuoc lang gieng Afghanistan dong dao.  Iran theo Hoi Giao Shiite.  Afghanistan va Pakistan theo Hoi Giao Sunnite.  Ve mat ton giao anh huong cua Pakistan quan trong hon Iran.

          Xua kia An Do tung xam lang Afghanistan.  Bay gio neu An Do co anh huong o do thi ho co co hoi nam the thuong phong doi voi Pakistan, quoc gia thu nghich cua An Do ke tu ngay doc lap va qua phan ban dao An Do nam 1947.

          Sau khi da so quan My rut khoi Afghanistan Trung Quoc bat dau dom ngo cac quan mo o day.  Ngoai a phien, Afghanistan co nhieu mo vang, chi, uranium, khi dot v.v.  Tru luong quan mo cua Afghanistan uoc luong tren 1 cai (trillion) My kim tuc 1,000 ty My kim.  Trung Quoc co mot doan bien gioi gan voi Afghanistan.  Do la duong tham nhap hay trung tam huan luyen khung bo dua vao Sinkiang (Tan Cuong) hoat dong chong chanh quyen Cong San Trung Quoc.  Do la mot nguyen nhan khac khien Trung Quoc quan tam den Afghanistan.

          Doi voi My vao duoc Afghanistan tuc la xap lai gan An Do, Iran, Nga, Trung Quoc va cac cuu Cong Hoa So Viet theo Hoi Giao.  My da ton tren 850 ty My kim My  o Afghanistan nhung van chua dat duoc ket qua mong muon.  Ho phai hien dien o do va chap nhan mot cuoc chien tranh dai nhat trong lich su.

          Doi voi Nga, ho ham huc vi My tung giup cho phe khang chien danh duoi quan Lien So phai rut khoi Afghanistan trong canh tham bai.  Nguoi ta tin rang rang Nga tra thu My bang cach cung cap vo khi cho Taliban chong chanh phu Kabul than My.  My van con duy tri 8,500 quan nhan My lam co van va huan luyen cho quan si Afghanistan trong quan doi chanh phu Kabul.  Theo bao cao chanh thuc  tu nam 2014 den nay Taliban lam chu tinh hinh o 171 quan.  Taliban cho rang ho kiem coat 211 quan va nua tinh Kandahar.  Mot nguon tin bi quan khac cho rang Taliban co anh huong tren 50% lanh tho Afghanistan. 

          Ngay 21-08-2017 tong thong Donald Trump cong bo ke hoach  chien thang khung bo, chi trich va doa Pakistan nhung ong khong noi ro se dua bao nhieu quan sang Afghanistan.  Tong thong Trump qua tu tin nen xem thuong cac tong thong tien nhiem.  Ong co nhung thien anh hung ca chien thang ma khong can biet thuc te chien truong, loai chien tranh dang phai duong dau va the nao la thang bai.  Nhung thien anh hung ca nay duoc dua ra ngay khi ong phai duong dau voi:

-     van de doi noi:  trong vong 07 thang  chanh phu cua ong co nhieu vien chuc cao cap bi cach chuc va tu chuc; uy ban dieu tra cua Mueller tien gan den viec dieu tra cac cong su vien than can cua ong nhu Manafort, con trai cua ong, re cua ong; ong len tieng chi trich chu tich Ha Vien, truong khoi da so Cong Hoa o Thuong Vien, cac nghi si Tennessee vi chi trich ong thieu kha nang, nghi si Mc Cain vi khong bo phieu bai bo Obamacare; nghi si Nevada, nghi si Arizona khong ung ho viec bai bo Obamacare (tat ca deu thuoc dang Cong Hoa!); tong thong Trump bi xem la co cam tinh voi dang KKK, Tan Phat Xit sau vu bieu tinh bao dong o Charlottesville.  Mot phu nu bi nhom qua khich cuc doan nay dung xe hoi lao vao nhung nguoi phan doi lai nhung nguoi qua khich chu truong ky thi chung toc.  Tong thong Trump khong da dong gi den  viec mot nguoi o Ohio dung xe hoi lam chet mot thieu nu o Charlottesville.  Giua luc con bao Harvey de doa tan pha  tieu bang Texas tong thong ong tuyen bo an xa cho mot canh sat truong Arpio o Arizona noi tieng la nguoi chong lai nhung nguoi nhap cu bat hop chap nen co nhung hanh vi pham luat va bi toa an che tai.  Day la mot su an xa dac biet vi vien canh sat truong 85 tuoi nay chua bi toa xu (den thang 10-2017 moi xu) va chinh ban than cua ong nay cung khong de don xin an xa!!  Gioi quan sat cho rang viec an xa ong canh sat truong o Arizona la mot su dan mat ong Mueller dang dieu tra cac ong Manafort, tuong Flynn, con trai va re tong thong Trump.  Tong thong Trump nhu ngam noi rang: “Ong cu dieu tra.  Toi se an xa cho ho.”  Cung thoi gian bao nay co mot phu ta cua tong thong Trump tu nhiem v.v.

-     van de doi ngoai:  tong thong Trump nhuc dau voi Bac Han.  Trong 07 thang cam quyen ong chung kien bon (04) lan tau chien cua Hoa Ky o tay Thai Binh Duong vung bien ma bay gio duoc goi la Indo- Pacific dung voi tau buon hay tau dau.  Tong cong co gan 20 thuy thu chet.  Khong nghe noi tau buon hay tau dau thiet hai ra sao chi biet tau chien cua My bi thung nang va co thuy thu chet.  Phi co cho bom nguyen tu cua Nga  xuat hien tren vom troi Bac Han.  Phi co quan su Nga xuat hien tren vom  troi Washington DC, Nhat Hai va Hoang Hai.  Nga tap tran sat nach voi Ba Lan.  Bac Han tiep tuc thu hoa tien sau khi bo truong Ngoai Giao My cho rang Bac Han da tu kem che sau khi Hoi Dong Bao An LHQ bieu quyet trung phat Bac Han!

          Tro lai van de Afghanistan phai dua bao nhieu quan sang do de chien thang khung bo? 

          Khung bo o do la ai?  Taliban?  Al Qaeda?  ISIS? 

          Dung suc manh quan su de de bep chanh quyen Taliban thi My va NATO da lam roi nam 2001.  Taliban thua nhung khong dau hang va tim cach choi day ngay duoi thoi tong thong Bush II.  Dia ban cua Taliban chang nhung la Afghanistan nhat la mien tay nam xu nay ma con tren lanh tho cua Pakistan nua. 

          Tong thong Donald Trump co can noi rong chien tranh sang Pakistan khong? 

          Trung Quoc voi va len tieng binh vuc Pakistan, quoc gia vua nhan tien cua My nhung la dong minh gan bo cua Trung Quoc.  Ho can Trung Quoc de can bang luc luong voi An Do, ke thu bat khoan nhuong cua ho.

          Nam 1945 nguoi Phap tro lai tai chiem Viet Nam.  Nguoi Viet Nam chong ho bang tam vong vat nhon cho chua co day du sung ong du la sung cu ky.  The ma tuong Leclerc, nguoi hung giai phong Paris nam 1944, nghi phai can 500,000 quan moi binh dinh noi.  Tuy nghi vay ong Leclerc co mot y nghi thuc va tham kin rang cho du co 500,000 quan Phap cung khong thang duoc mot dan toc khao khat doc lap den noi san sang dung tam vong vat nhon duong dau voi vo khi toi tan, xe tang, tau chien, phi co cua Phap.  500,000 quan, neu co, se trai mong tren ba nuoc Dong Duong rong 750,000 km2 cung khong du suc binh dinh va kiem soat lanh tho co ket qua.  Tuong Leclerc biet nhu vay vi chinh ong sot sang tham gia cuoc khang chien chong phat xit Duc trong de nhi the chien.  Khi chi huy quan Phap giai phong Paris duoi su ho tro cua quan Dong Minh do  My chi huy ong chi la mot thieu ta.  Cac tuong lanh Phap khac cuoi vo bung khi thay nhung nguoi gay det, da sam nang, an mac loi thoi cam tam vong vat nhon chong quan Phap tro lai Viet Nam va quan Anh- An den giai gioi Nhat o Sai Gon.  Ho nghi ho se dep dam giac co nay trong vong 06 thang.  Vay ma cuoc chien keo dai 09 nam voi ket qua hoan toan trai nguoc.

          Duoi thoi tong thong Kennedy Viet Nam Cong Hoa co 17,000 co van My.  Nam 1965 Hoa Ky dua 200,000 quan den Nam Viet Nam de giup quan doi Viet Nam Cong Hoa chong Cong San.  Viet Nam Cong Hoa rong 175,000 km2. 

          Den nam 1969 quan so My duoc goi sang Nam Viet Nam la 536,000 nguoi duoc trang bi bang cac loai vo khi toi tan va duoc yem tro cua cac gian phao hung hau tren dat lien, tren tau chien ngoai khoi Thai Binh Duong va cua cac oanh tac co ke ca B-52 tu cac can cu o bac Thai Lan va tren dao Guam.  Hoa Ky rut ra khoi Mien Nam Viet Nam sau khi ky hiep dinh Paris nam 1973.  Hai nam sau Viet Nam Cong Hoa sup do.

          Dien tich Afghanistan gap doi dien tich nuoc Viet Nam thong nhat va gan gap 04 lan dien tich cua Viet Nam Cong Hoa.  Afghanistan co 34 trieù dan trong do co 80% dan nong thon va son thon tuc 27 trieu nguoi va 20% thi dan tuc 07 trieu nguoi. 

          Phai can bao nhieu quan de chien thang?  Dua vao yeu to nao de xac dinh chien thang?  Dua vao xac chet cua thu lanh nhom khung bo?  xac chet cua khung bo?  Thoi gian chien thang co the uoc luong truoc duoc khong?  Chien tranh chong khung bo  hay chong du kich thay de ma kho vi tinh phuc tap cua chung.  De vi ho co ve it, thieu vo khi, thieu to chuc, thieu chi huy.  Kho vi ho bam vao thuong dan nhat la o nong thon va son thon.  Dan nuoi ho du tu nguyen hay trong the bi cuong bach phai lam nhu vay.  Dan dung chua ho, lam tai mat cho ho, lam bia do dan cho ho khi bi tan cong.

          Su kho khan doi voi quan si My la lam sao phan biet dan chung voi can binh Taliban, khung bo Al Qaeda va ISIS.  Su kho khan nay ho tung gap o Nam Viet Nam khi khong the phan biet nong dan voi du kich Cong San.  O mien Nam Viet Nam khong xay ra chuyen linh Viet Nam Cong Hoa ban quan si My hay co van My.  Nhung o Afghanistan nhung chuyen nhu vay da xay ra vai lan.

          Neu vao thap nien 1980  Hoa Ky giup cho phe khang chien Afghanistan chong Lien So thi bay gio the nao Nga cung tra dua lai bang cach giup vo khi cho Taliban danh pha  chanh phu Kabul than My. 

          Anh va Nga thoi Nga hoang khong thanh cong o Afghanistan. 

          Lien So bi tham bai o do. 

          My khong thang, khong thua o do.  Tinh trang nhu vay keo dai duoc bao lau trong trang thai khong thang, khong thua nhung hao ton nhan luc, tai luc, vat luc va su bao mon tinh than. 

          Neu My rut di thi Nga, Iran, Pakistan, Trung Quoc va An Do nhay vao.  My khong co co hoi co anh huong o mot vung xa xoi gan Nga, Trung Quoc, Iran, Pakistan va An Do sau khi ton phi chien tranh len den gan 1,000 ty My kim.

          Neu Taliban chap nhan tham gia lien hiep voi chanh phu Kabul thi, voi khi the hien co som muon gi ho cung lat do chanh phu Kabul.

          Goi them vai ngan quan co ve qua mong doi voi mot quoc gia rong 650,000 km2  de dam bao chien thang quan su.  Afghanistan day day nui non, sa mac.  Khi hau khac nghiet, ngay nong dem lanh; mua dong bang gia; mua he nong buc; nguon nuoc ngheo nan; giao thong trac tro, hiem ngheo.  Dan chung khong thien cam voi nguoi Bach Chung phuong Tay va dao Christ.  Do la su that the to tac cua doi quan ngoai nhap va chanh phu Kabul do My yem tro.

          Canh khong thang cung khong bai cua My la uoc muon cua Moscow va Beijing (Bac Kinh).  Do la cach gay tieu hao cho nuoc My va bao mon y chi cua nguoi My.  Trong cac loai binh co chung chuong hoi (flatulence).  No khong phai la binh, khong gay tu vong nhung khong tao su thoai mai cho nguoi mang chung ay.  Ve phuong dien chanh tri toi tam dat ten chung binh chanh tri nay la POLITICAL FLATULENCE (chung chuong hoi chanh tri) de dien ta trang thai khong thang, khong bai cua My o Afghanistan vay.  Nguon goc cua chung nay:  KHONG TIEU HOA.