BAN TIN THAN HUU SO: 100- 2017 CHU TRUONG: PHAM DINH LAN

Men goi cac em BTThan Huu 100.  Ky nay toi cho Nguyen Thi Mai dung ten truoc vi Mai muon la nguoi dau tien doc BTTH so 100.

Van Su Lanh.

Thay Lan

phamdinhlan (david)

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO:  100- 2017

TIN TUC

*    Ban Tin Than Huu nhan duoc bai viet ve su phat minh ra chu quoc ngu do ban Nguyen Thai An fwd va bai viet ve thanh buu kiem cua nha Nguyen do ban Ly Van Trong fwd.  Cam on hai ban. 

*   Chung toi cung cam on:

-     dai phu Nguyen Dang Cung co nhieu su gop y dac biet sau khi doc cac bai viet.  Doc bai Thiem Thu Than, Cung nhan xet cau Coc nghien rang thi troi sap mua trong khi Coc thong co rang, an chi nuot song!  Khoa dong vat hoc cho thay Coc khong co rang nhung nguoi Viet Nam van noi Coc nghien rang hay Coc can Troi gam khong nha!  Dai phu Cung co de cap den bu tot.  Truoc 1975 toi khong nghe noi den bu tot.  Chi nghe nhieu va co an thit bu tot trong thoi ky khan hiem luong thuc.

-     Lam Thi Phuong da phien am Viet Ngu ve Thiem Thu (chanchu) va Lai hama (Lai Ha Mo hay Lai Cap Mo) va Qing wa (Thanh oa: Ech).

-     anh Le Trong Buu, cac em Nguyen Thi Thanh Duong, To Hong Linh, Nguyen Duc Phan, Do Thi Cai, Bui Thi Quy, Nguyen Thi Thap… ve feedback ve cac bai viet Lam Cha, Thiem Thu Than.  That ‘ham’ se dua Thiem Thu Than vao EBao cua Chan Phuoc Liem.  To Hong Linh va Nguyen Thi Mai co nhieu ky niem au thoi khong phai ky niem giau sang ma ky niem cua gia dinh song vua du nhung yen vui hanh phuc ben nguoi than (cha me, anh em).  Ky niem ay duoc bai Thiem Thu Than lam song lai  mac du hien nay hoan canh xa hoi cua hai em tot dep hon truoc nhieu.  Coc khong song nhieu duoi nuoc nhu Ech.  O dong que mien dong Nam Bo nguoi ta bat Coc ban dem khi troi mua.  Dia diem co nhieu Coc tu hop la cac noi trong trau vi do la noi co am do do nuoc tuoi trau hang ngay.  Nong thon mien dong Nam Bo truoc nam 1950 nha nao cung co trong mot, hai day trau de  cac ba an trau.  Trau doi voi phu nu nong thon chi qui thua gao ma thoi.  Vi vay nha nao cung trong trau de tu tuc.  Khong biet cac vuon trau o Ba Diem co nhieu Coc khong?  Chuyen nay nho Nguyen Van Muot, Duong Van Anh, Nguyen Van Sau, Phan Tan Nhut, Phung Thi Thanh (co dau Ba Diem)…bo tuc vay.  Ba Diem la mot dia danh tam thuong ve phuong dien hanh chanh va nhan van nhung noi tieng voi: Thap Bat Phu Vien (tran danh dam mau 18 thon Vuon Trau vao cuoi the ky XIX, trau, dua hau, nem, vo thuât,  ga da, ruou de, nuoi ngua dua va ngua keo xe.  Nhung net dac trung tren mo dan voi thoi gian voi da phat trien do thi va kinh te ky nghe.

-     Chi Tran Kiem Lien Nhu ve cac youtube ve Thien voi nhieu anh chup doc dao.

-     Nu si Dang Ngoc Le Khanh da danh dau va sua ten dang cua ong Macron En Marche thay vi En Avance nhu da thay trong BTTH so 99. 

-     Nguyen Thi Mai muon la doc gia so 1 doc Ban Tin Than Huu 100.  Toi se de ten em dung dau de tro thanh nguoi doc gia dau tien doc BTTH so 100.

-     Ban Nguyen Huu Loc tuc thi si Mai Loc:  Toi rat ung y bai dich Isolement cua ban tu bai tho cua Lamartine.  Chuyen dich tu tho sang tho  tu mot ngon ngu khac la mot chuyen kho neu khong nhap hon vao Nang Tho thi khong the lam duoc.  De nghi ban tiep tuc chuyen dich cac bai tho lang man cua thoi ky ‘Le Mal du Siecle’ (Sau The Ky) cua Phap sau  su sup do cua de trieu Napoleon I sau tran Waterloo (19-06-1815).  Cac nha Su- Dia khac thi sao?  Nghe Nguyen Huu Phuoc vac kiem giang ho hay da gat kiem?  Lam Vinh The van am tham giai ma chuyen ngay xua cua thap nien 1965?  Ban Huynh Huu Dung van khoe?  Cho toi goi loi tham chi va luon luon nho banh la gai ngon tuyet cua chi moi khi den San Jose.  Ban Huynh Tan Nhan van nhan va vui ben hai chau ngoai?  Gap chi hai cho toi toi loi tham.  Cac ban Nguyen Thai An va Dam Khac Hoan van khoe?  Cau xin nhu vay.  Da den luc bon minh phai chap nhan cau: No news is good news.  Ban Hai va Nghi co gap La Chan cho toi goi loi tham nguoi em toi khong bao gio quen.  Cac chau Thang va Phuc nay da co gia dinh va dong con cai roi?  Anh Nghi co biet Cao Quoc Viet o Vinh Phu khong?  Viet bay gio ra sao?  Con o Vinh Phu hay ve Hoc Mon?  Toi van nho va thuong nguoi hoc tro nay nhieu lam.  Ngo Tran Nhut bay gio ra sao?  Van phat trien nganh san xuat guoc hay chuyen sang nganh khac?

VAI CHUYEN QUANH TA

Nguoi Viet Quoc Ca

          Khong dau kho khong lam tho, viet nhac.  Dau kho co the do ngheo doi, that tinh, that vong ve mot chuyen gi do nhat la su do vo tinh yeu, boi bac tinh doi ma ra chang han.  Vi vay Alfred de Musset moi viet: 

Les plus desesperes sont les chants les plus beaux. 

J’en sais d’immortels qui sont de purs sanglots. 

tam dich: 

Ke tuyet vong la nhung khuc hat tuyet dep. 

Toi  biet nhung bai ca bat tu deu la nhung tieng nac khoc chan thuan. 

Do la chuyen cua cac thi si va nhac si nhu Alfred de Musset, Lamartine, Victor Hugo, Chopin v.v.

          Khong co nhiet huyet va long yeu nuoc thi khong sao sang tac quoc ca voi tron ven hon nuoc.    Nguoi co nhiet huyet va long yeu nuoc lai mau that vong  khi doi dien voi thuc te vi su viec khong dien ra nhu su trong doi cua ho.  Chang nhung the no con di nguoc lai hoan toan voi nhung gi  ho uoc ao va mong doi.  

          Claude Joseph Rouget de Lisle (1760- 1836) la tac gia cua ban La Marseillaise, quoc ca cua Phap.  Rouget de Lisle la con truong cua mot gia dinh 08 con thuoc qui toc tinh.  Que quan cua ong la lang Montaigu nhung ong duoc sinh ra o lang lan can Lons- Le- Saunier khi me ong di cho va chuyen bung thinh linh nen sinh  ong trong nha mot nguoi ban (1760). 

          Cha Rouget de Lisle la nguoi bao hoang.  Ong cho con theo nghiep kiem cung.  Duoi thoi quan chu tien cach mang 1789 chi co nguoi thuoc gia cap qui toc moi duoc hoc truong si quan.  Nam 1776 Rouget de Lisle duoc nhan vao hoc truong Vo Bi nho ho De Lisle.  Nam 1782 ong duoc nhan vao truong Cong Binh Hoang Gia Meziere.  Nam 1784 ong tot nghiep truong Cong Binh Hoang Gia voi bang ky su Cong Binh va cap bac trung uy.  La nguoi Phap ong rat yeu nuoc Phap.  Xuat than tu gia dinh bao hoang ong khong may thien cam voi cach mang.

          Nam 1792 ong la dai uy Cong Binh dong quan o Strasbourg.  Luc ay giua Phap va Ao sap co chien tranh.  Ao la nuoc quan chu muon danh bai Phap de dap tat mam mong cach mang de doa lat do cac quan vuong tren luc dia Au Chau.  Thi truong Strasbourg luc bay gio la ba tuoc Philippe Frederic de Dietrich noi voi Rouget de Lisle rang nuoc Phap khong co quoc ca.  Ong de nghi vien dai uy Cong Binh biet dan duong cam va vi cam soan mot ban nhac hung trang de lam quoc ca.  Luc ay cuoc chien Phap- Ao sap bung no.  Mot ban nhac hung trang kich thich su chien dau dung cam cua quan Phap rat can thiet vi sau cach mang 1789 quan doi cach mang  Phap thieu si quan tram trong vi duoi thoi  ngu tri cua dong Bourbons chi co nguoi qui toc moi duoc hoc truong Vo Bi ma thoi.  Rouget de Lisle soan Chant de Guerre de l’Armee du Rhin (Chien Ca cua Quan Doan Song Rhin).  Diep khuc cua bai ca nay dua vao loi keu goi To Quoc Lam Nguy (La Patrie est en Danger) cua Hoi Than Huu Hien Phap (Societe des Amis de la Constitution) voi nhung doan nhu: 

Aux armes, citoyens (Sung cam tay hoi cac cong dan)

Aux armes!  Il faut combattre, vaincre, ou mourir (Sung cam tay!  Phai chien dau, phai

                      thang hay la chet).

Marchons! Soyons libres jusqu’au dernier soupir (Tien buoc!  Tu do cho den hoi tho cuoi

          cung)

          Cuoc doi cua Rouget de Lisle lan dan vo cung.  Bai ca cua ong cung lan dan nhu ong.  Ong la nguoi bao hoang.  Ong yeu nuoc va luon luon uoc muon Phap thang Ao nhung tai que huong ong khong the chia se nhung hanh dong qua khich cua nhom Jacobins, Montagnards dung dau boi nha doc tai tu xung minh la Dang Toi Cao (Etre Supreme):  Robespierre.  Ban Chant de Guerre de l’Armee du Rhin duoc tieu doan doi quan Lien Bang Chi Nguyen vua tien ve Paris va dien Tuilerie vua ca ban nhac nay.  Dan chung Paris goi do la khuc hat cua quan chi nguyen Marseille nen goi van tat la La Marseillaise.  Vai hom sau bai La Marseillaise vang len sau chien thang Valmy. 

          Ve phan Rouget de Lisle ong bi cam tu nam 1793 vi khong tan dong viec dua vua Louis XVI len may chem.  May man ong thoat chet.  Co le nho da soan ban La Marseillaise chang?  Nam 1795 La Marseillaise duoc xem la quoc ca cua Phap.  Nhung khi Napoleon I xung hoang de  no khong con la quoc ca (1804).  Sau khi de trieu cua Napoleon I sup do nam 1815 dong Bourbons duoc phuc hoi.  La Marseillaise van chiu canh mai mot nhu truoc.  Mai den nam 1879 De Tam Cong Hoa Phap moi cong nhan La Marseillaise la quoc ca cua Phap.

          Nam 1940 Duc chiem mien bac nuoc Phap.  Thong Che Petain thanh lap chanh phu Vichy than Duc.  La Marseillaise van duoc xem la quoc ca.  Nhung Hitler khong dong y.  Vi vay quoc ca cua Phap trong de nhi the chien hay ro hon tu nam 1940 den 1944 la bai Marechal, Nous Voila! (Thua Thong Che <Petain>, Co Chung Toi Day!”.  Ban La Marseillaise van la quoc ca cua nhom khang chien do tuong Charles de Gaulle lanh dao.

          Tac gia  quoc ca La Marseillaise bat phung thoi.  Ong song ngheo sau khi ban sach dien san o lang Montaigu.  Duoi thoi vua Louis Philippe ong duoc ban Bao Quoc Huan Chuong.  Nhung su ngheo kho van deo duoi ong.  Ong nho su giup do cua tuong Bein khi song lay lat o Choisy- Le- Roi va mat o do nam 1836.  Nam 1882 mot buc tuong cua ong duoc dung len o Lons Le Saunier noi ong duoc sinh ra nam 1760.  Nam 1915 hai cot cua ong duoc cai tang o Nghia Trang Les Invalides, Paris, noi co mo cai tang cua hoang de Napoleon I.

****

          Luu Huu Phuoc (1921- 1989) la nguoi O Mon, Can Tho,  sinh vien truong Y Duoc Ha Noi tu nam 1940 den 1944 (chua tot nghiep).  Ong co vai dac diem dang duoc de y nhu sau:

1.      Ong la nguoi mien Nam nhung noi tieng khi hoat dong o mien Bac.

2.      Ong la sinh vien Y- Duoc  nhung noi tieng voi nhung bai ca yeu nuoc. 

3.      Von lieng am nhac cua ong la biet xu dung dan kim, mandoline va guitare.  Phan con lai do su tu hoc hoi cua ong ma ra.

4.      Am nhac da dua ten tuoi cua ong len cao nhung no cung dat ong vao nghich canh chanh tri.  Bai La Marche des Etudiants (Sinh Vien Hanh Khuc) do ong sang tac nam 1939 khi con hoc o truong Petrus Ky, Sai Gon.  Loi cua ban nhac do Mai Van Bo viet bang tieng Phap.  Tac pham dau tay cua ong tro thanh mot La Marseillaise cua Viet Nam.  Du muon du khong Luu Huu Phuoc la nguoi Tay hoc, chiu anh huong cua van hoa va am nhac Phap.  Diep khuc cua bai La Marche des Etudiants co nhung am thanh don dap nhu diep khuc cua La Marseillaise.     

Bai La Marche des Etudiants duoc chuyen sang loi Viet duoi tua Tieng Goi Thanh Nien.  Nam 1941 Tong Hoi Sinh Vien Dong Duong chon lam bai hat cho Tong Hoi.  Bai hat gay tieng vang rat lon o Ha Noi sau khi duoc sinh vien Ha Noi cat tieng hat.  Loi va tua cua bai hat thay doi luon.  Nam 1945 Thanh Nien Tien Phong o Nam Bo dung bai hat nay cho phong trao duoi ten Thanh Nien Hanh Khuc.  Nam 1948 thu tuong Chanh Phu Trung Uong Lam Thoi Nguyen Van Xuan  chon bai hat nay duoi ten Cong Dan Hanh Khuc.  Loi cua bai Cong Dan Hanh Khuc sua doi kha nhieu so voi loi cua Thanh Nien Hanh Khuc.  Nam 1949 cuu hoang Bao Dai ve nuoc lanh dao chanh phu Quoc Gia bai Cong Dan Hanh Khuc duoc cong nhan la quoc ca cua Quoc Gia Viet Nam (Etat du VietNam).  Nam 1954 Viet Nam bi qua phan.  Phan dat phia nam vi tuyen 17 la Viet Nam Cong Hoa voi quoc ca Cong Dan Hanh Khuc.  Nhu vay Cong Dan Hanh Khuc la quoc ca cua Quoc Gia Viet Nam (1949- 1955) roi Viet Nam Cong Hoa (1956- 1975).

          La Marche des Etudiants thay doi loi tu Phap sang Viet va thay tua nhieu lan.  Bai hat ra doi vao de nhi the chien.  It lau sau Viet Nam roi vao canh mot co hai trong (Nhat & Phap).  Kempetei cua Nhat hay So Mat Tham cua Phap deu khong thich ban nhac yeu nuoc nay. 

          Luu Huu Phuoc tham gia phong trao sinh vien o Ha Noi, phong trao Thanh Nien Tien Phong o Sai Gon voi bac si Pham Ngoc Thach roi phong trao Viet Minh dan den cuoc khang chien chong Phap sau de nhi the chien.  Trong thoi ky dat nuoc qua phan ong song o mien Bac.  Dieu tro treu la bai hat cua ong la quoc ca tren phan dat sinh quan cua ong nhung duoc xem la thu nghich voi mien Bac Xa Hoi Chu Nghia.  Mot net dac biet khac la bai Hon Tu Si cua ong duoc hai vung chanh tri doi nghich o Viet Nam dung lam nhac cau hon trong nhung ngay le lon.  Nguyen thuy do la bai Hat Giang Truong Han de cap den Hai Ba Trung danh quan Dong Han va Hat Giang noi Hai Ba Trung tram minh.

Dem khuya am u

Ai khoc than trong gio dan

Song cuon Trung Nu Vuong

Goi muon ngan ben nuoc tran

Hon ai dang thon thuc tren song

Hon quan Nam dang khoc non song.

          Hat Giang Truong Han duoc thay bang Hon Tu Si.  Loi cua bai Hon Tu Si sua doi rat nhieu so voi loi cua bai Hat Giang Truong Han de tranh dung cham voi Trung Quoc o mien Bac.

          Huynh Van Tieng, Mai Van Bo va Luu Huu Phuoc la ba nguoi ban chi than khi con hoc trung hoc o Sai Gon.  Ca ba hop tac de sang tac nhac yeu nuoc va nhung khuc nhac quan hanh.  Mai Van Bo va Huynh Van Tieng viet loi.  Luu Huu Phuoc dat nhac.  Bai Giai Phong Mien Nam ra doi duoi ten Huynh Minh Lieng nhung nha in in lon chu L thanh chu S nen tac gia cua ban nhac tro thanh Huynh Minh Sieng (co the day la su co y de khong ai doan duoc tac gia la bo ba mang ho Huynh, Mai va Luu).  Dang ly ten tac gia tap the la Huynh Mai Luu lay tu ba ho cua Huynh Van Tieng, Mai Van Bo (sau nay la dai su cua VNDCCH tai Paris) va Luu Huu Phuoc.  De giu bi mat nen phai tranh but ky Huynh Mai Luu vi Ha Noi cong bo voi the gioì Mat Tran Dan Toc Giai Phong mien Nam la su vung len cua nhan dan mien Nam (phia nam vi tuyen 17) chong My- Diem cho khong do Ha Noi tao dung len.  Neu de ten Huynh Mai Luu thi loi tuyen truyen cua Ha Noi tro thanh loi noi doi vi cac ong Huynh Van Tieng, Mai Van Bo va Luu Huu Phuoc deu la nhung can bo trung cao cap Cong San mien Bac.  Bai Giai Phong Mien Nam la bai hat cua Mat Tran Dan Toc Giai Phong Mien Nam.  Bai ca nay duoc viet ra khi Luu Huu Phuoc, Mai Van Bo va Huynh Van Tieng o vao tuoi 40.  Tat ca tham nhuan ly thuyet Marx- Lenin, xem My la de quoc va dong bao ruot thit o vung sinh quan cua ba ong Huynh, Mai, Luu la ke thu ban nuoc.  Loi cua bai Giai Phong Mien Nam day mau lua, han thu khong giong nhung gi ta thay noi Luu Huu Phuoc, Mai Van Bo va Huynh Van Tieng, sinh vien Cao Dang Dong Duong ngay nao voi nhung bai ca yeu nuoc dau thap nien 1940.  Xin doc nhung loi duoi day cua ban Giai Phong Mien Nam:

Giai phong mien Nam chung ta cung quyet tien buoc

Diet de quoc My pha tan be lu ban nuoc.

Oi xuong tan mau roi long han thu ngat troi

Song nui da bao nam tach roi

Day Cuu Long hung trang

Day Truong Son vinh quang

Thuc giuc doan ta xung phong giet thu.

Nam 1969 chanh phu Cong Hoa Mien Nam Viet Nam ra doi.  Bai ca nay tro thanh quoc ca cua Cong Hoa Mien Nam Viet Nam.  Luu Huu Phuoc la tong truong bo Thong Tin Van Hoa cua chanh phu CHMNVN do kien truc su Huynh Tan Phat cam dau.  Nhu vay Luu Huu Phuoc sang tac hai bai quoc ca cho:

1.      Quoc Gia Viet Nam (1949- 1955) thoi quoc truong Bao Dai

2.      Viet Nam Cong Hoa (1956- 1975)

3.      Cong Hoa Mien Nam Viet Nam (tuc Mat Tran Dan Toc Giai Phong- tam lay Loc Ninh lam thu do) (1969- 1976)

4.      Bai Hon Tu Si duoc Viet Nam Dan Chu Cong Hoa  va Viet Nam Cong Hoa dung lam nhac cau hon.

          Ca hai bai quoc ca do Luu Huu Phuoc sang tac khong tho qua 30 nam! 

          Co le tren the gioi khong co nhac si nao sang tac nhac hung, nhac quan hanh, nhac lich su, nhac yeu nuoc phong phu nhu Luu Huu Phuoc mac du ong khong phai la  mot nhac si chuyen nghiep.  Nhung tac pham cua ong da bien ong thanh nhac si sang tac chuyen nghiep.  Ong sang tac nhac khi con la hoc sinh Petrus Ky va sinh vien Y- Duoc chua tot nghiep.  Thoi Phap- Nhat thuoc ong sang tac Bach Dang Giang, Chi Lang, Hat Giang Truong Han, Hoi Nghi Dien Hong, Hon Song Gianh goi len nhung chien tich hao hung cua tien nhan chong ngoai xam xuat phat tu phuong Bac.  Nhung ban nhac nay nhu nhung hot giong yeu nuoc va niem tin sat da cua dan toc vao cuoc dau tranh sinh ton cua dan toc bi cam chi vi mien Bac Xa Hoi Chu Nghia chiu anh huong sau dam cua Trung Quoc.  Bai Hon Song Gianh tro nen lac long sau khi Viet Minh ky hiep dinh Geneve chia cat nuoc Viet Nam ra lam doi lay song Ben Hai lam duong ranh phan chia.  Nhung bai ca lich su va yeu nuoc hoan toan mat moi truong song o Cong Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam mot khi Beijing (Bac Kinh) xem vung dat chu S than yeu cua nguoi Viet nhu phan noi dai cua cuong lan Bac quoc va duoc gioi lanh dao Cong San Viet Nam mac nhien chap nhan.  Do la so phan ham hiu cua cac bai hat yeu nuoc cua Luu Huu Phuoc vay.

****

          Van Cao ten that la Nguyen Van Cao (1923- 1995) nguoi Hai Phong.  Ong la nhac si, thi si va hoa si.  Ong tiep xuc voi am nhac Tay Phuong khi hoc truong dao o Hai Phong.  Ong hoc het nam thu nhi (2eme anee) cua bac Trung Hoc.  Ong di tu sang tac nhac lang man sang nhac dau tranh hung trang.  Ban nhac ma ong sang tac dau tien nam ong 16 tuoi la bai Buon Tan Thu (1939).  Ngoai ra ong con noi tieng voi nhung bai ca lang man khac nhu Thien Thai, Ben Xuan, Suoi Mo, Truong Chi v.v.  Du am tu träö lang man cua thap nien 1930 con anh huong den nhung sang tac nhac va tho cua Van Cao va cac nhac si va thi si dong thoi voi ong o Bac Bo.  Mot so trong cac vi ay  gia nhap Mat Tran Viet Minh hay tro thanh dang vien dang Cong San Dong Duong. 

          Van Cao roi Hai Phong va song o Ha Noi.  Nam 1944 ong gia nhap Mat Tran Viet Minh.  Tai Ha Noi ong sang tac ban Tien Quan Ca.  Ngay 13-08-1945 ban Tien Quan Ca duoc cong nhan la quoc ca cua Viet Nam Dan Chu Cong Hoa do ong Ho Chi Minh thanh lap ngay 02-09-1945.   Do la ngay bang Tuyen Ngon Doc Lap duoc ong Ho Chi Minh tuyen doc tai Quang Truong Ba Dinh va cung la ngay Nhat ky hiep uoc dau hang tren chien ham USS MISSOURI. 

          Do nhiet huyet cua tuoi thanh xuan, Van Cao nang no trong viec bat bo va am sat nhung phan tu bi gan toi ‘phan dong’, ‘phan cach mang’ nhu cac phan tu than Nhat, than Phap, dang phai khong Cong San nhu Dai Viet, Viet Nam Quoc Dan Dang, Nhom Thiet Thuc, Dai Viet Duy Dan cua Ly Dong A v.v.

          Bai Tien Quan Ca chiu anh huong it nhieu cua La Marseillaise cua Rouget de Lisle khi nhan manh den MAU.

La Marseillaise                                     Tien Quan Ca

L’etendard sanglant est leve                  Co in mau chien thang mang hon nuoc

Co mau duoc keo len

Qu’un sang impure                                The phan thay uong mau quan thu

Abreuve nos sillons                               (nay duoc sua thanh Duong vinh quang xay

Mot giot mau nho ban tham sau                xac quan thu)

vao nhung luong cay cua ta

          Khac voi Van Cao, Rouget de Lisle co loi nhac co MAU nhung tay ong thong dinh mau cua ai ca.  Rouget de Lisle co cai can dam chong lai viec dua vua Louis XVI len may chem vi tinh than bao hoang lan vi ly do nhan dao.  Ong suyt bi len may chem thoi Dai Khung Bo cua Robespierre.  Van Cao bi that sung vi tham gia phong tao Nhan Van Giai Pham (1956).  Cac ban nhac do ong sang tac deu bi cam ngoai tru Tien Quan Ca da tro thanh quoc ca.  Ong mat nam 1995 o Ha Noi.  Nam 1996 ong duoc phuc hoi danh du.  Ong duoc ket nap vao dang Cong San Dong Duong nam 1948 mac du tren danh nghia dang Cong San Dong Duong giai tan tu thang 11 nam 1945 de lay long cac tuong Trung Hoa Quoc Dan Dang den Ha Noi de giai gioì quan Nhat o phia bac vi tuyen 16.

****

          Rouget de Lisle lan dan  duoi thoi Robespierre vi lap truong bao hoang cua ong.  Ong ung ho dong Bourbons nen khong duoc an hue gi duoi thoi Napoleon I.  Ban La Marseillaise cung lan dan qua cac bien co lich su thoi hau Robespierre.   Che do quan chu thoi hau de che Napoleon I khong co thien cam voi La Marseillaise mac du ban nhac duoc viet ra boi mot nguoi bao hoang than dong Bourbons theo su khuyen cua ba tuoc De Dietrich, thi truong Strasbourg.  Vi nay bi len may chem nam 1793.  Dieu dang chu y la vua Louis Philippe ban Bao Quoc Huan Chuong cho Rouget de Lisle.  Tuong cua ong duoc dung len tai trung tam thanh pho noi ong duoc sinh ra nam 1882 (De Tam Cong Hoa).  Nam 1915 hai cot cua ong duoc cai tang tai Nghi Trang Les Invalides ben canh cac anh hung, liet si ke ca hoang de Napoleon I.

          Van Cao cung co so phan ham hiu nhu Rouget de Lisle mac du ong da het long ca tung Ho Chu Tich (1950) luc ong duoc 27 tuoi, tuoi day nhiet huyet, hieu dong va mo tuong den danh vong bang moi gia, mot tuong lai mau hong.  Nam 1956 ong duoc 33 tuoi, qua tuoi nua doi nguoi theo quan niem Dong Phuong.  Hinh nhu ong co cai gi that vong hay khong xung y toai long.  Do la luc tuong lai va ly tuong cua ong roi vao hem toi.

          So voi To Huu va Cu Huy Can, Luu Huu Phuoc co dia vi khiem ton trong xa hoi Cong San.  Doi voi nguoi viet quoc ca nhu Rouget de Lisle cua Phap hay Van Cao cua Viet Nam Dan Chu Cong Hoa roi Cong Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam Luu Huu Phuoc duoc may man khong bi ngoi tu.  Co le nho nhung bai Ca Ngoi Ho Chu Tich, Henri Martin, Thieu Nhi The Gioi Lien Hoan, Tinh Bac Sang Ngoi, Lanh Tu Ca va triet ly o bau thi tron, o ong thi dai chang?  Viec ong duoc dua ve Nam cung giong nhu bac si Pham Ngoc Thach la mot hinh thuc di vao tu dia.  Bac si Pham Ngoc Thach chet.  Luu Huu Phuoc may man con song de lam tong truong Thong Tin Van Hoa cua mot chanh phu Cong Hoa Mien Nam Viet Nam, mot quoc hieu khong co cuong tho, dan so va thu do ro ret.  Chanh phu ay thanh lap nam 1969 va giai tan nam 1976.

          Cuoc doi khong bao gio dien ra tot dep nhu cau van, loi tho hay y nhac ma minh viet.  Rouget de Lisle ha khong viet Liberte!  Liberte cherie! va duoc Luu Huu Phuoc cop nhat de tro thanh Tu Do Men Yeu!? Tu Do!  Hai chu ngan ngui khong hinh dang, khong  huong vi, khong mau sac nen khong sao nam bat duoc de dang.

         

                                                            

THIEM THU THAN PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Men goi cac em bai viet ve Thiem Thu de biet qua ve loai amphibian nay.

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

THIEM THU THAN

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

          Dai dien cac toc dong vat bi loi cuon boi vo kich La Grenouille Qui Veut se Faire Aussi Grosse Que Le Boeuf (Con Ech muon To Bang Con Bo) dua theo bai ngu ngon cua La Fontaine do doan kich Thiem Thu Phap Quoc dien.  Chang Ech muon lo lon nhu anh chi Huynh Nguu nen co het suc den be bung ma chet.  Dai dien Thiem Thu  then do mat.  Nhung dom do tren nguoi ong nhu noi com to hon.  Du sao Ech cung la than thuoc cua ong.  Tham vong cua Ech lam cho anh ta chet the tham de mot kich si toc Ech Au Chau  dia ban Phap Quoc dung thanh kich de day doi  bang cau tho cua La Fontaine ‘Le monde est plein de gens qui ne sont pas plus sages’  (The gian co lam nguoi khong may khon ngoan hon).  Dai dien Thiem toc khong may vui khi ca hoi truong cuoi nghieng nga vi vo kich che nhao mot than thuoc gan cua ong ay.  Ong ay buoc nhung buoc nang nhoc truoc may vi am va bat dau cat tieng.  Giong cua ong la giong Coc rat kho nghe nen co nhieu dai dien dong vat nhan mat vi khong hieu ong ay noi gi.

****

          Nhan danh Thiem toc tren mat Dia Cau toi han hanh kinh chao toan the dai bieu cac toc dong vat tren hoan vu.  Thiem toc chung toi la   dong vat song tren mat dat va duoi nuoc.  Cac than thuoc cua chung toi la Ech, Nhai, Chang Hiu. Anh Uong song duoi nuoc nhieu hon toc ho Thiem cua chung toi.

          Chung toi song khap nam chau.  Nhung vung qua lanh khong phai la noi sinh song ly tuong cua chung toi.

          Loai nguoi dat ten La Tinh cho chung toi la Bufo bufo thuoc gia dinh Bufonidae.  Ten goi thong thuong cua Thiem toc chung toi la:

Quoc Gia                         Ten Goi

Viet Nam                          Coc; Thiem hay Thiem Thu

Anh                                  Toad

Phap                                Crapaud

Tay Ban Nha                     Sapo

Trung Hoa                        Lai Ha Ma (lai cap mo- lai: cui; cap mo: con doc);

                                        Chan chu (Thiem Thu) (1)

          Co nguoi cho rang chung toi la loai bo sat nhu Ran, Sau.  Thuc te chung toi di chuyen va phong nhay  bang bon chan.  Thiem toc di chuyen rat cham va khong phong nhay nhanh nhen nhu may anh chi Ech, Nhai, Chang Hiu.  Thiem toc chung toi trong xau xu, nang ne, ao quan san sui voi nhieu dom do trong do ban va ghe tom.  Quan ao chung toi mau xam, den nhat, hung do, vang nhat.  Thiem toc khong co rang.  Chung toi dung luoi de bat moi va nuot song con moi.  Tren dau phan gan co chung toi co hai hach co doc chat bufagin C24 H34 O5.  Doc chat nay co nhieu o chi toc Bufo marinus (Hai Thiem).  Mat Thiem Thu mau do.  Quan ao cua chung toi co nhua mu chua day doc chat.  Do la vo khi toi doc cua Thiem toc chung toi.  No giup chung toi chong lai nhung ke thu to lon hiep dap chung toi.  Doc chat bufagin co kha nang ngan chan su hoat dong cua tim de gay tu vong cho nguoi hay dong vat bi nhiem doc chat ay.  Thiem toc chung toi co bon chan.  Hai chan truoc ngan.  Hai chan sau dai va manh kha di giup Thiem toc nhay phong tren mot khoang cach ngan.  Dui cua Thiem toc om va nho so voi dui cua anh chi Ech.

          Su phan biet Coc duc va Coc cai tuong toi kho khan vi Coc duc hay Coc cai deu khong co bo phan sinh duc thay duoc.  Coc duc khong co duong vat ma chi co  hai hon than ben trong.  Hai hon than nay san xuat tinh trung.  Do vay viec phan biet Coc duc va Coc cai can cu vao hinh dang.  Coc cai to lon hon Coc duc.  Vi vay khi ai an hai chan truoc cua Coc duc dai len  nhu hai tay ghim chat Coc cai de lam cong tac truyen giong.

          Tuoi yeu duong cua nam Thiem xe dich tu 3 den 4 tuoi.  Tuoi yeu duong cua nu Thiem la 4 hay 5 tuoi.  Mua yeu duong cua Thiem toc o vung khi hau on doi va nhiet doi la thang 2 hay thang 3.  O vung lanh thang yeu duong cua Thiem toc la thang 4 va thang 5.  Cac nam Thiem tu hop o cac ao ho, dong suoi noi cac nu Thiem keu goi yeu duong truoc vai ngay truoc khi bat dau cuoc ai an.  Cuoc ai an cua Thiem toc keo dai ca ngay hay nhieu ngay.  Trong luc ai an  cac nu Thiem sinh hang ngan trung tren mot day chuyen dai day nhung trung nho mau den sau khi tiep nhan tinh trung tu cac nam Thiem.  Trung tu ap va phat trien tung ngay.  Trong vong 03 ngay sau khi sinh trung tuong hinh nong noc voi dau to duoi nho va dai.  Den ngay thu 29 nong noc co hai chan sau.  Ngay thu 46 hai chan truoc xuat hien.  Sau 7 tuan le (49 ngay) nong noc rung duoi va ta co mot Thiem tu day du hinh hai cua cha me Thiem.  Thiem toc khong co duoi cung khong co rang.

          Thiem toc la dong vat an tap.  Chung toi hoat dong ban dem.  Do do thi giac phai tot.  Thuc an cua toc chung toi la con trung, sau bo, trun dat, chuot nho, kien, moi.  Nhung thuc an tren rat doc.  Vay ma chung toi chi nuot song.  Dieu nay chung to bo tieu hoa cua Thiem toc rat manh va co kha nang khu tru chat doc trong than the cac loai sau bo. 

          Ke thu cua chung toi la chon, cho, ran, meo, chim, nhim.  Ran co (Grass snake Natrix natrix) va Nhim (Hedgehog- Erinaceus europaeus) duoc xem la dong vat mien nhiem doc chat bufagin do Thiem toc tiet ra.  Loai nguoi la ke thu nguy hiem nhat cua Thiem toc va muon loai dong vat khac.

          Trong trang thai hoang da tuoi tho cua Thiem toc co the len den 10 hay 12 tuoi.  Loai nguoi nuoi Ech de an thit nhung khong nuoi Coc vi thit Coc mau tim do khong dep mat bang thit Ech.  Hon nua nguoi ta ngai da Coc co mu nhua doc va mat Coc, trung Coc rat doc co the gay tu vong.  Tuy noi the nguoi Viet Nam van an chao Coc va cho tre nit bi mac cam tich (potbelly) hay suy dinh duong an chao Coc.  Chao Coc ngon va bo duong nhu cac loai chao thit khac.  Con tinh nang tri cam tich hay suy dinh duong hieu qua nhu the nao xin cho ket qua nghien cuu cua cac nha y hoc.  Co phai nguoi ta thay Coc co bung to, moi khi nghinh chien voi ke thu bung Coc phinh to nhu dua tre mac cam tich chang? 

          Thiem thu to lon nhat trong ho Thiem la Coc Khong Lo (Goliath Frog) mang ten khoa hoc Conraua goliath thuoc gia dinh Conrauidae.  Cac anh chi Coc Khong Lo hay Coc Goliath hay Khong Thiem nay dai 32 cm va can nang den 3.25 ki- lo.  Coc Khong Lo duoc tim thay nhieu o Cameroon, Guinea (Phi Chau).  Thuc an cua cac anh chi Coc Khong Lo nay la sau bo, cao cao, chau chau, chuong chuong, chuot, ran, doi, rua con, cua v.v.  Dan so Coc Khong Lo sut giam nang ne.  Hien nay moi nam Guinea chi xuat cang 300 anh chi Coc Goliath nay ma thoi.

          Hai Thiem tuc Bufo marinus duoc tim thay nhieu o Florida, Trung My va Nam My.  Nguoi Anh goi la Cane Toad (Thiem Cam Gia- Cam Gia: cay mia) vi nguoi ta nuoi cac anh chi Bufo marinus trong cac don dien trong mia de an cac loai con trung mau trang thuoc gia dinh Scarabacidae pha hai mia.  Nguoi My va Au Chau xem Hai Thiem hay Thiem Cam Gia la Thiem Thu to lon nhat.  Nhung so voi Thiem Thu Goliath (Coc Khong Lo) thi Hai Thiem  nho hon nhieu.  Hai Thiem hay Thiem Cam Gia (Coc Mia) noi tieng co nhieu doc chat  bufagin C24 H34 O5 va bufotenin C12 H16 N2 O.  O vung Caribbean nguoi ta dung bufotenin doc nay lam thuoc kich duc (thuoc hit hay hut).  Doc chat bufotenin duoc tim thay nhieu trong hot cay Thieng Cebil Anadenanthera colubrina, trong nhua cay takini hay cay Giau Thuy Ngan Thuc Vat Brosimum acutifolium va trong hot cay Mat Meo Mucuna pruriens. 

          Cac anh chi Ech, Nhai, Chang Hiu, Anh Uong deu la dong vat song nua dat, nua nuoc nhu Thiem toc.  Noi cach khac, tuy khac gia dinh, nhung ho la than thuoc gan cua chung toi.  Thiem toc mac quan ao san sui, nhieu mau khac nhau voi nhieu dom do trong do ban.  Cac anh chi Ech, Nhai, Chang Hiu, Anh Uong mac ao quan lang, mau sac don gian.  Ban than cac anh chi Ech, Nhai khong co doc chat nhu Thiem toc chung toi.  Ech, Nhai la thuc an duoc ua thich cua loai nguoi.  Nguoi Phap thich an dui Ech chien bo.  Nguoi Viet Nam an Ech xao lan voi bot nghe, hanh, toi, nuoc cot dua voi dau phong rang, ngo om an voi banh phong tom Sa Dec.  Cac nha hang nguoi Hoa o Sai Gon, Cho Lon ban Ech chien bo.  Truoc nam 1975 o Cho Cau cach Sai Gon 12 cay so ve huong tay bac co trai nuoi Ech cung cap thit Ech cho cac quan nhau o Cho Cu Sai Gon hay Vinh Hoi. 

          Ten khoa hoc cua Ech la Rana esculenta hay Pelophyllax esculentus thuoc gia dinh Ranidae. 

          Ech va Nhai mac ao quan lang.  Nhai nho bang 1/6 kich thuoc cua Ech.  Do do Nhai khong cho nhieu thit bang Ech.  Ech Rana catesbeiana o My Chau duoc gol la Ech Bo co the nuot mot con Doi.  Ech Discodeles adspersus tren dao Solomon va Ech Rana crancivora o A Chau an cua.  Ech co rang rat nhuyen o ham tren ma thoi.  Rang cua Ech khong co tac dung dung de nhai thuc an ma giu moi hay thuc an.  Coc, Ech chi nuot song con moi ma thoi.  Tieng keu cua Ech phan lon xuat phat tu cac anh Ech.  Do la tieng goi ai tinh.  Cac chi Ech cung dap lai nhu bao hieu cac chi san sang bat dau cuoc yeu duong.  Cac chi Ech tuyen chon cac anh Ech co tieng keu to nhat de giao tinh.  Tieng keu to phan anh sinh luc cua nam gioi Ech.  Cach giao tinh cua Coc va Ech deu giong nhau.  Moi truong yeu duong la cac dong nuoc, ao, ho. 

          Chang Hiu nho nhu Nhai nhung mac quan ao mau xanh; long ban chan Chang Hiu nham de bam vao cac canh cay.  Ten khoa hoc la Hyla cinerea thuoc gia dinh Hylidae.  Nhu Ech va Nhai, Chang Hiu khong co noc doc nhu Thiem toc.  Chang Hiu duoc tim thay nhieu o mien Dong va Dong Nam Hoa Ky.  Nguoi My goi la American Green Tree Frog.

          Anh Uong mac quan ao lang.  O Viet Nam Anh Uong mac quan ao vang.  O My Chau Anh Uong co mau vang- xanh, xanh la cay, xanh duong.  Anh Uong phat trien de tam nhan (parietal eyes).  Ten khoa hoc cua Anh Uong la Rana catesbeiana hay Lithobates catesbeianus thuoc gia dinh Ranidae.  Nguoi Anh goi Anh Uong la Bull frog vi tieng keu to cua cac anh Anh Uong tua chu tieng bo rong.  Anh Uong thuoc gia dinh cua Ech, Nhai, khong co doc chat nhu Coc.  Vi vay nhieu dan toc tren the gioi an thit Anh Uong nhu an thit Ech, Nhai.  O Trung Hoa va Dong Nam A co toc Anh Uong Hoplobatrachus rugulosus duoc dan chung an thit nhu an thit Ech.  Trong toa thuoc tri binh phong hui cua Hoang Don Hoa thoi vua Le Chua Trinh co noi den Coc Vang. Co phai do la anh chi Anh Uong khong? hay Coc Vang Doc o Nam My xa xoi va hiem hoi?

          Trong rung nhiet doi Colombia co vu luong tu 4,000 mm tro len co toc Ech Vang Doc Dendrobates leucomelas hay Phyllobates terribilis thuoc gia dinh Dendrobatidae mang nhieu doc chat nen duoc toi la Golden Poison Frog (Ech Vang Doc).  Dac diem cua loai Ech Vang Doc nay la:

-     an khong duoc

-     co nhieu doc chat nhu batrachotoxins C31 H42 N2 O6 rat hai cho tim.

-     de trung tren mat dat.  Khi trung no nong doc cac anh Ech Vang Doc (Golden Poison Frog) mang nong noc ra ao, ho hay suoi de nong no co nuoc loi.

          O Nam My nhat la Panama co Coc Vang Doc co dom den Atelopus zeteki thuoc gia dinh Thiem toc chung toi, Bufonidae.  Toc nay mang trong than the nhieu doc chat bufadienolide C24 H34 O2 va guanidine CH5 N3.

****

          Thua qui vi dai bieu dong vat hien dien, loai nguoi chuong  ve dep be ngoai nen co ve quen lang Thiem toc chung toi chi vi Thiem toc an mac xoc xech, ao quan  san sui kho coi lai mang nhieu doc chat.  Ho noi nhieu ve Frog tuc cac anh chi Ech dong Rana. Ho khong mang on chung toi da an con trung, sau bo pha hai mua mang cua ho ma con san bat chung toi vao nhung dem toi khong trang sao va troi mua tam ta.  Ho bat chung toi bo vao gio.  Cac anh chi Coc va Ech bi bat deu so den tieu uot ca gio!  Ho giet chung toi bang cach chat dau, lot da va mo bung trong ghe ron.  Cac anh chi nhai nho bi ghim vao luoi cau nhon de lam moi cau ca.  Thit Coc duoc bam nhuyen de nau chao.  Co khi ho uop thi the Coc lot da va moc ruot, voi muoi, hanh, tieu, toi, ot va sa roi dem nuong voi la buoi.  Ho cung dung cach nay voi cac anh chi Ech.  Thit Ech  duoc ban o cac nha hang o Phap, Viet Nam de bien che thanh nhung thuc an ngon.  Nguoi Phap thich an mon dui ech chien bo den noi trong tieng long cua nguoi Anh Frog am chi nguoi Phap.  Chuyen nay khong lam cho nguoi Phap hai long bao gio.  O Viet Nam cung co mon Ech chien bo ban o cac nha hang o Cho Cu Sai Gon.  Nhung cac tay nhau o Viet Nam thich an mon Ech xao lan hon ca. 

          Khong biet cac anh chi Luon, Ech, Rua, Ran, Vit co lien he tien kiep gi voi ngo om (finger grass- Limnophila aromatica) ma ngo om luon luon hien dien khi cac anh ay mat.  Tinh nghia nay khong sao noi het duoc.  Khi song ho khong nuong nho nhau.  Vay ma khi chet ho khong bo nhau.  Cao qui thay!  Cao qui thay!  Tinh nghia Thuc- Dong Vat!  Song bat tuong cau.  Chet bat tuong ly.

          Nguoi Viet Nam goi Coc Duc la Coc Ket.  Coc Ket hay nghien rang.  Cac anh nay thuong duoc dung trong cac phong thi nghiem cua loai nguoi.  Coc co mut tim do tren ao quan duoc goi la Coc Tia.  Duoi mat nguoi Viet Nam Thiem toc tuong trung cho thao dan ngheo kho, tay lam, chan bun. 

          Coc nghien rang thi troi sap mua.

          Nguoi co bung to duoc vi voi bung Coc.

          Nguoi co da san sui duoc vi voi da Coc.

          Do Coc Nhai la nhung tu ngu che bai, khinh miet danh cho nguoi co than phan thap be ngoai xa hoi.

          Nhay Coc nhay Nhai  noi len su nhay mua loan xa, khong nghe thuat.

          Coc mang guoc hay Coc treo thang la nhung cum tu day ngao nghe ke thap hen muon thay doi than phan de vuon len trong xa hoi.

          Coc la hinh anh xau xi va ngheo nan cua thao dan.

          Coc can Ran mo la loi rua doc.  Coc hay Ran deu co noc doc hay doc chat.  Do do Coc can hay Ran mo thi kho song.

          Theo Han Viet thi Coc la Thiem hay Thiem Thu.

          Thiem cung la mat trang

          Nguyet ly Thiem Thu la hinh Coc tren mat trang.

          Thiem to la nhua mu doc tren da Coc dung de lam thuoc.

          Ca dao Viet Nam noi ve Thiem toc nhu sau:

Coc keu duoi vinh tre ngam.

Coc keu mac Coc tre dam mac tre.

*

Con Coc nam ngoc bo ao,

Lam le lai muon dop sao tren troi.

Hai cau ca dao nay am chi Do Thich am sat Dinh Tien Hoang va con la Nam Viet Vuong Dinh Lien nam 979 sau khi nam chiem bao thay sao roi vao mieng nen dinh ninh ong ta co so lam vua.  Nguoi ta qua chu trong den ten giet nguoi Do Thich ma quen  ai dung sau lung anh ta?  Thap Nhi Tuong Quan Le Hoan?  Hoang hau Duong Van Nga?

          Loai nguoi co ve quan tam den cac than thuoc Ech Nhai hon la Thiem toc.  Nguoi Anh goi cac anh chi ay la Frog.  Nhung loai nguoi van co cai nhin xau doi voi cac anh chi Ech, Nhai hon la noi tot cho ho. 

          Trong Thanh Kinh Ech, Nhai duoc de cap trong Exodus :1- 14; 8:2-14; 8: 13- 14; Psalm 105: 30; Revelation 16:13.  Do Thai va Ai Cap chong bang nhau tu ngan sua.  Do do quan niem cua nguoi Do Thai ve Ech trong Thanh Kinh va nguoi Ai Cap co hoan toan trai nguoc nhau.

          O Ai Cap co nu Than Hemet mang hinh hai cua Ech.  Ech tuong trung cho su song va sinh hoa.

          Nguoi Nhat goi Ech la Kaoeru (tra lai; hoan lai) tuong trung cho su may man ve tien bac.  Coc, Ech duoc xem nhu Than Mua (Vu Than).  Y niem nay cung giong  y niem Coc nghien rang thi troi sap mua cua nguoi Viet Nam.

          Trong huyen thoai Hy Lap Leto, me cua Than Artemisis va Apollo, bien nguoi Lycians thanh Ech vi lam duc nuoc!

          Cu dan vung Luong Ha Chau (Mesopotamia) co truyen thuyet nu Than Innana- Ishtar yeu nguoi lam vuon.  Nguoi nay cho ba mot trai cay (bieu tuong cua su cam do?).  Khi tinh thuc ba bien nguoi lam vuon thanh anh Ech!

          Trong vu tru co sao Thiem Thu (Constellation of the Toad).  Do la 05 ngoi sao nho mau xanh la cay noi lai giong hinh Coc nam.

          Trong thuc vat hoc ta co:

1.      Toad flax:  hoa lieu ngu Linaria vulgaris thuoc gia dinh Scrophulariaceae, hoa mau vang rat dep nen con duoc toi la yellow toad flax.

2.      Toad flower:  Hoa Thiem Thu Stapelia gigantea thuoc gia dinh: Apocynaceae.  Hoa co mui kho chiu.

3.      Toad tree:  Thiem Thu Moc Tabernaemontana elegans thuoc gia dinh Apocynaceae.  Nguoi Phi Chau xem do la mot cay thuoc quan trong.

          Nguoi Anh goi Ech la Frog.  Nguoi Trung Hoa goi la Qing wa (Thanh Oa) (2). 

          Loai nguoi nhieu chuyen lam.  Ho noi du thu ve Ech.  Nao la Ech mang so 24 trong De 40 con.  Nao Ech ngoi day gieng; Meo ma ga dong (Ga dong: Ech); Ech vo hoa dam but v.v.

          Nguoi Anh co tren 20 cau cham ngon noi ve Ech  dai cuong nhu:

Never try two Frogs with one hand

The Eagle doesn’t war against Frogs

If you are a Mouse, don’t follow the Frog

The Frog in the well knows nothing of the great ocean (Ech nam day gieng khong biet gi

          ve su vi dai cua dai duong).  Nguoi ta cho rang cau nay duoc dich tu mot cau

          cham ngon cua nguoi Trung Hoa.  Viet Nam cung co ‘Ech ngoi day gieng’

It’d rather be a big Frog in a small pond than a small Frog in the big pond v.v.

Hinh nhu loai nguoi khinh re bon Coc, Ech, Nhai, Chang Hiu, Anh Uong chung toi.  Ca si co giong hat kem bi vi voi giong Anh Uong. 

          Nguoi Viet Nam an Coc, Ech, Nhai nhung khong thay an Anh Uong, Chang Hiu.  Ech to, lon tuoi duoc goi la Ech Ba mac du co the la Ech Duc!  Nhai to duoc goi la Nhai Bau.  Nhai nho bi nguoi Viet Nam ghim vao luoi cau de lam moi cau ca.

Chieu chieu bat Nhai cam cau,

Nhai keu cai eo, tham sau Nhai oi.

*

Coc chet bao thuo Nhai rau.

Anh Uong to tieng Nhai Bau dua hoi.

Ban nhac Coc, Ech, Nhai, Anh Uong hoa tau thi khong ai ngu duoc.  Tui Nhai thi lon tieng; Anh Uong on nhu tieng dai vi cam; Coc thi co nhung tieng nghien rang kho khan.  Lao Trinh Giao Kim co le mang cot Thiem toc.  Thang hay thua lao chi danh ba bua.  Nen co cum tu ‘ba bua Trinh Giao Kim’.  Khi thua thi gia dau bung nhu Thiem toc gia chet khi biet khong dau lai doi thu cua minh.  Cai dung cua Trinh Giao Kim giong nhu su gan da cua Coc Tia.

          Loai nguoi che anh chi Ech ngu va thu dong.  Xin loi anh chi Ech ve chuyen nay.  Ho noi anh chi Ech nam trong noi nuoc dat tren bep lua.  Nuoc lanh: Ech chiu duoc.  Nuon am:  Ech chiu duoc.  Ech nam im va chiu chet khi nuoc soi ma khong co phan ung gi ca!  Do la chuyen khoa hoc ve Ech luoc (boiling Frog).

          Du loai nguoi che bai chung toi, ho van dung chat doc tren than Thiem Thu de lam thuoc lam cham nhip tim khi giai phau, de tri ung thu va lam thuoc kich duc.  Ho cung co nhung chuyen ke nhu Chuyen Coc Dai Nao Thien Dinh day pham thuong, chuyen Chang Nhai Kien Tien, chuyen The Frog Prince o Duc v.v.  Trong sach tap doc Viet Nam co chuyen chi Ech dai de nhu sau:

          Co mot chi Ech thay phu nu cua loai nguoi an mac dep qua.  Chi bat chuoc de tu lam dep, tu bo than phan Ech de bat chuoc cho giong nu phai dep cua loai nguoi.  Chi Ech lay la tia to lam khan, hai kkhoanh cu hanh lam mat kieng, mot tai nam moi lam du va hai trai ot kho lam giay.  Chuan bi xong chi Ech di chap chung bang hai chan sau.  Di duoc vai tram thuoc chi Ech gap mot nong dan om gay.  Co le anh ta thieu dinh duong.  Gap chi Ech anh ta mung lam.  Anh ta chup chi Ech.  Chi hot hoang ne tranh va dinh phong nhay nhu da lam thuong ngay khi gap nan.  Lan nay dau doi khan tia to, mat mang hai khoanh cu hanh, tay co du nam moi, chan co giay ot kho nen viec thoat hiem tro nen kho khan.  Chi bi bat.  Anh nong dan om gay khong the tu bi voi chi duoc vi anh can chat dinh duong.  Chi Ech bi giet chet va duoc tan liem bang la tia to, cu hanh Tay, ot hiem kho va nam moi san co.  Su dau kho cua chi la niem vui cua khau vi cua anh nong dan.

          Chuyen thuong tam nay cua chi Ech duoc mot nhac si ho Thiem sang tac bai Song Nhu Chi gay xuc dong trong cong dong Amphibian the gioi.  Cong dong Amphibian Hoan Vu lam le truy dieu chi Ech hang nam.  Ban Song Nhu Chi luon luon duoc cac gian nhac Toad va Frog dung nhu lam nhac cau hon cac anh chi Coc, Ech, Nhai, Chang Hiu, Anh Uong chet dau don trong canh chat dau lot da ghe ron cua loai nguoi.  Thit thi ho nau chao, xao lan, nuong voi la buoi sau khi uop muoi, sa, ot.  Chat bufagin de lam thuoc tren co so lay doc tri doc ma loai nguoi thuong hay truyen tung.  Loai nguoi noi nhieu ve Thiem toc.  Co cai dung.  Co cai them that.  Co cai khong duoc dung nhung khong loan toan sai.  Dung hay sai deu do loai nguoi truyen mieng ma ra.  Mien ban!

          Thua qui vi dai bieu dong vat hoan vu, Thiem toc long trong canh bao:  loai nguoi xam lan dia ban song cua chung toi.  Truoc kia nguoi ta cau Ech doc theo khuon vien thanh O- Ma (Camp Aux Mares) doc theo duong Nancy truoc truong Petrus Ky.  Bay gio chung toi da mat cac dong nuoc, vung dat am khap noi tren the gioi cho khong rieng gi Sai Gon.  Dia ban song cua chung toi da mat khi loai nguoi do thi hoa nong thon, lap cac dong nuoc, kinh, rach, ao, ho.  Cac gian nhac Ech, Nhai, Chang Hiu, Anh Uong va Coc ngung hoat dong o nhieu noi tren the gioi ke ca Bangkok noi co nhieu kinh rach va cac dong nuoc nhan tao.    Nguoi Anh che nhao nguoi Phap an thit Ech.  Bay gio vai nha hang My cung co mon thit Ech.  Nuoc My giau co da an thit Ech thi co ngay thit Nhai cung duoc dua vao thuc don nha hang.  Nhan danh Thiem toc toi xin nhan nhu voi loai nguoi rang thit Thiem toc khong tri duoc  chung suy dinh duong hay cam tich.  Phan Ech, Nhai, Coc, Chang Hiu, Anh Uong deu la phan nuoc duoi dang nuoc tieu chang co loi gi cho nha nong.  Loai nguoi cuop moi truong song cua chung toi thi qui vi cung se tu cuop moi truong song cua nhau trong mot ngay khong xa.  Toi xin cham dut bai tham luan Thiem toc o day va xin moi toan the qui vi hien dien thuong thuc bai Thiem Da Hanh. 

          Chuc qui vi mot ngay vui.

          Truong lao Hai Thiem tuc Thiem Cam Gia ‘Cane Toad’ Bufo Marinus

(1)    Lai Ha Ma:  Lai Cap Mo (Coc san sui) (Lai: phong hui); Chanchu:  Thiem Thu.   

(2)   Qing wa:  Thanh Oa. 

          Cam on duoc si Lam Thi Phuong, Uc Dai Loi, da giup toi phien am Quan thoai ra Viet ngu.

         

          

LÀM CHA , tâm sự với Thầy Lân

 Thầy kính ,

   Chúng em rất phục sự hướng dẫn , cách giáo dục các con của Thầy .

   Vậy là người con trưởng của Thầy đã là MD 11 năm nay , thật đáng phục cho người là gia trưởng một gia đình , biết lo lắng cho các em thay cha mẹ dù mỗi người ở một nơi . Can đảm đổi nghề kỹ sư để học Y Khoa và đã thành công .

  Cám ơn Thầy đã hỏi thăm chúng em ,  lúc này em lái xe đã quen vì lúc mới qua 2012 khoảng 6 tháng sau em mới lấy bằng lái vì không đi làm hằng ngày , chỉ dùng để đi chợ , nhà thờ mỗi cuối tuần , nên em không lái xe đi xa  được như lớp trẻ . Chỗ em ở đúng là đường núi quanh co nên khó lái hơn đồng  bằng tuy nhiên lái nhiều sẽ quen thôi thầy ạ .  Mùa đông em có lái 1 lần , đúng là rất khó vì bánh xe nó trơn , thắng không ăn nên sau đó mỗi lần có tuyết rơi là em không dám lái ( lớn tuổi em đâm ra nhát hơn hồi trẻ ) , hơn nữa mùa đông là 2 em muốn về VN vì chịu lạnh không quen .

   Thầy ơi , đúng là du lịch khi đã đi các thắng cảnh ở Mỹ rồi thì không còn nơi nào đẹp hơn , tiện nghi hơn Mỹ .  Em được may mắn khi qua đây 2012  em chưa có cháu ngoại nên còn rảnh rỗi đã đi chung với nhóm bạn gốc VN ở bên em chở đi xuyên bang từ Portland (OR) qua Nevada thăm Las Vegas , Hoover Dam . qua AZ thăm các National park , Grand Canyon , Antelope , Horseshoe bend , Sedona ...cảnh vật thật là hùng vỹ ...và mỗi lần đi những chỗ Rest area cũng giúp cho xả hơi thư thái .....

  Hai em đã được đi du lịch 10 tiểu bang trong 4 năm qua , bằng máy bay qua FL , TX , Cali , Massachusettes đến  đại học Havard , Boston ... đến Hawaii bằng cruise .

 Thầy còn nhớ Ng thị Hạnh  ở Hóc Môn, học ban Pháp văn LTK  năm 2013 đã cùng ông xã Hạnh , lái xe tốt lắm chở 4 người qua Canada đến Whistler Mt  Vancouver , The Butchart garden vườn hoa tuyệt vời .

  Em xin phép kể lể dài dòng với Thầy vì em thấy những cảnh đẹp thiên nhiên ở Mỹ quá xá đẹp , không nơi nào có thể sánh được . ....Yosemite ở CA ..Golden Gate , SF ....

Em khá mãn nguyện với những cảnh đẹp ở NY , đi vào trong tượng nữ thần tự do mới thấy cái vĩ đại của bức tượng này .

    

​

​ INTREPID SEA , AIR & SPACE MUSEUM - NEWYORK -JUL-9-2014

Em và cháu ngoại em từ VN qua du lịch NY .

 

   Grand Canyon  2014

  Ở  CA   con em đã chở bằng xe hơi đi từ Portland xuôi nam về C.A  đi du ngoạn các National Park như Yosemite , Lassen Volcanic hiking đến gần các miệng núi lửa , ngửi thấy mùi sulfur bốc ra ...

  Hôm nay em xin phép kể dài dòng đến đây thôi , chứ kể không thể hết được những cảnh đẹp hai em và các con cháu đã đi qua 10 state , bởi vậy về VN chúng em ít dám đi du lịch vì tai nạn xe cộ nhiều quá , không dám đi xe đò , năm trước hai em về có ra Hanoi du lịch Hạ Long , Tam Đảo , Vĩnh Phúc sau đó đi Dalat , cảnh không thể hùng vĩ như ở Mỹ , nó chỉ có nét riêng của VN thôi, tuy cũng thơ mộng và khá đẹp  .

  Em xin tạm dừng nơi đây , một lần nữa hai em kính chúc Thầy vạn sự bình an , hạnh phúc nhân ngày Hiền Phụ June-18-2017

   Hai em Phán Minh

     

Vào 07:43 17 tháng 6, 2017, david pham <davidlanpham@hotmail.com> đã viết:

Phan, Le Minh than men,

Vang, tinh theo VN thi nam nay chau truong cua toi 51 tuoi.  Theo My (dua vao thang) thi 50.  Chau la MD 11 nam roi.

Tham thoat cac em da tro thanh nguoi cao nien voi chau.  Tre da gia.  Mang tiep noi.  Do la luat tuan hoan cua vu tru.

Nam nay cac em ve VN co gap thay, ban cu nhieu khong?  Nhin qua nhin lai nguoi con nguoi mat bat dau chenh lech nhau.

Dao nay em lai xe vung vang roi cho?  Co di xa bang xe tu lai khong?  O Oregon co nhieu nui lai xe kho o vung dong bang.  Mien nui gap mua dong cang kho nua.

Hai em giu gin suc khoe.  Thinh thoang nen du lich noi dia cho biet them ve nuoc My.  Thuc te khong quoc gia nao hon duoc My dau (tinh cho den bay gio).  WC tro thanh yeu to 'nhan dao' chi co day du o My ma thoi.  Phap, Y, Duc, Tay Ban Nha...lam sao sanh kip.  Ngay ca Nhat cung khong sanh kip.  Nhung Nhat la lich su dang qui hon ca.

Bay gio gia luoi chup hinh.  De hom nao co cac chau ve dong du nho cac chau chup va goi cho hai em.  Hang nam cac chau ve dong du vao dip Giang Sinh.

Vai hang tham hai em va cac chau.

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

---

From: Phan Duc Nguyen <nducphan@gmail.com>
Sent: Saturday, June 17, 2017 12:28 AM
To: david pham
Subject: Re: Fw: pham dinh lan - lam cha

  Thầy kính mến 

  Trước hết em kính chúc Thầy nhân ngày Father’s Day   được nhiều sức khỏe , nhiều niềm vui .

  Em cám ơn Thầy đã viết bài về chức làm cha , thầy trải lòng mình để cho chùng em được biết về hoàn cảnh Thầy đã trải qua từ khi lập gia đình và cách giáo dục các con 

  trước và sau 1975 .

 Những khó khăn trải qua sau 1975 và những ngày đầu đến Mỹ .

 Thưa Thầy em chưa rõ con trai trưởng của Thầy hiện đang theo học Y Khoa , đã tốt nghiệp chưa hay còn đang học . Em nhẩm tính hình như con trai trưởng thầy sinh năm 1966 có đúng không ạ ? nếu đúng thì năm nay đã 51 tuổi .

Em mong có dịp , nếu có thể được , thầy cho chúng em một vài tấm hình gia đình Thầy Cô mới chụp trong năm 2017 .

 Kính chúc Thầy vạn sự bình an .

  Hai em Phán - Minh

TB : 

Em đã qua OR được hơn 3 tháng , vẫn đọc các bài Thầy gởi nhưng em ít tham gia thảo luận vì bận công việc nhà , hai em coi cháu ngoại (năm nay sắp 3 tuổi) nó lăng xăng nên trông coi nó lu bu nhiều  . 

Em xin phép chia sẻ với Thầy hình ảnh gia đình em hôm Tết ở VN , với gđ con gái lớn và 2 cháu ngoại hồi Tết