DIA VI SIEU CUONG CUA HOA KY PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Men goi cac em bai viet dai khong dau.  Doc bai khong dau ma nam duoc van de thi do la mot trinh do do nhe!

Cam on:  Pham Ngoc Ninh, Nguyen Van Quang, Nguyen Duc Phan ve nhung hinh anh ban be gap nhau vao dip Tet vua qua.  Rat sung suong thay cac em deu vui ve va than mat voi nhau nhu thuo con tren ghe nha truong.  Do cung mot phuong cach lam cho chung ta ngan chan cai gia (Aging- Vieillesse) dang deo duoi, rinh rap.  

Van Su Lanh trong nam moi.

Thay Lan

phamdinhlan (david)

DIA VI SIEU CUONG CUA HOA KY

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

          Hoa Ky doc lap va lap quoc nam 1776.  Do la vung dat dat duoi su cai tri cua nguoi Anh, mot cuong quoc hang hai vao thoi bay gio da day lui vai tro doc ton cua Bo Dao Nha, Tay Ban Nha va Hoa Lan tren mat bien.  Dien tich Hoa Ky  trai dai tu Dai Tay Duong den California tren bo Thai Binh Duong sau 72 nam tuyen bo doc lap.  Su banh truong lanh tho cua Hoa Ky duoc thuc hien bang thuong luong, ngoai giao va bang suc manh quan su.  Do la chanh sach  duoc goi nom na la  cu ca- rot va cay gay.  Ho mua Louisiana cua Phap (1803), Alaska cua Nga (1867), chiem Florida cua Tay Ban Nha (1819), Texas, California cua Me Tay Co (1846 va 1848), quan dao Hawaii ngoai khoi Thai Binh Duong.  Sau khi danh thang Tay Ban Nha trong chien tranh Hoa Ky- Tay Ban Nha o Cuba, Tay Ban Nha nhuong Puerto Rico va thuoc dia cua ho o Chau A la quan dao Phi Luat Tan cho Hoa Ky nam 1898.  Do la thoi diem Hoa Ky dat chan sang Chau A Thai Binh Duong. 

          Cho den dau the ky XX Hoa Ky da la mot cuong quoc kinh te va quan su tren the gioi.  Hoa Ky theo chu nghia tu co lap (isolationism) nhung khong co nghia la co cum o bo bien Thai Binh Duong va Dai Tay Duong.  Hoa Ky khong de y den cac van de rac roi tren the gioi nhat la tren luc dia Au Chau va A chau.  Hoa Ky khong chinh phuc thuoc dia nhu Anh, Phap, Hoa Lan, Tay Ban Nha va Bo Dao Nha.  Ho quan tam den cac quoc gia  tren luc dia My Chau nhieu hon.  Hau het cac quoc gia tren luc dia nay la thuoc dia cua Tay Ban Nha, ngoai tru Brazil chiu anh huong cua Bo Dao Nha.  Khau hieu Chau My cua nguoi My Chau (America to Americans) do tong thong James Monroe (1758- 1831- tong thong: 1817- 1825) de ra nam 1823 nhu la mot chu thuyet chanh tri nham chong lai su can thiep cua cac nuoc Au Chau vao cac quoc gia doc lap tren luc dia My Chau.  Chien tranh Hoa Ky- Tay Ban Nha nam 1898 cho phep Hoa Ky co anh huong lon o Cuba, dao Puerto Rico va xa hon la Phi Luat Tan.  Xu Panama chao doi nam 1903 sau khi tach roi ra khoi xu Colombia.  Tu nam 1882 den 1889 mot cong ty Phap dao kinh that bai duoi su trong coi cua Ferdinand de Lesseps, nguoi thanh cong trong viec dao kinh Suez nam 1869 o Ai Cap.  Hoa Ky tiep noi cong viec nay sau khi nuoc Panama chao doi.  Hiep uoc John Hay- Bunau- Varilla cho Hoa Ky kiem soat vung kinh dao Panama rong 1,676 km2 ke ca 712 km2 nuoc (kinh dao).

          Mac du duy tri chu nghia tu co lap nhung co anh huong lon tren luc dia My Chau, vai tro cua Hoa Ky tren the gioi duoc ghi nhan:  Nam 1901 Hoa Ky tham gia Bat Quoc Lien Quan tan cong Beijing (Bac Kinh).  Nam 1905 tong thong Theodore Roosevelt cua Hoa Ky lam trung gian cho Nga va Nhat thuong thuyet.  Ve mat tinh than, theo tinh than Bach Chung, tong thong Theodore Roosevelt han che su doi hoi cua nuoc Nhat Hoang Chung da danh bai Nga o Man Chau nam 1904 roi tren eo bien Tsushima nam 1905.

          Tong thong Wilson (Dan Chu) la nguoi dau tien pha bo chu nghia tu co lap khi dua quan tham chien o Au Chau chong Duc trong de nhat the chien.  Nam sau Duc dau hang.  Hoa Ky cung Anh, Phap dong vai tro cuong quoc thang tran tai hoi nghi Versailles (1919).  Hiep uoc Versailles duoc ky ket.  Hoi Quoc Lien duoc thanh lap theo sang kien cua tong thong Hoa Ky Wilson.  Nhung Quoc Hoi Hoa Ky da so la dang vien dang Cong Hoa khong phe chuan hiep uoc Versailles.  Hoa Ky khong hien dien trong Hoi Quoc Lien ra doi do sang kien cua tong thong Hoa Ky Wilson.  Chu nghia tu co lap duong nhien duoc dang Cong Hoa tai lap. 

          Ngay 07-12-1941 Nhat thinh linh tan cong Hoa Ky o Pearl Harbor (Tran Chau Cang).  Hoa Ky tham chien va dong vai tro chi huy tren hai mat tran Au Chau (Eisenhower) va A Chau Thai Binh Duong (Mc Arthur).  Tong thong Franklin Delano Roosevelt lanh dao Hoa Ky mang chien thang ve cho phe Dong Minh trong de nhi the chien.  Hoa Ky la quoc gia co bom nguyen tu dau tien tren the gioi.  Sau nam 1945 Hoa Ky la mot sieu cuong quoc tren the gioi.  Cac nuoc Anh, Phap suy yeu vi de nhi the chien lai mat dan thuoc dia nen khong con du suc manh nhu xua.  The gioi co hai phe:  Tu Ban va Cong San.  Hoa Ky dan dau cac nuoc tu do, dan chu, tu ban.  Lien So dung dau cac nuoc Cong San.  Hoi nghi Yalta dien ra khi tong thong Franklin Delano Roosevelt con song la hoi nghi phan vung anh huong giua Hoa Ky va Lien So.  O Au Chau Lien So co anh huong to lon o cac quoc gia Dong Au.  O A Chau ho thu hoi nua dao Sakhalin phia nam da nhuong cho Nhat theo tinh than hiep hoc Portsmouth nam 1905 va chiem cac quan dao thuoc lanh tho bac bo Nhat Ban (quan dao Kurils).  Nam 1949 luc dia Trung Hoa tro thanh mot nuoc Cong San duoi su lanh dao cua Mao Zedong (Mao Trach Dong).  Phong träö Cong San va phong tao giai phong thuoc dia khoi dong manh me sau khi de nhi the chien cham dut.  De dam bao hoa binh the gioi lau dai Hoa Ky cho ra doi To Chuc Lien Hiep Quoc (1945), tru so dat o New York.  De ngan chan su banh truong cua chu nghia Cong San do Lien So va Cong Hoa Nhan Dan Trung Quoc dai dien Hoa Ky:

-     thanh lap NATO (North Atlantic Treaty Organization- Minh Uoc Bac Dai Tay Duong- 1949) de ngan chan su de doa cua Lien So.

-     thanh lap SEATO (Southeast Asia Treaty Organization- Lien Minh Phong Thu Dong Nam A- 1954) de ngan chan su banh truong cua chu nghia Cong San xuong cac quoc gia Dong Nam A nhu tuong Phap De Lattre de Tassigny da luu y voi Hoa Ky tu nam 1950.

-     cung quan LHQ tham gia chien tranh Trieu Tien danh nhau voi Bac Han va Trung Quoc (1950- 1953) de giu duong phan chia tren vi tuyen 38.

-     vien tro cho Phap trong chien tranh Dong Duong.  Den nam 1953, 80% kinh phi chien tranh Dong Duong do Hoa Ky dai tho.  Phap bi danh bai (1954).  Viet Nam bi chia doi.   Hoa Ky bat dau thay the Phap o phia nam vi tuyen 17.  Hoa Ky vien tro kinh te va quan su cho VNCH de phan dat nay tro thanh phao dai chong Cong o Dong Nam A.  Nam 1960 nghi si Kennedy (Dan Chu) dac cu tong thong Hoa Ky.  Ong gia tang so co van Hoa Ky o mien Nam Viet Nam giua luc do dao Cuba nam cach Hoa Ky 150 km da tro thanh quoc gia Cong San dau tien o Tay Ban Cau.  Cac quoc gia o Trung va Nam My chua bi xich hoa nhung cac thanh vien Cong San thuoc khuynh huong Mao hay Marx- Lenin hoat dong luc ngam ngam luc boc phat chong lai cac chanh phu dia phuong than Hoa Ky. 

          Vao thap lien 1960 hau het cac thuoc dia cua Anh, Phap deu duoc doc lap.  Ngoai hai khoi Hoa Ky va Lien So, xuat hien khoi cac Quoc Gia Khong Lien Ket.  Cac thanh vien cua The Gioi Thu Ba nay la cac cuu thuoc dia cua cac nuoc Au- My Bach Chung nen ho khong thuc su trung lap ma to ra ghet bo va chong doi cac nuoc Tay Phuong do Hoa Ky dung dau va co thai do thien vi doi voi cac nuoc Cong San.  Hoa Ky bi du luan the gioi lan du luan phan chien trong nuoc bao vay trong chien tranh Viet Nam.  Cac dong minh Tay Phuong cua Hoa Ky nhu Anh, Phap tim cach dung xa cuoc chien  ma Hoa Ky tham du tu nam 1965 den 1973 o mien Nam Viet Nam.  Hoa Ky khong bai tran nhu Phap nam 1954 nhung da that bai.  Uy the cua Hoa Ky tren the gioi co sut me nhung chua mat danh du nhu Phap sau khi roi khoi Viet Nam.  Su tro lai chanh quyen cua tuong Charles de Gaulle nam 1958 cho thay Phap can co mot nguoi thuc tam phuc hoi vi tri cuong quoc cua Phap tren the gioi.  Ong De Gaulle khong may cam tinh voi Anh va Hoa Ky vi nhung ky uc khong may tot dep trong nhung ngay song luu vong o Anh.  Chan hung kinh te va san xuat bom nguyen tro thanh uu tu hang dau cua nguoi ‘Giai Phong Nuoc Phap’ nay.  Co nhien tuong De Gaulle khong vui ve viec Hoa Ky thay the Phap o phia nam vi tuyen 17 va cung khong uoc muon Hoa Ky thang tran o do.

          Su sup do cua VNCH cho cac nuoc chong Hoa Ky thay Hoa Ky khong phai la cuong quoc bat bai.  So quoc gia Cong San, than Cong San va cac quoc gia Hoi Giao  chong Hoa Ky gia tang (Iran, Libya, to chuc Hezbollah o nam Lebanon). 

          Lenin, Stalin va cac nha lanh dao Cong San Lien So tu cho minh nhiem vu cao qui:  giup do cac nuoc thuoc dia gianh doc lap.  Do la cach xay dung de quoc khong ton tien, khong ton vo khi va xuong mau ma van co quoc gia chu hau.  Doi voi cac de quoc Tay Phuong Nga o trong canh Trau cot ghet Trau an .  De giut thuoc dia trong tay cac nuoc Tay Phuong, Lenin thanh lap De Tam Quoc Te Cong San (1919) de dao tao nhung can bo Cong San Quoc Te tung ve nuoc ho hoat dong va mang thanh qua hoat dong ve phuc vu nuoc Nga nghia la danh duoi de quoc de tu bien thanh quoc gia minh thanh chu hau cua Nga.  Viec kich dong dau tranh giai cap, kich dong cac nuoc nhuoc tieu bi ap buc dau tranh chong de quoc trong mot quoc gia ngheo doi co qua khu thuoc dia khong co gi kho khan ca.  Cai kho khan cua nguoi bi kich thich la khong thay duoc tham y cua nguoi xui giuc minh lai con lap tuong ton tho nhu mot dai an nhan, dai anh hung.  Lenin la nguoi nguong mo to chuc va nhung thanh qua ma Hoa Ky thu gat duoc tren lanh vuc kinh te va khoa hoc ky thuat.  Ong mo tuong den viec dien hoa.  Vao the ky XIX, khi chu nghia Marx no ro o Au Chau nhat la o Phap, hai quoc gia khong thu nap chu nghia nay la Anh va Hoa Ky mac du do la hai quoc gia ky nghe quan trong luc bay gio.  Karl Marx khong the song o Duc vi Bismarck qua du dan.  Anh  mo rong vong tay cho ong song va quay roi nuoc ho bang phong trao cong nhan.  Nhung ong that bai.  Luc nham mat lia doi ong duoc chon o Anh.

          Hoa Ky la quoc gia tien phong chong lai Anh de lap quoc va gianh doc lap.  Do la mot quoc gia hop chung, quoc gia cua nhung nguoi tung song kho khan va bi ap buc, quoc gia tu do, dan chu de moi nguoi khong phan biet tuoi tac, nam nu, sac toc, ton giao phat huy sang kien va dong gop cong suc cua minh de cung xay dung mot cuoc song an ninh, am no va hanh phuc.  Do la dat tap hop nhung nguoi giau mao hiem, yeu chuong tu do, giau long hao hiep va oc thuc te.   Khong phai Hoa Ky khong that bai nhung moi lan that bai ho tim cach khac phuc de dat thanh cong. Ho da tung bi khung hoang kinh te va da vuot qua mot cach ngoan muc.  Khai niem ve danh du su thang thua cua Hoa Ky doi khi khong giong voi phan con lai cua the gioi.  Nhung cai xau nhat va tot nhat tren the gian deu duoc tim thay o Hoa Ky.  Hoa Ky dau tranh cho tu do, dan chu.  Hoa Ky som co hien phap thanh van va la quoc gia de cao tinh than trong phap.  Hoa Ky cung tung la quoc gia ky thi chung toc lam cho lien bang lung lay suyt sup do vao thap nien 1860.  Nhung do cung la noi som giai phong no le, han gan su doan ket cua mot cong dong hop chung voi mau da, ton giao, ngon ngu, van hoa khac nhau de dua den su truong ton cua lien bang.

          Nhan vat Vi Tieu Bao phan anh trung thuc cach xu dung dong tien va ngoai giao cua Hoa Ky. 

          Nhan vat Duong Qua phan anh suc manh quan su cua Hoa Ky dua tren suc manh vo khi Tay Phuong hoan toan khong dinh dang gi den nghiep kiem cung va binh tho Ton Tu cua Trung Hoa. 

          Duong Qua mat canh tay phai cho thay Hoa Ky thien ve ta phai ve phuong dien xa hoi.  Du khong xung la xa hoi chu nghia  nhu cac nuoc Cong San, Hoa Ky dam bao no com, am ao cho dan ho va moi cong dan co day du quyen lam nguoi de phat trien dung theo kha nang thuc su cua tung ca nhan.  Co nhien co nhung ngoai le don le khong the nao tranh duoc.

          So quoc gia Cong San gia tang tren the gioi sau cac bien co lich su:

1.      tu 1945 den 1970: cac quoc gia Dong Au (Dong Duc, Tiep Khac, Ba Lan, Bulgaria, Hungary, Romania, Albania) (1949), Bac Han (1948), Trung Quoc (1949), Nam Tu (1945), Bac Viet Nam (1954), Cuba (1959), Somalia (1969), Nam Yemen (1967), Congo Brazzaville (1970), Ethiopia (1974)

2.      sau sup do cua VNCH nam 1975: Cong Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam (1975),   Cambodia (1975), Lao (1975), Angola (1975) , Mozambique (1975), Afghanistan (1978), Grenada (1979).

Nhu da thay, cac nuoc khong lien ket trong The Gioi Thu Ba khong may thien cam voi Hoa Ky.  To chuc Lien Hiep Quoc (UN:  United Nations) hinh thanh do sang kien cua tong thong Franklin Delano Roosevelt (Dan Chu), hoat dong va tai tro boi Hoa Ky.  Trong cuoc chien tranh Viet Nam vua qua tong tho ky LHQ la U Thant, nguoi Mien Dien,  chong lai Hoa Ky.  Tu thap nien 1960 ve sau cac thanh vien dong dao trong to chuc nay la nhung nuoc A- Phi duoc doc lap.  An Do tu nhan minh la thu lanh khoi trung lap.  Tren thuc te An Do than Lien So va khong co thien cam voi Hoa Ky.

          Su phat trien cua khoi Cong San trong hai giai doan vua ke cho thay:

1.      Trong giai doan 1945-1970:  Khoi Cong San tu ran nut.  Duoi su lanh dao cua Tito Nam Tu van la quoc gia Cong San nhung khong dat duoi su lanh dao cua Stalin.  Mao Zedong (Mao Trach Dong) chiem Trung Hoa luc dia.  Nhung do khong phai la tin vui doi voi Stalin.  Ngay tu thap nien 1930 Mao da to ra bat phuc tung Stalin va da Han hoa chu nghia Cong San theo y nghi rieng cua Mao.  Bay gio Mao thanh cong trong tinh trang mot nuoc Trung Hoa ngheo doi lau dai lai bi chien tranh Hoa- Nhat roi noi chien Quoc- Cong tan pha.  Stalin khong ua Mao Zedong lai phai ganh vac nuoc Trung Hoa Cong San dong dan, ngheo doi va day tu hao cua Mao trong khi thanh qua hai ke hoach ngu nien cua Lien So bi Duc xoa sach.  Mao ne nang Stalin nhung co ve coi thuong nhung nguoi ke vi Stalin ma ong goi la nhom xet lai.  Mao gianh quyen lanh dao khoi Cong San.  Khoi Cong San tu phan hoa lam ba khuynh huong: a. khuynh huong Cong San Tito b. Cong San ky nghe do Lien So dung dau c. Cong San nong nghiep do Mao Zedong dung dau.  Nam 1964 Trung Quoc co bom nguyen tu.  Nam 1969 Lien So va Trung Quoc danh nhau tren dao Damansky (Chen Pao).  Do la chien tranh giua hai quoc gia Cong San dan anh.

2.      Sau khi thong nhat Viet Nam, Le Duan nghieng han ve Lien So.  Khmer Do nghieng theo Trung Quoc.  Lao nam trong qui dao cua Cong San Viet Nam.  Cong San Viet Nam xua quan xam lang Cambodia danh duoi Khmer Do ra khoi Phnom Penh (1978).  Trung Quoc tan cong Cong San Viet Nam ngoai bien gioi nhu de tra thu cho dan em Khmer Do.  Hai cuoc chien tranh nay  la hai cuoc chien tranh giua cac nuoc Cong San than Lien So va Cong San Mao.  Viec Trung Quoc tan cong Cong San Viet Nam ngoai bien gioi Viet- Hoa nam 1979 va mot phan quan dao Truong Sa nam 1988 la mot bai hoc cho Cong San Viet Nam qua cay vao Lien So qua hiep uoc huu nghi Viet- So nam 1978 va qua tan tuy voi giao dieu Lenin- Stalin.  Tau chien cua Lien So o Cam Ranh ang binh bat dong de nhin dan em Viet Nam bi Trung Quoc danh dap.  So quoc gia Cong San gia tang.  Do la thang loi nhung lai la ganh nang cho Lien So.  Lien So khong giau manh ve kinh te lai phai chay dua vo trang voi Hoa Ky, chi vien cac quoc gia Cong San trung kien nhu Cong San Viet Nam, Cuba va cac quoc gia Cong San tan lap o Phi Chau.  Lien So hao ton nhieu tai luc, vat luc trong cuoc xam lang Afghanistan.  Quan doi Lien So gap su de khang du doi ve phia quan khang chien Afghanistan.  The Van Hoi Moscow bi cac nuoc Tay Phuong tay chay vi su xam lang Afghanistan.  Nam 1988 Lien So rut quan ra khoi Afghanistan nhu mot quoc gia chien bai.  Do la nguon goc cua su sup do cua che do Cong San o Dong Au nam 1989 va cua chinh Lien So vao nam 1991.

          Hoa Ky tro thanh sieu cuong doc ton tren the gioi.  Danh du den voi Hoa Ky duoi thoi tong thong Bush I.  Truoc khi Lien So sup do Hoa Ky chi huy Lien Minh 36 quoc gia ke ca cac quoc gia Hoi Giao danh duoi quan xam lang Iraq cua Saddam Hussein ra khoi vuong quoc dau hoa Kuwait.  Do la chien thang quan su cua Hoa Ky sau chien tranh Viet Nam.  The nhung tong thong Bush I that cu khi tai tranh cu nam 1992.  Vi:

1.      dang Cong Hoa nam quyen Hanh Phap 03 nhiem ky lien tiep.  Ban than ong Bush lam pho tong thong 08 nam + 04 nam la tong thong Hoa Ky.

2.      kinh te trong 04 nam duoi thoi tong thong Bush I co ve suy kem.  Ty le that nghiep vao nam bau cu tong thong 1992 la 7.8%.

3.      su tranh cu cua ty phu Perot cua dang Cong Hoa.  Ong nay chiem 19% phieu bau khien cho ung cu vien Bill Clinton cua dang Dan Chu dac cu. 

          Cach bo phieu cua nguoi Hoa Ky cho thay ho:

-     lo ngai doc tai neu co mot dang nao duoc bau de nam chanh quyen qua lau.  Viec tong thong Franklin Delano Roosevelt cua dang Dan Chu dac cu 04 nhiem ky sau khi thanh cong trong viec giai quyet cuoc khung hoang kinh te vao thap nien 1930 va lanh dao chien tranh chong chat xit Duc- Y- Nhat.  Ong mat ba thang sau khi nham chuc cho nhiem ky thu tu (1945).  De bao ve suc khoe cua nguoi lanh dao va de ngan ngua doc tai hay lam quyen  cac tong thong Hoa Ky tu cuoc bau cu 1948 ve sau chi duoc toi da hai nhiem ky ma thoi.

-     cau tien va non nong muon co su thay doi cho khong nang viec ton sung mot ca nhan lanh dao nao mac du ho kinh trong tat ca nhung vi tong thong do ho bau len.

-     co quan diem chanh tri bien thien khong ngung.  Khi thi ho chu trong den van de quoc ngoai tuc la vi tri danh du cua Hoa Ky tren the gioi.  Khi thi ho chu trong den van de kinh te va xa hoi trong nuoc.  Ung cu vien tong thong Stevenson cua dang Dan Chu that cu trong cuoc bau cu nam 1952 truoc tuong Eisenhower, nguoi anh hung chi huy quan Dong Minh trong de nhi the chien o Au Chau, vi Trung Hoa luc dia roi vao tay Cong San nam 1949 duoi thoi tong thong Truman (Dan Chu).  Ung cu vien Nixon (Cong Hoa) bi ung cu vien tre Kennedy cua dang Dan Chu danh bai vi Fidel Castro thanh cong lat do che do doc tai Batista do Hoa Ky yem tro, vi Khrushchev coi giay dap tren ban tai dien dan LHQ vi vu phi co tham thinh U-2 cua Hoa Ky bi Lien So ban ha.  Ung cu vien dang Dan Chu la Humphrey va Mc Govern bi Nixon (CH) danh bai trong cuoc bau cu 1968 va 1972 vi chien tranh Viet Nam.  Trong ky bau cu nam 1976 tong thong Gerald Ford (CH) that cu truoc Carter (DC) vi chua co ten tuoi duoc ca nuoc biet den va vi bi tai tieng do vu Watergate gay ra khien tong thong Nixon phai tu chuc.  VNCH that thu duoi thoi cua vi tong thong khong do dan bau nay.  Ong Reagan cua dang Cong Hoa danh bai tong thong Carter (DC) nam 1980 vi suot 04 nam cam quyen ong Carter bat luc trong viec giai cuu 53 con tin Hoa Ky bi Iran bat giu.  Tong thong Reagan tai dac cu ve vang nam 1984.  Su thanh cong cua chanh quyen Reagan ve doi noi lan doi ngoai giup cho pho tong thong Bush dac cu tong thong nam 1988.  Ong Reagan la nguoi day manh su sup do cua Lien So trong chien tranh lanh.  Khau hieu cua ong la Gau Trong Rung.  Ong keu goi:  Gorbachev!  Xe bo buc tuong nay (buc tuong Berlin).  Nam 1989 qua nhien buc tuong Berlin bi dan Dong Duc dap bo.  Nuoc Duc thong nhat.  Tong thong Bush I duoc Duc cam on vi da giup cho Dong Duc va Tay Duc thong that trong hoa binh nam 1989 va su cam on cua vuong quoc Kuwait vi da danh duoi quan Iraq xam lang (1991).  Ong that cu nam 1992 vi su pha phieu cua ty phu Perot cung dang Cong Hoa va vi kinh te Hoa Ky suy kem sau 04 nam cam quyen cua ong.  Nam 2000 ung cu vien Al Gore cua dang Dan Chu  chi thua ung cu vien Cong Hoa la Bush II 537 phieu de mat 29 phieu cu tri doan cua Florida, noi ong Jeb Bush lam thong doc,  nhung ong hon ong Bush II ve phieu bau tren toan quoc.  Su suy thoai kinh te va no quoc gia duoi thoi tong thong Bush II (CH) do hai cuoc chien tranh Afghanistan va Iraq gay ra da giup cho Hoa Ky co mot tong thong Da Den dau tien:  ong Barack Hussein Obama.  Tong thong Bush II tao ghe tong thong cho vi tong thong Da Den dau tien cua Hoa Ky.  Tong thong Obama duoc hai nhiem ky.  Ong duoc danh gia 55% truoc khi roi khoi White House.  Kinh te Hoa Ky kha quan hon thoi tong thong Bush II.  Ty le that nghiep o muc 4.5%.  Gia xang trong nuoc loi $2/ gallon.  Dan chung nhat la nguoi Bach Chung hay noi ro hon nguoi goc Anglo- Saxon khong may thien cam voi ong.  Giai Nobel Hoa Binh, thai do nhun nhan cua ong truoc vua Saudi Arabia, Nhat hoang, su xin loi Iran ve bien co 1953 lat do thu tuong thien ta cua Iran, Mossadegh,  duong loi qua mem mong truoc khung bo 9/11, viec dong cua nha tu Guantanamo, thu nhan 10,000 nguoi ty nan Syria vao Hoa Ky khien cho du luan trong nuoc lo ngai vi ngay trong nuoc da xay ra nhung cuoc ban giet  do nhung nguoi Hoi Giao cuc doan gay ra.  Neu su suy thoai kinh te duoi thoi tong thong Bush II da  cho Hoa Ky co vi tong thong Da Den dau tien de mot so nguoi Da Trang Thuong Dang nghi ngo ong sinh ngoai Hoa Ky (chu nghia Birtherism cua Donal Trump) va ton giao ma ong theo la Hoi Giao (hoai nghi can cu vao ton giao cua cha ong, ke phu Indonesia va hoc truong Hoi Giao o Indonesia luc au thoi) v.v. Duong loi doi ngoai nhun nhan cua ong Obama anh huong den su that cu cua ba Hillary Clinton de Hoa Ky co mot ty phu trong White House:  Donald Trump.

****

          Tu nam 1945 den 1991 the gioi co hai sieu cuong lanh dao hai khoi khac nhau:  Hoa Ky va Lien So. 

          Tu nam 1991 den 2000 Hoa Ky la sieu cuong doc ton tren the gioi ve kinh te lan quan su. 

          Tu dau the ky XXI den nay the gioi co ba sieu cuong: 

          Hoa Ky la sieu cuong kinh te va quan su.  Hoa Ky khong con doc quyen ve ky thuat quoc phong vi su danh cap ky thuat cao cua Nga va Trung Quoc.  Den nam 2008 Hoa Ky la quoc gia co nhieu no nhat the gioì, hau qua cua hai cuoc chien tranh song song o Afghanistan va Iraq.  O Afghanistan Taliban thua nhung khong dau hang.  Tinh hinh tuong tu dien ra o Iraq.

          Nga la sieu cuong quan su.  Mot so ky thuat quoc phong cua Nga cung bi Trung Quoc danh cap hay mo phong theo nhung vo khi, xe tang, phi co mua cua Nga de san xuat. 

          Trung Quoc vuon len de tro thanh sieu cuong kinh te lan quan su sau khi co nen kinh te phat trien kha quan. 

          Khau hieu tranh cu cua ong Trump la Hoa Ky Vi Dai Tro Lai.  Ong Trump la mot ty phu  thanh cong trong nganh dia oc va do truong nhung khong co kinh nghiem chanh tri ngay nao cho den ngay dac cu tong thong nho nhung loi chi trich manh bao tu cac vi tong thong tien nhiem cho den tong thong da mau Obama, nghi si tu binh trong chien tranh Viet Nam:  Mc Cain.  Ong co cai doc ngang nao biet tren dau co ai cua nguoi vai mang tui bac ke ke.  Noi bay noi ba chung nghe ram ram hay manh vi gao , bao vi tien. Luc nao ong cung nhan manh den Hoa Ky Tren Het.  La nguoi Hoa Ky hay nhap tich Hoa Ky ai cung muon nhu vay de co cuoc song tu do, am no, danh du va hanh phuc.  Nhung nguoi ta cung hoai nghi tu hoi:

-     Co phai chang Hoa Ky vi dai tro lai nho xay buc tuong 3,000 km doc theo bien gioi Me- Hoa Ky?  Hoa Ky co bien gioi chung voi Me Tay Co va Canada.  Co can xay mot buc tuong doc theo bien gioi Canada- Hoa Ky khong vi cung co the co lan song nhap cu vao Hoa Ky bang ngo nay?  Chi phi?  Hoa Ky chiu?  Canada tra?  Me Tay Co tra?  Neu Canada hay Me Tay Co phai tra thi tai sao ho phai tra?  Neu khong, se danh thue hang cac nuoc ay de lay tien xay tuong nhu tong thong Trump noi?  Van Ly Truong Thanh co noi len duoc suc manh vo dich cua Trung Hoa truoc nhom nguoi Hung No du muc it oi khong?  Chien luy Maginot doc theo bien gioi Phap- Luxemburg- Thuy Si- Duc co ngan can duoc su tien quan cua Duc vao Phap nam 1940 khong?  Buc tuong Berlin co phai la su thang loi cua Lien So va Cong San Dong Duc khong?  Co phai Hoa Ky hien nay qua yeu de phai xay tuong ngan chan lan song nhap cu bat hop phap?

-     Van de gi la van de cap bach  can giai quyet?  Xay tuong?  Cam nhap canh va nguoi ty nan tu 07 quoc gia Hoi Giao Iran, Iraq, Syria, Somalia, Sudan, Libya, Yemen vao Hoa Ky?  Dieu dac biet la khong co cong dan nao trong 07 quoc gia tren co hanh vi khung bo Hoa Ky.   Do cung la nhung nuoc Hoi Giao khong duoc ty phu Trump dau tu nhu Saudi Arabia, Tho Nhi Ky, Pakistan v.v.  Huy bo Obamacare, TPP (Trans- Pacific Partnership) va tat cac viec lam cua nguoi tien nhiem de thoa man nhung nguoi khong ua thich nguoi tien nhiem da mau va de chung minh su xuat chung cua nguoi di sau hon nguoi di truoc? 

-     Hoa Ky vi dai tro lai nho theo bao ve mau dich (protectionism)? nho co cum ve hai bo Dai Tay Duong va Thai Binh Duong (isolationism)?  nho dung cham cac nuoc ban lau doi tren the gioi nhu To Chuc Bac Dai Tay Duong (NATO), Lien Au (28 quoc gia Au Chau), Uc Dai Loi, Canada, Mexico, Nhat Ban, Nam Han?  (Nao la NATO co lo.  Nao la Nhat, Nam Han tu san xuat bom nguyen tu de tu bao ve.  Nao la NAFTA lam loi cho Canada va Me Tay Co.  Nao la TPP lam mat cong viec lam cho nguoi Hoa Ky v.v).

-     Hoa Ky Vi Dai Tro Lai nho ong Trump da pha truyen thong bao chi, khong tin cac to chuc tinh bao trong nuoc nhung tin vao su lanh dao sang suot va trong sang cua tong thong Nga Putin.  Ong co nhung loi hao hung voi Trung Quoc nhung con gai ong, chau nogal ong hoc noi Mandarin (Quan Thoai) va ong co lam an voi Trung Quoc.  TPP nham bao vay kinh te Trung Cong da duoc ong thao go.  Tong thong Duterte cua Phi Luat Tan mo duong giup Hoa Ky khong thi hanh hiep uoc an ninh Hoa Ky- Phi Luat Tan neu bi quoc gia nao do tan cong.  Truoc mat quoc gia do la Trung Quoc.  Duterte gan nhu choi bo su thang loi do su phan quyet cua Toa An La Hague ngay 12-07-2016 dem lai ve cai luoi bo quai la  ma Trung Quoc ve ra va tu nhan chu quyen gan 3 trieu km2 bien dao trong Luoi Bo Chin Doan.

          The gioi co ba sieu cuong.  Tong thong Trump ai mo tong thong Nga.  Do la mot cuoc cach mang to lon o Hoa Ky.  Cac tong thong dang Cong Hoa chua bao gio lam duoc nhu ong.  Tong thong Abraham Lincoln cuong quyet khong de mot cuong quoc Au Chau nao chi phoi Lien Bang Hiep Chung Quoc Hoa Ky.  Cac doi tong thong Cong Hoa tu Theodore Roosevelt den Bush II deu co su tu tin vao suc manh va su thanh cong cua Hoa Ky.  Khong vi tong thong Cong Hoa nao nguong mo Bismarck (Duc), Karl Marx (triet hoc Duc goc Do Thai), Clemenceau (Phap), Lenin (Nga), Stalin (Nga), Churchill (Anh) hay mot vi lanh dao ngoai quoc nao ca.  Khong biet vi ly do gi tong thong Trump cua Hoa Ky va ngoai truong Rex Tillerson cua ong nguong mo tong thong Nga, Putin, mot cuu trung ta KGB Lien So va chau noi nguoi nau bep cho Lenin va Stalin?  Nguong mo Putin ve chuyen gi?  Vi su doc tai cua ong ta o Nga?  Vi su dan ap va am hai doi lap chanh tri?  Vi thu doan tieu diet tu do ngon luan?  Vi quyen loi kinh te, thuong mai?  Vi y muon vinh cuu quyen hanh nhu Putin dang lam? 

          Obama co toi voi dan Hoa Ky vi khum lung bat tay quoc vuong Saudi Arabia va Thien Hoang Nhat?  Vi xin loi Iran?  Nhung tai sao Putin  va Xi Jinping (Tap Can Binh) oan han ong ta?  Va tai sao Putin khen ong Trump ngay khi van dong de duoc dang Cong Hoa de cu va vui mung khi ong duoc dac cu?  Bi lanh dao nuoc doi nghich ghet la dieu nhuc va duoc ong ta khen vi het long ai mo nha doc tai cua quoc gia kinh dich la dieu vinh?  Nhu vay ong Obama nhuc vi dam trung phat kinh te Nga khi nuoc nay sap nhap Crimea vao Lien Bang Nga (2014) va gay roi o dong bo Ukraine, khi day nuoc Nga ra khoi G8 vi van de nay?  Nhuc  khi chuyen truc sang A Chau lam ky da can mui Trung Quoc banh truong xuong cac quoc gia Dong Nam A va vi thanh lap TPP de bao vay kinh te Trung Quoc?

          Can cu theo chuong trinh van dong bau cu cua ong Trump thi luc dia Au Chau se khoan trang cho Nga.  Tong thong Trump va ngoai truong Tillerson se bai bo trung phat kinh te doi voi Nga tuc la ngang nhien nhin nhan tinh hop phap cua viec sap nhap Crimea vao Nga va su gay roi loan o dong bo Ukraine dien ra tu nam 2014 den nay.  Nhung cuoc xung dot dam mau sau ngay nham chuc cua ong Trump o dong bo Ukraine la mot bai trac nghiem ve duong loi ngoai giao cua chanh quyen Trump doi voi nuoc Nga cua Putin ma ong nguong mo vi duoc 83% dan Nga ung ho nhu ong noi trong luc tranh cu!  Than Nga, Hoa Ky phai ung ho vi tong thong cha truyen con noi Assad o Syria do Putin ung ho vi Nga duoc Syria cho phep tau chien Nga  dung cang Tartus.  Hoa Ky xu tri nhu the nao voi Iran va nhom khung bo Hezbollah?  Iran va Hezbollah la ke thu cua Do Thai.  Ong Trump la nguoi ne phuc nguoi re Do Thai cua minh (co van dac biet) va tuyen bo se dua toa dai su Hoa Ky ve Jerusalem nghia la san sang thach thuc nhom Fatah va Hamas cua Palestine.  Hoa Ky canh cao Iran ve viec thi nghiem hoa tien.  Lieu Iran va Bac Han co nam trong truc ma qui cua ong Trump nhu tong thong Bush II da goi Iran, Iraq va Bac Han la truc ma qui?

          Neu Hoa Ky bai bo su trung phat kinh te doi voi Nga va tang gia dau thi Hoa Ky cuu van kinh te Nga va su sa lay cua ho o Syria.  Tong thong Trump than thien voi Putin trong khi cac yeu nhan cua dang Cong Hoa nhu Mc Cain, Mc Connell, Nikki Haley, tuong Mattis khong co  lap truong nhu vay.  Ong Mc Connell, truong khoi Cong Hoa Thuong Vien nhan manh Nga khong phai la ban cua chung ta va gan day ong cho rang Putin la mot con do, ke giet nguoi (THUG).  Ba Nikki Haley, dai bieu Hoa Ky tai LHQ, vua len an hanh dong leo thang chien tranh o dong bo Ukraine cua Nga tai dien dan LHQ.

          Su vung ve cua tong thong Trump lam cho ca the gioi len an Hoa Ky ve van de ty nan, di dan, su doi xu voi tin do Hoi Giao (nhung nhan nguoi theo dao Christ).  Trung Quoc lan anh huong Hoa Ky tren luc dia Phi Chau, o Dong Nam A, o vai nuoc Trung va Nam My tren luc dia My Chau.  Bay gio ong dung cham luon ca Me Tay Co va Canada ve NAFTA va buc tuong bien gioi Me- Hoa Ky.  Do la cach ong giup cho Trung Quoc banh truong anh huong nhieu hon la lam cho Hoa Ky Vi Dai.  Co quoc gia nao vi dai nho dung cham dan chung, dung cham nganh tinh bao, tu phap, bao chi truyen thong trong nuoc va dung luon phan con lai cua the gioi ke ca dong minh lau doi ngoai tru Nga, quoc gia doi nghich lau doi?  Nga nuot Crimea, phan phia bac cua Georgia, ngam nghe Ukraine.  Neu Putin ngam nghe Alaska thi ong Trump phan ung nhu the nao?  Dieu nay khong han thieu vang trong tu tuong Putin.  Trong mot tran dau neu the cong co ket qua thi tai sao khong tiep tuc?

          Bai bo TPP la giup cho kinh te Trung Quoc thoat khoi su bao vay cua 12 quoc gia ven Thai Binh Duong chiem 40% GDP the gioi va pha vo cong trinh ngoai giao cua Hoa Ky khi thuyet phuc 11 quoc gia khac gia nhap TPP.  Ve hau qua tam ly, ong Trump vo tinh lam cho the gioì con lai giam niem tin:

-     vao Hoa Ky (vi triet ha tat ca cai gi do tong thong tien nhiem de lai)

-     vao suc manh cua Hoa Ky (vi theo ong Trump tong thong tien nhiem hay tuong ta deu kem coi).  Triet ly ‘Phu thinh bat phu suy’ muon doi van co gia tri.

-     vao nen dan chu Hoa Ky (bao chi, truyen thong toi te nhat tran gian nhu ong thuong noi; ong khong tin vao cac co quan tinh bao Hoa Ky va cach chuc ba Sally Yates, xu ly bo truong Tu Phap, ngay 30-01-2017 vi ba cho rang linh cam nhap canh cua ong  khong hop luat.  Su cach chuc nay giong nhu tong thong Nixon ra linh cho bo truong Tu Phap Richardson cach chuc tham phan Archibold Cox dieu tra vu Watergate nam 1973.  Bao chi goi do la Saturday Night Massacre va vu cach chuc ba Yates la Monday Night Massacre <Tham Sat Toi Thu Hai>  Su cach chuc nay cho thay Tam Quyen Phan Lap bi lung lay).  Thang 10- 1973, de chung minh su doc lap cua nganh Tu Phap bo truong Richardson  va thu truong bo Tu Phap Ruckkelshaus tu chuc nghia la khong cach chuc tham phan Archibold Cox dieu tra tong thong Nixon ve vu  Watergate. Vai thang sau tong thong Nixon tu chuc de tranh bi bai mien (impeachment) (1974).

-     vao cuoc bau cu trong sach o Hoa Ky (ong luon luon nhac den bau cu gian lan.  Khi thang cu nho phieu cu tri doan nhung thua gan 03 trieu phieu bau ong cho rang co nhieu cu tri ma- nguoi chet- di bau) v.v.  !!  Beijing (Bac Kinh) bat chien tu nhien thanh ngay trong ngay dau nham chuc cua tong thong Trump.  Cac nuoc Lien Au, Me Tay Co, Canada, Trung, Nam My se huong ve Trung Quoc.  Muoi (10) quoc gia ASEAN (Hiep Hoi Cac Quoc Gia Dong Nam A), Trung Quoc, Uc, An Do, Nhat Ban, Nam Han, Tan Tay Lan lui ve cung co RCEP (Regional Comprehensive Economic Partner (Doi Tac Kinh Te Tong Hop Dia Phuong) thanh lap nam 2012 trong do 16 quoc gia thanh vien.  Trung Quoc va Nhat Ban la hai cuong quoc kinh te dia phuong.  RCEP la Thoa uoc Tu Do Mau Dich (FTA:  Free Trade Agreement).  RCEP chiem 3. 4 ty dan so höan cau va chiem 30% GDP the gioi tuc 21.4 trillion My Kim (01 trillion: 1,000 ty.  Tieng Viet Nam goi trillion la CAI?).  Tong so GDP tren tuong duong voi so no cua Hoa Ky.  Su hien dien cua Xi Jinping tai Davos vua qua cho thay vai tro kinh te dang len cua Trung Quoc de doa dia vi kinh te doc ton cua Hoa Ky va cac quoc gia Tay Phuong. 

          Mot nguoi co ve ngang doc, cung coi nhu ong Trump lai than phuc ong Putin va duoc xem la dang lam mot cuoc cach mang o Hoa Ky.  Trong chung muc nao do ong cung co diem chung voi Ha Noi noi co tuong Lenin va tuong cua nguoi chi huy Mat Vu Cong San Lien So, Felix Edmundovich Dzerzhinsky (1877- 1926), glam doc Mat Vu CHEKA, GPU, OGPU tu nam 1917 den khi chet nam 1926.  Dzerzhinsky duoc goi la Felix Sat Thep.  Su tuong dong nam trong su ai mo Nga.

****

          Trong qua khu Hoa Ky la sieu cuong quoc tren the gioi.  Hoa Ky nuoi duong to chuc LHQ de cac dan toc thong hieu nhau va cung bao ve hoa binh.  Hoa Ky la thanh tri dan chu tren the gioi.  Hoa Ky la quoc gia duoc thanh lap boi nhung nguoi bi ap buc chanh tri, ton giao va ngheo kho kinh te tu Au Chau den.  Hoa Ky vien tro cac nuoc ban lan thu (Duc, Y, Nhat) phuc hoi kinh te sau de nhi the chien. 

          Nen dan chu cua Hoa Ky  co luc da dat den dinh cao cua chu nghia tu do phong khoang (liberalism) nhu xe co, dot co cha dap duoi dat, pha thai, chuyen gioi tinh, hon nhan dong tinh  v.v.  Hoa Ky va Nhat Ban dong gop nhieu cho to chuc Lien Hiep Quoc.  Nhung Lien So (bay gio la Nga) va Trung Quoc la hai nuoc su dung quyen phu quyet nhieu hon ca de binh vuc cac quoc gia doc tai hay vi pham nhan quyen.  Tu nam 1960 ve sau da so cac quoc gia thanh vien LHQ deu la cac thuoc dia cua cac de quoc Tay Phuong o A Chau, Phi Chau va Chau My La Tinh.  Ho lien ket nhau de chong Hoa Ky mac du co nhan su giup do cua Hoa Ky.  Tong thong Venezuela Hugo Chavez, tong thong Iran Mahmoud Ahmadinejad dung dien dan LHQ mat sat tong thong Bush II.  Trong mot cuoc tham vieng Iraq  tong thong Bush II bi mot ky gia Iraq lieng giay vao nguoi.  Do la su bat dau cua canh giau do bim leo. 

          Ve kinh te Hoa Ky bi suy thoai. 

          Ve quan su khong co chien thang ro ret o Afghanistan va Iraq va Hoa Ky tro thanh quoc gia mang no lon nhat höan cau.  Tong thong Trump co ve ngao ngan vai tro cua ong Bau tren the gioi.  LHQ met moi.  Hoa binh the gioi  co dau hieu bat lanh.  Dieu eo le la su bat dong cua Hoa Ky khong giup cho Hoa Ky Vi Dai Tro Lai ma khich le:

-     Nga gay han o Ukraine, Lithuania, Estonia, Latvia, Ba Lan, nhung thanh vien cua NATO

-     Trung Quoc nghiem nhien la chu nhan ong cua 3 trieu km2 tren Bien Dong va 140 hai dao de mo cuoc banh truong anh huong xuong cac nuoc Dong Nam A.  Ngay ca Nhat, Nam Han deu bi Trung Quoc lan Bac Han de doa.  Hoa Ky co 28,000 quan o Nam Han va 50,000 quan dong o Okinawa.

-     NEU vi mot ly do do gi do Bac Han gay chien tranh voi Nam Han khien Hoa Ky phai can thiep.  Chien tranh giua Hoa Ky va Trung Quoc  kho tranh.  Do la dieu Putin mong moi nhu Stalin da lam nam 1950 trong chien tranh Trieu Tien.

-     NEU Hoa Ky dua toa dai su tu Tel Aviv ve Jerusalem thi tinh hinh Trung Dong se soi dong len.  Do la uoc muon cua Nga va Trung Quoc vi Hoa Ky se roi vao su phuc tap khong loi ra voi khoi Hoi Giao tren the gioi.

-     NEU dua quan Hoa Ky vao Syria de danh ISIS, Hoa Ky phai ung ho Assad?  thuan hoa voi Iran?  voi Hezbollah vi Iran, Hezbollah va Nga den Syria de bao ve Assad?  Neu lam trai lai thi Hoa Ky co 04 ke thu:  Iran, Hezbollah, Assad va ISIS!!  Dang sau Iran, Assad, Hezbollah co Nga.

          Tu thoi tong thong Truman den tong thong Obama, moi doi tong thong Hoa Ky deu co can du den mot cuoc chien tranh.  Tong thong Trump co le kho thoat khoi thong le chanh tri nay.  Viec Hoa Ky co vi dai tro lai khong chua ro.  Nhung neu co mot cuoc chien tranh no ra chac chan ong Trump se duoc dac cu nhiem ky hai de hoan tat cong viec dang do nhu tong thong Bush II sau ngay 11-09-2001.  Neu chuyen nay xay ra, lan nay Hoa Ky kha co don vi duong kim tong thong dung cham tu tung ngay tuan le dau nham chuc.  Khong biet Hoa Ky se vi dai tro lai ra sao cho truoc mat thay co bieu tinh trong nuoc lan ngoai nuoc.  Phi truong hon don.  Nganh du lich bi anh huong it nhieu.  Hien nay no cua Hoa Ky len den 20.5 trillion. 

            Hy vong tuong Mattis  cua bo Quoc Phong, ngoai truong Rex Tillerson
 va cac ty phu Bach Chung trong noi cac giup cho vi tong thong ty phu Hoa Ky thanh cong ruc ro.

17