GIANG SINH BUON 2018 TREN CHANH TRUONG MY

GIANG SINH BUON 2018 TREN CHANH TRUONG MY

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Giang Sinh nam 2018 la Giang Sinh buon o Hoa Ky khong phai vi su bien doi khi
hau bat thuong, khong phai vi nguoi Hoa Ky xao lang le Giang Sinh ma vi nhung dien
bien chanh tri quoc te va quoc noi gay nhuc dau cho nhung nha lanh dao Hanh Phap,
Lap Phap lan Tu Phap. Nhung su kien khong vui do chinh tong thong Trump gay ra
don dap gay dau dau cho chinh ong den noi ong phai huy bo le Giang Sinh to chuc tai
tu gia o Mar-a- Lago, Florida.
Truoc ngay Giang Sinh nam 2018 vi luat su cua tong thong Trump, nguoi tung
tuyen bo san sang hung dan chet the cho ong Trump, bi toa an xu phat 03 nam tu. Ong
cho rang ong pham toi vi hanh dong theo su dieu khien cua ong Trump.
Vi co van an ninh dau tien cua tong thong Trump, trung tuong Flynn ra toa va bi
vi tham phan nang loi vi ong la mot tuong lanh tung chi huy nganh quan bao lai co lien
lac voi Nga va Tho Nhi Ky de bi toi noi doi voi FBI.
Uy Ban Dieu Tra Dac Biet cua Robert Mueller III dang tien hanh viec dieu tra ong
Roger Stone, ban chi than cua tong thong Trump, ve lien he voi Wikileak cua Assange
trong thoi gian van dong bau cu nam 2016.
Co so tu thien cua gia dinh tong thong Trump o New York dong cua duoi su giam
sat cua toa an dia phuong. Co quan tu phap o New York xuc tien viec dieu tra ve tai
chanh va thue vu cua cac co so kinh doanh cua tong thong Trump va gia dinh tai dia
phuong.
Tuong John Kelly, chanh van phong toa Bach Oc, se roi khoi chuc vu vao cuoi
thang 12.
Tong thong ra linh dong cua chanh phu vao dip Giang Sinh vi cac nha lap phap
dang Dan Chu khong chap nhan 5 ty My kim cho viec hay buc tuong bien gioi theo y
muon cua tong thong Trump. The la cac cong chuc lien bang (loi 380,000 nguoi) khong
co luong trong ngay Giang Sinh! Khong biet viec dong cua nay keo dai bao lau. Day la
lan thu ba duoi thoi tong thong Trump chanh phu bi dong cua.
Hai su kien quan trong truoc Giang Sinh nam 2018 la:

2

quyet dinh rut quan Hoa Ky ra khoi Syria. Viec rut quan Hoa Ky ra khoi Afghanistan
cung duoc nghien cuu.
su tu chuc cua tuong Mattis, bo truong bo Quoc Phong va nha ngoai giao Brett Mc Gurk
dac trach cuoc chien chong IS.

****

Ve van de Iraq, Syria va Afghanistan chung ta co hai bai: Trung Dong: Vung
Phuc Tap va Chuyen Dai Afghanistan. Day la mon xuong ga chanh tri cua Hoa Ky. Kho
an; an khong ngon; khong bo duong nhung bo thi uong!
Truoc kia Hoa Ky xem chien tranh Viet Nam II ma ho tham du la cuoc chien tranh
dai nhat trong lich su chien tranh cua Hoa Ky (1965- 1973). Cuoc chien tranh Iraq
ngang thoi gian voi cuoc chien tranh ma Hoa Ky tham du mien Nam Viet Nam (2003-
2011). Cuoc chien tranh Afghanistan la cuoc tranh keo dai le the va gay ton kem kinh
khung cho Hoa Ky tu nam 2001 den nay (2018- van chua cham dut).
Cuoc noi chien Syria nham lat do tong thong Bashar Assad bat dau vao nam
2011. Cuoc noi chien keo dai gan 07 nam dan theo:
su ra doi cua quoc gia IS (Islamic State) cuc doan hon ca khung bo Al Qaeda.
hang trieu nguoi Syria roi khoi vung binh lua tim cach nhap cu vao cac nuoc Au Chau
qua nga Hy Lap, Hung Gia Loi.
su nhap cuoc cua Iran, Hezbollah, Nga ung ho tong thong Assad, mot ben va Hoa Ky,
nguoi Kurds o Syria va nhung nhom chong Assad duoc su giup do cua Hoa Ky, ben doi
nghich. Tho Nhi Ky cung nhap cuoc khong phai de chong IS ma de ngan chan nguoi
Kurds o Syria dau tranh doi bien mien nam Tho Nhi Ky thanh vung tu tri. Nguoi Kurds
duoc su ung ho cua Hoa Ky. Dieu nay lam phat long Tho Thi Ky khong it. Nguoi Kurds
o Iraq, Syria, mien nam Tho Nhi Ky va mot it o Iran co khuynh huong thanh lap quoc gia
Kurdistan bao gom mien bac Iraq noi co nhieu dau hoa, mien bac Syria, mien nam Tho
Nhi Ky va mot phan cua Iran.
Tu nam 2015 Nga manh dan can thiep vao Syria de dam bao ngoi vi cua tong
thong Bashar Assad, nguoi co duong loi than Nga. Than phu cua ong la co tong thong
Hafez al Assad (tong thong: 1971- 2000) la mot si quan Khong Quan do Lien So dao
tao. Syria tham du voi cac nuoc A Rap trong ba cuoc chien tranh nham loai bo Do Thai

3

ra khoi Trung Dong vao nam 1948, 1967 va 1973. Du bi Do Thai danh bai va mat mot
phan lanh tho, Syria deo duoi lap truong chong su hien dien cua Do Thai o Trung Dong.
Syria phai dua vao Lien So de tiep tuc duong loi chong Do Thai. Syria cho Lien So xu
dung cang Tartus nam 1971 duoi thoi tong bi tho Brezhnev va tong thong Hafez al
Assad, than sinh cua duong kim tong thong Syria. Nho cang Tartus ma hai quan Lien
So hien dien tren bo dong Dia Trung Hai. Do la ly do tai sao Putin het long giup do cho
Assad duy tri dia vi truoc su tan cong tu nhieu phia: cac nuoc A Rap Hoi Giao Sunni,
dan Syria thuoc phai Sunni, cac phan tu khung bo Al Qaeda, nhom Hoi Giao on hoa do
Hoa Ky yem tro. Nga dung khong quan oanh tac cac nhom chong lai Assad ma ho goi
la khung bo. Iran va Hezbollah cung giup cho Assad huu hieu. Iran cung tim duong ra
Dia Trung Hai bang nga Syria. Ho vien tro cho Hezbollah o nam Lebanon quay pha Do
Thai va tim cach giup do cho Hamas noi day chong Do Thai. Ngoai ra ho con tim cach
quay pha va canh tranh anh huong voi Saudi Arabia, mot dong minh Hoi Giao cua Hoa
Ky o Trung Dong.
Nhom Hoi Giao Syria do Hoa Ky yem tro khong du suc lat do Assad cung khong
du suc duong dau voi IS. Su hien dien cua vai ngan quan Hoa Ky o Syria co tinh bieu
tuong cho khong dat duoc ket qua cu the nao nhu da dat duoc o Afghanistan va Iraq.
Hoa Ky chu dong o Afghanistan va Iraq, ton kem rat nhieu nhung tinh the van chua
hoan toan on dinh. O Syria Nga chu dong hon. Hoa Ky gan nhu bi loai ra khoi van de
Syria khi Nga hop voi Iran va Tho Nhi Ky ve van de nuoc nay.
Tong thong Trump ra linh rut 2,000 quan Hoa Ky ra khoi Syria trong vong 30
ngay. Ong cho rang su mang diet tru IS cua Hoa Ky da thanh cong. Neu dung nhu vay
Hoa Ky phai dung khai hoan mon de chao don doan quan chien thang tro ve. Do la
cach tuong thuong tinh than doi voi cac quan si thang tran tro ve nhu da xay ra nam
1918, 1945 va 1991. Su chien thang nay noi len thien tai lanh dao cua tong thong
thong Trump so voi hai vi tong thong tien nhiem. Tong thong Bush II khong tieu diet
duoc Al Qaeda. Tong thong Obama khong diet duoc IS.
Nhieu nha chanh tri Hoa Ky cua dang Dan Chu lan Cong Hoa khong may tin
tuong vao su chien thang nay. No chi duoc Putin, tong thong Nga, cong nhan ma thoi.
Doi voi cac nha chanh tri dang Dan Chu va vai chanh khach dang Cong Hoa viec rut
quan ra khoi Syria:

4

lam mat danh du cua Hoa Ky.
lam mat niem tin cac nuoc Dong Minh Au Chau cua Hoa Ky nhu Phap, Anh va Duc vao
su lanh dao bat nhat cua Hoa Ky.
danh dau su that bai cua Hoa Ky o Trung Dong
Su tu chuc cua tuong Mattis va nha ngoai giao Brett Mc Gurk dac trach viec
chong IS la phan ung cua mot nha quan su va mot nha ngoai giao ve viec rut quan khoi
Syria. Tuong Mattis va nha ngoai giao Mc Gurk dung tren lap truong quan su va ngoai
giao dua tren danh du cua Hoa Ky va su ton trong chu TIN doi voi cac nuoc Dong Minh
Tay Phuong. Tong thong Donald Trump la nguoi co nhieu quyet dinh ca nhan, khong
tham khao tai lieu hay y kien cua ai ca. Ong dung tren quan diem cua mot nha kinh
doanh giau thuc te va ngheo ly tuong.
Cac chanh khach dang Dan Chu cho rang viec rut quan khoi Syria cua tong
thong Trump chi la su nhuong buoc truoc Putin ma thoi.
Doi voi nhung nguoi phan tach chanh tri dua vao su can phan Loi- Hai, Loi- Lo
tren thuong- chanh truong thi voi 2,000 quan Hoa Ky khong lap duoc thanh tich gi ngoai
tru ton kem tien bac, trang bi va thiet hai nhan mang dan mon.
Du dua vao lap luan gi khong can biet, quoc gia nao duoc loi va quoc gia bi thua
lo trong viec rut quan cua Hoa Ky khoi Syria?

QUOC GIA THIET THOI

Hoa Ky: Khong mot su rut quan nao duoc xem la chien thang ca. Viec rut quan dien
ra trong canh 02 nam cam quyen cua tong thong Donald Trump co 40 vien chuc tu
nhiem hay bi bai chuc. Bon tuong lanh roi khoi quyen hanh (Flynn, Mc Master, John
Kelly, Mattis), ba bo truong mat chuc hay tu chuc (Tillerson, Session, Mattis). Kho goi la
chien thang trong su bat on dinh trong guong may chanh phu. Viec rut quan cua Hoa
Ky nam 1973 khong the xem la su chien thang cua 530,000 quan Hoa Ky o Nam Viet
Nam. Viec rut quan nay duoc dam bao danh du bang hiep dinh Paris (27-01-1973),
thanh qua cua ‘hoa binh trong tam tay’ cua Kissinger giup cho tong thong Nixon dai
thang trong cuoc bau cu tong thong nhiem ky hai cua ong vao thang 11 nam 1972. Viec
rut quan ra khoi Syria lan nay co ve am tham hon. Khong thang. Khong Thua. Khong
thuong thuyet. Khong ky ket hiep uoc ma chi rut quan. Danh du thuong ton doi chut.
Cac nuoc Dong Minh tren the gioi dac biet la Au Chau giam niem tin vao su chung thuy

5

va tinh van nang, bat bai cua ‘dai ca’ cua ho. Viec rut quan ra khoi Syria bao hieu 8,000
quan Hoa Ky o Afghanistan cung co the se roi khoi nuoc nay trong tuong lai khong xa.
Do la luc vat bo khong thuong tiec khuc xuong ga chanh tri khong ngon, khong bo ma
co the gay mac xuong ma thoi.
Saudi Arabia: tu xem la thu lanh cua khoi A Rap Hoi Giao Sunni. Saudi Arabia muon
lat do tong thong Assad bang moi gia vi ong khong thuoc phai Sunni trong khi 75%
nguoi Syria thuoc Hoi Giao Sunni. Su canh tranh anh huong trong the gioi Hoi Giao
hien nay o Trung Dong la su canh tranh gay gat giua Iran (Shiite) va Saudi Arabia.
Saudi Arabia cung khong than thien voi Tho Nhi Ky (cuu de quoc Ottoman kho chap
nhan Saudi Arabia la thu lanh the gioi Hoi Giao duoc).
Do Thai: su hien dien tuong trung cua 2,000 quan Hoa Ky o Syria nhu ong Than Ho
(Cop) giu mieu ngan chan phan nao su de doa cua Iran, Syria, Hezbollah tren doi
Golan.
Nguoi Kurds o Syria: Hoa Ky va Do Thai co cam tinh dac biet doi voi nguoi Kurds o
mien bac Iraq. Tu khi IS chiem Raqqa va Kobani Hoa Ky quan tam den nguoi Kurds o
Syria. Tho Nhi Ky va chanh quyen Assad o Damascus rat ghet nhom nguoi nay vi ho
muon thanh lap vung tu tri o nam Tho Nhi Ky va bac Syria. Hoa Ky dung nguoi Kurds
Syria de danh nhau voi IS, giai phong Raqqa, va chong lai Assad. Nguoi Kurds cam
thay bo vo khi Hoa Ky rut quan khoi Syria. Ho se bi quan Tho Nhi Ky, quan Syria cua
Assad va IS tan cong. Hien ho khong biet se giai quyet hang ngan tu binh IS bang cach
nao neu khong co su co mat cua quan Hoa Ky tren lanh tho Syria.

QUOC GIA DAT LOI

Nga: Syria tro thanh thanh tri cua Lien So roi Lien Bang Nga tu thap nien 1970 den
nay. Vao the ky XIX va dau the ky XX Nga bi Anh va Phap chan dau khong hoat dong
trong Dia Trung Hai duoc. Trong chien tranh lanh Lien So tim cach gay anh huong o Ai
Cap thoi dai ta Nasser cam quyen nhung cuoi cung cung phai roi khoi Ai Cap. Ho chi
con bau viu vao Syria ma thoi. Su hien dien cua quan Hoa Ky la mot tro ngai lon cho
ho. Hoa Ky ho tro cho cac luc luong chong Assad than Nga. Tong thong Trump la vi
tong thong Hoa Ky dau tien nguong mo tong thong Putin cua Nga. Bu lai Putin la vi
tong thong Nga dau tien vui mung khi nghe tin ong Trump dac cu nam 2016 va la nguoi
lanh dao ngoai quoc duy nhat xac nhan su chien thang IS cua tong thong Trump o Syria

6

cuoi nam 2018 de Hoa Ky Ky yen tam rut quan khoi Syria. Vai tro chanh tri cua Putin
tren the gioi noi bat tu nam 2016 den nay. Ong co ve nhu la phoi tri vien ban co chanh
tri the gioi. Nga huong loi khi Anh tach roi khoi Lien Au, tong thong Trump lanh nhat voi
NATO. Hoa Ky duoi thoi tong thong Trump lui vao the co lap (isolationism). Nga cua
Putin bi co lap nam 2014 bat dau the banh truong (expansionism). Ukraine kho yen on
voi Nga sau khi mat ban dao Crimea, viec ra vao cua tau be Ukraine vao phia tay bien
Azov bi phong toa, dong bo Ukraine khong dat duoi su kiem soat cua chanh phu
Ukraine v.v. Nga se banh truong anh huong xuong ban dao Balkans, cac nuoc Trung
Dong, de doa Ba Lan va cac nuoc vung bien Baltic. Ngay ca Anh cung lo ngai su de
doa cua Nga! Nga voi tay xuong Venezuela bang cach cho oanh tac co co kha nang
cho bom nguyen tu bay sang Venezuela ngang qua bien Caribbean tua ho nhu su gay
han cua Khrushchev khi dat cac gian hoa tien huong ve Hoa Ky tren dao Cuba vao
nam 1962.
Iran: Hoa Ky chi xai 2,000 ty My Kim (2 trillion) cho chien tranh Iraq. Nha doc tai Hoi
Giao phai Sunni, Saddam Hussein, bi lat do (2003). Chanh phu Hoi Giao Shiite duoc
thanh lap o Iraq. Chanh phu nay than thien voi Iran vi tinh than dong dao va dong phai.
Duoi thoi Saddam Hussein nhieu chanh khach phai Shiite o mien nam Iraq bi Saddam
Hussein dan ap. Ho ty nan o Iran va duoc nuoc nay che cho. Iran duong nhien co anh
huong lon o Iraq. Nuoc nay dung duong Syria qua tong thong Assad de tien ra Dia
Trung Hai. Iran co anh huong doi voi Hezbollah o mien nam Lebanon. Iran ho tro cho
nhom Houthis chiem thu do Sanaa cua Yemen nam 2015. Saudi Arabia can thiep.
Chien tranh Yemen keo dai. Hoa Ky va cac nuoc A Rap (ngoai tru Oman va Pakistan)
dung ve phia Saudi Arabia. Iran la quoc gia Hoi Giao Shiite muon pha vo anh huong
cua Saudi Arabia trong the gioi Hoi Giao va co tham vong lanh dao Hoi Giao chong Do
Thai.
Tho Nhi Ky: Neu Hoa Ky rut quan khoi Syria thi nguoi Kurds o Syria xem nhu mat cho
dua. Neu ho doi tu tri thi Tho Nhi Ky dap tat y do nay ma khong so su can thiep cua
Hoa Ky. Tho Nhi Ky la dong minh cua Hoa Ky tron chien tranh lanh, la quoc gia Hoi
Giao duy nhat la thanh vien cua NATO. Duoi thoi tong thong Erdogan Tho Nhi Ky bat
dau co duong loi thien ve Hamas, bat thien cam voi Do Thai, Saudi Arabia, Au Chau va
Hoa Ky. Erdogan co ve huong ve Putin hon la tong thong Obama hay Trump.

7

Tong thong Bashar Assad cua Syria: Bashar Assad la nha doc tai cha truyen con noi
o Syria. Ong suyt bi lat do trong cuoc noi chien sau Mua Xuan A Rap hay cach mang
Hoa Lai o Tunisia. Co luc ong phai tu cuu va tu giai vay bang vo khi hoa hoc. Dia vi
cua ong duoc cuu van nho su can thiep va giup do tich cuc cua Nga tai dien dan LHQ
cung nhu tren chien truong Syria. Ngoai Nga ong Assad con duoc su yem tro quan su
cua Iran va Hezbollah va su ung ho tinh than cua Trung Quoc.

****

Co phai rut lui ve chu nghia tu co lap thi Hoa Ky se vi dai tro lai khong?
Vao the ky XIX Hoa Ky khong quan tam den nhung dien bien chanh tri tren luc
dia Au Chau. Luc bay gio chu nghia tu co lap thinh hanh nhung kem theo chu thuyet
Monroe: Chau My cua nguoi My Chau. Hoa Ky xem cac nuoc Trung va Nam My la san
sau cua Hoa Ky. Hoa Ky ung ho su ra doi cua nuoc Panama nam 1903. Hoa Ky tiep
tuc chuong trinh dao kinh Panama dang do cua Phap. Hoa Ky va Tay Ban Nha giao
chien vi van de dao Cuba (1898) v.v.
Hoa Ky tham gia de nhat the chien nam 1917- 1918 va de nhi the chien (1942-
1945) va mang chien thang cho phe Dong Minh dan chu Tay Phuong. Ca hai lan tham
chien tren xay ra duoi thoi hai tong thong thuoc dang Dan Chu (Wilson va Roosevelt).
Sau nam 1945 anh huong cua Hoa Ky lan rong khap the gioi.
Sau mot thoi gian banh truong anh huong khap nam chau voi tu cach la mot dai
cuong kinh te va quan su, Hoa Ky bat dau gap nhieu van de quoc te gay nhuc dau. Du
vay Hoa Ky van la mot dai cuong kinh te va quan su quan trong nhat the gioi. Tong
thong Bush I la nguoi chung kien:
su sup do cua che do Cong San o Dong Au (1989)
su thong nhat nuoc Duc (1989)
su sup do cua Lien So (1991)
chien thang trong chien tranh Vung Vinh (1991)
Vao hai thap nien dau cua the ky XXI Hoa Ky van con la cuong quoc kinh te va
quan su nhung Hoa Ky la quoc gia mang no nhieu nhat the gioi: 20 trillion My kim (01
trillion: 1,000 ty).
Ve kinh te Hoa Ky bi su canh tranh rao riet cua Trung Quoc, mot quoc gia ngheo
nan cach day 45 nam.

8

Ve quan su Hoa Ky khong dam xem thuong tiem nang quan su cua Nga mac du
ngan sach quoc phong Hoa Ky lon hon ngan sach quoc phong cua Nga 11.5 lan (Hoa
Ky: 674 ty My kim ; Nga: 61 ty My kim). Kinh te Nga chi dua vao viec ban vo khi va
xuat cang dau khi nghia la qua kem coi so voi kinh te Hoa Ky.
Tong thong Putin cua Nga duoc su nguong mo cua tong thong Donald Trump cua
Hoa Ky. Hy vong:
su nguong mo nay giup cho Hoa Ky vi dai tro lai
the gioi thoat khoi canh Pax Slavica hay Pax Sinica.
Giang Sinh 2019 khong con la Giang Sinh buon nua.