BAN TIN THAN HUU SO: 110- 2018 CHU TRUONG: PHAM DINH LAN

Men goi cac em BTThan Huu 110 danh cho thang 05-2018.

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

BAN TIN

THAN HUU

SO:  110- 2018

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

TIN TUC

*   Cam on:  chi Lien Nhu, Thuy Vy, Huyen Ton Nu Hue Tam va cac than huu Do Thi Cai, Le Trong Buu, Bui Xuan Canh, Nguyen Dang Cung, Hang Dieu Quang ve feedback  ve bai viet Hoa Ky Tren Canh Bac Chanh Tri Quoc Te.  Chi Thuy Vy co goi bang nhac Que Huong cua Hoang Giac do chi Ha Thanh hat.   Xin duoc cam thong voi nguoi nhac si da goi ghem tinh yeu thieng lieng minh voi que huong be nho cua minh, mot lang sinh quan o mien Bac bi chinh chien tan pha nat tan.

*  Chuc chi Huyen Ton Nu Hue Tam som vuot que con binh thuong thay o tuoi cao nien. 

*  Chi Hanh Bullion va nu si Thanh Duong co dau tu suy nghi ve chuyen Hoan Hao Quoc.  Co dinh ngay nao len do khong?

*  Cam on Nguyen Buu Khanh, Nguyen Viet Hieu, Nguyen Van Quang va Phan Kim Ngoc ve cac bai viet ve 30-04, y hoc, meo vat, nhung mam non dang vuon len o Hoa Ky va cac noi tren the gioi, sinh hoat cua cong dong nguoi Viet o Uc v.v.  Hieu goi mot so anh chup o Ha Giang doi nui chap chung.  Tom hum Maryland ma Duong Van Anh va Phung Thi Thanh bat duoc la loai tom hum Maine chay xuong cho khong phai nien truong bang giai toc.

*  Khi viet ve Chuyen Ke Dan Gian Viet Nam (Vietnamese Popular Tales) bang Anh ngu toi bong nho den Khong Tuoc Nguyen tuc Go Cong noi noi to cua Quan Cong Pham Dang Hung la Pham Dang Xuong duoc goi la Kien Hoa Tien Sinh (o day Kien Hoa chi Go Cong.  Dung nham do la Ben Tre <Truc Giang> nhu ten dat  duoi thoi tong thong Ngo Dinh Diem).  Cung co su nham lan khi dat ten tinh Thu Dau Mot la Binh Duong khien nhieu nguoi lam tuong den huyen Binh Duong trong tinh Gia Dinh duoi trieu Nguyen.  Gia dinh ho Pham o Go Cong la gia dinh danh gia chang nhung tai dia phuong ma con tren toan quoc nua.  O. Pham Dang Hung la thuong tho bo Le va duoc ban tuoc Cong.  Bo Le ngay xua dac trach ve van de nghi le, ngoai giao, ton giao, giao duc, ban sac than.  Ong co mot nguoi con trai la Pham Dang Thuan cuoi cong chua Nguyen Phuc Vinh Trinh cua vua Minh Mang va mot nguoi con gai cua ong, ba Pham Thi Hang (Tu Du), la Hoang Hau duoi trieu vua Thieu Tri.  Vao the ky XX Go Cong co Hoang Hau thu hai.  Do la Nam Phuong Hoang Hau tuc Nguyen Huu Thi Lan (ten Phap tich la Marie Therese Nguyen Huu Hao- 1914- 1963).  Vao dau thap nien 1930 Go Cong co mot tien si Luat Khoa dau tien.  Do la ong Vuong Quang Nhuong.  Ong cuoi ba Henriette Bui Quang Chieu, con gai ong Bui Quang Chieu.  Ba Henriette Bui la nu bac si Viet Nam dau tien tot nghiep nam 1929.  Cuoc chung song cua hai nguoi khong duoc tron tru.  Sau do ba Henriette Bui song chung voi O. Nguyen Ngoc Bich, Ingenieur de Ponts et Chaussées va bac si y khoa.  Than phu cua ong Bich la ong Nguyen Ngoc Tuong, nguoi lanh dao he phai Cao Dai Ben Tre.  Khong biet luc nao luat su ho Vuong cuoi cong chua Nguyen Phuc Luong Nhan, ai nu cua phe vuong Thanh Thai bi Phap day sang dao Reunion nam 1907.  Du luan cho rang nho su can thiep tich cuc cua luat su Vuong Quang Nhuong Phap cho phep vua Thanh Thai va gia dinh ve Viet Nam nhung khong duoc ve Hue.  Ong Vuong Quang Nhuong la thu lanh Luat Su Doan, tong truong bo Quoc Gia Giao Duc (noi cac Tran Van Huu).  Dong ly van phong cua ong la giao su Nguyen Van Dang, nhac phu cua ky su Nguyen Dac Lo va giao su Nghiem Dang.  Thoi de nhat Cong Hoa ong Vuong Quang Nhuong la chu tich Vien Bao Hien.  Than sinh cua tong thong Ngo Dinh Diem la Ngo Dinh Kha tung la thuong tho duoi trieu vua Thanh Thai (1889- 1907).  Pho bang Phan Chau Trinh va Nguyen Sinh Sac, than sinh cua Nguyen Sinh Cung tuc Ho Chi Minh sau nay, lam viec o bo Le vao thoi nay.  Go Cong co: 1. Nguyen Ba Tong (1868- 1949) la giam muc nguoi Viet Nam dau tien duoc thu phong vao nam 1932.  2. Ho Bieu Chanh (1885- 1958) la nha hanh chanh thi thuoc dia va cung la tieu thuyet gia chu Quoc Ngu dau tien cua Viet Nam.  Ong co 22 quyen tieu thuyet.  Co quyen dua vao Le Cid cua Corneille hay Les Miserables cua Victor Hugo.  Co nhung quyen tieu thuyet rat day nhu Nhung Dieu Trong Thay day 1115 trang; Nang Bau An Oan day 931 trang hay Tron Nghia Ven Tinh day 794 trang. 3. Thac si Nguyen Van Bong la thac si Cong Phap Quoc Te dau tien cua Viet Nam.  Ngoai ra con co thac si Nguyen Huu Chau cung nguoi Go Cong.  Khac voi ong Nguyen Huu Chau, ong Nguyen Van Bong xuat than tu mot gia dinh ngheo kho.  Ong Nguyen Van Bong co lien he gan bo voi noi sinh quan Vam Lang, Go Cong, cua ong hon ong Nguyen Huu Chau xuat than tu mot gia dinh giau co noi tieng va tung la re cua tien si Tran Van Chuong, than phu cua ba Tran Thi Le Xuan tuc ba Ngo Dinh Nhu.  Ong Bong la Vien Truong Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh va Chu Tich Phong Trao Quoc Gia Cap Tien.  Ong Chau la bo truong bo Noi Vu, bo Phu Tong Thong va Ngoai Giao thoi de nhat Cong Hoa.  Sau khi tu chuc ong song o Phap, lay tien si Luat roi thac si do su gioi thieu cua quoc vuong Cambodia la Sihanouk.  Ong day luat o Phnom Penh sau ve day o dai hoc Paris.

*  Phung Thi Thanh, Nguyen Thi Thanh Duong, Phan Kim Ngoc thiet tha muon co mot cuoc hop mat rong rai cua cac cuu hoc vien Ly Thuong Kiet.  Hai tieu bang kha di to chuc duoc la California va Texas noi co dong dao thanh vien Ly Thuong Kiet sinh song.  Chuyen xem co ve de dang nhung cho den nay van chua thuc hien duoc.  Thoi gian qua nhanh.  Cac thanh vien cu da tren 70 co su nghiep lon lao tren xu la que nguoi, co con cai la ky su, bac si, luat su, si quan cao cap trong xa hoi Au- My, nen suc khoe ue oai, luoi sinh hoat vua do mat thi gio, cong suc ke ca chut tien bac vua tranh duoc nhung loi phe phan vo toi va cua nguoi ngoai cuoc.  Thong thuong nguoi ta thuong yeu nhau trong gian kho hon la trong canh phu qui.  Van su tu Thien.  Troi sinh ra la nhu vay do.  Boi vay ma thang Bat Mang chang co mot ngay vui mac du no du thua vat chat.  Con nguoi nhu sinh ra de duong dau voi nghich canh va mau thuan ky dieu.  Nguoi ngheo kho thieu an lai co bao tu manh gao thet hoai van thieu an.  Nguoi giau thua thai thuc an ngon lai dau bao tu hay bi huyet ap, tieu duong va cac chung binh khac nen khong an gi duoc ngon lanh.  Khi ngheo nguoi ta khong the tham vieng nhau vi thieu phuong tien di lai.  Khi giau, xe co du loai, nguoi ta van khong tham vieng nhau vi ‘khong co thi gio’!  Cac ly do thieu thi gio hay thieu phuong tien vi duong sa xa xoi co thuc su la nguyen nhan cua su xao lang tinh than thuoc va than huu khong?  Neu la tinh than huu hay than thuoc chan that thi dung CAN, DO chi ca giua luc moi dieu kien thuan loi deu nam trong tam tay (tien bac, xe co, nha cua, dien Thai cac loai, computer du co v.v).  Tinh than thuoc hay  than huu khong CAN, DO nhu vay moi that su qui gia de xung dang ghi vai dong nho trong mot goc cua trang giay nho cho hau the doc.  Vai loi chuc cac em thanh cong trong viec thuc hien uoc muon cao thuong cua minh.  Van Su Lanh trong The Gioi Lanh Manh.

VAI CHUYEN QUANH TA

Diem

            Diem la nhung dau hieu bao truoc viec kiet, hung cua mot chuyen gi do.  Diem co the la mot hien tuong thoi tiet, mot dau hieu tren co the, mot giac chiem bao, diem do nguoi hay dong vat mang den nhu chuyen nhen sa buoi chieu (araignee du soir), chim sa, ca luy; ga mai gay chang han. 

            Ngay xua vua chua an khong ngon, ngu khong yen neu trong nuoc co THUY, HOA, DAO TAC, SON BANG THUY KIET, HOANG TRUNG.  Vi do la su canh cao cua TROI truoc khi thu doat lai Thien Menh cua nguoi lanh dao.

            Mot nguoi tuong xuat tran ma thay cay co linh bi gay  hay con ngua tran long len khong muon tien toi thi biet do la dau hieu bao truoc su bai tran. 

            Cay coi tu nhien co chim den lam o.  Do la diem tot. 

            Trong nha tu nhien co nhieu rep.  Do la diem ban han. 

            Trong nha xuat hien chuot pha phach.  Do la tieu nhan den nha. 

            Tu nhien chim cu dau ben nha va keu vai tieng nao nung roi bay di.  Do la diem cuc bat lanh v.v.

            Co song trong hoan canh kho khan, hiem ngheo moi kiem nhan duoc diem hung hay diem kiet.

            Toi con nho, sau nam 1975, toi trai qua 10 nam that nghiep va that bai trong bat cu cong viec gi ma toi lam.  Co nhung luc tinh than toi suy sup nang ne.  Hai ban tay tu nhien sung vu va co ghe dau nhuc khong ngu duoc cung khong cam chen an com duoc de dang.  Toi chan nan khong buon chua tri mac du vo chong GS CH. L. den tham va mang theo thuoc men cho toi chua tri.  Toi nhat quyet khong chua va, nhan co hoi nay cham dut cuoc song mot cach em dep.  On Tren nhu doc duoc y dinh cua toi nen xui khien cho hai ban tay sung nhe lai du khong chua tri.  Cay trai quanh nha tot tuoi va sai trai.  Chim se tu ve moi buoi chieu va ‘tro chuyen’ nhau vui ve vao moi buoi chieu va vao luc rang dong.  Giac ngu rat binh yen va trong nguoi tu nhien cam thay sung suong co ho nhu cac huyet lac duoc khai mo. 

            Sau nam 1975 toi chang nhung gap kho khan ve vat chat vi mat viec lam ma con bi day vo vi nhung cuoc dieu tra day dua cua Cong An dia phuong va Cong An Sai Gon.  Nguoi du va su du cu lang vang quanh toi.  Chung den roi lai di roi lai den lien tuc den noi toi quen dan va khong con so set gi ca.  Do la canh nguoi binh quen dan voi con binh day dua cua minh. 

            Toi miet mai nghien cuu cham cuu va thuoc nam va dung phuong phap tri lieu nay de giup nhung nguoi dong canh ngo hay tin tuong vao phuong phap tri lieu co truyen nay.  Viec lam vo vi loi nay lam cho tinh than toi thanh thoi hon du bi nguoi co ac tam dom ngo.  Toi tim thu vui tinh than bang Thien nguyen va cham cuu tri lieu va tao doi song vat chat cho gia dinh bang lop day sinh ngu tu gia.  Do la cach lam lieu cua nguoi cung duong vi luc bay gio viec day sinh ngu khong duoc khuyen khich neu khong noi la bi cam chi. 

            Su ngheo kho khong cho phep toi nghi den chuyen vuot bien.  Ngay ca nguoi Cong An Bao Ve Chanh Tri dieu tra toi hang thang cung thuong hai cho hoan canh cua toi luc bay gio.  Du vay anh ta cung hoi toi co y dinh vuot bien khong de do xet xem phan ung cua toi nhu the nao. 

            Nguoi dinh van khong bang Troi dinh. 

            Toi tu thay minh bi bao vay tu be nen danh thuc thu.  Nhung Troi khong thay nhu vay.  Troi muon thu su thong minh cua toi bang nhung tieng goi nghe duoc trong giac ngu, nhung diem chiem bao (thay nhieu con DE <Duong>, Giao Su Chau Long, thanh pho Long Thanh, hai ban mang ten Long, ban ten Vinh The, cau Phu Hoa Dong <khong co tren thuc te>, song Phuoc Long <khong co tren thuc te>, Phu Hoa Dong va ca Chua Jesus dua cho toi cay duoc giua trua nong nuc o Phu Hoa Dong noi khong co nha tho Thien Chua Giao), hoa mai no  06, 08 va 10 canh va cho ca nguoi den ru toi di vuot bien.  Toi van u toi vi hoan canh khon don qua nen khong dam nghi den chuyen xa voi nhu vay. 

            Hai nguoi cao nien ma toi thuong lui toi va noi chuyen la Giao Su Chau Long va ong nhac cua toi.  Ca hai lan luot chet dot ngot.  The la toi cang co don hon. 

            Nguon song cua toi la lop day sinh ngu tai gia.  Nay cac hoc sinh da vuot bien hay duoc bao lanh sang Thuy Si, Phap, Tay Duc, Uc, Canada va Hoa Ky.  Do la luc mot nguoi chi vo cua nguoi ban au thoi cua toi gap toi trong luc toi sang nha thay cua toi da mat cach do mot nam.  Chi khuyen toi nen roi khoi Viet Nam va cho biet se co mot chuyen di.  Toi thuât chuyen nay cho vo toi thi vo toi cho biet mot nguoi chi ho tung cham lo cac con toi khi con be cho tien- dung hon la vang- cho con truong cua toi de vuot bien.  Toi nghi ngay den duong day cua nguoi chi vo cua ban toi va cung la nguoi trong ho cua chi dau cua toi de lo cho con toi vuot bien.  Khi gap chi dau toi chi hoi:

“Tai sao chu khong di?  Chu co kho khan gi cho toi biet xem co the giai quyet duoc gi khong?  Chu can nen di voi chau.” 

            Toi khong trinh bay chi toi cung biet tai sao toi khong co y dinh vuot bien.  Chi noi:

“Chu nam vua ban nha.  De toi noi chu nam cho chu muon vang de vuot bien.”

“Khong duoc dau chi.  Gia dinh anh nam hien kho khan lam nen phai ban nha de song.  Toi khong the nao muon tien cua anh trong luc nay”.  Toi noi.

“De toi noi cho chu.  Chu can phai di”.  Chi dau toi noi.

            Trong thoi gian nay toi thuong vang nha.  Khi toi ve nha thi L.Ch. den tham va moi di xuong Phu Long uong ca phe.  L. Ch. van quen goi toi bang ‘thay’.  Em cho biet may hom toi vang mat thi em ay cung khong di uong ca phe. 

            Ngay toi roi Lai Thieu nhung nguoi quen nhu linh cam mot dieu gi.  Do la ngay ban ron nhat trong doi toi.  Khuu Quang doan biet  ve su vang mat cua toi vai ngay vua qua nhung khong hoi.  Em den cho toi di uong ca phe.  Len Cau Ngang nha hang dong cua phai chay di kiem quan ca phe khac. 

            Vua ve den nha thi em vo cua Tan Quang den tu gia va tang mot gio trai cay.  Anh cho biet ngay hom sau se len duong di Canada doan tu voi con.  Toi noi voi vo toi: “Day la diem lanh.  Chuyen suy tinh co ket qua.”  

            Em vo Tan Quang vua ra khoi nha thi Phuoc chay vao nha moi toi len Binh Nham tri binh cho ba chau, anh Henri.  Toi voi va len chua con suyen cua anh.  Binh cua anh thuyen giam ro ret.  Anh ngoi day noi chuyen voi toi giua luc toi nong long ve nha thu xep cong viec.  Chi Henri moi toi an che nhung toi khong an ma phai di den mot dam tang.

            Dieu dau don la trong thoi gian ngan ngui ay toi khong mot loi gia tu me toi, nhac mau va cung khong co thi gio tham vieng mo cha toi lan cuoi cung tren que huong.  Do la dac diem cua mot xa hoi ma nguoi con danh chiu tieng bat hieu voi cha me minh khi quyet dinh mot chuyen trong dai lai phai giau khong cho me minh biet va cung co mot loi gia biet nguoi cha duoi day mo khi vinh vien roi khoi que huong.  Chi can mot tieng nac khoc hay mot nen huong khan nguyen du lam cho moi suy tinh tro thanh may khoi va cua nguc tu mo rong don chao.

            Toi lang le roi Lai Thieu luc 05 gio chieu.  Khi dap xe den Vinh Phu mot nguoi dan ong tren 55 tuoi chan xe toi lai va noi:

“Toi thay ong dap xe di ngang qua day nhung chay theo keu ong khong duoc.  Toi co mua cho ong mot trai mit ngon.  Moi ong vao nha va cho no di.”

Qua tinh la mot diem lanh.  Cung trong ngay co hai nguoi cho trai cay.  Trai cay la QUA la KET QUA.  Mit con co ten rat Phat Giao:  Ba La Mat.  Ten thuoc cua mit trong Dong y la Nang gia KIET.

            Nguoi dan ong nay la mot cuu dai ta CS phuc vien.  Ong ay biet toi ngay toi den Vinh Phu chua binh cho Ngo Tran Nh.  Chi co the ma ong danh cho toi nhieu cam tinh dac biet.  Tham chi toi khong biet ten ong ay.

            Toi tu choi khong nhan trai mit vien le di Sai Gon chua binh cho mot phu huynh hoc tro cu.  Ban doc dung che trach toi luc ay sao noi doi hoi nhieu, noi doi voi ca nguoi co cam tinh voi minh qua mot viec lam nao do.

            Nguoi dan ong noi:

“Toi dat mua trai mit tuyen nay cho ong.  Rat tiec ong khong cho duoc.  Toi xe cho ong an mot mieng roi di dau thi di.”

            Do la ky niem cuoi cung cua toi tren que huong. 

            Chieu toi hom ay nhom to chuc vuot bien tu choi khong nhan anh toi va toi.  Chung toi di uong ca phe nhung khong day 30 phut sau tu nhien con toi tim thay chung toi ngoi  duoi goc cay dau rat toi de chuyen tro tren duong Phat Diem de bao tin mot dai dien nhom vuot bien muon gap anh toi va toi.  Thi ra nhom to chuc vuot bien doi y.  Ho nhan cho chung toi vuot bien va hen se cho hai anh em toi di Tra Vinh (Vinh Binh) vao luc hai 02 dem. 

            Hai lan toi ngu o nha anh toi deu bi Cong An phuong xet nha.   Dieu dang noi va dang nho la ca hai lan ho khong kham xet noi toi nam.  Lan kham xet thu hai xay ra cung vao luc 12 gio khuya trong khi chung toi  se roi khoi nha vao luc 02 gio sang!  Cung nhu lan truoc lan nay Cong An cung khong kham xet noi toi ngu.  Nho vay ma dung 02 gio sang hom ay hai anh em toi len duong dung hen.

            Toi la mot dien vien ngo ngao hoan toan khong biet ai soan kich ban va noi dung kich ban.  Thuong De van con lam nhieu phep la.  Toi muon loi tho thien nay de ket luan bai viet ve DIEM KIET va DIEM HUNG bang mot so kinh nghiem nho nho cua mot nguoi thay giao thiet tha muon duoc day hoc nhung khong duoc.

HO CUA NGUOI VIET NAM

            Cac ho o Viet Nam deu duoc tim thay o Trung Hoa.  O Trung Hoa cac ho lon la ho Luu cua nha Han, ho Tu cua nha Tuy, ho Ly cua nha Duong, ho Trieu, Tong cua nha Tong, ho Chu cua nha Minh.  Ngoai ra con co nhieu nguoi Trung Hoa mang ho Ho, ho Trinh, ho Tran, ho Ton, ho Phuong, ho Ngo, ho Nguy v.v.

            Cac ho tung xung vuong o Viet Nam la ho Trung voi Hai Ba Trung (Trung Trac, Trung Nhi), ho Phung voi Phung Hung Bo Cai Dai Vuong, ho Ly voi Ly Nam De, Ly Cong Uan, ho Trieu voi Trieu Viet Vuong, ho Khuc voi Khuc Thua Du, Khuc Thua My; ho Ngo voi Ngo Quyen, ho Dinh voi Dinh Tien Hoang, ho Duong voi Duong Dien Nghe, Duong Tam Kha tuc Binh Vuong, ho Le voi Le Dai Hanh, Le Thai To (Le Loi), nha Le Trung Hung, ho Tran voi thai su Tran Thu Do va vua Tran Thai Ton, ho Ho voi Ho Qui Ly, ho Mac voi Mac Dang Dung, ho Nguyen voi Nguyen Kim, Nguyen Hoang, Nguyen Phuc Anh (Gia Long), ho Trinh voi Trinh Kiem, Trinh Tung.  Chua Trinh khong phai la vua nhung quyen hanh lon hon vua.  Cac chua Trinh o Viet Nam giong nhu cac shogun (tuong quan) o Nhat Ban chi khac la cac Shogun (Tuong Quan) cua Nhat lan quyen vua nhung khong giet vua tuy thich nhu cac chua Trinh o Dang Ngoai vao the ky XVII va XVIII.

            Cac ho Trung, Phung, Trieu, Khuc, Ngo, Duong tuong doi it vi nhung nguoi tao ra quyen luc khong cam quyen ben lau.   Duong Dien Nghe la Tiet Do Su cho khong phai Vua.  Duong Tam Kha lam phu chanh sau khi Ngo Quyen bang ha.  Ong soan ngoi cua nha Ngo.

            Viet Nam la quoc gia co qua khu thuoc dia lau dai voi 12 the ky Bac thuoc (207 truoc Tay Lich-938 sau Tay Lich roi 1407- 1427 ) va gan mot the ky Tay thuoc.  Khi doc lap thi co noi chien, loan lac: loan Thap Nhi Su Quan, nhung bien dong trong trieu dinh thoi nha Dinh, nha Ly, nha Tran, Hau Le, noi chien giua Le & Trinh chong Mac, noi chien giua Trinh- Nguyen, noi chien giua Trinh- Mac o Cao Bang, noi chien giua chua Nguyen va nha Tay Son v.v.  Thoi gian noi chien, chien tranh tu ve, chien tranh banh truong lanh tho, chien tranh chong ngoai xam va nhung cuoc noi day cua nong dan, cua nguoi thieu so chiem 65% tong so thoi gian tinh tu nam doc lap 938 den nam 1975 tuc 675 nam/ 1037 nam (1975- 938).  Khuc phim lich su dam mau va dam le ay khong cho phep nuoc Viet Nam, mot quoc gia phong kien, nong nghiep co qua khu thuoc dia lau dai phat trien binh thuong duoc. 

            Cac ho ten, nam sinh, ngay thang sinh ma nguoi Viet Nam mang trong ly lich chua han da dung. 

            Khi Tran Thu Do dung thu doan de doat ngai vang trong tay ho Ly ong khong ngan ngai noi voi vua Ly Hue Ton luc ay song nuong nau trong chua rang: “Nho co phai nho cho sach goc.”  Nhieu ton that ho Ly phai doi sang ho Nguyen cho duoc yen than.

            Khi Ho Qui Ly soan ngoi nha Tran nhieu nguoi ho Tran doi sang ho khac.  Co nguoi dong doi nha Tran  phai doi sang ho Ho.  Duoi thoi Hau Le con chau nha Tran cung khong duoc uu ai vi  Le Thai To noi voi nha Minh rang con chau nha Tran khong con ai nua.  Cai chet den toi cua Tran Nguyen Han va Nguyen Trai mang mau sac chanh tri cho khong don gian bi giong gio danh chim xuong nhu truong hop cua Tran Nguyen Han va ran than bao oan nhu truong hop cua Nguyen Trai vi ca hai nguoi deu co cong trong cuoc khang chien chong quan Minh va co lien he den Tran Nguyen Dan.  Nam 1225 Tran Thu Do lam co nha Ly.  Den nam 1400 nha Tran bi nha Ho ‘nho co’.  Tai hoa  cua con chau nha Tran van con lap lai phan nao duoi thoi Hau Le (1428- 1527). 

            Hai vua Le Chieu Ton va Le Cung Hoang la nan nhan cua Mac Dang Dung.  Trieu Mac ra doi vao nam 1527.  Cac vua Mac o Dong Kinh (Thang Long- Ha Noi) den nam 1591 (1591- 1527= 64 nam).  Roi Dong KInh, theo loi co van cua Trang Trinh Nguyen Binh Khiem, ho Mac rut len man Cao Bang va duoc su che cho cua nha Minh.  Khi nha Thanh lat do nha Minh o Trung Hoa, ho Mac theo Wu San Kwei (Ngo Tam Que) chong lai nha Thanh nen bi nha Thanh bo roi.  Ho Trinh dem quan danh dep ho Mac o Cao Bang nam 1677.  Nhu vay ho Mac o Cao Bang duoc 86 nam (1677- 1591= 86 nam).  Sau khi bai tran mot so con chau nha Mac doi sang ho Pham de tranh su khung bo cua ho Trinh.

            Tu the ky XVI den the ky XIX Thanh Hoa la noi phat tich ba ho lon trong lich su.  Do la ho Le cua Le Loi tuc Le Thai To cua nha Hau Le, Trinh cua Trinh Kiem, ong to cua cac chua Trinh sau nay va ho Nguyen cua Nguyen Kim.  Nam 1527 nha Hau Le sup do.  It lau sau Nguyen Kim chieu mo binh ma de trung hung  nha Le.  Nguyen Kim duoc su tro giup dac luc ve mat quan su cua Trinh Kiem. 

            Trinh Kiem xuat than la mot nguoi mo coi ngheo kho o Thanh Hoa nhung co  nang khieu quan su dac biet nen duoc Nguyen Kim ga con cho.  Nam 1545 Nguyen Kim bi mot hang tuong cua nha Mac thuoc chet sau khi an dua hau.  Trinh Kiem co dinh liu vao cai chet cua cha vo cua ong khong?  Chi biet rang sau do ong giet con cua Nguyen Kim la Nguyen Uong de gianh quyen chi huy quan ‘phu Le diet Mac’ nham trung hung nha Le.  Nha Le Trung Hung  tam xem nhu bat dau vao nam 1532 de cham dut nam 1789 voi vua Le Chieu Thong.  Tu nam 1591 den 1786 o Dang Ngoai hay Bac Ha co vua Le va chua Trinh.  Nhung thuc quyen trong tay cac chua Trinh.  Chinh cac chua Trinh quyet dinh moi viec trong nuoc ke ca quyen chon nguoi len ngoi vua, phe lap vua va ca quyen giet vua nua.  Vua Le bi chen ep den noi mot ton that nha Le la De Duy Mat phai noi loan chong lai chua Trinh.  Sau khi Nguyen Uong bi Trinh Kiem giet chet Nguyen Hoang (sau nay duoc goi la chua Tien) phai gia dien va nan ni chi la Ngoc Bao noi voi Trinh Kiem cho vao phia nam Deo Ngang de khai thac dat dai va dinh cu dan chung hau ngan ngua su tan cong cua Chiem Thanh va dong thue hang nam cho vua Le. 

            Nam 1558 Nguyen Hoang va mot so dan goc Thanh Hoa bat dau vuot Hoanh Son va dinh cu o xa Ai Tu, huyen Dang Xuong, tinh Quang Tri.  Ong la to tien cua cac chua Nguyen o Dang Trong (Nam Ha) va cac vua nha Nguyen vao the ky XIX sau nay.  Nhan danh vua Le, ho Trinh o Dang Ngoai  dua quan tan cong quan cua chua Nguyen o Dang Trong.  Cac chua Nguyen duoc long dan, duoc nhieu nguoi gioi doc long phuc vu nen be gay nhung dot tan cong cua quan Dang Ngoai de dang.  Cuoi cung hai ben ngung chien  lay song Gianh lam duong ranh phan chia hai vung chanh tri khac nhau (1672).  Phia bac song Gianh la Bac Ha la vung anh huong cua vua Le chua Trinh.  Phia nam song Gianh la Nam Ha la vung dat moi chiu anh huong cua cac chua Nguyen.  Cac chua Nguyen dac nhan tam nen duoc su ung ho cua dan chung.  Chinh vi vay ma anh em nha Tay Son von ho Ho, phai doi sang ho Nguyen cua me.  Trong nhung nam dau khoi nghia  quan Tay Son khong noi la ho chong chua Nguyen ma chi chong chanh sach ha khac va su nhung lam cua Truong Phuc Loan.

            Tuong truyen rang truoc khi sinh ra chua Sai Nguyen Phuc Nguyen phu nhan chua Tien (Nguyen Hoang) nam chiem bao thay chu PHUC.  Vi vay bat dau tu chua Sai Nguyen Phuc Nguyen, ten cac chua deu co lot chu PHUC.  Cac vua nha Nguyen sau nay cung theo cach dat ten voi chu lot PHUC nhu vua noi.  Ten that cua vua Gia Long la Nguyen Phuc Anh.  Ten that cua vua Bao Dai la Nguyen Phuc Vinh Thuy.

            Vua Thai To nha Nguyen la vua Gia Long (1802- 1820).  Vua Minh Mang (1820- 1840) duoc xem la vi vua hay chu ton sung Khong Giao.  Nha vua dat ra 20 chu de dat ten cho cac hau due nha Nguyen.  Hai muoi chu do la:

Mien, Huong (Hong), Ung, Buu, Vinh

Bao, Qui, Dinh, Long, Truong

Hien, Nang Kham, Ke, Thuat

The, Thoai (Thuy), Quoc, Gia, Xuong.

Ten vua Thieu Tri la Nguyen Phuc Mien Ton.

Vua Tu Duc la con cua vua Thieu Tri.  Ten cua vua la Nguyen Phuc Hong Nham

Ten cua vua Dong Khanh la Nguyen Phuc Ung Ky.  Vua Khai Dinh la con vua Dong Khanh.  Ten cua vua la Nguyen Phuc Buu Dao.  Vua Bao Dai la con vua Khai Dinh.  Ten cua vua la Nguyen Phuc Vinh Thuy.  Con cua vua Bao Dai la Nguyen Phuc Bao Long v.v.

            Khi ho Nguyen danh bai quan Tay Son nam 1801, mot su tra thu dam mau dien ra doi voi nhung than nhan Nguyen Nhac, Nguyen Hue, Nguyen Lu va nhung nguoi hop tac voi nha Tay Son.  Tuong Tran Quang Dieu bi xu lot da.  Vo ong la nu tuong Bui Thi Xuan va con gai bi voi day.  Day la luc nhieu nguoi chon ho Nguyen lam ho cua gia dinh de tranh su dom ngo cua tan trieu.  Vua Gia Long khong manh tay voi nha Le hay chua Trinh ngoai Bac nhu doi voi nha Tay Son vi vua Le, chua Trinh khong co no mau voi ho Nguyen nhu nha Tay Son trong cuoc tham sat ho Nguyen o Long Xuyen nam 1777.  Nguyen Phuc Anh con song sot de chi huy cuoc khang chien phuc hoi quyen hanh cua ho Nguyen o Phu Xuan.  Luc ay ong moi 16 tuoi.  Nguoi ta cho rang ong khong manh tay voi nha Le vi, sau khi danh bai Tay Son, vua Gia Long chung song voi Le Ngoc Binh, em cua Le Ngoc Han, cong chua cua vua Le Hien Ton va la hoang hau cua vua Canh Thinh nha Tay Son!

            Minh Mang la vi vua  gioi thi van, sung Khong Giao, chiu anh huong to chuc hanh chanh, chanh tri Trung Hoa khi doi tran, doanh thanh tinh.  Nha vua duoc mo ta nhu mot nguoi nghiem khac, manh tay voi cac nuoc nho lang gieng, voi dao Thien Chua va nguoi Phap.  Duoi trieu Minh Mang, Thieu Tri, Tu Duc co nhieu cuoc noi day.  Duoi trieu Minh Mang co cuoc noi loan cua Le Duy Luong (1833).  Cung nam nay co cuoc noi loan dam mau  cua Le Van Khoi o Nam Ky.  Duoi trieu vua Tu Duc co cuoc noi loan cua Le Duy Cu voi su tham du cua Cao Ba Quat.  Dong Le Duy la dong cua nha Le Trung Hung.  Trieu Nguyen rat di ung voi nha Le o Bac Thanh.  Rieng vua Minh Mang con co thanh kien khong may tot dep doi voi tong tran Gia Dinh Thanh la Le Van Duyet, mot khai quoc cong than cua nha Nguyen.  Ong Le Van Duyet khong tan dong viec len ngoi cua thai tu Dam tuc vua Minh Mang.  Tong tran Gia Dinh Thanh Le Van Duyet  khong chu truong bai dao Thien Chua va hiem khich voi nguoi Tay Phuong nhu vua Minh Mang.  Chuyen tong tran Le Van Duyet chat dau pho tong tran Huynh Cong Ly, than phu cua mot ai phi cua vua Minh Mang, uop muoi dau lau roi goi ra Hue cang lam cho vua Minh Mang cang ghet cong than Le Van Duyet nhieu hon.  Viec xieng ma Le Van Duyet, Le Chat va viec noi loan cua Le Van Khoi, con nuoi cua Le Van Duyet, cong voi su noi loan cua Le Duy Luong o Bac Ky cang lam cho vua Minh Mang cang co an tuong xau voi ho LE.  Viec giet hai dam mau 1830 nguoi trong nhom noi loan ke ca mot dua con 07 tuoi cua Le Van Khoi khien cho mot so nguoi mang ho Le hoang so phai doi sang ho Nguyen hay ho khac de duoc yen than.  Dong Le Duy bi ho Trinh chen ep o Nam Ha vao the ky XVII, XVIII.  Den the ky XIX ho bi cac vua nha Nguyen o Hue dom ngo.  Nhieu thanh vien Le Duy o mien Bac bi day vao Quang Nam, Quang Ngai vao the ky XIX.

            Nhung nguoi hoat dong cach mang deu thay doi ten ho va nam sinh cua minh.  Cac ong Le Duc Tho (Phan Dinh Khai), Dinh Duc Thien (Phan Dinh Dinh), Mai Chi Tho (Phan Dinh Dong) la ba anh em ruot goc ho Phan Dinh.  Cho den khi chet cac ong ay van giu ten sua doi cua thoi ky hoat dong cach mang.  Ca nuoc va tren the gioi nguoi ta biet bi danh cua ho hon la ten that.  Ong Le Duc Tho tiep xuc bi mat voi ong Henry Kissinger va duoc lanh nua giai thuong Nobel Hoa Binh voi ong Kissinger nhung ong khong lanh vi thua biet khong co hoa binh.  Nguoi ta biet bi danh Le Duc Tho cho khong biet ong Phan Dinh Khai.  Do la mot trong nhung truong hop dien hinh cua viec thay ten doi ho o nuoc ta.

****

            Cac ho thuong thay o nuoc ta la: ho Le, Ly, Tran, Nguyen.

            Ho Le gom:

1.      Tien Le (980- 1009): 29 nam

2.      Hau Le (1428- 1527): 99 nam

3.      Le Trung Hung (1532- 1789): 257 nam nam

Tong cong ho Le nam chanh quyen:  29+ 99 + 257= 385 nam

            Trieu Ly keo dai tu nam 1010 den 1225 tong cong 215 nam

            Treu Tran keo dai tu 1225 den 1400 tong cong 175 nam

            Ho Trinh noi bat (khong phai la vua nhung lon quyen hon vua) tu nam 1591 den 1786 tong cong: 195 nam.

            Ho Nguyen gom:

a.      Chua Nguyen (1558- 1771):  213 nam

b.      Vua nha Nguyen (1802- 1945): 143 nam

Tong cong ho Nguyen nam quyen 356 nam. 

            Tu nam 1558 den 1771 ho Nguyen cam quyen o phia nam vi tuyen 18.  Tu nam 1802 den 1945 ho Nguyen cam quyen ca nuoc Viet Nam tu Ai Nam Quand den mui Ca Mau.  Ho Nguyen co cong noi rong 60% lanh tho Viet Nam.

            Khi nguoi Phap xam chiem Viet Nam ho lay lam la tai sao phan lon nguoi Viet Nam deu mang ho NGUYEN.  Nhom Ngu Long (Phan Chau Trinh, Phan Van Truong, Nguyen The Truyen, Nguyen An Ninh va Nguyen Tat Thanh (Ho Chi Minh sau nay) o Paris sau de nhat the chien dung but hieu tap the NGUYEN LE PATRIOTE khi viet cac bai xa luan chanh tri cho bao Phap.  NGUYEN LE PATRIOTE duoc dich ra tieng Viet la NGUYEN AI QUOC da duoc Nguyen Tat Thanh sua thanh NGUYEN AI QUAC va bien thanh bi danh cua minh de gia nhap dang Cong San Phap nam 1920.

            Viet Nam co nhieu ho NGUYEN vi ho Nguyen cam quyen tren 356 nam o Viet Nam tuc 35.35%  cua thoi gian 1007 nam tinh tu nam 938 den 1945.

            Ho Nguyen dac nhan tam duoi thoi cac chua Nguyen (1558- 1771) nen nhieu nguoi chon ho Nguyen lam ho cho gia dinh minh.  Cac chua Nguyen co cong noi rong lanh tho ve phuong nam.

            Cac vua trieu Nguyen tro nen nghiem khac, bao thu, co chap ton giao nen da gay khung khiep cho nhung nguoi pho giup nha Tay Son, nhung tin do Thien Chua Giao va nhung nguoi thuoc phe nhom cua tong tran Le Van Duyet va duong tu cua ong la Le Van Khoi, nguoi cam dau cuoc noi loan o Nam Ky tu nam 1833 den 1835 va nhung ton that cua nha Le Trung Hung.  Hinh anh ‘ma nguy’ gay kinh hoang cho nguoi bang quang.  Khac voi thoi cac chua Nguyen, co khong it nguoi Viet Nam doi sang ho Nguyen duoi trieu Nguyen vi so set hon la vi yeu thuong va kinh men doi voi gioi lanh dao.  Viet Nam bi nguoi Phap xam chiem de dang vao the ky XIX vi dan chung khiep so va oan ghet vua cho khong yeu kinh vua.  Quan he giua DAN va LANH DAO hoan toan do vo.  Do la dau hieu cua tinh trang mat nuoc vao the ky XIX vay.