NOI LONG KHUYEN TOC PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Men goi cac em bai viet Noi Long Khuyen Toc.

Trong doi sng chanh tri thuong nghe:

Duoc chim be na,

Duoc tho giet cho.

O dau quyen hanh va loi loc de dan con nguoi den nhung hanh dong qua u 'bat thuong'.  Truong Luong da vach ra mot duong loi di thuong dua tren co so Cong Thanh Danh Thoai.  Nguyen Trai thi hanh triet ly ay nhung van bi luy!!

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

NOI LONG KHUYEN TOC

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

          Gan den gio dai dien Khuyen toc doc bai tham luan, ca hoi truong tro nen on ao khac thuong.  Ga, Vit, Ngong, Chon, Tho, De, Truu. Meo va ca Bo to ra mat thien cam voi Khuyen toc.  Bau khong khi trong hoi truong bong tro nen soi dong khi  mot anh Chim Se dong ho Tuoc o Sai Gon de nghi ban nhac Thien Nga troi ban ‘Cho Sua Nguoi Ao Rach’ , mot sang tac bat hu cua mot nhac si Son Tho mien Tay Ba Loi A  gia buot mang ten khoa hoc Lepus timidus.  Co tieng vo tay cung co tieng huyt sao phan doi trong hoi truong.  Ban to chuc kip thoi ngan chan nham bao ve tinh doan ket dong vat chong ke thu cuc ky nham hiem: loai nguoi.  De xoa diu phai doan Khuyen toc ban to chuc yeu cau ban nhac Thien Nga troi ban nhac ‘Van Nien Nhat Huong Danh’ de cao danh thom muon thuo cua Khuyen toc.  Ban nhac vua dut dai dien Khuyen toc hoan cau, Truong Lao Deutscher Schäferhund tuc Berger Allemand len dien dan trinh bay Noi Long Khuyen Toc.

****

          Nguoi Viet Nam goi chung toi la Cho.  Ten Han- Viet cua chung toi la Cau hay Khuyen.  Chung toi la dong vat co vu, co xuong song, co mau do, sinh con.  Chung toi la dong vat som co quan he gan bo voi loai nguoi.  Nguyen thuy chung toi song trong trang thai hoang da nhu cac anh chi Cho Soi, Cho Phu Quoc  hay Cho Dingo o Uc Dai Loi bay gio.  Loai nguoi thuan hoa chung toi.  Ho huan luyen chung toi de chung toi phuc vu cho ho.  Cac nha dong vat hoc cua loai nguoi dat cho chung toi ten La Tinh Canis lupus familiaris hay gan gon la Canis familiaris thuoc gia dinh Canidae. 

          Ba con, than thuoc Khuyen toc chung toi co mat khap nam chau tu vung khi hau nong buc den vung khi hau gia bang.  Chon, Cao, Cho Soi, Linh Cau deu la ba con than thuoc ngheo kho va hung bao thuoc gia dinh Canidae chung toi.  Nguoi ta tinh co 400 chi toc ho Khuyen tren hoan vu.  Hinh hai, trong luong, cach an mac mong, day va mau sac khac nhau nhung cach cau truc co the deu nhu nhau. 

          Cac anh chi Yorkshire Terrier cao tu 6- 9 cm; can nang 113 grams.  Anh chi Chihuahua  can nang 2.7 ki- lo.  Cac anh chi English Mastiff dai 2.5 m tu dau den duoi va can nang 155 ki- lo.  Cac anh chi St Bernards can nang den 90 ki- lo.  Cac anh chi Great Dane va Irish Wolfhound  cao 1.06 m tinh tu vai xuong dat.

          Mau quan ao cua cac anh chi Khuyen gom co mau vang, mau hung do, mau den, mau trang, mau xam.  Co anh chi Khuyen mac ao quan mot mau.  Phan lon ho mac do da sac nhu trang- den- vang; xam- den- trang, trang- hung do.  Cac anh chi Khuyen duoc dinh duong day du co ao quan lang muot rat dep.  Ao quan do duoc the hien qua mau long.  Cac anh chi Khuyen ngheo kho, binh tat co long xau xi.  Nguoi Viet Nam phan biet Khuyen toc chung toi qua hinh dang va mau sac cua long.

          Cho Ta la cho nho con thuong thay o Viet Nam con goi la Cho Co (Co: grass). 

          Cho Tay la cho bet- gie goc o Au Chau, to lon, long day.  Ho duoc giao duc, luyen tap va duoc an uong bo duong de lam cong tac duoi su dieu khien cua loai nguoi.

          Cho trang la Cho Co.  Khac voi nguoi Tay Phuong nguoi Viet Nam khong thich nuoi Cho Co co mui do vi cho rang do la Cho thanh tinh!

          Cho Phen la Cho co long vang.

          Cho Ven co bo long van ven trong khong dep mat.

          Cho Xi la Cho Tay nhung nho con.

          Cho Xu la cho ngoai nhap co long xu rat dep.

          Cho Mam Tre la Cho xau xi vi troc long.

          Khuyen toc duoc xem la dong vat an thit song.  Trong trang thai hoang da cac anh chi Cho Rung an Chuot, Chon, Tho, cac loai bo sat, Chim, Ga Rung, Vit Nuoc v.v.  Cho nha an lua, bap, thuc an du thua trong nha nhu com, thit, Ca.  Cho nha vua la dong vat an thit song vua la dong vat an tap.

          Tuoi tho trung binh cua Khuyen toc  xe dich tu 10 den 15 nam.  Cho Spitz Nhat va Cho Spaniel Tay Tang duoc xem la hai loai Khuyen co tuoi tho cao.  Nam 1939 anh Bluey (1910- 1939), Cho giu bo o Uc Dai Loi mat, tho 29 tuoi + 160 ngay.  Nam 2016 mot chi Cho giu bo khac o Uc, chi Maggie (1986- 2016), mat tho 30 tuoi.  Do la hai anh chi Cho giu bo o Uc co tuoi tho cao nhat the gioi.

          Nam, nu Khuyen toc tu 6 den 12 thang tuoi bat dau yeu duong de truyen tu luu ton.  Theo kinh nghiem cua nguoi Viet Nam mua yeu duong cua Cho va Meo duoc ghi nhan qua cau:

Cho thang bay,

Meo thang ba. (1)

(1) Thang Am Lich.

Trong thoi ky dong con, cac chi Khuyen theo che do da phu.  Thoi ky mang thai keo dai tu 02 den 03 thang tuy theo chi toc Khuyen.  Moi chi Khuyen sinh tu 05 den 10 Khuyen tu.

          Khuyen toc co ham rang ben hon.  Khuyen toc thuan hoa sua nhu ta da nghe.  Trai lai Cho Soi khong sua ma hu ve dem nghe ghe ron.  Khuyen toc chay nhay rat nhanh.  Thi giac, thinh giac, khuu giac va vi giac cua Khuyen toc rat tinh vi.  Chung toi la dong vat thong minh duoc loai nguoi huan luyen de giu De, Bo, Truu chong lai su de doa cua Cho Soi; bat ke gian lan tron o nhung noi hiem hoc; dan dat nguoi mu di duong; phat hien ma tuy; giup cac tho san cua loai nguoi khi di san.  Loai nguoi co khuynh huong dung su ben nhay cua khuu giac va vi giac cua Khuyen toc de phat hien binh ung thu.

          Su tiep can giua Khuyen toc va loai nguoi da co tu lau.  Nguoi ta tim thay hinh anh cua Cho Pharaoh hound xua nhat trong mot ngoi den co Ai Cap vao nam 4400 truoc Tay Lich. Cach day 3,000 nam  cac  vuong te Ai Cap (Pharaoh) da dung Cho Pharaoh hound de san linh duong (gazelle).  Cho Pharaoh hound goc o dao Malta.  Nguoi Anh goi cho Pharaoh hound la Rabbit Dog vi nguoi ta dung cac anh Cho nay de san Tho.  Cho Dingo o Uc Dai Loi thuc chat la Cho Soi voi ten khoa hoc Canis lupus dingo.  Cac anh chi Dingo hu cho khong sua nhu cac loai Cho thuong.  Ho duoc nguoi Uc thuan hoa  de giu Truu thay vi de cac anh chi ay an thit Truu nhu da thay trong trang thai hoang da.  Dingo thuan hoa duoc biet duor ten hoa hoc Canis lupus familiaris dingo.

          Cong dung cua Khuyen toc trong xa hoi loai nguoi rat da dang ngoai viec giu nha va chan giu De, Truu, Bo.  O Canada, Alaska, Tay Ba Loi A (Siberia) cac anh chi Cho Samoyed, Alaskan Malamutes va Siberian Huskies phai keo xe chay tren tuyet.  Trong quan doi loai nguoi dung Khuyen toc chung toi de phat hien ke dich an nap duoi ham.  Ngay nay canh sat dung Khuyen toc chung toi de danh hoi ma tuy, bom cua ke khung bo.  Khuyen toc duoc dung de tim kiem quan si bi thuong, cuu nguoi bi bao tuyet chon lap.  Cac anh chi Cho bieu dien trong cac ganh xiec, tren san khau, truyen hinh va phim anh.  Hinh anh anh Cho Co, tai to, mot ben mat trang va mot ben mat co vet den to rat quen thuoc voi tre em Au- My.  Cac anh chi Cho Terrier duoc loai nguoi nuoi de tan cong cac loai gam nham duoi hang.  Cho St Bernards va Newfoundlands duoc nuoi de cuu nan nhan bi bao tuyet chon lap o nhung vung bang gia.  Tu xua nguoi Ai Cap, Hy Lap, Ba Tu (Persians tuc nguoi Iran bay gio), La Ma, Attila, Gengis Khan (Thanh Cat Tu Han), Le Loi, Napoleon I da dung Khuyen toc trong chien tran.  Vao the ky XVI, XVII cac nha chinh phuc Tay Ban Nha huan luyen Khuyen toc de tan cong nguoi Da Do ban dia tren luc dia My Chau.  Trong thoi can dai cac nuoc Au- My deu co doi quan Khuyen (Military Dog) hay Khuyen chien (War Dog).  Thuong thuong nguoi ta chon Khuyen toc thuoc chi toc Berger Allemand hay Deutscher Schaferhund chung toi de huan luyen.  Ho duoc chu cap phan an day du dinh duong tuy theo cap bac, co dam bao y te suc khoe va co huy chuong, quan ham day du.  Vao De Nhat The Chien o Hoa Ky nguoi ta de cao chien cong cua trung si Khuyen Stubby.  Trong nhung nam gan day Khuyen toc chung toi duoc tham du trong chien tranh chong khung bo o Trung Dong va Afghanistan.  Tat ca deu la nhung berger thuoc chi toc chung toi o Duc, Hoa Lan va Bi.  Ngay nay nguoi ta dung Khuyen toc de thi nghiem thuoc trong cac phong thi nghiem.  Khuyen toc du tru se duoc dung de kham pha binh ung thu qua khuu giac va vi giac dac biet cua dong ho chung toi.  Nguoi Viet Nam thuong noi:

Cho lien da,

Ga lien xuong.

          Loai nguoi san bat than thuoc chung toi la Cho Rung, Chon, Cao, Cho Soi de lay long.  Cho Afghanistan cho long day va min.  Cho Samoyed cung cap long dung lam chi may mac.

          Khuyen toc chung toi co mot vi tri nhat dinh trong xa hoi loai nguoi.  Loai nguoi trong dung chung toi de phuc vu cho ho.  Ho khen Khuyen toc trung thanh voi chu.  Nguoi Au- My xem Khuyen toc chung toi nhu nhung nguoi ban huu tinh, huu nghia.  Nguoi phuong Dong va phuong Tay gap nhau khi goi cai rang ben nhon la rang Cho (canine) va de cao su trung thanh, men chu cua Khuyen toc. 

          Trong Thien Van Hoc co chom sao Canis Major (Dai Cau Tinh) va Canis Minor (Tieu Cau Tinh).  Chum sao Canis Major co sao Sirius (Cau Tinh) la sao sang nhat.  Chom sao Canis Major nam giua chom sao Puppis va Orion.  Chom sao Canis Minor o huong nam nam ve phia tay chom sao Orion va phia nam cua sao Gemini.  Ngoi sao sang trong chom sao Canis Minor la sao Procyon (Tieu Cau Tinh) (Ten khoa hoc cua loai Raccoon la Procyon lotor hay  Ursus lotor thuoc gia dinh Procyonidae).  Theo huyen thoai Hy Lap, Orion la nguoi tho san va Sirius la con Cho cua Orion.

          Trong Am Lich va Tu Vi Trung Hoa co Nam Tuat va tuoi Tuat tuc nam Con Cho. 

          Trong so De Khuyen toc mang so 11 sau con Rong nam so 10 va truoc con Ngua so 12. 

          Loai nguoi tim hieu Khuyen toc chung toi rat nhieu.  Khi nuoi Cho ho lua cac anh chi Khuyen co tuong mao de nhin va co nhung dac diem co loi cho chu nha.  Nguoi Viet Nam khong thich Cho trang mui do vi cho rang do la Cho thanh tinh.  Nguoi Au- My khong quan tam den chuyen nay.  Loai nguoi thich nuoi:

-     Cho bon mat tuc tren moi mat co dom den tua nhu con mat

-     Cho co mong cong du thua o chan sau.

-     Cho co duoi nhu tau cau nga ve phia tay phai.

          Vai bieu hien cua Khuyen toc duoc loai nguoi duc ket de hoc hoi.  Do la cach nhin Cho ma biet chu.  Cho hung hang sua vang ren vi theo guong chu quyen uy hong hach.  Nguoi Viet Nam co cau: Lam phach Cho la the.  Cho can trom cho thay chu doc hiem va co hanh dong mo am tan doc.  Cho can chu la van xui xeo den voi chu.  Cho den nha thi may man nhu nguoi Viet Nam thuong noi: Meo den nha thi kho;  Cho den nha thi sang.  Cho om yeu, long lua thua cho thay chu ngheo nan.  Vi vay co cau: Cho beo dep mat chu nha.  Khong biet do dau ma nguoi Viet Nam cho rang ma qui so huyet Cho Muc tuc Cho co long den tuyen.

          Trong thuc vat hoc co nhieu cay co mang ten Cau, Cho, Dog (Anh), Chien (Phap) nhu:

-     Co Cho De Phyllanthus niruri vi khi sinh con Cho me thuong tim la co nho tua nhu la me de an.

-     Cay Mau Cho Knema corticosa co nhua do. 

-     Dog grass la Co Bang Elymus repens.  Moi khi binh Cho dao cu Co Bang de an.  Ngay xua o Au Chau nguoi ta dung cu Co Bang de tri binh tuyen tien liet.

-     Cay Bo Cho (Dog tail: hoa nho moc tren mot truc dai tua nhu bo chet  tren duoi con cho) Buddleja asiatica co cu gay truy thai.  La dung de thuoc ca.  Vi vay cay Bo Cho con duoc goi la tuy ngu thao.  Cu duoc dung de san xuat mot loai ruou manh.

-     Cau tich hay kim mao la mot loai duong xi; than va re co long vang (kim mao) mang ten khoa hoc Cibotium assamicum.  Cau tich (Cau: Cho; tich: xuong song) duoc dung lam thuoc tri te thap, dau lung, kich thich gan, than v.v.

-     Dog Rose la hoa hong Khuyen Rosa canina.

-     Chiendent (tieng Phap) la co chi, co ong, co Ga (pied de poule vi re moc ngang nhu chan Ga) mang ten khoa hoc Cynodont dactylon.

          Qui vi thay cong lao cua Khuyen toc chung toi doi voi loai nguoi to lon nhu the nao.  Loai nguoi doi xu voi Khuyen toc chung toi nhu the nao mac du Khuyen toc chung toi gay khong biet bao nhieu toi ac doi voi Ke toc, Nga toc, Duong toc, Cuu toc ke ca doi voi Khuyen toc voi canh Cho hua can Cho neo don va than thuoc cua Khuyen toc nhu cac anh chi Chon, Cao ke ca Cho Soi lai vang ben cac dan De, Truu cua loai nguoi.

          O cac nuoc Au- My, Khuyen pham duoc ton trong it nhieu.  Song tung tuoi nay truong lao Berger Allemand toi cung khong biet nhung Khuyen tu tan tat va xau xi khi moi ra doi duoc nuoi nang o dau?  Hay som vao cac so thu de nuoi Cop, Beo, Su Tu?  Cac Nghia Trang Dong Vat chua duoc bao nhieu anh chi Khuyen?  hay chi chua nhung anh chi Khuyen co ngoai hinh dep de binh sinh song trong cac gia dinh quyen qui cua loai nguoi?  Toi chung kien nhieu anh chi Khuyen di lang thang ngoai duong vi chu that nghiep bo cho o cu di tim sinh lo noi khac.  Cac anh chi Khuyen di lang thang bat dinh, bung doi cao khong tim dau ra mieng an.  Troi khi nong, khi lanh bat thuong cac anh chi le tung buoc nang nhoc tren duong trang nhua day xe co.  Co khi ho bi cac anh chi Khuyen dia phuong duoc dinh duong day du lien ket tan cong va gay thuong tich tham thuong.  Co khi vi kiet suc bang qua duong cham chap nen bi xe hoi can chet.

          O Trung Hoa, Trieu Tien, Viet Nam, mot vai vung o Thai Lan, Thuy Si va nhieu xu khac khap nam chau Khuyen toc chung toi bi loai nguoi hanh ha the xac lan tinh than.  Nguoi ta an thit Khuyen toc chung toi vi tin rang Cau nhuc cuong duong  nhu cuoc song yeu duong cua Khuyen toc.  Trong tieng long cua nguoi Viet Nam Khuyen toc chung toi duoc goi mot cach thanh nha la Nai Dong Que hay day tinh ‘yeu nuoc’ la Ha Co Tay noi lai thanh Ha Cay To.  Nhieu quan ban Cau nhuc co ten Song Tren Doi.  Nguoi Trung Hoa goi Cau nhuc la Huong Nhuc (Xiang rou) hay Dia Duong (Di yang).  Thay Manh Tu (Mencius 372- 289 truoc Tay Lich) cung co nhac den Cau nhuc.  Mot so tieu bang o Uc khong xem Cau nhuc la bat hop phap.  O cac xu theo dao Hoi tin do khong an Cau nhuc nhung dan thieu so khong theo Hoi Giao van an.  Trong thoi ky Paris bi vay ham 1870- 1871 dan chung do xo nhau di mua Cau nhuc de tru trong nha.  Cho den nam 1910 Phap moi ngung ban Cau nhuc o cac thot thit.  Nguoi Nhat khong an Cau nhuc tu nam 675.  Cac Thien Hoang ra tran thuong dan theo Cho nen tin rang an Cau nhuc thi bi xui xeo ngoai tran mac.  Nguoi Nhat rat kinh men Thien Hoang nen linh khong an Cau nhuc cua Thien Hoang duoc ton trong triet de tu do.

          Khong co cach giet dong vat an thit nao hien tu ca nhung cach giet Khuyen toc  qua tinh tan nhan hon ca.  Khi song Khuyen toc giu nha, chan De, Truu, Bo va lam hang tram cong viec huu ich cho loai nguoi.  Vay ma loai nguoi danh cho dong ho Khuyen nhung cai chet ghe ron nhu tran nuoc, dap dau bang bua hay cat co de lay huyet tuoi.  Nam 2014 nguoi ta cho rang su tieu thu Cau nhuc tren the gioi nhat la o Trung Hoa, Viet Nam, Trieu Tien sut giam nhieu so voi nam 2013.  Vay ma co 25 trieu Khuyen toc bi lam thit tren the gioi.  Nguoi ta an Cau nhuc du bon mua.  Trung Hoa to chuc le hoi Cau nhuc va thich thuong thuc mon Cau tu vua moi sinh ham thuoc Bac de duoc cuong trang.  

          Ve Cau nhuc loai nguoi chia ra lam hai phe khau chien nhau suyt co do mau. 

          Phe chong viec an Cau nhuc cho rang Khuyen toc la dong vat trung thanh huu ich cho loai nguoi.  Dung tren lap truong ton giao (An Giao, Phat Giao, Hoi Giao, Do Thai Giao) phe nay cuc luc chong lai viec dung Cau nhuc.  Tin do Do Thai Giao va Hoi Giao khong an Cau nhuc vi xem Khuyen toc va Tru toc la vat khong sach.  Da so nguoi Au- My rat thuong yeu Khuyen toc ma ho xem nhu nguoi ban trong nha.  Nhung nguoi khong an Cau nhuc cho rang nguoi an Cau nhuc la nguoi ngheo bi trong nghiep sat sinh .  An Cau nhuc la dua vao co the nhung dong dien xau v.v.

          Phe chu truong an Cau nhuc cho rang moi dong vat hien huu tren trai dat nham nuoi duong con nguoi.  Bo khong huu ich, khong hien hoa, khong giup do cho con nguoi no com am ao hay sao ma loai nguoi van dap dau Nguu toc de co Nguu nhuc nau pho, thit Bo kho, Bo vo hop, Bo nau sup, Bo bay mon, Bo xao lan, Bo luc lac, Bo beefsteak, Bo hamburger…?  Neu Khuyen toc la dong vat do ban thi Ca Tre, Ca Tra, Luon…sach lam sao?

          Cuoc tranh cai giua hai phe tren nhu khong bao gio dut.  The la luat phap can thiep vao.  Nhu qui vi da nghe, o Uc Dai Loi co mot so tieu bang cong nhan Cau nhuc la hop phap.  Mot so khac khong cong nhan.  Chuyen Cau nhuc la mot de tai chia re loai nguoi tram trong.

          An Cau nhuc loai nguoi con reu rao:

Mua nang an Cho trang,

Mua mua an Cho Vang,

Nang mua lang chang Den, Vang, Dom, Ven.

          Lai nguoi them an Cau nhuc den noi hai tot len rang:

Song tren dos an mieng dio Cho,

Chet xuong am phu biet co hay khong?

          Trong Quoc Van Giao Khoa Thu lop so dang co chuyen Nguoi Di Duong Va Con Cho gay phan uat cho con chau dong ho Khuyen chung toi khong it.  Loai nguoi muon giet Khuyen toc vi bat cu nguyen do gi, chi can ho: “Cho dai!  Cho dai!”  thi thien ha ua nhau ke cam dao, nguoi cam bua hay gay doc ruot Cho ma dap cho den chet moi ha gian!  Berge Allemand toi tu hoi:  Ho gian chuyen gi vay?  Hay chang qua do la ac tam cua loai nguoi chi nghe thoang qua da voi tin do la su that de nhung tay minh vao mau ke khac ma luong tam van thanh than!!!

          Nguoi Viet Nam bien ho cho viec an Cau nhuc cua minh bang cau chuyen Khuyen toc thua loai nguoi voi Hoi Dong Am Phu.  Ong Chu Tich Hoi Dong Am Phu ra linh cho duong don trinh bay cach nau nuong Cau nhuc.  Anh Khuyen trinh bay cach giet Khuyen tan nhan cua loai nguoi va cach nau nuong cua ho.  Chu Tich Hoi Dong Am Phu co ve khong quan tam den cach giet Khuyen ma lang nghe cach nau nuong Cau nhuc.  Theo loi khai cua anh Khuyen thi cach nau nuong Cau nhuc ay la dac quyen cua nguoi Viet Nam.  Bong ong Chu Tich Hoi Dong Am Phu quat to: “May im ngay!  Dung noi nua lam tao phat them!”  Qui vi thay khong, neu tren duong the khong co cong ly thi duoi am phu cung vay thoi.

          95% tu ngu ma loai nguoi dung hinh anh cua Khuyen toc deu noi xau dong ho chung toi.  Nao la Cho ma, do cho de, di cho, Khuyen Ma chi trung; Khuyen Ung (Khuyen Ung lai lua mot bay con quang), Ho phu sinh Khuyen tu, Cau dao, Cau do, Cau Ma, Cau ngon, Cau cuong tai thi, Cau hanh, Cau Tre (Cho va Heo), long Trau da Cho, Cho dai co mua; Nguoi dai quanh nam; Cho du mat lang gieng, cai nhau nhu Cho voi Meo v..v.

          Cac vua chua phuong Dong ngay xua thuong giet hai nhung nguoi co cong giup do minh luc hoan nan kho khan luc chua co quyen hanh.  Luc ay loai nguoi buong cau than tho:

Duoc Chim be na,

Duoc Ca quen nom,

Duoc Tho giet Cho.

          Khuyen toc chung toi luon luon phu thinh bat phu suy.  Gap nguoi giau, an mac sang trong, du xa la Khuyen chung toi cung vay duoi mung ro.  Gap nguoi rach ruoi thi Khuyen toc chung toi lon tieng sua vang.  Nguoi Viet Nam co cau:

Cho dau co sua lo khong,

Chang thang an trom cung ong an may.

May khi nguoi Viet Nam noi tot cho Khuyen toc chung toi.  Ho khinh su dung cam cua chung toi khi noi:

Cho cay nha,

Ga cay chuong.

Nguoi A Rap phot lo truoc tieng sua vang ren cua Khuyen toc chung toi khi noi:

Cho sua mac Cho doan bo hanh cu di

(Le chien aboie.  La caravane passe)    

Cho Soi la nhung than thuoc oai hung cua Khuyen toc chung toi.  Cac anh chi ay vua hung ton, vua kheo to chuc va doan ket chat che nen bon Cop, Su Tu cung khong hiep dap ho de dang. Lao La Fontaine dat bai ngu ngon Le Loup et l’Agneau (Cho Soi va Cuu Non) voi cau mo dau nhu mot chan ly bat di dich voi thoi gian va khong gian:

La raison du plus fort est toujours la meilleure.

(Ly ke manh bao gio cung thang)

Loai nguoi van co tien kien rang cac anh chi Cho Soi hung bao va khat mau khi gan su hung ton ay cho chinh loai nguoi voi nhau khi noi:

L’homo lupus l’homini  (La Tinh)

Loai nguoi la lang soi soi doi voi loai nguoi.

          Trong Thien Van Hoc co chom sao Lupus o phuong nam giua sao Centaurus va Norma.

          Trong y hoc co binh lupus la binh tu mien nhiem gay viem da, viem khop xuong.  Co nhieu loai binh lupus nhu:  Lupus erythematosus (gay thuong ton da), Lupus vulgaris (lao da vung mat, mui, tai), Lupus nephritis sau khi bi lupus erythematosus, gay ra huyet tien (hematuria: tieu ra mau) va dan den hoai than.

          Vay ma Alfred de Vigny viet bai tho  La Mort du Loup (Cai Chet cua Cho Soi) voi y tho hung trang manh bao.

Gemir, pleurer, prier est également lache

Run so, khoc than, van xin deu hen nhat nhu nhau.

          Truoc khi cham dut bai tham luan ve Khuyen toc toi xin tra lai nhung ngon tu ma loai nguoi gan cho chung toi du la tot hay xau.  Toi xin nguoi loai nguoi bo tat ca nhung tu ngu gi cua ho co nhu Cho, Cau, Khuyen, Dog, Chien.  Bo di mot so tu ay cung khong lam cho ngon ngu cua qui vi ngheo di.  Trai lai qui vi con duoc tieng la nguoi an noi lich su va co van hoa.

          Cam on qui vi lang nghe bai tham luan cua Khuyen toc chung toi.

Duoi hoi truong khong co tieng vo tay.  Chi co tieng tho dai chan nan.  Ban Nhac The Wolf troi ban La Mort du Loup de khich le tinh than truong lao Berger Allemand tuc Deutscher Schaferhund vi Run so, khoc loc, van xin deu hen that nhu nhau.

          Dai Dien Khuyen toc hoan vu Canis lupus familiaris tuc danh Deutscher Schaferhund (Berger Allemand).