TAM SU CUA GA TAY PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

TAM SU CUA GA TAY

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Thầy kính,

Thân chuyển đồng môn &thân hữu khắp nơi.

Bài viết độc đáo của thầy Lân vừa được diễn đàn thêm dấu & trang điểm.

Đọc bài chưa đánh dấu và đọc bài đã đánh dấu, giống như xem phim hay trên TV trắng đen và TV mầu.

Mời qúi anh chị xem phim hay trên TV mầu. Mong thưởng thức đủ 4 chiều:rộng, dài,sâu và cảm xúc.

Cám ơn thầy, sự cống hiến gía trị đa chiều của bài viết,

Kính & thân ái,

QLTK Adelaide

                         TÂM SỰ CỦA GÀ TÂY

                                                                                           PHẠM ĐÌNH LÂN, F.A.B.I
                                           
Từ khi tiếp xúc với người Pháp vào hậu bán thế kỷ XIX người Việt mới biết dòng họ chúng tôi, một loài cầm vũ to lớn hoàn toàn xa lạ với họ. Họ gọi chúng tôi là Gà Tây nghĩa là gà từ Pháp đem qua.

Chúng tôi không biết anh Phượng (Hoàng), chị Loan to lớn và đẹp đẽ như thế nào chỉ biết rằng trên mặt đất hiện nay chỉ có Gà Tây chúng tôi và tộc Khổng Tước là loài cầm vũ to lớn biết xòe đuôi nhảy múa và ca hát vang dội.

Gà Tây chúng tôi và các anh chị Khổng Tước (Công) đều cùng gia đình Phasianidae.

Tên khoa học của các anh chị Khổng Tước là Pavo critatus.

Tên khoa học của Gà Tây chúng tôi là Meleagris gallopavo và Meleagris ocellata.

Quê hương gốc của chi tộc Meleagris gallopavo thuần hóa nuôi trong các nông trại hay sống hoang dã trong rừng lá Bắc Mỹ và Mễ Tây Cơ.

Chi tộc Meleagris ocellata gốc ở bán đảo Yucatan, đông nam Mễ Tây Cơ.

Người Âu Châu mới biết Gà Tây chúng tôi vào thế kỷ XVI sau khi các nhà chinh phục Tây Ban Nha đem dòng họ chúng tôi từ lục địa Mỹ Châu về Tây Ban Nha và quảng bá khắp lục địa Âu Châu. Người Việt Nam biết chúng tôi vào cuối thế kỷ XIX. Có sự ngộ nhận của các thương nhân người Anh về hình dạng và nguồn gốc giữa Gà Tây chúng tôi với một loài chim Guinea. Các thương nhân này giao dịch với các quốc gia ở miền đông Địa Trung Hải thời đế quốc Ottoman nên họ gọi tiền nhân chúng tôi là Turkey bird, điểu tộc Thổ Nhĩ Kỳ. Từ đó người Anh gọi dòng họ chúng tôi là Turkey, tên của xứ Thổ Nhĩ Kỳ. Theo ngôn ngữ Thổ Nhĩ Kỳ Turkey có nghĩa là Ấn Độ!

Người Do Thái gọi chúng tôi là Tarnagol rodu tức là Gà Ấn Độ.

Người Pháp gọi Gà Tây nữ là Dinde (Dinde âm từ d’Inde: từ Ấn Độ) và Gà Tây nam là Dindon hay Coq d’Inde : Gà Trong Ấn Độ. ở điểm này có thể người ta lẩn lộn về chữ ‘Indian’ với hai nghĩa khác nhau:

1. Indians là người Ấn Độ tức Hindus ở xứ India mà người Pháp gọi là Inde tức East Indies

2. Indians chỉ người Da Đỏ ở Mỹ Châu do sự hiểu lầm của Christopher Columbus khi đặt chân lên Tân Lục địa nhưng vẫn tưởng mình đã đến Ấn Độ nên gọi những người mà ông gặp là Indians (người Ấn Độ). Đó là vùng West Indies (Tây Ấn) không có liên hệ địa lý, chủng tộc hay tôn giáo gì với Ấn Độ cả.

Người Mã Lai cho rằng Gà Tây gốc ở Hòa Lan nên gọi đó là Gà Hòa Lan như người Việt Nam tưởng đó là gà gốc ở Pháp (Tây) vậy. Đúng hay sai tùy theo cách nhìn của mỗi dân tộc trước một vật mới lạ. Người Trung Hoa há không gọi trái cà chua (cà to- mat) là Tây Hồng Quả(Xihonggua)?

Về hình hài Gà Tây chúng tôi giống Khổng Tước. Gà Tây nam to lớn và đẹp hơn Gà Tây nữ. Đặc điểm này cũng được tìm thấy nơi dòng Khổng Tước. Gà Tây nam và Khổng Tước nam đều có đuôi dài tựa như cái quạt to khi xòe ra. Khổng Tước nam ăn mặc đẹp đẽ, sặc sỡ và sang trọng hơn Gà Tây nam chúng tôi nhiều. Gà Tây nam chúng tôi chỉ mặc quần áo đen có vài chấm trắng chớ không có màu sắc xanh, vàng lấp lánh như quần áo rực rỡ của anh chị Khổng Tước, những người bà con sang trọng và quí phái của gia đình Phasianidae chúng tôi. ở Ohio người ta nuôi Gà Tây ăn mặc quần áo trắng toát. Hàng năm người ta tuyển một Gà Tây nam trắng toát này để gởi lên thủ đô Washington cho tổng thống Hoa Ky cử hành Lễ Tạ Ơn. Phần lớn các anh Gà Tây được ‘tiến cung’ đều chết vinh quang trong nhà bếp của tòa Bạch Ốc. Cũng có khi anh Gà Tây ‘tiến cung’ này được sự khoan hồng của tổng thống.

Gà Tây nuôi trong nông trại mập mạp, nặng cân nên không bay được. Gà Tây rừng có tuổi thọ từ 3 đến 4 tuổi. Họ biết bay để ngủ trên cành cây cao ban đêm. Sự dinh dưỡng trong trạng thái hoang dã không đầy đủ. Họ ăn các loài hột, trái cây, trái xôi, côn trùng, loài bò sát v.v. Họ thường xuyên bị đe dọa bởi rắn, chồn cáo, chó sói v.v. Kẻ thù đáng sợ của các anh chị này là các thợ săn. Ngày nay Gà Tây rừng hầu như không còn bao nhiêu ở Hoa Kỳ.

Gà Tây nam, nữ 08 tháng tuổi thì bắt đầu làm công tác truyền giống để sinh sản. Vào mùa bắt cặp Gà Tây nam dùng thuật khiêu vũ bằng cách xòe đuôi và thét to để gọi tình. Tiếng kêu gọi tình của Gà Tây nam rất to đến nỗi ở cách xa cả cây số vẫn nghe được. Gà Tây nữ sinh từ 10 đến 18 trứng. Trứng ấp 30 ngày mới nở. Ngày nay, vì nhu cầu cần nhiều thịt dòng họ Meleagris chúng tôi, các nhà chăn nuôi ở Âu- Mỹ không cần sự hiện diện của các Gà Tây nam trong công tác truyền tử lưu tôn. Đa số các anh ấy bị lưu đày sang nước khác hay sớm được đưa vào các lò sát sinh để ‘được giải thoát’. Người ta chỉ giữ vài anh Gà Tây khỏe mạnh để lấy tinh trùng để thụ thai nhân tạo (artificial insemination) cho các Gà Tây nữ. Phương pháp này cướp quyền truyền giống và lạc thú nam- nữ của dòng họ Meleagris chúng tôi nhưng có lợi cho loài người vì đảm bảo các trứng đều có tròng và nở ra Gà Tây con đông đảo hầu đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của loài người. Một chị Gà Tây có thể có từ 100 đến 120 con. Nhiệm vụ của các chị ấy là đẻ trứng mà thôi. Việc ấp trứng có máy ấp đảm nhận.

Gà Tây cân nặng từ 3 ki-lô đến 12 ki-lô thì được bán ra thị trường. Gà Tây trưởng thành cao lối 65 cm, dài 1m tính cả đuôi. Hai cánh xòe ra lối 1.5 m.

Gà Tây nam có màu sắc hơn Gà Tây nữ. Cổ Gà Tây nam dài, có tích đỏ. Màu da cổ thay đổi từ xám, xanh, trắng đến đỏ. Da cổ đỏ khi Gà Tây nam xung động hay buồn giận chuyện gì.

Trong trạng thái hoang dã xã hội Gà Tây là xã hội đa thê. Các anh Gà Tây không có trách nhiệm và bổn phận gì khi các chị Gà Tây đẻ trứng và ấp trứng. Khi trứng nở ra con, các chị Gà Tây phải chăm sóc và dạy dỗ con cho đến khi chúng có thể tự túc trong việc mưu sinh và tự bảo vệ mình.

Gà Tây được nuôi trong các trại chăn nuôi sống gò bó trên một không gian chật hẹp nhưng đầy đủ tiện nghi. Nào là đèn điện sáng choang. Nào là nước lọc tinh khiết. Các anh chị được bảo vệ sức khỏe đầy đủ để ngăn ngừa bị trái hay bị cảm cúm. Người ta cho chúng tôi ăn thức ăn vừa ngon vừa bổ dưỡng. Họ không sợ chúng tôi bị dị dạng béo phì. Ngày nào cũng có người đến dọn dẹp phòng của chúng tôi, châm nước cho chúng tôi uống, cho chúng tôi uống thuốc để ngừa bịnh và chữa bịnh. Mấy anh Khuyển phải canh gác cho chúng tôi ngủ. Bọn Chồn cáo không dám lân la gần nơi chúng tôi sống. Nhưng cuộc đời nào phải là bức tranh nhung lụa. Khi chúng tôi ăn 45 ki-lô thực phẩm thì có anh, chị Gà Tây cân nặng 10 ki- lô thịt kể cả lông. Có anh, chị cân nặng đến 15 ki- lô. Đó là lúc chúng tôi được đưa lên xe chở đến lò sát sinh. Vì vậy đừng hỏi về tuổi thọ của chúng tôi. Nói một cách dễ hiểu chúng tôi khó sống sau khi ăn hết 45 ki- lô thực phẩm mà loài người ban cho chúng tôi.

Gà Tây sống hoang dã thiếu thốn mọi mặt: ăn uống thiếu thốn, thiếu chất dinh dưỡng; thiếu thuốc men; không ai chăm sóc; thiếu mọi tiện nghi vật chất; ăn uống không đảm bảo vệ sinh; tối phải ngủ trên cây bỏ con cái ngủ dưới đất bị rắn rít, chồn cáo, chó sói...không ngừng đe dọa. Các anh chị ấy có đôi chân và cánh khỏe để chiến đấu và thoát hiểm trong quá trình đấu tranh sinh tồn trong rừng xanh. Địa bàn sống của họ không có ranh giới. Họ có thể di chuyển bao xa cũng được. Họ có thể chết vì rắn, chồn cáo, chó sói, gấu...trong trường hợp kém may mắn nào đó. Ngoài ra họ không biết gì về tuổi thọ của họ trong khi chúng tôi biết được ngày loài người hành quyết chúng tôi. Đó là lúc chúng tôi ăn hết 45 ki- lô thực phẩm của họ.

Tuổi thọ lý tưởng của các anh chị Gà Tây rừng là 03 hay 04 tuổi. Quí vị cho là quá ngắn ngủi chăng? Tuổi thọ của chúng tôi thực sự ngắn hơn tuổi thọ của các anh chị Gà Tây rừng rất nhiều. Dù là Gà Tây rừng hay Gà Tây nuôi trong trại dòng họ Meleagris chúng tôi đều là nạn nhân của loài người. Các anh chị Gà Tây rừng bị các thợ săn của loài người bắn giết vô tội và để khoe tài thiện xạ của mình đến nỗi bây giờ phải báo động Gà Tây rừng hầu như tuyệt chủng!! Không tuyệt chủng sao được? Địa bàn sống của họ càng ngày càng thu hẹp khiến họ càng sống gần với kẻ thù của họ nhiều hơn. Các chị Gà Tây rừng sinh sản khó khăn. Họ gục ngã vì thời tiết băng giá, mưa sa bão táp, bịnh tật, vì chồn cáo, chó sói, vì các thợ săn của loài người.

Người Âu- Mỹ nuôi và ăn thịt dòng họ chúng tôi nhiều hơn người Á Châu và Phi Châu. Dòng họ chúng tôi rất khó nuôi vừa tốn kém thức ăn bổ dưỡng vừa mất thì giờ chăm sóc sức khoẻ của chúng tôi. Theo số thống kê, năm 2014 thế giới sản xuất 5,63 triệu tấn thịt Gà Tây. Hoa Kỳ sản xuất gần 50% tổng số thịt ghi trên tức 2.65 triệu tấn lớn hơn tổng số thịt Gà Tây của toàn lục địa Âu Châu: 1.92 triệu tấn. Mức sản xuất thịt Gà Tây ở lục địa Á Châu là 0.11 triệu tấn so với 0.12 triệu tấn trên lục địa Phi Châu.

Các nước Âu- Mỹ theo đạo Christ ăn thịt Gà Tây vào những ngày Lễ Tạ Ơn (Thanksgiving) và Lễ Giáng Sinh (Christmas) hàng năm. Vì vậy ở Việt Nam các trại chăn nuôi Gà Tây được tìm thấy ở những nơi có nhiều tín đồ Thiên Chúa Giáo. Người Việt Nam dùng thịt Gà Tây chúng tôi để nấu cà ri. Họ thích nấu cà ri bằng thịt Gà Tây nam có tích đỏ lòng thòng trên cổ. Trong những bữa ăn đêm Giáng Sinh người ta thường ăn Gà Tây quay. Ở Việt Nam không có đủ phương tiện quay gà to lớn người ta phải nhờ các lò quay heo ướp, tẫm và quay trong lò quay heo. Người Âu- Mỹ ăn Gà Tây quay hay ham. Gà Tây được tẫm gia vị, nước cam vắt và dồi đủ các loại hột trước khi quay hay hầm để ăn trong ngày Lễ Tạ Ơn. Người Việt Nam là giống người đến Hoa Kỳ chậm trễ nhất so với các sắc dân khác trên thế giới (1975). Họ có vẻ xa lạ với những ngày truyền thống và thức ăn ở Hoa Kỳ. Họ gọi ngày Thanksgiving là Lễ Gà Tây vì vào ngày đó người ta ăn Gà Tây. Quí vị biết không, vào ngày Giáng Sinh năm 2009 riêng nước Anh đã giết gần 8 triệu dòng họ Meleagris của chúng tôi.

Loài người nghiên cứu về dòng họ chúng tôi kỹ lắm. Họ nói trong 100 grams thịt của dòng họ Meleagris chúng tôi có:

- 24.6 mg protein
- 10mg Ca, 28 mg Mg
- 206 mg Ph
- 293 mg K
- 49 mg muoi
- 1.2 mg Zinc v.v.

Bổ dưỡng như vậy hèn gì họ không gia tăng sản xuất thịt Gà Tây sao được? Mỗi năm trị giá thịt Gà Tây ở Hoa Kỳ xê dịch từ 5 đến 10 tỷ Mỹ kim.

Người ta dùng thịt Gà Tây nghiền nhuyễn để làm ham hay lát mỏng để làm bacon thịt Gà Tây. Loài người hay nói:

Đói cho sạch,
Rách cho thơm.

Chúng tôi, hậu duệ của Gà Tây dòng Meleagris, không biết làm sao rách mà thơm được. Chúng tôi phải kiếm người Việt Nam để học hỏi về chuyện này. Gà Tây chúng tôi mạnh dạn nói rằng dòng họ Meleagris chúng tôi:

Sống phong trần
Chết thơm tho.

Phong trần vì từ ngày mới nở thành Gà Tây con cho đến khi chết chúng tôi chỉ có một bộ đồ. Khi chết loài người tẫm vào người chúng tôi nào là hành, tiêu, tỏi, ớt, bột ngũ vị hương. Cám ơn mấy anh chị Hành, Tỏi, Tiêu, Ớt. Khi còn sống chúng tôi mổ phá các anh chị vậy mà các anh chị không oán hận chúng tôi. Khi chúng tôi chết các anh chị không rời chúng tôi một gang tấc lại còn rủ thêm vài anh chị xa lạ từ bên Tàu qua để đưa tiễn chúng tôi. Đó là các anh chị:

- Hồi hương Illicium verum
- Quế Cinnamomum zeylanicum 
- Hồ tiêu mộc Tứ Xuyên (Sichuan) Zanthoxylum simulans
- hột thì là Anethum graveolens 
- đinh hương Eugenia aromatica.

Giới giang hồ nấu nướng ở Việt Nam gọi họ là NGŨ VỊ HƯƠNG một cách kính trọng.

Theo chân người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha chúng tôi đến Âu Châu và được dân chúng địa phương tiếp đón nồng hậu. Khi họ giết dòng họ chúng tôi để mừng ngày Giáng Sinh họ trân trọng ướp xác chúng tôi bằng những loại hương liệu miền Địa Trung Hải như:

- hương thảo (rosemary) Rosmarinus officinalis
- nguyệt quế Địa Trung Hải Laurus nobilis 
- thì là Ba Tư Carum carvi 
- có cà ri Trigonella foenum- graecum 
- rau húng Địa Trung Hải Thymus vulgaris.

Gà Tây chúng tôi được sự an ủi tiêu cực vào giây phút cuối cùng của cuộc đời ngắn ngủi của mình dẫu biết rằng loài người quí vị vì quí vị chớ có phải vì Gà Tây chúng tôi đâu. Quí vị càng vui, dòng họ Meleagris chúng tôi càng buồn vì cảnh giết chóc hàng loạt bằng những phương tiện tinh vi của quí vị. Quí vị tranh đấu cho NHÂN QUYỀN. Chúng tôi không biết làm cách nào để bảo vệ THÚ QUYỀN nên đành phải chấp nhận định số mong manh của mình trong vũ trụ khắc ghi những định luật bất biến:

Khôn sống, dại chết.
Mạnh được, yếu thua.
Lý kẻ mạnh bao giờ cũng thắng

Chúc tập thể loài người một ngày Lễ Tạ Ơn và Giáng Sinh vui vẻ, an lành. Quí vị đừng ăn quá nhiều thịt của dòng tộc Meleagris chúng tôi để phải bị chứng bội thực và cũng đừng uống quá nhiều rượu để rút ngắn cuộc đời và sớm theo chúng tôi. Quí vị giết chúng tôi bằng dao bằng máy chém, lột lông chúng tôi bằng cách nhúng thân thể chúng tôi vào nước sôi hay lột lông chúng tôi bằng máy. Chúng tôi không than phiền chi cả vì 7 tỷ nhân loại có ai binh vực hay thương xót sự đau đớn nghiệt ngã của chúng tôi. Vậy tôi cũng xin quí vị đừng rên than khi bị bịnh rằng tại vì ăn thịt dòng họ chúng tôi mà quí vị phải đi nằm bịnh viện.

Cám ơn sự thông hiểu của quí vị

Trưởng tộc dòng Meleagris trên thế giới.

__._,_.___

==========================================================================

          Tu khi tiep xuc voi nguoi Phap vao hau ban the ky XIX nguoi Viet moi biet dong ho chung toi, mot loai cam vu to lon hoan toan xa la voi ho.  Ho goi chung toi la Ga Tay nghia la ga tu Phap dem qua.

          Chung toi khong biet anh Phuong (Hoang), chi Loan to lon va dep de nhu the nao chi biet rang tren mat dat hien nay chi co Ga Tay chung toi va toc Khong Tuoc la loai cam vu to lon biet xoe duoi nhay mua va ca hat vang doi.

          Ga Tay chung toi va cac anh chi Khong Tuoc (Cong) deu cung gia dinh Phasianidae. 

          Ten khoa hoc cua cac anh chi Khong Tuoc la la Pavo critatus. 

          Ten khoa hoc cua Ga Tay chung toi la Meleagris gallopavo va Meleagris ocellata. 

          Que huong goc cua chi toc Meleagris gallopavo thuan hoa nuoi trong cac nong trai hay song hoang da trong rung la Bac My va Me Tay Co. 

          Chi toc Meleagris ocellata goc o ban dao Yucatan, dong nam  Me Tay Co. 

          Nguoi Au Chau moi biet Ga Tay chung toi vao the ky XVI sau khi cac nha chinh phuc Tay Ban Nha dem dong ho chung toi tu luc dia My Chau ve Tay Ban Nha va quang ba  khap luc dia Au Chau.  Nguoi Viet Nam biet chung toi vao cuoi the ky XIX.  Co su ngo nhan cua cac thuong nhan nguoi Anh ve hinh dang va nguon goc giua Ga Tay chung toi voi mot loai chim Guinea.  Cac thuong nhan nay giao dich voi cac quoc gia o mien dong Dia Trung Hai thoi de quoc Ottoman nen ho goi tien nhan chung toi la Turkey bird, dieu toc Tho Nhi Ky.  Tu do nguoi Anh goi dong ho chung toi la Turkey, ten cua xu Tho Nhi Ky.  Theo ngon ngu Tho Nhi Ky Turkey co nghia la An Do! 

          Nguoi Do Thai goi chung toi la Tarnagol rodu tuc la Ga An Do.

          Nguoi Phap goi  Ga Tay nu la Dinde (Dinde am tu d’Inde: tu An Do) va Ga Tay nam la Dindon hay Coq d’Inde : Ga Trong An Do.  O diem nay co the nguoi ta lan lon ve chu ‘Indian’ voi hai nghia khac nhau: 

1.  Indians la nguoi An Do tuc Hindus o xu India ma nguoi Phap goi la Inde tuc East Indies

2.  Indians chi nguoi Da Do o My Chau do su hieu lam cua Christopher Columbus khi dat chan len Tan Luc Dia nhung van tuong minh da den An Do nen goi nhung nguoi ma ong gap la Indians (nguoi An Do).  Do la vung West Indies (Tay An) khong co lien he dia ly, chung toc hay ton giao gi voi An Do ca.

          Nguoi Ma Lai cho rang Ga Tay goc o Hoa Lan nen goi do la Ga Hoa Lan nhu nguoi Viet Nam tuong do la ga goc o Phap (Tay) vay.  Dung hay sai tuy theo cach nhin cua moi dan toc truoc mot vat moi la.  Nguoi Trung Hoa ha khong goi trai ca chua (ca to- mat) la Tay Hong Qua (Xihonggua)?

          Ve hinh hai Ga Tay chung toi giong Khong Tuoc.  Ga Tay nam to lon va dep hon Ga Tay nu.  Dac diem nay cung duoc tim thay noi dong Khong Tuoc.  Ga Tay nam va Khong Tuoc nam deu co duoi dai tua nhu cai quat to khi xoe ra.  Khong Tuoc nam an mac dep de, sac so va sang trong hon Ga Tay nam chung toi nhieu.  Ga Tay nam chung toi chi mac quan ao den co vai cham trang cho khong co mau sac xanh, vang lap lanh nhu quan ao ruc ro cua anh chi Khong Tuoc, nhung nguoi ba con sang trong va qui phai cua gia dinh Phasianidae chung toi.  O Ohio nguoi ta nuoi Ga Tay an mac quan ao trang toat.  Hang nam nguoi ta tuyen mot Ga Tay nam trang toat nay de goi len thu do Washington cho tong thong Hoa Ky cu hanh Le Ta On.  Phan lon cac anh Ga Tay duoc ‘tien cung’ deu chet vinh quang trong nha bep cua toa Bach Oc.  Cung co khi anh Ga Tay ‘tien cung’ nay duoc su khoan hong cua tong thong.

            Ga Tay nuoi trong nong trai map map, nang can nen khong bay duoc.  Ga Tay rung co tuoi tho tu 3 den 4 tuoi.  Ho biet bay de ngu tren canh cay cao ban dem.  Su dinh duong trong trang thai hoang da khong day du.  Ho an cac loai hot, trai cay, trai xoi, con trung, loai bo sat v.v.  Ho thuong xuyen bi de doa boi ran, chon cao, cho soi v.v.  Ke thu dang so cua cac anh chi nay la cac tho san.  Ngay nay Ga Tay  rung hau nhu khong con bao nhieu o Hoa Ky.

          Ga Tay nam, nu 08 thang tuoi thi bat dau lam cong tac truyen giong de sinh san.    Vao mua bat cap Ga Tay nam dung thuat khieu vu bang cach xoe duoi va thet to de goi tinh.  Tieng keu goi tinh cua Ga Tay nam rat to den noi o cach xa ca cay so van nghe duoc.  Ga Tay nu sinh tu 10 den 18 trung.  Trung ap 30 ngay moi no.  Ngay nay, vi nhu cau can nhieu thit dong ho Meleagris chung toi, cac nha cac nha chan nuoi o Au- My khong can su hien dien cua cac Ga Tay nam trong cong tac truyen tu luu ton.  Da so cac anh ay bi luu day sang nuoc khac hay som duoc dua vao cac lo sat sinh de ‘duoc giai thoat’.  Nguoi ta chi giu vai anh Ga Tay khoe manh de lay tinh trung de thu thai nhan tao (artificial insemination) cho cac Ga Tay nu.  Phuong phap nay cuop quyen truyen giong va lac thu nam- nu cua dong ho Meleagris chung toi nhung co loi cho loai nguoi vi dam bao cac trung deu co trong va no ra Ga Tay con dong dao hau dap ung nhu cau dinh duong cua loai nguoi.  Moi chi Ga Tay co the co tu 100 den 120 con.  Nhiem vu cua cac chi ay la de trung ma thoi.  Viec ap trung co may ap dam nhan

          Ga Tay can nang tu 3 ki-lo den 12 ki- lo thi duoc ban ra thi truong.  Ga Tay truong thanh cao loi 65 cm, dai 1m tinh ca duoi.  Hai canh xoe ra loi 1.5 m.

          Ga Tay nam co mau sac hon Ga Tay nu.  Co Ga Tay Nam dai, co tich do.  Mau da co thay doi tu xam, xanh, trang den do.  Da co do khi Ga Tay nam xung dong hay buon gian chuyen gi.

          Trong trang thai hoang da xa hoi Ga Tay la xa hoi da the.  Cac anh Ga Tay khong co trach nhiem va bon phan gi  khi cac chi Ga Tay de trung va ap trung.  Khi trung no ra con, cac chi Ga Tay phai cham soc va day do con cho den khi chung co the tu tuc trong viec muu sinh va tu bao ve minh.

          Ga Tay duoc nuoi trong cac trai chan nuoi song go bo tren mot khong gian chat hep nhung day du tien nghi.  Nao la den dien sang choang.  Nao la nuoc loc tinh khiet.  Cac anh chi doc bao ve suc khoe day du de ngan ngua bi trai hay bi cam cum.  Nguoi ta cho chung toi an thuc an vua ngon vua bo duong.  Ho khong so chung toi bi di dang beo phi.  Ngay nao cung co nguoi den don dep phong cua chung toi, cham nuoc cho chung toi uong, cho chung toi uong thuoc de ngua binh va chua binh.  May anh Khuyen phai canh gac cho chung toi ngu.  Bon Chon cao khong dam lan la gan noi cung toi song.  Nhung cuoc doi nao phai la buc tranh nhung lua.  Khi chung toi an 45 ki-lo thuc pham thi co anh, chi Ga Tay can nang 10 ki- lo thit ke ca long.  Co anh, chi can nang den 15 ki- lo.  Do la luc chung toi duoc dua len xe cho den lo sat sinh.  Vi vay dung hoi ve tuoi tho cua chung toi.  Noi mot cach de hieu chung toi kho song sau khi an  het 45 ki- lo thuc pham ma loai nguoi ban cho chung toi.

          Ga Tay song hoang da thieu thon moi mat: an uong thieu thon, thieu chat dinh duong; thieu thuoc men; khong ai cham soc; thieu moi tien nghi vat chat; an uong khong dam bao ve sinh; toi phai ngu tren cay bo con cai ngu duoi dat bi ran rit, chon cao, cho soi...khong ngung de doa.  Cac anh chi ay co doi chan va canh khoe de chien dau va thoat hiem trong qua trinh dau tranh sinh ton trong rung xanh.  Dia ban song cua ho khong co ranh gioi.  Ho co the di chuyen bao xa cung duoc.  Ho co the chet vi ran, chon cao, cho soi, gau...trong truong hop kem may man nao do.  Ngoai ra ho khong biet gi ve tuoi tho cua ho trong khi chung toi biet duoc ngay loai nguoi hanh quyet chung toi.  Do la luc chung toi an het 45 ki- lo thuc pham cua ho. 

          Tuoi tho ly tuong cua cac anh chi Ga Tay rung la 03 hay 04 tuoi.  Qui vi cho la qua ngan ngui chang?  Tuoi tho cua chung toi thuc su ngan hon tuoi tho cua cac anh chi Ga Tay rung rat nhieu.  Du la Ga Tay rung hay Ga Tay nuoi trong trai dong ho Meleagris chung toi deu la nan nhan cua loai nguoi.  Cac anh chi Ga Tay rung bi cac tho san cua loai nguoi ban giet vo toi va de khoe tai thien xa cua minh den noi bay gio phai bao dong Ga Tay rung hau nhu tuyet chung!!  Khong tuyet chung sao duoc?  Dia ban song cua ho cang ngay cang thu hep khien ho cang song gan voi ke thu cua ho nhieu hon.  Cac chi Ga Tay rung sinh san kho khan.  Ho guc nga vi thoi tiet bang gia, mua sa bao tap, binh tat, vi chon cao, cho soi, vi cac tho san cua loai nguoi. 

          Nguoi Au- My nuoi va an thit dong ho chung toi hon nguoi A Chau va Phi Chau.  Dong ho chung toi rat kho nuoi vua ton kem thuc an bo duong vua mat thi gio cham soc suc khoe cua chung toi.  Theo so thong ke, nam 2014 the gioi san xuat 5,63 trieu tan thit Ga Tay.  Hoa Ky san xuat gan 50% tong so thit ghi tren tuc 2.65 trieu tan lon hon tong so thit Ga Tay cua toan luc dia Au Chau: 1.92 trieu tan.  Muc san xuat thit Ga Tay o luc dia A Chau la 0.11 trieu tan so voi 0.12 trieu tan tren luc dia Phi Chau.

          Cac nuoc Au- My theo dao Christ an thit Ga Tay vao nhung ngay Le Ta On (Thanksgiving) va Le Giang Sinh (Christmas) hang nam.  Vi vay o Viet Nam cac trai chan nuoi Ga Tay duoc tim thay o nhung noi co nhieu tin do Thien Chua Giao.  Nguoi Viet Nam dung thit Ga Tay chung toi de nau ca ri.  Ho thich nau ca ri bang thit Ga Tay nam co tich do long thong tren co.  Trong nhung bua an dem Giang Sinh nguoi ta thuong an Ga Tay quay.  O Viet Nam khong co du phuong tien quay ga to lon nguoi ta phai nho cac lo quay heo uop, tam va quay trong lo quay heo.  Nguoi Au- My an Ga Tay quay hay ham.  Ga Tay duoc tam gia vi, nuoc cam vat va doi du cac loai hot truoc khi quay hay ham de an trong ngay Le Ta On.  Nguoi Viet Nam la giong nguoi den Hoa Ky cham tre nhat so voi cac sac dan khac tren the gioi  (1975).  Ho co ve xa la voi nhung ngay truyen thong va thuc an o Hoa Ky.  Ho goi ngay Thanksgiving la Le Ga Tay vi vao ngay do nguoi ta an Ga Tay.  Qui vi biet khong, vao ngay Giang Sinh nam 2009 rieng nuoc Anh da giet gan 8 trieu dong ho Meleagris cua chung toi. 

          Loai nguoi nghien cuu ve dong ho chung toi ky lam.  Ho noi trong 100 grams thit cua dong ho Meleagris chung toi co: 

-  24.6 mg protein

-  10mg Ca, 28 mg Mg

-  206 mg Ph

-  293 mg K

-  49 mg muoi

-  1.2 mg Zinc v.v. 

Bo duong nhu vay hen gi ho khong gia tang san xuat thit Ga Tay sao duoc?  Moi nam tri gia thit Ga Tay o Hoa Ky xe dich tu 5 den 10 ty My kim.

Nguoi ta dung thit Ga Tay nghien nhuyen de lam ham hay lat mong de lam bacon thit Ga Tay.  Loai nguoi hay noi:

Lanh cho sach,

Rach cho thom.

Chung toi, hau due cua Ga Tay dong Meleagris, khong biet lam sao rach ma thom duoc.   Chung toi phai kiem nguoi Viet Nam de hoc hoi ve chuyen nay.  Ga Tay chung toi manh dan noi rang dong ho Meleagris chung toi:

Song phong tran

Chet thom tho.

          Phong tran vi tu ngay moi no thanh Ga Tay con cho den khi chet chung toi chi co mot bo do.  Khi chet loai nguoi tam vao nguoi chung toi nao la hanh, tieu, toi, ot, bot ngu vi huong.  Cam on may anh chi Hanh, Toi, Tieu, Ot.  Khi con song cung toi mo pha cac anh chi vay ma cac anh chi khong oan han chung toi.  Khi chung toi chet cac anh chi khong roi chung toi mot gan tac lai con ru them vai anh chi xa la tu ben Tau qua de dua tien chung toi.  Do la cac anh chi:

-  hoi huong Illicium verum

-  que Cinnamomum zeylanicum

-  ho tieu moc Tu Xuyen (Sichuan) Zanthoxylum simulans

-  hot thi la Anethum graveolens

-  dinh huong Eugenia aromatica. 

Gioi giang ho nau nuong o Viet Nam goi ho la NGU VI HUONG mot cach kinh trong. 

          Theo chan nguoi Tay Ban Nha va Bo Dao Nha chung toi den Au Chau va duoc dan chung dia phuong tiep don nong hau.  Khi ho giet dong ho chung toi de mung ngay Giang Sinh ho tran trong uop xac chung toi bang nhung loai huong lieu mien Dia Trung Hai nhu: 

-  huong thao (rosemary) Rosmarinus officinalis

-  nguyet que Dia Trung Hai Laurus nobilis

-  thi la Ba Tu Carum carvi

-  co ca ri Trigonella foenum- graecum

-  rau hung Dia Trung Hai Thymus vulgaris. 

Ga Tay chung toi duoc su an ui tieu cuc vao giay phut cuoi cung cua cuoc doi ngan ngui cua minh van biet rang loai nguoi qui vi vi qui vi cho co phai vi Ga Tay chung toi dau.  Qui vi cang vui, dong ho Meleagris chung toi cang buon vi canh giet choc hang loat bang nhung phuong tien tinh vi cua qui vi.  Qui vi tranh dau cho NHAN QUYEN.  Chung toi khong biet lam cach nao de bao ve THU QUYEN nen danh phai chap nhan dinh so mong manh cua minh trong vu tru khac ghi nhung dinh luat bat bien:

Khon song, dai chet.

Manh duoc, yeu thua.

Ly ke manh bao gio cung thang

Chuc tap the loai nguoi mot ngay Le Ta On va Giang Sinh vui ve, an lanh.  Qui vi dung an qua nhieu thit cua dong toc Meleagris chung toi de phai bi chung boi thuc va cung dung uong qua nhieu ruou de rut ngan cuoc doi va som theo chung toi.  Qui vi giet chung toi bang dao bang may chem, lot long chung toi bang cach nhung than the chung toi vao nuoc soi hay lot long chung toi bang may.  Chung toi khong than phien chi ca vi 7 ty nhan loai co ai binh vuc hay thuong xot su dau don nghiet nga cua chung toi.  Vay toi cung xin qui vi dung ren than khi bi binh rang tai vi an thit dong ho chung toi ma qui vi phai di nam binh vien. 

Cam on su thong hieu cua qui vi

          Truong toc dong Meleagris tren the gioi.