BAN TIN THAN HUU SO 80- 2015 CHU TRUONG: PHAM DINH LAN

Cac em than men,

Men goi cac em BT Than Huu 80.  Hy vong co nhieu cau tra loi quan trong lien quan den 12 cau hoi.

Van Su Lanh

Thay Lan

phamdinhlan (david)

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 80- 2015

TIN TUC

*   Nguyen Thi Mai doc phan noi ve doi song cong chuc duoi thoi Phap thuoc cung ngac nhien khi nho den than phu cua em nuoi anh chi em deu di hoc day du, gia dinh co cuoc song am no tuom tat chi nho dong luong hang thang ma thoi.  Nhu vay du thay cac thuong gia vao thoi do kha gia nhu the nao. 

*  Do Thi Ngoc Thu du lich Hoa Ky va co ghe tham cac ban hoc cu o San Jose.  Nhan dip nay mot cuoc hop ban  duoc to chuc tai nha cua Pham Thi Phuong.  Trong cuoc hop ban nay co Pham Thi Phuong, Phan Kim Ngoc, Huynh Van Dan, Pham Duc Khoa,  Pham Thi Yen, Do Thi Cai va Khong Thi Che.  Do Thi Cai va Khong Thi Che tu Orange County len San Jose de gap lai ban cu.  Ngoc co goi hai anh chup va trong doi chu nha Phuong chup nhieu anh hon post cho ban be cac noi khac xem.  Co nguoi cho xem anh nhung nhiep anh vien lo di.  Vi ban? vi quen?  Hay quen chup?

*  Nghe anh Pham Ngoc Lan dan va hat bai Cai Ao The Tham Tang toi tu kiem diem day la lan thu hai trong doi nghe lai ban nhac nay.  Khoang cach thoi gian nghe ban nhac nay loi 60 nam!  Loi cua ban nhac chua chat qua nen khong ai hat?   Thoi doi thi o dau cung giong nhau khong phan biet thoi gian, khong gian, chung toc, ton giao, che do chanh tri, dinh che xa hoi.  Vi cai ao toi tan ma mat chung, mat ban.  Phu thinh bat phu suy.  Cho sua nguoi ao rach.  Do la chuyen Troi sinh ra nhu the.  Co le vi vay ma it ai chon bai nay vi do la su that Thien tao mot cach phu phang.  O khia canh khac, nho do ma van chuong, thi ca, tuong hat, phim anh co nguon cam hung de sang tac khien kho tang van hoa loai nguoi tro nen phong phu hon!  Co mau thuan thi co dau tranh.  Co dau tranh thi co tien bo mac du  dau tranh nao cung dam mo hoi, dam nuoc mat va dam mau.

*  Dung truoc mot con mua khong phai moi nguoi deu co cung cam giac va cam tuong.  Co nguoi ua.  Co nguoi khong ua.  Co nguoi khong co cam tuong gi het.  Nguoi nong dan thi ua vi co nuoc cay cay.  Chi ban chao ga ban dem, ong bau ganh hat, nguoi binh... khong thich mua vi ly do nghe nghiep va suc khoe.  Thanh phan thu ba la thanh phan sao cung duoc vi  mua hay khong mua khong anh huong gi den quyen loi hay suc khoe cua ho vi ho khong lam ruong, khong ban chao ga ban dem, khong la bau ganh hat cung khong co binh gi phai so nuoc, so lanh.  Khi doc bai Thoat Hiem, hai nguoi co hanh Thien co cung mot y nghi.  Do la anh Le Trong Buu va chi Lien Nhu.  Tuy dien ta khac voi anh Le Trong Buu nhung chi Lien Nhu co cung mot y voi anh Buu ve tam lanh tro xac pham.  Phung Thi Thanh cung co y nghi tuong tu lien quan den On Tren.  Hoan ho Phung Thi Thanh da can dam va kien nhan doc het 23 trang chu khong dau.  Nguyen Van Quang va Nguyen Thi Mai thong cam voi canh thoat hiem vi mot nguoi tung vuot bien bang duong bien va mot nguoi vuot bien bang duong bo.  Ca hai deu duong dau voi canh bat bo, nguy hiem tren bien ca va tren dat la ngap tran su du: nguoi du, thu du, rung tham am u, binh tat va doi khat san sang cuop su song nguoi di tim tu do va su song.  Nguoi xay Van Ly Truong Thanh va nguoi ngam Van Ly Truong khong the co cung cam giac va cam nghi duoc.

*  Qua trung gian cua ba thay thuoc To Hong Linh anh Nguyen Thanh Van da lien lac voi toi.  Anh Van la ban au thoi cua anh Vo Dinh Ai thoi gia dinh anh Ai co tiem ban xe dap tren duong Paul Blanchy (sau nay la Hai Ba Trung), Tan Dinh.  Toi chi quen voi anh Ai khi anh thuyen chuyen tu Moc Hoa ve LTK vao nam 1965.  Toi cung quen than voi cac em cua anh Ai nhu Dinh (day Toan), Nam (day Toan o tu thuc).  Gia dinh anh Ai goc o Quang Nam vao Nam lap nghiep vao dau thap nien 1940.  Trong nhung nguoi ban ma toi quen khong ai vui tinh hon anh Ai.  Vi vay anh co rat nhieu ban be.  Ve mat nay anh khong thua gi mot nguoi ban khac cua toi la Huynh Kim Thien goc o Go Cong nhung Thien khong vui tinh bang anh Ai.  Neu noi ve ‘loi doi’ thi kho co ai vuot qua Thien duoc.  Anh Ai mat nam 1998.  Khong biet bay gio Huynh Kim Thien o dau? 

*  Toi co dip xem nhieu anh chup ve cac cuoc hop mat LTK o Viet Nam hoac theo cap lop, hoac theo  truong o nha anh Ai hay nha Ngo Thi Ngoc Dung, Van Trong De, Nguyen Van Duoc, Nguyen Duc Phan (gioi han) nhung khong thay chi Le Thi Tuy Dai, Nguyen Phuoc Ngoc Lan, anh Doan Ngoc Quy, Do Duc Hiet, Le Thi Thuy Hai, Huynh Thi My, Pham Duc Thinh v.v.  Hai anh Quy va Hiet da mat.  Hinh nhu chi Tuy Dai bi binh va bay gio chi da om di nhieu.  Anh Vo Van Nhan da mat sau nhieu nam di dung kho khan vi bi stroke.  De nghi cac em o VN thinh thoang ghe tham anh Nguyen Van Trong.  Do la nguoi quen truoc mat dang can su quan tam cua chung ta.  Anh Trong nguoi My Tho, phuc vu cho truong LTK va nhap tich Hoc Mon tu do den het phan con lai cua cuoc doi.  Anh khong co con.  Mot tieng chao hoi cung du lam am long nguoi co don.

*  Phan Tan Loc gap Bui Thi Quy, mot trong 05 nu sinh hoc lop 12 B voi em o LTK, va gioi thieu cho Quy vao danh sach doc gia Ban Tin Than Huu.  Toi bat dau suy nghi ve tri nho cua minh vi toi khong nho ten cung khong hinh dung em Bui Thi Quy.  Den khi duoc email cua Quy toi tu an ui khi duoc biet Quy chi hoc LTK vao nam cuoi nay ma thoi.  Vao thoi gian nay toi khong co day lop cua Quy.  Rieng Quy cung nghe ten toi cho khong hinh dung ra toi nhu the nao va hy vong se gap nhau trong mot cuoc hop mat nao do o bac CA.  Chuyen nay co Phuong, Ngoc va Yen sap xep  vi toi khong phai la ‘nguoi CA’.  Hy vong se gap cac em vao dip nao do.

*  Dao nay nghe Nguyen Viet Duc chu trong den thuat song, che do an uong, thuoc men tu thao moc.  Trong mot the gioi tran day ky thuat con nguoi bi ky thuat loi cuon den tin vao ky thuat ma bot niem tin noi con nguoi.  Tren con duong tim kiem hanh phuc doi khi phai tu thap duoc ma di.  Em nhac den Nguyen Van Do lam cho toi nho toi quen hai Nguyen Van Do: mot nguoi goc mien Bac va mot nha dieu khac, mot danh hoa vao thap nien 1940 va mot nguoi goc o Ben Cat, day Phap Van o Trinh Hoai Duc.  Ca hai bay gio khong con nua.  Nam 1982 anh Do co ghe Lai Thieu tham toi.  Luc ay anh o Ben Cat.  Sau nay, theo tin cua nghe Duc khi ve tham que cu, anh ve song o Binh Duong nhu truoc.

*  Cam on ba thay thuoc Lam Thi Phuong  ve viec phien am cac chu mandarin ra tieng Viet cua thao moc Antidestima montanum (Shan di wu yue cha:  Son dia ngu nguyet tra) va Morus macroura (Zhang guo sang; Nai Sang Xue ming: Truong qua tang; Nai tang hoc danh).

*  Cam on Nguyen The Sang gioi thieu chimvenuinhan.blogspot.com cua ba xa  ve tinh Phu Yen (Tuy Hoa- Song Cau).   Hoan ho tinh than hoat dong cua ba xa Nguyen The Sang va tran trong gioi thieu blog nay cho than huu cua Ban Tin Than Huu don doc de biet them ve mot tinh tru phu my mieu o mien Nam Trung Bo.  Co biet nhau su thong hieu lan nhau moi duoc rot rao.  Chuc Nguyen The Sang va ba xa duoc nhieu su khich le cua than huu de vui ve tien xa trong nhung sinh hoat khong mang loi loc nhung mang cho nguoi hoat dong mot hanh phuc khong ten khong bao gio phai nhat.

VAI CHUYEN QUANH TA

Vai Cai Tai Sao?

          Nhung chuyen thuong xay ra truoc mat qua quen thuoc nen bi xem thuong.  Toi tam ghi ra day vai cai tam thuong va nho doc gia giup toi tim cau troi kha di de chap nhan nhat. 

1.   Tai sao nguoi mui cao va thang co chi so thong minh cao hon nguoi mui tet (nez epate) ?

2.  Tai sao nguoi tran cao thong minh hon nguoi tran thap?

3.  Theo cac thay tuong so nguoi co tran thap thi doan so.  Tai sao? (dua vao co the hoc).  Neu tran thap ma co quyen hanh cao thi tro nen du dan.  Tai sao?

4.  Cai gi quyet dinh tri thong minh? ngu tang cuong trang? dinh duong day du? song dieu do ve an uong, sac duc, ruou che, thuoc la? nao bo (brain) to lon? nao co nhieu lan xep (meandres)?

5.  Tri nho co phai la su thong minh khong?

6.  Viec sinh trai (M) hay gai (F) co phai la do ket qua cua suc khoe cua nguoi cha hay nguoi me ma ra khong?  Tai sao o nhieu quoc gia ty le nu phai cao hon nam phai? 

7.  Tai sao co nhan xet con mot chau dan?  Luat bu tru de vinh cuu tong toc?

8.  Co dung la nha con 05 nguoi con trai thi gap lam chuyen kho khan?  va co 05 nguoi con gai thi duoc vinh sang phu qui?  Neu dung thi tai sao?

9.  Do dau nguoi Viet Nam qui so 4 (Bon)?  Tu qui? Tu tru trieu dinh?  Co 04 con trai thi duoc xem nhu co hong phuc.  Co dung nhu vay khong?  Va tai sao?  Nguoi Nhat lai  so so 4 giong nhu nguoi Tay Phuong theo dao Christ ky so 13.

10.            Tai sao gia dinh co nhieu con gai thuong kha hon gia dinh co nhieu con trai trong khi gia dinh co nhieu con trai co mot nguon nhan luc to tac de tao ra tien?  Co phai Thuong De xot thuong nu phai can phai dep, de nhin nen cho cha me kha gia de co the sam sua quan ao, son phan de lam dep con minh?  Con may anh con trai thi le phe an mac sao cung duoc nen cha me du an la duoc roi.  Tren co so nhan xet nay chung ta thay gia dinh dong con van kha gia trong khi gia dinh it con lai khong bang vi nguoi dong con co nhieu co gang va phong xa nhieu hon nguoi it con.  Vay nhan xet cua tien nhan chung ta ve  Troi sinh voi sinh co la mot nhan xet don gian nhung co gia tri bat bien.

11.             Co dung la nguoi co dau ca tre (phia sau phang) thi li lom?  va nguoi co dau co so khi thi gioi toan?  Tai sao?  dau phang it nao hon dau co so khi?

12.            Tai sao nguoi co nhieu xoay tren dau thi du?  Cang nhieu xoay do du dan cang tang.  Xoay tren dau co anh huong gi tu nao, mau huyet va cac bo phan khac trong co the?

Van Minh Nhan Loai

          Loai nguoi giao tiep va anh huong lan nhau qua:

-  thuong mai:  quoc gia co uu the thuong mai la quoc gia gioi ve hang hai voi nhung doi thuong thuyen quan trong kha di di chuyen tren song lon va bien ca.  Nguoi Hy Lap, nguoi Phoenicans dong vai tro lon trong viec buon ban doc theo Dia Trung Hai vao thoi co su.  Nhieu thanh pho duyen o Y va Phap dien hinh la Marseille do cac thuong nhan Hy Lap thanh lap.

-  chien tranh:  luat bat kha di dich cua chien tranh la manh duoc yeu thua.  Suc manh cua mot quoc gia chu yeu duoc cau tao boi suc manh kinh te, suc manh quan su va suc manh tinh than.  Suc manh tinh than doi khi la su doan ket dan toc hay su tu hao quoc gia.  Nhung suc manh ay bien thien khong ngung cho khong hoan toan co dinh hay bat bien.  De quoc La Ma bi cac quoc gia ma ho do ho nhu Anh, Phap, Duc bo xa.  Hy Lap, cai noi cua van minh Au Chau ngay nay la mot nuoc co nen kinh te yeu kem.  Ai Cap, Persia (Iran), Mong Co, de quoc Tho Nhi Ky mat di qua khu oanh liet va hao hung cua thuo nao. Viet Nam giao tiep voi Trung Hoa va Phap bang chien tranh.  Viet Nam chiu anh huong cua van hoa Trung Hoa sau dam tu ton giao (Khong Giao, Lao Giao va Phat Giao Dai Thua), chu Han, che do thi cu, to chuc trieu nghi, nghe thuat, kien truc v.v.  Bi nguoi Phap do ho ty le tin do Thien Chua Giao o Viet Nam gia tang.  Viet Nam tiep thu chu quoc ngu, hoc tieng Phap va theo van hoa Phap tu cach an mac, hot toc ngan, mang giay da den cach dien dat tu tuong.

-  ton giao:  o Au Chau nguoi Hoi Giao truyen ba dao bang chien tranh voi cac nuoc Thien Chua Giao nhu Tay Ban Nha, Phap, Hung Gia Loi, Ao quoc.  O Dong Nam A (Chiem Thanh, Ma Lai, Indonesia, Mindanao v.v.) dao Hoi duoc truyen giang qua cac thuong nhan A Rap .  Cac nuoc Trung va Nam My theo dao Thien Chua sau khi Christopher Columbus va nguoi Tay Ban Nha dat chan len tan luc dia nay.  Cac nuoc Dong A (Viet Nam, Trung Hoa <Macao>, Nhat Ban) bat dau tiep xuc voi cac nha truyen giao Tay Phuong truyen ba dao Thien Chua vao the ky XVI.  Tay Ban Nha chiem quan dao Phi Luat Tan va bien nuoc nay tro thanh quoc gia co ty le tin do Thien Chua Giao cao nhat o A Chau.  Cac nuoc Trung va Nam My deu theo dao Thien Chua va noi tieng Tay Ban Nha ngoai tru Brazil theo Thien Chua Giao nhung noi tieng Bo Dao Nha.

-  van hoa:  Bo Dao Nha, Tay Ban Nha, Hoa Lan, Phap som phat trien hang hai nen som co thuoc dia rai rac khap My Chau, A Chau va Phi Chau.  Khi Anh quoc vuon len, mot vai thuoc dia cua cac nuoc kia roi vao tay nguoi Anh.  Anh phat trien ky nghe va hang hai.  Den the ky XIX va dau the ky XX mat troi khong bao gio lan tren de quoc Anh.  O Phi Luat Tan, do anh huong cua Tay Ban Nha, nguoi Phi Luat Tan vay muon nhieu tu Tay Ban Nha trong tieng Tagalog La Tinh hoa.  O Viet Nam chu quoc ngu do giao si Phap Alexandre de Rhode sang che de tien viec giang giao ly.  Chu quoc ngu chanh thuc duoc pho bien trong cac truong hoc o Nam Ky tu nam 1862 ve sau.  O Indonesia chu viet cung theo mau tu La Tinh do anh huong cua su do hoc cua nguoi Hoa Lan.  Tho Nhi Ky cung bo mau tu A Rap de theo mau tu La Tinh.  Sau khi bi Hoa Ky danh bai trong chien tranh Cuba nam 1898, Tay Ban Nha nhuong thuoc dia Phi Luat Tan (Philippines:  ten cua hoan de Philippe II cua Tay Ban Nha) cho Hoa Ky.  Tu do ve sau Phi Luat Tan chiu anh huong cua:

-  Tay Ban Nha ve ton giao, tu ngu trong tieng Tagalog va ten goi nhu Marcos, Aquino, Claudita, Thomasa v.v.

-  Hoa Ky ve ten nhu Bill, Bob... va tieng noi thong dung. 

          Anh va Hoa Ky la hai nuoc noi tieng Anh co ky nghe phat trien vao bac nhat tren the gioi.  Do la hai nuoc duoc nhieu giai Nobel nhat tren the gioi.  Tieng Anh quang ba khap noi tren the gioi. Van hoa Hoa Ky duoc tim thay khap noi tren the gioi sau de nhi the chien qua truyen thong, bao chi, phim anh...Hoa Ky la mot quoc gia tre nhung su dong gop cua Hoa Ky vao van minh nhan loai rat lon.  Hoa Ky la quoc gia tien phong san xuat xe hoi, phi co, nang luong nguyen tu va dua nguoi len mat trang.   Hoa ky dan dau ve ky nghe dien anh, kien truc tao bao voi nha lau hang tram tang, cau dai 40 km, tac tuong cac tong thong vi dai tren cac dinh nui cao, computer va vo so nhung phat minh khac phong phu hoa van minh nhan loai. 

          Tieng Anh co vai tro quan trong o An Do, Singapore, Hong Kong, Nam Phi va nhieu quoc gia Phi Chau khac ngoai  cac nuoc Anh, Hoa Ky, Uc Dai Loi, Tan Tay Lan.  O An Do va Singapore tieng Anh duoc xem nhu mot phan cua quoc ngu cua ho.  So nguoi An Do noi tieng Anh lon hon ca nuoc Anh!  Hai the chien 1914- 1918 va 1939- 1945 lam cho chu nghia thuoc dia lung lay tan goc re.  Sau de nhi the chien nhieu quoc gia thuoc dia Anh duoc doc lap.  Thuoc dia quan trong nhat cua Anh la An Do duoc trao tra doc lap nam 1947 nhung nuoc nay bi phan chia ra lam: An Do va Pakistan (Pakistan gom: Dong Hoi va Tay Hoi.  Nam 1971 Dong Hoi  doc lap voi Pakistan de tro thanh Bangladesh).  Khi con thuoc dia tren the gioi nguoi Anh co thai do ky thi doi voi dan thuoc dia.  Neu tim hieu sau hon chung ta moi hieu tai sao ho co thai do ma chung ta goi la ‘ky thi’.  Thai do lanh lung va day chat ky thi ay tro thanh vo khi tu ve hon la vo khi tan cong.  Neu ho khong dung vo khi tu ve ay thi ngay nay dan toc Anh bi nhuom mau het roi!!  Nguoi Tay Ban Nha da bi nhuom mau o cac thuoc dia cua ho o Trung va Nam My.  Ong Fidel Castro la con cua mot quan nhan tu Tay Ban Nha phai den Cuba da tro thanh nguoi Cuba dau tranh cho quyen loi cua Cuba. 

          Tu mot nuoc manh dan dinh nghia:

Dong la dong

Tay la Tay.

Dong va Tay khong bao gio gap nhau.

Anh tro thanh nuoc dau tranh cho nhan quyen!  Hoa Ky vuon len khap the gioi sau de nhi the chien va som duoc cac nuoc Cong San duoi su chi dao cua Lien So goi la de quoc sung so, ‘sen dam quoc te’.  Hoa Ky ganh chiu su thu ghet cua The Gioi Hoi Giao vi ung ho Do Thai.  Anh va Hoa Ky chu trong nhieu den thuong mai, kinh te, ky nghe hon la la truyen giang dao nhu cac quoc gia Thien Chua Giao nhu Tay Ban Nha, Bo Dao Nha, Phap...).  Noi nhu vay khong co nghia la ho quen lang van de nay.

          Cac nuoc Cong San dung dau la Lien So va Trung Quoc theo chu nghia duy vat voi khau hieu duoc nhac di nhac lai: vat chat qui dinh tinh than.  Nhung cac nuoc Cong San deu ngheo vat chat.  Ho tao ra cua cai vat chat mot cach kho khan va nang nhoc den noi dan chung roi vao nan doi hay thieu an tram trong.  Hoa ra ho them thuong vat chat ma Hoa Ky lam ra.  Lenin tung them thuong to chuc va dien hoa cua Hoa Ky.  Karl Marx than phien vi chu nghia cua ong kho xam nhap vao Hoa Ky.  Chi co he Charlot che nhao phuong phap lam viec day chuyen cua Hoa Ky ma thoi.  Ong che gieu quoc gia da bien ong tu mot nguoi ngheo vo danh tu Anh den tro thanh nguoi giau co va huu danh khap the gioi.  Thuc te Hoa Ky la quoc gia duy vat.  Khong nha khoa hoc, chuyen vien ky thuat va tri thuc nao ngheo oc vo than.  Hoa Ky la xu phat trien khoa hoc ky thuat cao do thi ty le nguoi ‘khong ngheo oc vo than’ nhu the nao.  Cao hay thap?  Nhieu hay it? mac du mot thanh pho trung binh nao cua Hoa Ky cung co it ra tren 100 giao duong Thien Chua hay Tin Lanh.  Khong nuoc nao tren the gioi san xuat nhieu phim tinh duc nhu Hoa Ky.  Do la su dung cham van hoa giua Hoa Ky va cac nuoc chiu anh huong cua Hoi Giao hay Khong Giao rat gay gat mac du xa hoi Hoi Giao va Khong giao deu da the va de cao da tu, da ton, da phuc.  Mot ben chu truong phu nu phai an mac kin dao, che giau ve dep cua minh bang khan doi va vai bit mat.  Phia ben van hoa Tay Phuong chu truong nguoc lai.  Phu nu an mac ho han doi khi co ve tran truong theo chu nghia nudism kha pho cap o Au- My.  Chu SEXY duoc xem la niem tu hao o Au- My.  No la de tai tranh tung doi boi thuong danh du trong xa hoi Hoi Giao va Khong Giao.  Van minh Tay Phuong chang nhung thach thuc doi voi cac nen van hoa khac tren Trai Dat ma con to ra thach thuc voi Dang Tao Hoa khi bien nam thanh nu, nu thanh nam va nguoi dong phai chung song voi nhau ‘van co con’!!  Nguoi ta khong ngung nghi den thuoc truong sinh hay dung nhung thi nghiem khoa hoc de tao than dong hay vi nhan theo uoc muon.  Nhu vay cau:

Duy huu tu, sinh Tao Hoa quyen

cua Phan Thanh Gian bat dau mat y nghia?

          Du khoa hoc ky thuat tien bo nhu vay khong phai nguoi Hoa Ky khong chet vi binh; dat nuoc  Hoa Ky khong bi tan pha vi thien tai (lut loi, bao to, han han, dong dat v.v.).  So nguoi bi binh tam than, binh ung thu, tieu duong va cac chung binh hiem ngheo moi la khac gia tang khong ngung.  Tuoi tho cao nhung song bang thuoc va bi phan ung phu cua thuoc cong pha nen nguoi mat su tuoi nhuan khong khac so voi nhung nguoi thieu thon cung tuoi o cac quoc gia cham tien bao nhieu. 

          Truoc khi nguoi Phap xam chiem Viet Nam viec cham soc suc khoe trong nuoc con so dang lam.  Binh vien hay thay thuoc hau nhu vang bong.  Giong nhu cac thay do (sinh do), thay thuoc la nhung nguoi biet chu nho, khong do dat trong cac ky thi tam truong de duoc bo nhiem ra lam quan.  Vai vi su Phat Giao nghien cuu y duoc Trung Hoa de dinh binh va boc thuoc cho nguoi binh.  Thay thuoc thoi xua vua la bac si va duoc si nghia la y va duoc duoc xem la mot.  O nuoc ta thoi xua co Nam duoc va Bac duoc.  Nam duoc la la thuoc dung duoc thao san co o Viet Nam.  Bac duoc la thuoc dung duoc thao nhap cang tu Trung Hoa.  Cach dung Nam duoc vua do ton kem vua don gian.  No thich hop cho  dai da so nguoi Viet Nam ngay xua song o nong thon.   Bac duoc phuc vu cho cu dan trung luu thanh pho.  No vua dac tien vua phuc tap vi phai dung cai sieu bang dat (Tho), phan luong nuoc, canh thoi gian sac thuoc vi nguoi ta tin rang thuoc khet thi binh lau lanh, canh chung lua cui v.v.  Sac thuoc xong phai do nuoc thuoc ra chen va lay mot con dao (Kim) dat tren mieng chen.  Dong Y dua theo thuyet Am Duong Ngu Hanh.  Binh tat duoc xem la su pha vo quan binh  Am -Duong.  Chen thuoc sac gom: cac loai duoc thao phoi hop (Moc), nuoc (Thuy), lua cui de sac thuoc (Hoa), cai sieu dat (Tho), con dao dat tren mieng chen thuoc (Kim).  Nhu vay uong chen thuoc sac tuc la dua vao co the nguoi binh ngu hanh: Kim, Moc, Thuy, Hoa, Tho de tai lap thang bang Am- Duong.  Nam duoc thi don gian hon.  Sinh bung thi uong nuoc gung; ho thi chanh+ gung+ den phen chun roi uong; cam nhuc dau, so mui thi dung la sa, la chanh, buoi xong cho do mo hoi thi binh se do di nhieu; bi tho ta thi  dung muoi rang nong chum tren run, uong  ruou ngam tieu lot; tieu chay thi dam la oi non hoa chut muoi cho de uong; bi trai ra thi uong nuoc goc ra cho mat va khong duoc dap phan ga; tao bon thi co la muong trau v.v.  Bi binh than kinh thi goi la binh ta ma can phai dua vao chua nghe tung kinh hoac nho thay phap den chua de truc hon ma qui ra khoi nguoi binh.  Cach chua binh co truyen kha gian di nhung doi dao: cao gio, bat gio, xoa bop, cham chich, le, ne, bam huyet, xong, ho.  Thuc te cham cuu rat xa la trong viec chua tri binh o nuoc ta. 

          Tay Y duoc nguoi Phap du nhap vao nuoc ta vao hau ban the ky XIX.  Khai niem y te ve sinh duoc pho bien o cac truong hoc.  Cac tinh, quan deu co binh vien.  Bac si phan lon la nguoi Phap.  Sau nay truong Cao Dang Ha Noi duoc mo ra  co nganh Y- Duoc nhung dieu kien nhap hoc va thoi gian dao tao khong lau nen nguoi tot nghiep khong duoc goi la doc- to (docteur tuc MD cua Hoa Ky) ma la Medecin Indochinois (Y Si Dong Duong).  Tren thuc te dan nong thon van xa la voi cac doc- to va thuoc Tay.  Chi mot so nho dan thanh pho co rong rai tien bac moi duoc huong su cham soc suc khoe bang Tay Y ma thoi. O nong thon Nam duoc van ton tai vung manh.  Ty le dan nong thon chet vi binh lao, thieu dinh duong, phu thung  va cac binh vi trung (sot ret, co truong, thuong han, kiet ly, tho ta) kha cao.  Dieu lam cho toi lay lam la cac thay thuoc la (duoc thao) o nong thon biet binh ban cua la binh vi trung co ngoe, cang nhu con cua.  Ong thay thuoc chi can mang cap mat kien gong kem va dung ngon den dau phong leo let de roi  va le noi co vi trung hinh ngoe hay cang cua con cua! 

          Chien tranh xua duoi dan nong thon chay ra thanh pho lanh nan.  Nhieu thanh nien nong thon nhap ngu va duoc di chuyen di tu thanh pho nay den thanh pho khac.  Do la luc dan nong thon co dip tiep xuc va huong nhung tien nghi cua doi song thanh pho tu dien, nuoc, xe co, sinh hoat kinh te, viec hoc hanh den viec cham soc suc khoe.  Tam ly dan ta bien thien mot cach ky la.  Khi thi bao thu, hoai co.  Khi thi bai ngoai, luc vong ngoai va xem thuong cai gi cua ta.  Khi dung thuoc Tay thi cho rang thuoc Bac hay hon, thuoc Bac re tien hon.  Thuc te thuoc Bac khong re.  Khong the uong mot thang ma het binh.  Chang nhung vay con mat thi gio tu que ra cho de hot thuoc.  Con hieu qua cua hai loai thuoc Bac va thuoc Tay tuy vao: ca nhan nguoi binh, thay thuoc dinh dung binh va cho dung thuoc hay khong.  Co thoi gian nguoi ta cho rang doc- to Tay o binh vien Grall gioi hay doc-to ta o binh vien Cho Ray.  Sau nam 1954 khong con bac si Tay thi phai di bac si Viet Nam voi tien kien bac si hoc o ngoai quoc gioi hon bac si hoc o Sai Gon hay Hue.  Thuoc Tay (Phap) hay hon thuoc My (Hoa Ky).  Sau nam 1975, khi di bac si thi co tim cho ra bac si ‘Nguy‘ tot nghiep truong Y Khoa Sai Gon!  Hen gi co cau:

Ca say la ca lon. 

Toi nghi do khong phai la tam ly dac thu gi cua nguoi Viet Nam dau.  Nhan loai dai loai giong nhu the tuy theo hoan canh va nhung truong hop ca biet.

          Nen y hoc Au- My rat tan tien nhung khong vi vay ma khong co nhung nguoi bi nhung chung nan y trong thoi ky tuyet vong xuong Nam My tim cac shamans chua binh bang thuoc la (duoc thao) va cau nguyen de truc cac linh hon gay binh tat ra khoi nguoi binh.  Cac shamans dung day Ayahuasa (day tam linh) Banisteriopsis caapi thuoc gia dinh Mallpighiaceae co nhieu alkaloids nhu harmine, harmaline, tetrahydroharmine  sac nuoc uong cho nguoi binh uong sau khi doc than chu.  Nguoi binh uong thuoc bi ao giac va thay du mau sac:  xanh, trang, do, tim, vang.  Cac alkaloids gay tay xo du doi.  Nguoi binh phai tran truong tam duoi ao, lay bun sinh boi len dau va minh roi nam phoi kho.  Mot phu nu Au Chau bi ung thu gan cho chet  duoc chua bang phuong phap ky la nay va ba  xac nhan da khoi sau khi ve Au Chau va duoc bac si theo doi binh cua ba xac nhan nhu the.

          Co nguoi cho rang binh la do nghiep chuong ma ra.  Cac shamans cho rang binh la do cac linh hon nguoi chet quay pha.  Dung nuoc sac cua day Ayahuasa (day tam linh- vine of the souls) uong tay xo de tong khu doc chat tuc cac linh hon  quay pha bi tong khu ra khoi co the nguoi binh thi het binh.  Do cung la mot y niem, mot triet ly tri lieu.  Bo yeu to than chu qua mot ben chung ta thay day tam linh Ayahuasa co duoc tinh cua no.  Nghi cho cung ong to cua Tay Y la Hippocrate cung chua binh bang duoc thao.  Nganh duoc hien hanh van co hoc ve duoc thao.  Cac ten khoa hoc cua thao moc deu co an dau cua Hy Lap ngu va La Tinh ngu.  Kinh nghiem tri lieu co truyen cua cac dan toc va bo lac tren the gioi deu duoc quan tam de nghien cuu cho khong bi xem thuong.  Chuyen de hieu la khoa hoc ky thuat thuc su moi phat trien tu the ky XIX.  Truoc do nhan loai lay gi lam thuoc khi bi binh?  Neu su tri lieu co truyen hoan toan sai sao loai nguoi ton tai den ngay nay?  Neu chung hoan toan dung sao tuoi tho cua nguoi xua ngan?  va tu suat cao hon ngay nay?    Do la muc dich cua cac cuoc nghien cuu de kiem chung ty le dung, sai cua nhung phuong phap tri lieu co truyen cua cac dan toc tien tien lan ban khai tren the gioi.  Trung Hoa va An Do la hai dan toc co nhieu kinh nghiem trong duoc thao tri lieu.  Do la hai dan toc co nhieu dan so nhat the gioi.  Hai dan toc nay  co nhung diem tuong dong trong:

-  che do da the

-  tuc tao hon

-  thuc an nhieu huong lieu

-  duoc thao tri lieu