HOA KY DI TIM MINH CHU - PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

HOA KY DI TIM MINH CHU

PHAM DINH LAN, F.A.B.I. 

Cac em than men,

Men goi cac em bai viet moi.  Vo chong Quang- Phuong da doc bay gio doc lai.

Tien day nho Phuong (Lam) am gium toi cac chu mandarin duoi day:

I. Shan wu yue cha cua thao moc mang: 

ten khoa hoc:  Antidesma montanum (cung loai cay choi moi; trai chua), gd: Hamamelidaceae.  Trong tua cua toi 

la Cay Nho Chua Nui.  Con ten chu Han chi doan lo mo Shan: Son, Di: De; Cha: tra.  Hai chu con lai khong dam doan.

II. Nai Sang (mandarin)

Ten khoa hoc:  Morus macroura (Cay Giau Hi Ma Lap Son) (loai giau tam gia dinh Moraceae.

Chi doan Sang la Tang (cay giau tam)

Cam on em truoc.

Van Su Lanh den voi cac em.

Thay Lan

phamdinhlan (david)


    HOA KY DI TIM MINH CHU

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

          Cu bon nam dan chung Hoa Ky di tim minh chu mot lan.  Minh chu do duoc lua chon trong hai dang Dan Chu va Cong Hoa.  De tranh doc tai va lam quyen minh chu do dan bau cung chi duoc cam quyen toi da la hai nhiem ky (08 nam) theo hien phap tu chinh sau de nhi the chien.

          Hai chanh dang quan trong luan phien cam quyen o Hoa Ky la dang Dan Chu va dang Cong Hoa.  Ung cu vien tong thong Hoa Ky phai do hai dang tren lua chon bang mot cuoc bau cu so bo dang toan khap 50 tieu bang.  Ung cu vien dac cu va that cu thuong thuong khong cach biet nhau nhieu ngoai tru cuoc bau cu nam 1972 va 1984.  Trong hai cuoc bau cu tren ung cu vien Cong Hoa Nixon va Reagan de bep doi phuong mot cach the tham.

          Tu cuoc bau cu hau de nhi the chien nam 1948 den nay chi co dang Cong Hoa nam chanh quyen lien tiep trong ba nhiem ky 1960- 1988 (Reagan) va 1988- 1992 (Bush I). 

          Bai viet nay la bai viet thu hai lien quan den cuoc bau cu tong thong Hoa Ky nam 2016.  Ca hai bai viet deu duoc viet ra khi hai dang Dan Chu va Cong Hoa deu chua to chuc bau cu so bo de bo nhiem ung cu vien tong thong cho dang minh.  Viec lua chon ung cu vien dua vao cac yeu to sau day:

-  nguoi co uy tin trong dang va duoc toan quoc biet den nghia la nguoi co kha nang dac cu

-  nguoi co ngoai hinh dep de va to lon.  Tong thong mot dai cuong khong the la nguoi thap be duoc.

-  nguoi duoc nhieu ca nhan hay cong ty ung ho tien bac.

-  nguoi co kha nang an noi va thuyet phuc quan chung bang chanh sach doi noi va doi ngoai do minh de ra neu dac cu tong thong.

-  nguoi dung tuoi va co suc khoe.  Hoa Ky la mot nuoc tre nen nguoi tre co kha nang co nhieu co hoi vuon len.

-  nghi si hay thong doc tuc nhung nguoi co kinh nghiem chanh tri va hanh chanh  do dan bau.  Dai tuong Eisenhower khong nam trong truong hop nay vao nam 1952.

          Tren nhung co so tren chung ta thu xet qua ve cac ung vien tong thong cua hai dang Dan Chu va Cong Hoa.

UNG CU VIEN PHIA DANG DAN CHU

          Ung cu vien phia dang Dan Chu gom co:

-  Ba Hilary Clinton, sinh nam 1947, de nhat phu nhan Arkansas, de nhat phu nhan Hoa Ky, cuu nghi si New York, cuu bo truong bo ngoai giao Hoa Ky.

-  Bernard Sanders, sinh nam 1941, nghi si Lien Bang.

-  Lawrence Lessig, sinh nam 1961, giao su dai hoc Harvard

-  Martin O’Malley, sinh nam 1963, thong doc Maryland

-  Lincoln Chafee, sinh nam 1953, cuu thong doc Rhode Island, cuu nghi si Lien Bang

-  Jim Web, cuu bo truong Hai Quan va phu ta bo truong Quoc Phong Tru Bi, cuu nghi si Lien Bang

          Viec ba Hilary Clinton som tuyen bo ra tranh cu khien cho pho tong thong Joe Biden co mot thoang suy nghi.  Do la mot dau hieu bat thuong khi mot pho tong thong khong cong khai tuyen bo ra tranh cu nhu cac vi tien nhiem nhung pho tong thong Biden cung khong dut khoat co ra tranh cu hay khong. Do la su va cham nho nho giua ba Hilary Clinton voi pho tong thong Joe Biden.  Khi ba Hilary Clinton bi phia Cong Hoa tan cong ve vu email va Benghazi nhung cuoc tham do du luan cho thay ba Hilary Clinton bi ton thuong it nhieu.  Vi the ung cu vien Sanders len cao co luc vuot qua ba Hilary Clinton.  Tong thong Obama xac nhan vu email la mot loi lam cua ba Clinton va co ve nhu ung ho ong Biden ra tranh cu.  Giua ba Clinton va tong thong Obama cung co chut lech lac, bat dong.  Ong Joe Biden rut rit chuan bi ra tranh cu.  Vi duoc tong thong Obama ngam ung ho?  Vi so ba Hilary Clinton khong duoc su tin nhiem cua cu tri toan quoc?  Nhung ba Clinton tro nen sang choi sau cuoc tranh luan giua cac ung cu vien Dan Chu va viec dieu tran truoc Quoc Hoi ve vu Benghazi.  75% du luan trong nuoc cho rang vu Benghazi la van de chanh tri ma dang Cong Hoa dung de ha uy tin ba Clinton trong cuoc bau cu.  Ong Joe Biden quyet dinh khong ra tranh cu.  Ong noi thang rang ong khong the thang cu.  Ong cung chi trich nhe nhang ba Clinton khi ba noi ba xem dang Cong Hoa la ke thu trong cuoc tranh luan cua dang Dan Chu o Las Vegas bang cach noi rang rang ong xem dang Cong Hoa la ban.  Viec ong Biden khong ra tranh cu la mot quyet dinh khon ngoan va de dat:

1.  Nam 2016 ong Biden 74 tuoi mac du ong la nghi si Lien Bang duoc dac cu 07 lan vao cac nam 1972, 1978, 1984, 1990, 1996, 2002, 2008 phan lon tren 60% phieu bau.  Nhu vay ong la nghi si 36 nam cong voi 08 nam lam pho tong thong.  Ve thoi gian phuc vu trong nghi truong va chanh truong ong  co nhieu kinh nghiem hon ba Clinton.  Nhung ong cung hieu it nhieu ve su sac ben cua nguoi phu nu nay.  Neu ong ra tranh cu ma  khong thang duoc ba Clinton thi do la su hoi han muon mang. 

2.  Thuc te ong da ra tranh cu tong thong nam 1988 va nam 2008 nhung cuoi cung da rut lui.  Trong cuoc bau cu so bo cua dang Dan Chu nam 2008 hai nguoi noi bat la ong Obama va ba Clinton.  Ong tung xem thuong nghi si tre Obama khong co kinh nghiem trong bang giao quoc te voi tu cach la mot nghi si Lien Bang Da Den dau tien moi nham chuc  khong day hai nam trong cuoc van dong tranh cu nam 2008.  Sau do ong rut lui.  Khi duoc ong Obama chon ra tranh cu pho tong thong ong tro thanh phat ngon vien cua chanh sach Obama nhu mot hinh thuc tha bong bong tham do truoc khi chanh sach duoc chanh thuc cong bo va thi hanh.  Truong hop nay lam cho toi nho mot nha giao than thien voi ong Tran Van Huong noi voi toi nam 1964 khi tuong Nguyen Khanh va Tran Thien Khiem chinh ly tuong Duong Van Minh rang : “L’armee la grande muette.” (Quan doi, nguoi dan ba cam vi dai).  Do la quan diem chanh tri cua Phap ma ong hoc duoc.  Sau nay, khi tiep xuc truc tiep voi tuong Nguyen Van Thieu, ong Tran Van Huong co ve ne phuc vi tuong nay va nha giao vua noi cung co mot dia vi trong chanh phu cua ‘nguoi dan ba cam vi dai” ma ong xem thuong cach do it lau.

3.  Neu dang Dan Chu de cu ong vi danh du cua mot duong kim pho tong thong thi do la niem vui cua dang Cong Hoa vi ho ngai ba Clinton ve nhieu mat nhat la viec gay quy va kha nang bien luan.  Mot ung cu vien 74 tuoi rat kho thanh cong o quoc gia tre luc nao cung nhan manh den khau hieu ‘khong ky thi tuoi tac’.

          Sau cuoc tranh luan lan thu nhat o Las Vegas ong Lincoln Chafee va JIm Web rut lui.  Thuc te chi con ba Clinton va ong Sanders la hai ung cu vien duoc du luan quan tam nhieu nhat ben phia dang Dan Chu.  Nguoi ta uoc uoc luong kha nang duoc dang Dan Chu de cu cua ba Clinton len den 87%. 

          Ong Sanders se len 75 tuoi vao nam 2016.  Ong bi du luan Hoa Ky xem nhu co khuynh huong ‘xa hoi chu nghia’.  Ong rat cap tien nen thu hut mot so nguoi tre cap tien dang ke.  Ong cho biet ong theo khuynh huong Dan Chu Xa Hoi theo mau cua vai quoc gia Bac Au nhu Na Uy, Thuy Dien, Dan Mach.  Ba Clinton kheo leo bay to cam tinh voi vuong quoc Dan Mach nhung kheo leo nhac nho rang Hoa Ky (ngam hieu la mot sieu cuong lanh dao the gioi)  khong the theo mau chanh tri- xa hoi cua nuoc nao ca.  Hoan canh xa hoi cua Hoa Ky chua chin muoi de tro thanh mot quoc gia Xa Hoi Chu Nghia.  Vay dang Cong Hoa  can di tim ke ho khac de tan cong ba Clinton vi email va vu Benghazi khong mang ket qua cu the.  Cho den khi bai viet nay ra doi dang Cong Hoa van chua hai long voi ung cu vien nao trong so 17 ung vien da dang ky ra tranh cu tong thong nam 2016.

UNG CU VIEN PHIA DANG CONG HOA

          Dang Cong Hoa vua dat thang loi trong cuoc bau cu giua ky nam 2014.  Hien nay dang Cong Hoa chiem da so trong Ha Vien va Thuong Vien.

          Dang Cong Hoa co 17 ung cu vien tham du cuoc van dong de duoc dang de cu ra tranh tong thong nam 2016.  17 vi ay la:

1.  Jeb Bush, sinh nam 1953, cuu thong doc 02 nhiem ky o Florida

2.  Ben Carson, sinh nam 1951, bac si giai phau noi tieng cua Hoa Ky nguoi Da Den.

3.  Chris Christie, sinh nam 1962, thong doc New Jersey

4.  Ted Cruz, sinh nam 1970, nghi si Lien Bang tu 2013- (Texas)

5.  Jim Gilmore, sinh nam 1949, cuu thong doc Virginia

6.  Carly Florina (nu), sinh nam 1954, cuu  CEO Hewlett Packard

7.  Lindsey Graham, sinh nam 1955, nghi si Lien Bang tu 2003- (South Carolina)

8.  Mike Huckabee, sinh nam 1955, cuu thong doc Arkansas

9.  John Kasich, sinh 1952, thong doc Ohio tu 2011-

10.           George Pataki, sinh nam 1945, cuu thong doc New York

11.           Rand Paul, sinh nam 1963, nghi si Lien Bang tu 2011- (Kentucky)

12.           Rick Santorum, sinh nam 1958, cuu nghi si Lien Bang

13.           Donald Trump, sinh nam 1946, CEO

14.            Rick Perry, sinh nam 1950, thong doc Texas tu 2000-

15.           Scott Walker, sinh nam 1967, thong doc tu nam 2011-

16.           Bobby Jindall, sinh nam 1971, thong doc New Orleans tu nam 2008-

17.           Marco Rubio, sinh nam 1971, nghi si Lin Bang (Florida) tu nam 2011-

          Hai ong Rick Perry va Scott Walker da rut lui.  Ca hai deu la thong doc.

          Trong so 17 nguoi tham du cuoc bau cu so bo de duoc dang Cong Hoa bo nhiem ra tranh chuc tong thong nam 2016 co:

-  mot ty phu (Donald Trump)

-  02 CEO (Trump va ba Florina)

-  01 bac si giai phau loi lac Da Den

-  09 thong doc (cuu va duong kim)

-  05 nghi si (cuu va duong khim)

          Trong cung mot dang nhung co nhieu ung cu vien khien viec chi trich, da pha lan nhau de gay ra sut me khien cho viec doan ket cua dang khong vung chac.  Trong dang Cong Hoa co hai vet nut.  Do la su hien dien cua nhom Tea Party trong long dang va oc ca nhan doc lap cua cac nha ty phu.  Nam 1992 nha ty phu Perot da xe 19% phieu cua dang Cong Hoa khien tong thong Bush I bi that cu.  Lieu ky nay nha ty phu Donald Trump giup ich gi cho dang Cong Hoa?  Hay ong chi mang lai su nhuc nhoi cho dang khi manh dan chi trich nhung nguoi nhap cu bat hop phap, tong thong Bush II, dai Fox (than Cong Hoa), dai CNBC (khuynh huong Tu Do Chu Nghia), ong Carson, ba Florina?  Dang Cong Hoa lo ngai ong se ra tranh cu doc lap nhu ong Perot neu ong khong duoc dang de cu nen yeu cau ong hua khong ra tranh cu doc lap trong truong hop khong duoc dang de cu.

          Su tu chuc cua ong Boehner, chu tich Ha Vien, cho thay co su bat dong y kien giua nguoi Cong Hoa on hoa va Cong Hoa bao thu cuc doan.

          Ong Trump pha vo than tuong cua ong Jeb Bush, mot nguoi co uy the lon trong dang Cong Hoa vi co cha va anh lam tong thong.  Ban than ong la thong doc Florida hai nhiem ky.  Ong duoc xem nhu nguoi gay quy rat thanh cong nhung qua cac ky tranh luan ong thua ong Trump, ong Carson va ca ba Florina nua!  Florida la tieu bang goc cua ong.  Tai day ong dung dau voi nghi si tre, dep trai, an noi luu loat tieng Anh lan tieng Tay Ban Nha:   Marco Rubio.  O Texas, tieu bang co nhieu nguoi Latinos va la noi anh ong tung la thong doc hai nhiem ky, co thong doc Perry va nghi si Ted Cruz.  Perry rut lui.  Ted Cruz vua giau, dep trai co goc Latino.  Lien he giua ong Jeb Bush va Marco Rubio khong con tot dep nhu truoc.  Tong thong Bush II bay to khong ua thich nghi si Ted Cruz.  Viec gay quy cua cua ong Jeb Bush co phan giam sut vi ket qua nhung cuoc tham do du luan khong cao.  Co nguoi cho rang gia dinh Bush da co hai tong thong roi.  Kinh te Hoa Ky suy yeu duoi thoi tong thong Bush I va Bush II khien cho ‘vuong trieu’ Bush mat it nhieu suc hap dan.  Co the vao gio chot ong Jeb Bush duoc dang Cong Hoa dua ra tranh cu nhung uy tin cua ong cung bi ong Trump lam tray trua it nhieu.  Ngay trong noi bo Cong Hoa da bi tray trua thi viec phuc hoi uy danh tren toan quoc cung nhieu khe lam.

          Ong Trump, Carson va ba Florina chi dat nhung ket qua tham do du luan nhat thoi.  Ca ba vi nay deu chua co chuc vu dan cu nao ca.  Ca ba cung khong co kinh nghiem chanh tri nao ca duoi nhan quan cua nguoi bang quang.  Nam 1952 dang Cong Hoa de cu  dai tuong Eisenhower ra tranh cu tong thong va dac cu hai nhiem ky.  Do la mot danh tuong, mot vi anh hung trong de nhi the chien da dac cu tong thong ma khong can co mot chuc vu dan cu hay kinh nghiem chanh tri nao.  Lieu ong Trump hay bac si Carson co the duoc dang Cong Hoa de cu nhu dai tuong Eisenhower khong?  Ca hai deu khong co kinh nghiem chanh tri nao.  Mot nguoi thanh cong ve tien bac trong viec khai thac nganh dia oc va do truong.  Nguoi kia noi tieng trong chuyen mon cua minh:  giai phau nao.

          NEU ong Trump duoc de cu ong co the dac cu nho su giau co va bao phoi cua ong khong khi ong tuyen chien voi nhieu nguoi dong dang va nhieu tap the khac nhu phu nu, nguoi Latinos, nguoi Hoi Giao Syria, cac co quan truyen thong ke ca Fox cua dang Cong Hoa co nhung tin bat loi cho ong?  Mot vai quan sat vien cho rang ong Trump la nguoi giau co va qua tu tin khong bao gio sai nen xem minh luc nao cung dung nen khong xin loi ai ca.  Ong duoc goi la ong ‘Birther’ vi khan khan cho rang tong thong Obama sinh o Kenya cho khong phai Hawaii.  Nam 2012 tong thong Obama noi dua rang, neu ong Trump la tong thong, truoc toa Bach Oc se co mot do truong vui nhon!  Neu la tong thong ong Trump co dua het 13 trieu nguoi nhap cu bat hop phap Latinos va nguoi Syria ve nuoc du phai chi ca ty bac nhu ong noi khong?  Suy cho cung to tien nguoi Hoa Ky deu la nguoi ty nan!  Ong Trump xung dang la thu lanh cua dang doi lap hon la nguoi nam quyen hanh phap.  Nguoi chi trich hay chua han la nguoi lam hay nhat la nguoi do khong co kinh nghiem chanh tri nao ro ret de dam bao tai nang thuc su cua minh.

          NEU ong Carson duoc de cu va duoc dac cu, ong se la vi tong thong Da Den thu nhi cua nuoc My.  Trong truong hop nay ong la nguoi Da Den dau tien duoc dang Cong Hoa de cu va mot nha y khoa khong co chuc vu dan cu nao duoc bau lam tong thong.  Co the ong Carson duoc chon lam ung cu vien pho tong thong de trung hoa phieu nguoi Da Den voi ung cu vien Dan Chu chang?  Neu viec ay duoc thuc hien va duoc dac cu ong se la pho tong thong Da Den dau tien cua Hoa Ky.

          Marco Rubio la nghi si tre goc Cuba la nguoi co nhieu hy vong deu gioi tre trong dang Cong Hoa bo phieu tin nhiem.  Ong la nguoi tre, co ngoai hinh tot, an noi luu loat tieng Anh lan tieng Tay Ban Nha nhung ong la nguoi ngheo nhat trong cac ung cu vien dang Cong Hoa.  Ong moi vua thanh toan xong tien no de tra hoc phi khi hoc dai hoc.  HIen ong dang gap mot kho khan o Florida khi bao chi dia phuong loan tin ong bo cac cuoc bo phieu quan trong o Thuong Vien va yeu cau ong tu chuc!!  Nhung nguoi ung ho ong Jeb Bush cho rang Rubio la Cong Hoa cua Obama!  Rat kho cho nhung nguoi bao thu chon mot nguoi tre tuoi khong giau co, khong dong dao va khong cung dong giong Anglo- Saxon lam dai dien.  Neu nguoi bao thu Cong Hoa manh dan lam cach mang trong su lua chon mot nguoi khong thuoc gia dinh tram anh the phiet nhu Rubio thi ba Clinton co mot doi thu loi hai vo danh khong ngo truoc trong viec tranh gianh phieu trong cong dong Latinos, gioi tre trong nuoc va nguoi lao dong tim nguon hy vong vuon len nhu Rubio tren lanh tho co hoi nay.  Du thang hay thua ung cu vien tre nay se gay song gio cho ba Clinton khong it.

          Ted Cruz co uy tin cao o Texas.  Ong co hoc vi cai, gia the giau co, dang voc be ngoai de nhin.  Nhung kha nang duoc de cu chua ro rang lam.  Kha nang duoc chon lam ung cu vien pho tong thong cung cung kho khan vi Texas luon luon bo phieu cho ung cu vien cua dang Cong Hoa.

          NEU ong Jeb Bush duoc de cu ong khong chon Marco Rubio lam ung cu vien pho tong thong vi cung tieu bang.  Doi ben cung co chut sut me tam ly o Florida.  Jeb Bush tung ung ho Rubio khi con la thong doc Florida.  Ong Jeb Bush cung co kha nang duoc phieu Latinos vi ong noi thong tieng Tay Ban Nha va co vo goc Latino.  Trong truong hop nay, neu xay ra, ong John Kasich, thong doc Ohio, co nhieu trien vong duoc chon lam ung cu vien pho tong thong.  Khong ung cu vien Cong Hoa nao co the dac cu ma thua phieu o Ohio duoc.

          Vong toc Bush gap nhung thu thach lon trong viec lua chon ung cu vien cua dang Cong Hoa va cuoc bau cu tong thong nam 2016.  Truoc su vuon len cua nha ty phu Donald Trump va bac si Ben Carson ngoi sao ong Jeb Bush co ve lu mo den noi cuu tong thong Bush II phai dan than giup do cho em.  Cuu tong thong Bush I co ve buon buc va lo so dang Cong Hoa khong chon Jeb Bush ra tranh cu dung noi chi den ket qua chung cuoc neu phai duong dau voi ba Hilary Clinton neu duoc de cu. 

          Dang Cong Hoa khong linh dong vi luon luon bao thu nhung tieu chuan:

- Da Trang,

-  Anglo-Saxon

-  dao Tin Lanh

-  khong thue cho nguoi giau

-  gia xang dau, khi dot cao khi cam quyen

-  da pha an sinh xa hoi (Social Security), Medicare, Obamacare, hon nhan dong phai, luat pha thai v.v. 

          Nhung tieu chuan sac toc, ton giao, kinh te va dao duc xa hoi tren thich hop cho thieu so nguoi uu tu giau co hon la dai da so nguoi tam thuong trong nuoc  Chung khong co gi hap dan doi voi dai da so quan chung.  Thuc te cung co chanh tri gia Dan Chu chia xe nhung tieu chuan tren nhung vi nhu cau kiem phieu va thang cu ho phai noi nguoc lai. Trong chung muc nao do dan chu va mi dan la hinh va bong vay.

          Ai se la minh chu cua Hoa Ky?  Cau tra loi se co vao ngay thu ba dau tien cua thang 11 nam 2016.