HAI NHA CACH MANG KHA KINH HO PHAN : http://art2all.net/

http://art2all.net/

 

PHẠM ĐÌNH LÂN, F.A.B.I.   HAI NHÀ CÁCH MẠNG KHẢ KÍNH HỌ PHAN *        Phan Châu Trinh       -      Phan Bội Châu             Là người Việt Nam có học và ưu ái đến lịch sử nước nhà không ai không biết đến hai nhà cách mạng Việt Nam thời cận đại: Phan Bội Châu (1867- 1940) và Phan Châu Trinh.(1872- 1926). Cả hai đều là người miền Trung, khoa bảng xuất thân nhưng không theo nghiệp quan trường mà dấn thân vào đường cách mạng. Phan Bội Châu đậu giải nguyên hương thí năm 1900. Phan Châu Trinh đậu phó bảng năm 1901. Ông làm Hành Khiển trong bộ Lễ dưới triều vua Thành Thái và dưới quyền của thượng thơ Ngô Đình Khả, thân sinh của ông Ngô Đình Diệm sau này là tổng thống Việt Nam Cộng Hòa. Không bao lâu ông rũ áo từ quan để dấn thân vào đường cách mạng vì chán ghét cảnh quan trường thời phong kiến và bảo hộ Pháp. Phan Bội Châu cùng Tiểu La Nguyễn Thành, Đỗ Đăng Tuyển thành lập Việt Nam Duy Tân Hội năm 1904. Năm 1905 ông là linh hồn của Phong Trào Đông Du. Hoạt động cách mạng ở hải ngoại, Phan Bội Châu quen biết với Leang Ki- chao (Lương Khải Siêu), Sun Yat Sen (Tôn Dật Tiên), các chánh khách Nhật Bản như Okuma Shighenobu (1838- 1922- Đại Ôi Trọng Tín), Inukai Tsuyoshi (1855- 1932- Khuyến Dưỡng Nghị), thủ lãnh đảng Rikken Seiyukai (Thân Hữu Chánh Quyền Lập Hiến từ năm 1924 đến khi bị ám sát chết năm 1932). Okuma từng là thủ tướng Nhật Bản năm 1898 và 1914- 1916. Inukai là thủ tướng Nhật vào năm 1931- 32, thời kỳ chế độ quân phiệt đang trỗi dậy mạnh ở Nhật. Ông bị ám sát chết vào năm 1932, năm Nhật Bản cho ra đời Mãn Châu Quốc và đưa vị hoàng đế cuối cùng của nhà Thanh là Pu Yi (Phổ Nghi) về làm vua. Leang Ki-chao (1873- 1929) và thầy là Kang Yu-wei (1858- 1927-Khang Hữu Vi) là cố vấn của hoàng đế Kuang Hsu (Quang Tự) trong cuộc canh tân 100 ngày năm 1898. Thất bại Leang sống lưu vong ở Nhật. Sun Yat- sen (1866- 1925) là linh hồn của cách mạng Tân Hợi (1911) gặp Phan Bội Châu ở Nhật trước khi cách mạng Tân Hợi thành công. Phan Châu Trinh được xem như linh hồn của Phong Trào Duy Tân. Ông là nhà nho không mặn nồng với tư tưởng phong kiến Trung Hoa mà say sưa với tư tưởng dân chủ Tây Phương. Ông biết Contrat Social của Jean Jacques Rousseau hay Esprit des Lois của Montesquieu qua các sách dịch chữ Hán của các nhà tư tưởng Trung Hoa. Trong xã hội phong kiến chịu ảnh hưởng của Khổng Giáo học hành, thi cử là phương thức tiến thân và cải thiện cuộc sống nên người ăn học phải: Dồi mài kinh sử để chờ kịp khoa. Nhiều phụ nữ lao động cực nhọc để cho chồng dồi mài kinh sử với hy vọng chồng đỗ đạt để có cảnh: Võng anh đi trước Võng nàng theo sau. Lúc làm việc trong bộ Lễ, Phan Châu Trinh thấy vài quan lại trong triều đạt đỉnh cao danh vọng nhờ tiếng Pháp, chữ quốc ngữ và đạo Thiên Chúa như trường hợp thượng thơ Nguyễn Hữu Bài và Ngô Đình Khả chẳng hạn. Phan Châu Trinh chấp nhận tầm quan trọng của tiếng Pháp và chữ quốc ngữ không phải để được tiến thân trên hoạn lộ mà để học hỏi dân chủ, khoa học kỹ thuật và để tách rời khỏi ảnh hưởng văn hóa phong kiến Trung Hoa ăn gốc rễ ở nước ta hàng ngàn năm qua. Phan Bội Châu là một nhà nho từ mái tóc, bộ râu cho đến áo quần và đôi dép dưới chân. Phan Châu Trinh là nhà nho hớt tóc ngắn, để râu kiểu Napoleon III, Nicholas II hay Meiji tenno (Minh Trị), mặc Âu phục có cà vạt và mang giày da. Phan Bội Châu chủ trương theo chế độ quân chủ lập hiến với Kỳ Ngoại Hầu Cường Để, hậu duệ của dòng hoàng tử Cảnh, làm minh chủ. Chủ trương của Phan Bội Châu cho thấy ông chịu ảnh hưởng sâu đậm của Khổng Giáo gắn liền sự trung quân với lòng yêu nước. Vào năm 1885 Phan Bội Châu từng hưởng ứng Phong Trào Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động mặc dù lúc ấy ông mới 18 tuổi. Khi lãnh đạo Phong Trào Đông Du Phan Bội Châu tranh thủ sự giúp đỡ của Nhật. Việc tôn vinh Cường Để nhằm mục đích làm vừa lòng Nhật vì nước này theo chế độ quân chủ lập hiến dù rằng hiến pháp 1889 không do các dân biểu quốc hội làm ra mà là sản phẩm nghiên cứu của Ito và các nhà luật học Nhật dựa vào hiến pháp của Đức dưới thời Bismarck. Vì say mê dân chủ Phan Châu Trinh hoàn toàn thất vọng với Cường Để khi đến Nhật. Trên đất khách Kỳ Ngoại Hầu Cường Để xưng là vua Gia Thanh và bắt các sinh viên Đông Du dự lễ thiết triều mỗi ngày Một cuộc tranh cãi dữ dội diễn ra giữa Phan Châu Trinh và Cường Để năm 1906 trên đất Nhật. Phan Châu Trinh trở thành nhà nho Việt Nam đầu tiên công khai chống chế độ quân chủ. Ông đả kích vua Khải Định khi sang Pháp dự cuộc đấu xảo ở Marseille năm 1922. Năm 1925 ông về Sài Gòn từ Pháp chớ không về tỉnh Quảng Nam, sinh quán của ông vì tỉnh nằm trên vùng đất bảo hộ nơi còn ảnh hưởng của vua quan Nam triều. Trong cuộc đấu tranh giành độc lập Phan Bội Châu nghĩ đến việc cầu viện Nhật khi lãnh đạo Phong Trào Đông Du. Chiến thắng của Nhật trước hạm đội Baltic của Nga năm 1905 tại eo biển Tsushima (eo Đối Mã) trong vòng 38 phút gây phấn khởi cho nhà cách mạng Phan Bội Châu với ý nghĩ đơn giản rằng ta có thể cầu viện Nhật, một quốc gia đồng châu, đồng hoàng chủng để đánh đuổi Pháp giành độc lập. Nhật không giúp đỡ lại còn yêu cầu ông rời khỏi nước Nhật sau khi nước này ký hiệp ước với Pháp năm 1907 để được nước này cho vay 300,000,000 francs mà Nhật cần sau khi chiến thắng Nga. Rời Nhật, Phan Bội Châu đi Trung Hoa rồi Xiêm La (Thái Lan sau này). Khi hay tin Sun Yat- sen cầm quyền sau khi cách mạng Tân Hợi thành công Phan Bội Châu rời Xiêm La đi sang Trung Hoa với hy vọng được sự giúp đỡ của Trung Hoa. Một lần nữa ông bị thất vọng vì địa vị của Sun Yat-sen ở Trung Hoa bấp bênh trước sự đe dọa của Yuan Shi-kai (Viên Thế Khải). Phe cách mạng của Sun Yat-sen chỉ mạnh ở miền Nam. Trái lại ở miền Bắc nhà Thanh vẫn còn mạnh. Yuan Shi- kai (Viên Thế Khải) là tướng người Hán từng được Cixi (Từ Hi) tin cậy cho nắm quân đội trong tay. Yuan Shi-kai cho Sun Yat-sen biết ông có quân đội và sẽ làm áp lực cho Pu- yi (Phổ Nghi) thoái vị với điều kiện Sun Yat-sen trao quyền tổng thống cho ông. Nếu không, ông sẽ dùng quân đội đánh dẹp phe cách mạng của Sun Yat-sen. Vì không có lực lượng quân sự mạnh, Sun Yat-sen đành phải nhượng bộ Yuan Shi- kai. Lần này Phan Bội Châu chịu ảnh hưởng của Quốc Dân Đảng (Kuomintang) do Sun Yat-sen thành lập khi lập ra Việt Nam Quang Phục Hội (1912). Ông chọn chánh thể Cộng Hòa thay vì chế độ quân chủ lập hiến. Cường Để sẽ là tổng thống và ông là thủ tướng. Phan Châu Trinh có vẻ thực tế hơn. Ông không nghĩ đến việc cầu viện nước khác trong mưu cầu độc lập của quê hương mình. Sự suy nghĩ của ông rất thực. Ông mường tượng đến cảnh đuổi cọp rước beo vào nhà hay cảnh nhờ kẻ cướp đánh kẻ cướp khác đang ở trong nhà để rồi nhà sẽ mất vì kẻ cướp mà mình nhờ vả. Phan Bội Châu có vọng động trước chiến thắng của Nhật (hoàng chủng) trước Nga (bạch chủng) và trước sự thành công của cách mạng Tân Hợi. Ông phấn khởi vì mâu thuẫn giữa Pháp và Đức nên năm 1913, trong lúc ở trong ngục thất Guangzhou (Quảng Châu), ông ra lịnh Nguyễn Thượng Hiền sang Bangkok liên lạc với viên đại sứ Đức để nhận một số tiền giúp đỡ để mua võ khí. Phan Châu Trinh là một nhà nho không bị xao động trước cách mạng Tân Hợi của Trung Hoa năm 1911. Đó là năm ông được sang Pháp để có cơ hội tìm hiểu thêm về dân chủ Tây Phương. Sống nghèo khổ và thiếu thốn và từng ở tù ở Paris vì bị nghi ngờ liên lạc với Đức (1915) ông không bị xao động vì cách mạng vô sản của Lenin thành công ở Nga năm 1917 cũng không lay chuyển vì chủ nghĩa Marx. Ông gởi thơ gọi Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh sau này) về Paris khi Thành làm thợ nhồi bột làm bánh ngọt cho một nhà hàng ở Anh. Ông giúp cho Nguyễn Tất Thành mưu sinh bằng nghề rửa ảnh. Ông cho Thành làm quen với các nhà trí thức Việt Nam ở Paris lúc bấy giờ như tiến sĩ Phan Văn Trường, kỹ sư Nguyễn Thế Truyền, luật gia Nguyễn An Ninh. Phan Châu Trinh là bạn đồng liêu của ông Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh của Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh) ở bộ Lễ. Cả hai ông Phan Châu Trinh và Nguyễn Sinh Sắc đều là phó bảng trong kỳ thi Hội năm 1901 ở Huế. Nhưng từ khi Nguyễn Tất Thành dưới bí danh Nguyễn Ái Quấc (dịch từ bút ký tập thể của nhóm Ngũ Long Paris: NGUYEN, LE PATRIOTE) gia nhập đảng Cộng Sản Pháp, liên hệ giữa hai người trở nên lạnh nhạt. Từ đó Nguyễn Tất Thành đoạn tuyệt với cha (Nguyễn Sinh Sắc) vì đã xúc phạm đến người đồng liêu khả kính của cha ông. Ông Sắc mất chức tri huyện Bình Khê, Bình Định năm 1910, và sống vất vưởng ở Sài Gòn rồi Cao Lãnh dưới sự trợ giúp của một điền chủ hào sảng họ Lê. Thời gian qua cho thấy đường lối duy tân, đấu tranh bất bạo động và tự lực cánh sinh của Phan Châu Trinh rất đúng vì tiết kiệm xương máu, bảo toàn tài nguyên đất nước, đảm bảo sự đoàn kết dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ, nâng cao dân trí, dân sinh, dân quyền, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế quốc gia. Tất cả những yếu tố đó đảm bảo độc lập lâu dài, phồn vinh đất nước và đoàn kết dân tộc chớ không phải chủ nghĩa Marx- Lenin vô địch hay chủ nghĩa anh hùng cách mạng gì cả. Trở về với Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh ta thấy Phan Bội Châu chủ trương bạo động. Phan Châu Trinh chủ trương bất bạo động giữa lúc dân ta còn kém về mọi mặt. Bạo động trong thế yếu chỉ đổ máu vô ích. Càng đổ máu càng tạo nhiều hận thù. Sự đoàn kết dân tộc rạn nứt. Cầu viện nước khác thì có khác gì đuổi kẻ cướp này để rước kẻ cướp khác? Phan Châu Trinh không có cái nhìn lạc quan về chiến khu Yên Thế của Hoàng Hoa Thám. Nhưng đừng hiểu lầm và đồng hóa đường lối đấu tranh ôn hòa của Phan Châu Trinh với chủ trương Pháp- Việt Đề Huề của Bùi Quang Chiêu. Ông Bùi Quang Chiêu là người Tây học giàu có, có Pháp tịch. Ông đấu tranh cho giới trí thức Tây học và một thiểu số trí thức tư sản ở Nam Kỳ mà thôi. Phan Châu Trinh đấu tranh buộc Pháp phải mở mang học đường, bịnh viện, đường sá, chống sưu cao, thuế nặng. Ông chủ trương mở mang dân trí, bãi bỏ những cổ tục lạc hậu, lỗi thời, phát triển công thương nghiệp để giành quyền chủ động kinh tế trong nước. Nhiều người Quảng Nam trở thành những nhà kỹ nghệ, những thương gia và nhà kinh doanh có tầm vóc lớn trong nước trong ngành hàng không, ngân hàng, kiến trúc, kỹ nghệ dệt... há không chịu ảnh hưởng của đường lối duy tân của Phan Châu Trinh sao? Phan Châu Trinh đấu tranh cho tương lai xứ sở và dân tộc chớ không riêng cho thiểu số ưu đãi nào. Bản án tử hình dành cho Phan Châu Trinh năm 1908 và án lưu đày cho nhiều nhà nho yêu nước như Tiểu La Nguyễn Thành, Huỳnh Thúc Kháng ... và cái chết đau thương của ông nghè Trần Quí Cáp cho thấy thực dân Pháp lo sợ sự thành công của Phong Trào Duy Tân của Phan Châu Trinh thể hiện qua sự thành lập trường Đông Kinh Nghĩa Thục ở Hà Nội năm 1907 và cuộc biểu tình chống sưu thuế ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Thừa Thiên năm 1908 mà thời bấy giờ người ta gọi một cách mỉa mai là ‘loạn đầu bào’ vì người biểu tình cắt tóc ngắn trước khi tham dự biểu tình. Phan Bội Châu là người tỉnh Nghệ An. Dưới thời Bắc thuộc Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh là vùng hoang vu núi rừng hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt. Đó là thành lũy đối kháng chống chánh quyền đô hộ Trung Hoa ngự trị trên châu thổ sông Hồng. Triệu Thị Trinh khởi nghĩa ở Thanh Hóa vào thế kỷ III sau Tây Lịch. Mai Hắc Đế (Mai Thúc Loan) khởi nghĩa ở Nghệ An vào thế kỷ VIII sau Tây Lịch. Lê Lợi khởi nghĩa vào thế kỷ XV ở Thanh Hóa. Các vua nhà Hậu Lê, chúa Trịnh, chúa Nguyễn và các vua nhà Nguyễn đều gốc ở Thanh Hóa. Phan Bội Châu thừa hưởng tinh thần đối kháng của người Thanh- Nghệ- Tĩnh và tư tưởng Khổng Mạnh mà thôi. Hồ Chí Minh cũng có những đặc điểm tương tự cộng thêm với tư tưởng cực đoan, độc đoán và sắt máu mà ông được dạy ở Liên Sô vào năm 1924 và 1934. Những cuộc bạo động của Việt Nam Quang Phục Hội như vụ nổ bom ở khách sạn Hà Nội, ám sát tuần phủ Nguyễn Duy Hàn, âm mưu ám sát toàn quyền Albert Sarraut ở trường thi Nam Định (1913), việc tấn công đồn Tà Lùng năm 1915, âm mưu khởi nghĩa ở Huế năm 1916, cuộc khởi nghĩa ở Thái Nguyên năm 1917 do Lương Ngọc Quyến và Trịnh Văn Cấn cầm đầu chỉ gây tiếng vang chớ không có kết quả quyết định. Hầu hết những biến động trên đều do Việt Nam Quang Phục Hội điều khiển từ Trung Hoa. Lâm Đức Thụ tức Nguyễn Công Viễn sống ở Trung Hoa, có vợ giàu có ở Guangzhou và làm công tác tình báo cho Pháp dưới bí danh Pinot há không báo cho Pháp biết về hoạt động của Việt Nam Quang Phục Hội khi đưa người vượt biên giới Việt- Trung về nước? Lâm Đức Thụ từng là thành viên Việt Nam Quang Phục Hội. Năm 1923 ông cùng Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn, Nguyễn Hải Thần tách rời khỏi Việt Nam Quang Phục Hội để cho ra đời Tam Tâm Xã gồm những thành viên trẻ chủ trương bạo động mạnh hơn chủ trương của Phan Bội Châu. Phạm Hồng Thái là thành viên của Tam Tâm Xã. Ông lãnh nhiệm vụ ám sát toàn quyền Merlin năm 1924 khi giả dạng làm một ký giả chụp ảnh. Cuối năm 1924 Nguyễn Ái Quấc (Hồ Chí Minh sau này) đến Guangzhou phục vụ cho Borodin, cố vấn Liên Sô bên cạnh Sun Yat-sen, dưới tên Lý Thụy. Họ Lý là họ giàu có nổi tiếng ở Guangzhou thời ấy. Không biết do sự móc nối hay sắp xếp nào sẵn, Lý Thụy sống trong nhà của Lâm Đức Thụ tức Nguyễn Công Viễn. Hầu hết những thành viên sáng lập Tam Tâm Xã, ngoại trừ Nguyễn Hải Thần, đều ngả theo Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Chí Hội của Lý Thụy. Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Lâm Đức Thụ cùng Lý Thụy sáng lập ra Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Chí Hội vào tháng 06 năm 1925. Một số vốn liếng chánh trị to lớn của Phan Bội Châu từ Việt Nam Quang Phục Hội, Tam Tâm Xã đã tan biến để trở thành Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Chí Hội gọi tắt là Thanh Niên, một tổ chức tiền thân của đảng Cộng Sản Việt Nam. Cuối tháng 06 năm 1925 có tin Phan Bội Châu bị Pháp bắt ở Shanghai (Thượng Hải) trên tô giới Pháp khi sắp dùng xe lửa xuống miền Nam thăm viếng mộ Phạm Hồng Thái. Dư luận cho rằng Lâm Đức Thụ tức Pinot tức Nguyễn Công Viễn và Lý Thụy chỉ điểm cho Pháp bắt nhà cách mạng Phan Bội Châu để nhận 100,000 đồng tiền thưởng. Vào thời ấy lương tháng một công chức ở địa phương xê dịch từ 25- 30 đồng. Cụm từ tiền muôn bạc vạn (10,000) cho thấy đó là con số quá lớn lao không bao giờ có được! Như vậy 100,000 đồng tiền thưởng là con số quá lớn để Lâm Đức Thụ thụ hưởng cuộc sống vinh sang của người làm ‘cách mạng’ và Lý Thụy (Hồ Chí Minh) có nhiều tiền để phát triển hột giống Cộng Sản trên lãnh thổ Trung Hoa trước khi xâm nhập vào Việt Nam. Phan Bội Châu bị bắt và đưa về Hà Nội xử án. Lý Thụy thừa hưởng mọi thành quả do nhà cách mạng họ Phan tạo ra ở Trung Hoa, Xiêm La và trong nước. Bản án tử hình mà tòa án Pháp dành cho nhà cách mạng khả kính Phan Bội Châu khuấy động sự căm thù và lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam. Sinh viên, học sinh Việt Nam biểu tình chống bản án khắc nghiệt này khiến Pháp phải chuyển bản án thành án an trí ở Huế. Phan Bội Châu vẫn còn sống nhưng không hoạt động được. Phan Bội Châu và Hồ Chí Minh đều chủ trương bạo động. Sự bạo động của Phan Bội Châu thất bại. Đó là sự thất bại của bản thân ông và tổ chức Việt Nam Quang Phục Hội của ông. Nó chưa mang độc lập cho xứ sở nhưng không gây phương hại gì cho đất nước và dân tộc. Hồ Chí Minh thành công trong bạo lực cách mạng. Kỳ lạ thay! sự thành công của Hồ Chí Minh và đảng Cộng Sản Việt Nam không mang độc lập, tự do và hạnh phúc cho đất nước và dân tộc. Trái lại nó mang lại cho đất nước và dân tộc Việt Nam lắm tai họa đau thương: đất nước bị chia đôi (1954), chiến tranh kéo dài triền miên từ 1945 đến 1975; tài nguyên xứ sở kiệt quệ, xương máu, mồ hôi và nước mắt của hàng chục triệu người Việt Nam đã đổ; hàng triệu người rời bỏ nơi sinh quán thậm chí vĩnh viễn rời bỏ quê hương để tìm tự do và lẽ sống trên xứ lạ quê người (04 triệu người sau năm 1975); đoàn kết dân tộc tan nát; đất nước không toàn vẹn lãnh thổ sau chiến tranh (Hoàng Sa, Trường Sa, mất đất ngoài biên giới- hiệp ước 1999 và 2000) và rơi vào cảnh nô lệ khắc nghiệt và nhục nhã hơn xưa! Việt Nam độc lập, thống nhất và là thành viên của LHQ sao lại phải tôn trọng Bốn Tốt và Mười Sáu Chữ Vàng do Trung Quốc áp đặt khi bang giao với nước này? Sao lại thấy xuất hiện cờ Trung Quốc với 05 sao nhỏ chầu một ngôi sao lớn trên lãnh thổ Việt Nam? Sao tượng Lý Thái Tổ được làm ở Trung Quốc? và ngày Ngàn Năm Thăng Long tổ chức vào ngày Quốc Khánh của Trung Quốc (01- 10)? Sao trong ngày lễ Thương Binh 27-07-2015 lại phải trỗi nhạc Trung Quốc tựa đề Khát Vọng Đoàn Tụ <với Trung Quốc>? Vì sao tướng Phùng Quang Thanh, tổng trưởng bộ Quốc Phòng, ‘tâm tư’ khi thấy người dân Việt Nam chán ghét sự hù dọa và thái độ trịch thượng của Trung Quốc về vấn đề biển đảo? Phan Châu Trinh người tỉnh Quảng Nam, tỉnh trung tâm của nước Việt Nam. Xưa kia vùng này là vùng đất trù phú của Chiêm Thành. Thuyền bè Trung Hoa, Mã Lai, Indonesia, Ả Rập thường lui tới buôn bán. Vào thế kỷ XVII Hội An là một cảng thương mại quan trọng ở Đàng Trong. Tên gọi Faifo âm từ chữ ‘Phải Phố?’ cho thấy tầm quan trọng của nó đối với thương nhân ngoại quốc. Thương nhân Nhật, Trung Hoa và các nước Nam Á đều đến đó để trao đổi hàng hóa. Đạo Thiên Chúa do các nhà truyền giáo dòng Jesuit sớm đến Quảng Nam. Vào thập niên 1920 đạo Tin Lành du nhập vào Việt Nam qua Quảng Nam, Mỹ Tho, Cần Thơ, Hải Phòng. So với Nghệ An, Quảng Nam tiếp xúc với người ngoại quốc nhiều hơn. Về mặt kinh tế thương mại Quảng Nam cũng có điểm trội hơn. Quảng Nam là trung tâm của nước Việt Nam nơi tiếp xúc với văn hóa Trung Hoa, văn hóa Nhật, văn hóa Ấn Giáo, Hồi Giáo (Chiêm Thành), văn hóa Khmer, văn hóa Thiên Chúa Giáo, văn hóa Tin Lành. Sự tiếp xúc này giúp cho Phan Châu Trinh có tầm nhìn rộng hơn các nhà nho sùng bái Khổng Giáo khác trong nước. Từ việc hớt tóc ngắn, để râu kiểu Napoleon III, Nicholas II hay Meiji, việc mặc Âu phục, mang giày da đến tư tưởng duy tân và sự say mê dân chủ Tây Phương cho thấy Phan Châu Trinh là người sáng suốt và can đảm vì ông tương đối đơn độc trong đường hướng của ông. Phan Châu Trinh là nhà cách mạng Việt Nam duy nhất thoát chết sau khi bị tuyên án tử hình nhờ sự can thiệp của Hội Quốc Tế Nhân Quyền. Án tử hình được chuyển thành án lưu đày ra Côn Đảo rồi bị an trí ở Mỹ Tho. Năm 1911 ông đến Paris. Năm 1915 ông và Phan Văn Trường bị bắt giam trong ngục La Sante vì bị tình nghi có liên lạc với Đức. Năm 1917 hai ông được tự do. Phan Châu Trinh cùng các ông Phan Văn Trường, Nguyễn Thế Truyền, Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh), Nguyễn An Ninh thành lập nhóm Ngũ Long viết những bài tham luận chánh trị đăng trên báo Xã Hội của Pháp dưới bút ký Nguyễn Ố Pháp sau đổi thành Nguyễn Ái Quốc (Nguyen, Le Patriote). Năm 1919 nhóm này thảo Chương Trình Tám Điểm gởi cho đại diện Tam Cường tại Hội Nghị Versailles. Chương Trình Tám Điểm này do Nguyễn Tất Thành mang đến văn phòng thơ ký của hội nghị. Từ đó trong nước ai cũng biết đến nhân vật Nguyễn Ái Quốc. Người mang văn kiện trở thành tác giả của văn kiện đấu tranh cho độc lập xứ sở! Năm 1925 Phan Châu Trinh về Sài Gòn. Phan Văn Trường và Nguyễn An Ninh cũng đã về Sài Gòn. Phan Châu Trinh tạm sống trong nhà Nguyễn An Ninh ở Mỹ Huề, Hốc Môn, Gia Định. Ông mất năm 1926 và được chôn ở Tân Sơn Hòa. Dân miền Nam dành cho ông một đám tang trọng thể nhất trong lịch sử mặc cho sự theo dõi của mật thám Pháp. Sau đó lễ truy điệu Phan Châu Trinh được tổ chức. Nhiều học sinh bị đuổi học vì tham dự lễ truy điệu này.   Đám tang trọng thể của Cụ Phan Châu Trinh ở Sài Gòn Tượng đồng Cụ Phan Bội Châu tại Huế  do điêu khắc gia Lê Thành Nhơn tạc 1974 (*) Mười bốn năm sau ngày Phan Châu Trinh mất, nhà cách mạng Phan Bội Châu âm thầm vĩnh biệt toàn dân Việt Nam tại Huế nơi ông được gọi là Ông Già Bến Ngự. **** Phan Châu Trinh viết thơ gọi Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh) về Paris khi ông vừa mới được tự do dưới thời thủ tướng Clémenceau, người được gọi là Con Cọp Già trong đệ nhất thế chiến. Nguyễn Tất Thành học hỏi chánh trị khi sống gần các ông Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường, Nguyễn Thế Truyền và Nguyễn An Ninh, người trẻ tuổi nhất trong nhóm Ngũ Long Paris. Không bao lâu người thanh niên xứ Nghệ ưa chuộng bạo động bắt đầu bất đồng ý kiến với nhà cách mạng duy tân xứ Quảng về chủ trương bất bạo động của ông. Đó là sự bất đồng ý kiến giữa người trẻ và người già. Nguyễn Tất Thành gia nhập đảng Cộng Sản Pháp ngay trong ngày thành lập năm 1920 khi ông được 30 tuổi. Lúc ấy Phan Châu Trinh 48 tuổi tức đã sống 80% cuộc đời của người có tuổi thọ lý tưởng 60 ngày xưa. Bất bạo động của Phan Châu Trinh không phải là hèn nhát không dám đương đầu với địch cũng không phải ngồi thụ động không làm gì của người há miệng chờ sung rụng. Nó xuất phát từ sự nhận xét về sự chênh lệch quá lớn trong tương quan lực lượng giữa ta và Pháp. Bạo động trong thế yếu, dân trí thấp, chỉ gây đổ máu vô ích mà thôi. Sự dị biệt giữa Phan Châu Trinh và Nguyễn Tất Thành càng lúc càng rộng lớn hơn sau khi Nguyễn Tất Thành gia nhập vào đảng Cộng Sản. Như đã thấy, Phan Châu Trinh không phấn khởi với cách mạng Tân Hợi của Trung Hoa, cũng không phấn khởi với cách mạng vô sản ở Nga do Lenin lãnh đạo. Ông không xao động trước những biến cố có tính thời đại lúc bấy giờ như Công Xã Paris, những bàn thảo sôi nổi về Đệ Nhị Quốc Tế và Đệ Tam Quốc Tế trong chánh giới Pháp. Phan Châu Trinh và Phan Bội Châu có nhiều khác biệt trong phương thức đấu tranh và định chế chánh trị sau khi nước nhà được độc lập nhưng cả hai đều tương kính lẫn nhau. Phan Bội Châu và Nguyễn Tất Thành đều là người Nghệ An. Khi Phan Bội Châu phát động Phong Trào Đông Du, Nguyễn Tất Thành mới 15 tuổi. Ông vào Huế học. Nguyễn Tất Thành đương nhiên biết và nghe nhiều về những hoạt động của nhà cách mạng Phan Bội Châu. Chúng tôi không thấy tài liệu nào cho thấy nhà cách mạng khả kính này đã gặp Nguyễn Tất Thành lúc còn bé ở làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An cũng như lúc ông phục vụ cho Borodin ở Guangzhou cuối năm 1924 dưới tên Lý Thụy. Nhiều tài liệu cho rằng Lâm Đức Thụ và Lý Thụy chỉ điểm cho Pháp bắt Phan Bội Châu cuối tháng 06 năm 1925 nghĩa là vài ngày sau khi Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Minh Hội, tiền thân của đảng Cộng Sản Việt Nam, được thành lập, để nhận 100,000 đồng tiền thưởng. Cố nhiên các tài liệu của chánh phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa và Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phủ nhận tin này. Những người biết rõ sự thật của chuyện này như Lâm Đức Thụ, Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Phong---đều chết. Lâm Đức Thụ bị Việt Minh bỏ vào lồng tre dìm dưới sông Thái Bình. Hồ Tùng Mậu bị phi cơ Pháp bắn chết. Lê Hồng Phong bị Pháp bắt và chết ở Côn Đảo. Về chuyện này chúng ta thử đặt vài giả thuyết để tìm ra ‘sự thật tương đối’ nào đó: 1. Lâm Đức Thụ và Nguyễn Ái Quấc tức Lý Thụy (Hồ Chí Minh) quen biết và thân thiện như thế nào mà khi đến Guangzhou phục vụ cho Borodin Lý Thụy ở nhà của Lâm Đức Thụ? Lý Thụy (Hồ Chí Minh) người Nghệ An và chỉ sống ở đó 15 năm không có tên tuổi và sự nghiệp gì sao lại quen với Nguyễn Công Viễn (Lâm Đức Thụ), người Thái Bình xa lạ. Một người xứ Nghệ ở Pháp, sang Liên Sô rồi mới đến Guangzhou phục vụ cho viên chức Liên Sô, còn một người ở miền Bắc sang Trung Hoa dưới danh nghĩa hoạt động cách mạng bên cạnh Phan Bội Châu nhưng có vợ người Hoa giàu có, sống vinh sang và hút á phiện đã quen nhau trong trường hợp nào? 2. Lâm Đức Thụ hoạt động bí mật cho Sở Mật Thám Pháp dưới bí danh Pinot. Người hoạt động mật thám và tình báo không từ bỏ bất cứ phương tiện nào từ thanh cao đến dơ bẩn và tàn độc để đạt mục tiêu và hoàn thành nhiệm vụ của họ. Lý Thụy (HCM) há không được đào tạo hai khóa học về những công tác này? Hồ Chí Minh đã làm gì khi mang bí danh Lucius trong đệ nhi thế chiến? Việc ông thân thiện với Lâm Đức Thụ và được Thụ chứa chấp trong nhà hoàn toàn phù hợp với câu: Qui se ressemble s’assemble (Những kẻ giống nhau quần tụ với nhau) (Ngưu tìm ngưu, mã tìm mã) Dis moi qui tu hantes, je dirai qui tu es (Hãy nói cho tôi biết anh giao du với ai, tôi sẽ nói anh là ai?) 3. Sự hợp tác giữa Lý Thụy (Hồ Chí Minh) và Lâm Đức Thụ là một cuộc hôn nhân tình báo (Pháp và Liên Sô) được hai bên tính toán kỹ lưỡng. Lý Thụy (HCM) dựa vào Lâm Đức Thụ để được sống tiện nghi và dùng bàn tay của Lâm Đức Thụ (phục vụ cho Pháp) để xóa vai trò lãnh đạo cách mạng của Phan Bội Châu ở hải ngoại, vừa được tiền thưởng của Pháp, vừa tóm thu mọi vốn liếng cách mạng do Phan Bội Châu gây dựng từ năm 1905 đến 1925 ở Trung Hoa, Xiêm La và trong nước. Lâm Đức Thụ sốt sắng với Lý Thụy để có vai trò quan trọng trong việc thành lập tổ chức tiền thân của đảng Cộng Sản hầu theo dõi hoạt động của tổ chức Cộng Sản này để báo cáo cho mật thám Pháp trong nước. Sách báo Cộng Sản đề cao sự sáng suốt của Bác Hồ trong việc tìm đường cứu nước ở phương Tây để so sánh với Phong Trào Đông Du của Phan Bội Châu hướng về phương Đông. Các học giả Cộng Sản chê đường lối bất bạo động của Phan Châu Trinh và không ngớt lời ca ngợi bạo lực cách mạng của Bác Hồ thành công vẻ vang trong việc đánh bại đế quốc Pháp và đế quốc Mỹ. Người địa phương đương thời ca ngợi tài làm thơ đối đáp của Phan Bội Châu bằng cách tặng cho ông danh hiệu Thánh Sống Nam Đàn. Các học giả Cộng Sản cho rằng danh hiệu đó dành cho Bác Hồ, người làng Sen, huyện Nam Đàn. Đây là một hình thức tiếm danh và ngụy biện. Hồ Chí Minh sinh năm 1890 (theo tài liệu chánh thức của Hà Nội) chỉ sống ở Nghệ An đến năm 1905 thì vào Huế học Quốc Học, vào Sài Gòn rồi sang Pháp sau khi tìm được một công việc làm dưới tàu. Ông biết chút chữ Hán, chữ Pháp và quốc ngữ chớ có thành tích thi cử nào sáng chói hay tác phẩm trứ danh nào để được người địa phương gọi là Thánh Sống. Về học vị Phan Bội Châu là cử nhân Hán học. Ông là thủ khoa trong kỳ thi hương năm 1900. Ông là tác giả của Việt Nam Vong Quốc Sử, Lưu Câu Huyết Lệ Tân Thư, Khổng Học Đăng, Tự Phán, Hải Ngoại Huyết Thư, Nam Nữ Quốc Dân Tu Tri, Ngục Trung Thư v.v. Phan Bội Châu là nhà cách mạng tiền phong khi có sáng kiến: - thành lập Việt Nam Duy Tân Hội (1904) và Việt Nam Quang Phục Hội (1912) - dùng văn thơ để quảng bá tư tưởng cách mạng với những bài thơ lâm ly, thống thiết - vận động ngoại viện (Nhật, Trung Hoa, Đức) - kích thích lòng yêu nước của Việt kiều ở Xiêm La (Thái Lan) - thành lập chánh phủ lưu vong (1912) - chọn quốc kỳ (Cờ Ngũ Tinh) Hồ Chí Minh lập ra đảng Cộng Sản Việt Nam sau đổi thành đảng Cộng Sản Đông Dương năm 1930 sau khi được thụ huấn ở Moscow và làm theo chỉ thị của Stalin. Phan Bội Châu kết thân với Leang Ki- chao (Lương Khải Siêu), Sun Yat-sen (Tôn Dật Tiên), cha đẻ của nền Dân Quốc Trung Hoa và Okuma, Inukai của Nhật. Hồ Chí Minh chỉ là cán bộ Cộng Sản được bố trí phục vụ cho Borodin khi ông này làm cố vấn cho Sun Yat-sen trong thời kỳ Quốc- Cộng Liên Minh lần thứ nhất. Phan Bội Châu viết Ngục Trung Thư trong thời gian bị giam giữ trong ngục thất Guangzhou (1913- 1917). Hồ Chí Minh viết Nhật Ký Trong Tù khi ở tù ở Liaozhou (Liễu Châu) (1942- 1943). Như vậy ai là người thực sự tìm đường cứu nước và có óc sáng tạo xứng đáng với danh hiệu Thánh Sống Nam Đàn? Phan Bội Châu hay Hồ Chí Minh?   **** Dù không thành công hai nhà cách mạng Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh đều được toàn dân Việt Nam kính trọng, yêu vì. Nói một cách nghịch nhĩ rằng: Được sự thất bại của hai nhà cách mạng họ Phan đã là sự thành công to lớn rồi. Phan Bội Châu hiến dâng trọn đời mình cho đất nước và dân tộc Việt Nam. Ông dành 20 năm hoạt động cách mạng ở Nhật, Trung Hoa, Xiêm La và 15 năm an trí ở Huế, sống xa cách vợ con và xã sinh quán từ năm 1905 đến ngày nhắm mắt lìa đời. Sự hy sinh cao cả của ông lôi cuốn theo sự hy sinh của hai người vợ và hai người con sống dưới sự de dọa của nhà cầm quyền địa phương trong hoàn cảnh thiếu thốn và thất học. Nhà cách mạng khả kính của dân tộc trút hơi thở cuối cùng trong nghèo khó với nỗi buồn dằng dặc vì mong ước giải phóng quê hương không thành. Con chim Việt vỗ cánh tung bay khắp bốn phương trời. Ngày trở về tổ trên cành Nam là ngày con chim nằm trong cái lồng gỉ mục. Tổ ấm vẫn còn xa. Bằng nước mắt và sự đau nhói trong tim của một người vĩnh viễn xa quê hương tôi kính cẩn dâng một nén hương cho nhà cách mạng Phan Bội Châu và một nén hương cho nhà cách mạng Phan Châu Trinh đã có viễn kiến xây dựng cho tương lai một Việt Nam Độc Lập, Tự Do, Dân Chủ và Phồn Vinh.   PHẠM ĐÌNH LÂN, F.A.B.I. _____   Chú thích của art2all.net : Mời đọc thêm (*) 1. " Đưa Con Vô Nội " của Hồ Đình Nghiêm về quá trình tạc tượng .      2.  "Di sản còn đó" của Trần Ngọc Bảo về căn nhà vườn ở Bến Ngự .     Trang Phạm Đình Lân art2all.net

http://art2all.net/


Bài mới:

văn :

  

Hai nhà cách mạng khả kính họ Phan ( Phạm Đình Lân)

Two respectable revolutionaries named Phan ( Phạm Đình Lân)

Taiwan sẽ có nữ tổng thống ( Phạm Đình Lân)

Đạo giải thoát ( Lê khắc Thanh Hoài)

Mong ước lang thang xanh ( Huyền Tôn nữ Huệ-Tâm)

Mạn đàm truyền thống thuộc về triết học ( Võ Công Liêm)

Vào những đêm mưa ( Quỳnh Chi)

Những kỷ niệm về Mộng Thúy ( Vĩnh Liêm Dalat)

Từ "dấu chân trên cát" đến "tro bụi trần gian" ( Trần Hoài Anh / Trương văn Dân)

Những yếu tố vươn lên của Nhật Bản ( Phạm Đình Lân)

Cơn thèm ( Trạch-An Trần Hữu Hội)

Lý Bạch : Thu tịch lữ hoài ( Laiquangnam)

Vương Duy : Hí đề bàn thạch ( laiquangnam)

Thằng bé trong hoàng hôn ( Thân Trọng Sơn)

Nghe thơ ở Đà Lạt ( Nguyễn văn Uông / Thân Trọng Sơn)

Lan man về từ kỵ húy và ngôn ngữ của người Nam bộ ( Thiếu Khanh)

Lỗi lầm tai hại ( Trương Mỹ Vân)

 

 

HAI NHA CACH MANG KHA KINH HO PHAN

 

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

La nguoi Viet Nam co hoc va uu ai den lich su nuoc nha khong ai khong biet den hai nha cach mang Viet Nam thoi can dai:  Phan Boi Chau (1867- 1940) va Phan Chau Trinh.(1872- 1926).  Ca hai deu la nguoi mien Trung, khoa bang xuat than nhung khong theo nghiep quan truong ma dan than vao duong cach mang.

Phan Boi Chau dau giai nguyen huong thi nam 1900.

Phan Chau Trinh dau pho bang nam 1901.  Ong lam Hanh Khien trong bo Le duoi trieu vua Thanh Thai va duoi quyen cua thuong tho Ngo Dinh Kha, than sinh cua ong Ngo Dinh Diem sau nay la tong thong Viet Nam Cong Hoa.  Khong bao lau ong ru ao tu quan de dan than vao duong cach mang vi chan ghet canh quan truong thoi phong kien va bao ho Phap.

Phan Boi Chau cung Tieu La Nguyen Thanh, Do Dang Tuyen thanh lap Viet Nam Duy Tan Hoi nam 1904.  Nam 1905 ong la linh hon cua Phong Trao Dong Du.  Hoat dong cach mang o hai ngoai Phan Boi Chau quen biet voi Leang Ki- chao (Luong Khai Sieu), Sun Yat Sen (Ton Dat Tien), cac chanh khach Nhat Ban nhu Okuma Shighenobu  (1838- 1922- Dai Oi Trong Tin), Inukai Tsuyoshi (1855- 1932- Khuyen Duong Nghi), thu lanh dang Rikken Seiyukai (Than Huu Chanh Quyen Lap Hien tu nam 1924 den khi bi am sat chet nam 1932).  Okuma tung la thu tuong Nhat Ban nam 1898 va 1914- 1916.  Inukai la thu tuong Nhat vao nam 1931- 32, thoi ky che do quan phiet dang choi day manh o Nhat.  Ong bi am sat chet vao nam 1932, nam Nhat Ban cho ra doi Man Chau Quoc  va dua vi hoang de cuoi cung cua nha Thanh la Pu Yi (Pho Nghi) ve lam vua.  Leang Ki-chao (1873- 1929) va thay la Kang Yu-wei (1858- 1927-Khang Huu Vi) la co van cua hoang de Kuang Hsu (Quang Tu) trong cuoc canh tan 100 ngay  nam 1898.  That bai Leang song luu vong o Nhat.  Sun Yat- sen (1866- 1925) la linh hon cua cach mang Tan Hoi (1911) gap Phan Boi Chau o Nhat truoc khi cach mang Tan Hoi thanh cong.

Phan Chau Trinh duoc xem nhu linh hon cua Phong Trao Duy Tan.  Ong la nha nho khong man nong voi tu tuong phong kien Trung Hoa ma say sua voi tu tuong dan chu Tay Phuong.  Ong biet Contrat Social cua Jean Jacques Rousseau hay Esprit des Lois cua Montesquieu qua cac sach dich chu Han cua cac nha tu tuong Trung Hoa.  Trong xa hoi phong kien chiu anh huong cua Khong Giao hoc hanh, thi cu la phuong thuc tien than va cai thien cuoc song nen nguoi an hoc phai:

Doi mai kinh su de cho kip khoa.

Nhieu phu nu lao dong cuc nhoc de cho chong doi mai kinh su voi hy vong chong do dat de co canh:

Vong anh di truoc

Vong nang theo sau.

Luc lam viec trong bo Le, Phan Chu Trinh thay vai quan lai trong trieu dat dinh cao danh vong nho tieng Phap, chu quoc ngu va dao Thien Chua nhu truong hop  thuong tho Nguyen Huu Bai va Ngo Dinh Kha chang han.  Phan Chu Trinh chap nhan tam quan trong cua tieng Phap va chu quoc ngu khong phai de duoc tien than tren hoan lo ma de hoc hoi dan chu, khoa hoc ky thuat va de tach roi khoi anh huong van hoa phong kien Trung Hoa an goc re o nuoc ta hang ngan nam qua.

	Phan Châu Trinh

Phan Bội Châu

 

Phan Boi Chau la mot nha nho tu mai toc, bo rau cho den ao quan va doi dep duoi chan.

Phan Chau Trinh la nha nho hot toc ngan, de rau kieu Napoleon III, Nicholas II hay Meiji tenno (Minh Tri), mac Au phuc co ca vat va mang giay da.

Phan Boi Chau chu truong theo che do quan chu lap hien voi Ky Ngoai Hau Cuong De, hau due cua dong hoang tu Canh, lam minh chu.  Chu truong cua Phan Boi Chau cho thay ong chiu anh huong sau dam cua Khong Giao gan lien su trung quan voi long yeu nuoc.  Vao nam 1885 Phan Boi Chau tung huong ung Phong Trao Can Vuong do vua Ham Nghi phat dong mac du luc ay ong moi 18 tuoi.  Khi lanh dao Phong Trao Dong Du Phan Boi Chau tranh thu su giup do cua Nhat.  Viec ton vinh Cuong De nham muc dich lam vua long Nhat vi nuoc nay theo che do quan chu lap hien du rang hien phap 1889 khong do cac dan bieu quoc hoi lam ra ma la san pham nghien cuu cua Ito va cac nha luat hoc Nhat dua vao hien phap cua Duc duoi thoi Bismarck. 

Vi say me dan chu Phan Chu Trinh hoan toan that vong voi Cuong De khi den Nhat.  Tren dat khach Ky Ngoai Hau Cuong De xung la vua Gia Thanh va bat cac sinh vien Dong Du du le thiet trieu moi ngay  Mot cuoc tranh cai du doi dien ra giua Phan Chau Trinh va Cuong De nam 1906 tren dat Nhat.  Phan Chu Trinh tro thanh nha nho Viet Nam dau tien cong khai chong che do quan chu.  Ong da kich vua Khai Dinh khi sang Phap du cuoc dau xao o Marseille nam 1922.  Nam 1925 ong ve Sai Gon tu Phap cho khong ve tinh Quang Nam, sinh quan cua ong vi tinh nam tren vung dat bao ho noi con anh huong cua vua quan Nam trieu.

Trong cuoc dau tranh gianh doc lap Phan Boi Chau nghi den viec cau vien Nhat  khi lanh dao Phong Trao Dong Du.  Chien thang cua Nhat truoc ham doi Baltic cua Nga nam 1905 tai eo bien Tsushima (eo Doi Ma) trong vong 38 phut gay phan khoi cho nha cach mang Phan Boi Chau voi y nghi don gian rang ta co the cau vien Nhat, mot quoc gia dong chau, dong hoang chung de danh duoi Phap gianh doc lap.  Nhat khong giup do lai con yeu cau ong roi khoi nuoc Nhat sau khi nuoc nay ky hiep uoc voi Phap nam 1907 de duoc nuoc nay cho vay 300,000,000 francs ma Nhat can sau khi chien thang Nga.  Roi Nhat Phan Boi Chau di Trung Hoa roi Xiem La (Thai Lan sau nay).  Khi hay tin Sun Yat- sen cam quyen sau khi cach mang Tan Hoi thanh cong Phan Boi Chau roi Xiem La di sang Trung Hoa voi hy vong duoc su giup do cua Trung Hoa.  Mot lan nua ong bi that vong vi dia vi cua Sun Yat-sen o Trung Hoa bap benh truoc su de doa cua Yuan Shi-kai (Vien The Khai).  Phe cach mang cua Sun Yat-sen chi manh o mien Nam.  Trai lai o mien Bac nha Thanh van con manh.  Yuan Shi- kai  (Vien The Khai) la tuong nguoi Han tung duoc Cixi (Tu Hi) tin cay cho nam quan doi trong tay.  Yuan Shi-kai cho Sun Yat-sen biet ong co quan doi va se lam ap luc cho Pu- yi (Pho Nghi) thoai vi voi dieu kien Sun Yat-sen trao quyen tong thong cho ong.  Neu khong, ong se dung quan doi danh dep phe cach mang cua Sun Yat-sen.  Vi khong co luc luong quan su manh, Sun Yat-sen danh phai nhuong bo Yuan Shi- kai.  Lan nay Phan Boi Chau chiu anh huong cua Quoc Dan Dang (Kuomintang) do Sun Yat-sen thanh lap khi lap ra Viet Nam Quang Phuc Hoi (1912).  Ong chon chanh the Cong Hoa thay vi che do quan chu lap hien.  Cuong De se la tong thong va ong la thu tuong. 

Phan Chau Trinh co ve thuc te hon.  Ong khong nghi den viec cau vien nuoc khac trong muu cau doc lap cua que huong minh.  Su suy nghi cua ong rat thuc.  Ong muong tuong den canh duoi cop ruoc beo vao nha hay canh nho ke cuop danh ke cuop khac dang o trong nha  de roi nha se mat vi ke cuop ma minh nho va. 

          Phan Boi Chau co vong dong truoc chien thang cua Nhat (hoang chung) truoc Nga (bach chung) va truoc su thanh cong cua cach mang Tan Hoi.  Ong phan khoi vi mau thuan giua Phap va Duc nen nam 1913, trong luc o trong nguc that Guangzhou (Quang Chau), ong ra linh Nguyen Thuong Hien sang Bangkok lien lac voi vien dai su Duc de nhan mot so tien giup do de mua vo khi. 

          Phan Chau Trinh la mot nha nho khong bi xao dong truoc cach mang Tan Hoi cua Trung Hoa nam 1911.  Do la nam ong duoc sang Phap de co co hoi tim hieu them ve dan chu Tay Phuong.  Song ngheo kho va thieu thon va tung o tu o Paris vi bi nghi ngo lien lac voi Duc (1915) ong khong bi xao dong vi cach mang vo san cua Lenin thanh cong o Nga nam 1917 cung khong lay chuyen vi chu nghia Marx.  Ong goi tho goi Nguyen Tat Thanh (Ho Chi Minh sau nay) ve Paris khi Thanh lam tho nhoi bot lam banh ngot cho mot nha hang o Anh.  Ong giup cho Nguyen Tat Thanh muu sinh bang nghe rua anh.  Ong cho Thanh lam quen voi cac nha tri thuc Viet Nam o Paris luc bay gio nhu tien si Phan Van Truong, ky su Nguyen The Truyen, luat gia Nguyen An Ninh.  Phan Chau Trinh la ban dong lieu cua ong Nguyen Sinh Sac, than sinh cua Nguyen Tat Thanh (Ho Chi Minh) o bo Le.  Ca hai ong Phan Chau Trinh va Nguyen Sinh Sac deu la pho bang trong ky thi Hoi nam 1901 o Hue.  Nhung tu khi Nguyen Tat Thanh duoi bi danh Nguyen Ai Quac (dich tu but ky tap the cua nhom Ngu Long Paris:  NGUYEN, LE PATRIOTE) gia nhap dang Cong San Phap, lien he giua hai nguoi tro nen lanh nhat.  Tu do Nguyen Tat Thanh doan tuyet voi cha (Nguyen Sinh Sac) vi da xuc pham den nguoi dong lieu kha kinh cua cha ong.  Ong Sac  mat chuc tri huyen Binh Khe, Binh Dinh nam 1910, va song vat vuong o Sai Gon roi Cao Lanh duoi su tro giup cua mot dien chu hao sang ho Le. 

          Thoi gian qua cho thay duong loi duy tan, dau tranh bat bao dong va tu luc canh sinh cua Phan Chau Trinh rat dung vi tiet kiem xuong mau, bao toan tai nguyen dat nuoc, dam bao su doan ket dan toc va toan ven lanh tho, nang cao dan tri, dan sinh, dan quyen, day manh su phat trien kinh te quoc gia.  Tat ca nhung yeu to do dam bao doc lap lau dai, phon vinh dat nuoc va doan ket dan toc cho khong phai chu nghia Marx- Lenin vo dich hay chu nghia anh hung cach mang gi ca. 

          Tro ve voi Phan Boi Chau va Phan Chau Trinh ta thay Phan Boi Chau chu truong bao dong.  Phan Chau Trinh chu truong bat bao dong giua luc dan ta con kem ve moi mat.  Bao dong trong the yeu chi do mau vo ich.  Cang do mau cang tao nhieu han thu.  Su doan ket dan toc ran nut.  Cau vien nuoc khac thi co khac gi duoi ke cuop nay de ruoc ke cuop khac?  Phan Chau Trinh khong co cai nhin lac quan ve chien khu Yen The cua Hoang Hoa Tham.  Nhung dung hieu lam va dong hoa duong loi dau tranh on hoa cua Phan Chau Trinh voi chu truong Phap- Viet De Hue cua Bui Quang Chieu.  Ong Bui Quang Chieu la nguoi Tay hoc giau co, co Phap tich.  Ong dau tranh cho gioi tri thuc Tay hoc va mot thieu so tri thuc tu san o Nam Ky ma thoi.  Phan Chau Trinh dau tranh buoc Phap phai mo mang hoc duong, binh vien, duong sa, chong suu cao, thue nang.  Ong chu truong mo mang dan tri, bai bo nhung co tuc lac hau, loi thoi, phat trien cong thuong nghiep de gianh quyen chu dong kinh te trong nuoc.  Nhieu nguoi Quang Nam tro thanh nhung nha ky nghe, nhung thuong gia va nha kinh doanh co tam voc lon trong nuoc trong nganh hang khong, ngan hang, kien truc, ky nghe det... ha khong chiu anh huong cua duong loi duy tan cua Phan Chau Trinh sao?  Phan Chau Trinh dau tranh cho tuong lai xu so va dan toc cho khong rieng cho thieu so uu dai nao.  Ban an tu hinh danh cho Phan Chau Trinh nam 1908 va an luu day cho nhieu nha nho yeu nuoc nhu Tieu La Nguyen Thanh, Huynh Thuc Khang ... va cai chet dau thuong cua ong nghe Tran Qui Cap cho thay thuc dan Phap lo so su thanh cong cua Phong Trao Duy Tan cua Phan Chau Trinh the hien qua su thanh lap truong Dong Kinh Nghia Thuc o Ha Noi nam 1907 va cuoc bieu tinh chong suu thue o Quang Nam, Quang Ngai, Binh Dinh, Phu Yen, Thua Thien nam 1908 ma thoi bay gio nguoi ta goi mot cach mia mai la ‘loan dau bao’ vi nguoi bieu tinh cat toc ngan truoc khi tham du bieu tinh.

          Phan Boi Chau la nguoi tinh Nghe An.  Duoi thoi Bac thuoc Thanh Hoa, Nghe An va Ha Tinh la vung hoang vu nui rung hiem tro, khi hau khac nghiet.  Do la thanh luy doi khang chong chanh quyen do ho Trung Hoa ngu tri tren chau tho song Hong. 

          Trieu Thi Trinh khoi nghia o Thanh Hoa vao the ky III sau Tay Lich. 

          Mai Hac De (Mai Thuc Loan) khoi nghia o Nghe An vao the ky VIII sau Tay Lich. 

          Le Loi khoi nghia vao the ky XV o Thanh Hoa. 

          Cac vua nha Hau Le, chua Trinh, chua Nguyen va cac vua nha Nguyen deu goc o Thanh Hoa. 

          Phan Boi Chau thua huong tinh than doi khang cua nguoi Thanh- Nghe- Tinh va tu tuong Khong Manh ma thoi.  Ho Chi Minh cung co nhung dac diem tuong tu cong them voi tu tu tuong cuc doan, doc doan va sat mau ma ong duoc day o Lien So vao nam 1924 va 1934.  Nhung cuoc bao dong cua Viet Nam Quang Phuc Hoi nhu vu no bom o khach san Ha Noi, am sat tuan phu Nguyen Duy Han, am muu am sat toan quyen Albert  Sarraut o truong thi Nam Dinh (1913), viec tan cong don Ta Lung nam 1915, am muu khoi nghia o Hue nam 1916, cuoc khoi nghia o Thai Nguyen nam 1917 do Luong Ngoc Quyen va Trinh Van Can cam dau chi gay tieng vang cho khong co ket qua quyet dinh.  Hau het nhung bien dong tren deu do Viet Nam Quang Phuc Hoi dieu khien tu Trung Hoa.  Lam Duc Thu tuc Nguyen Cong Vien song o Trung Hoa, co vo giau co o Guangzhou va lam cong tac tinh bao cho Phap duoi bi danh Pinot ha khong bao cho Phap biet ve hoat dong cua Viet Nam Quang Hoi khi dua nguoi vuot bien gioi Viet- Trung ve nuoc?  Lam Duc Thu tung la thanh vien Viet Nam Quang Phuc Hoi.  Nam 1923 ong cung Le Hong Phong, Le Hong Son, Nguyen Hai Than tach roi khoi Viet Nam Quang Phuc Hoi de cho ra doi Tam Tam Xa gom nhung thanh vien tre chu truong bao dong manh hon chu truong cua Phan Boi Chau.  Pham Hong Thai la thanh vien cua Tam Tam Xa.  Ong lanh nhiem vu am sat toan quyen Merlin nam 1924 khi gia dang lam mot ky gia chup anh.  Cuoi nam 1924 Nguyen Ai Quac (Ho Chi Minh sau nay) den Guangzhou phuc vu cho Borodin, co van Lien So ben canh Sun Yat-sen, duoi ten Ly Thuy.  Ho Ly la ho giau co noi tieng o Guangzhou thoi ay.  Khong biet do su moc noi hay sap xep nao san, Ly Thuy song trong nha cua Lam Duc Thu tuc Nguyen Cong Vien.    Hau het nhung thanh vien sang lap Tam Tam Xa, ngoai tru Nguyen Hai Than, deu nga theo Viet Nam Thanh Nien Dong Chi Hoi cua Ly Thuy.  Le Hong Phong, Le Hong Son, Ho Tung Mau, Lam Duc Thu cung Ly Thuy sang lap ra Viet Nam Thanh Nien Cach Mang Dong Chi Hoi vao thang 06 nam 1925.  Mot so von lieng chanh tri to lon cua Phan Boi Chau tu Viet Nam Quang Phuc Hoi, Tam Tam Xa da tan bien de tro thanh Viet Nam Thanh Nien Cach Mang Dong Chi Hoi goi tat la Thanh Nien, mot to chuc tien than cua dang Cong San Viet Nam.  Cuoi thang 06 nam 1925 co tin Phan Boi Chau bi bat Phap bat o Shanghai (Thuong Hai) tren to gioi Phap khi sap dung xe lua xuong mien Nam tham vieng mo Pham Hong Thai.  Du luan cho rang Lam Duc Thu tuc Pinot tuc Nguyen Cong Vien va Ly Thuy chi diem cho Phap bat nha cach mang Phan Boi Chau de nhan 100,000 dong tien thuong.  Vao thoi ay luong thang mot cong chuc o dia phuong xe dich tu 25- 30 dong.  Cum tu tien muon bac van (10,000) cho thay do la con so qua lon lao khong bao gio co duoc!  Nhu vay 100,000 dong tien thuong la con so qua lon de Lam Duc Thu thu huong cuoc song vinh sang cua nguoi lam ‘cach mang’ va Ly Thuy (Ho Chi Minh) co nhieu tien de phat trien hot giong Cong San tren lanh tho Trung Hoa truoc khi xam nhap vao Viet Nam.  Phan Boi Chau bi bat va dua ve Ha Noi xu an.  Ly Thuy thua huong moi thanh qua do nha cach mang ho Phan tao ra o Trung Hoa, Xiem La va  trong nuoc.  Ban an tu hinh ma toa an Phap danh cho nha cach mang kha kinh Phan Boi Chau khuay dong su cam thu va long yeu nuoc cua dan toc Viet Nam.  Sinh vien, hoc sinh Viet Nam bieu tinh chong ban an khac nghiet nay khien Phap phai chuyen ban an thanh an an tri o Hue.  Phan Boi Chau van con song nhung khong hoat dong duoc. 

          Phan Boi Chau va Ho Chi Minh deu chu truong bao dong.  Su bao dong cua Phan Boi Chau that bai.  Do la su that bai cua ban than ong va to chuc Viet Nam Quang Phuc Hoi cua ong.  No chua mang doc lap cho xu so nhung khong gay phuong hai gi cho dat nuoc va dan toc. 

          Ho Chi Minh thanh cong trong bao luc cach mang.  Ky la thay!  su thanh cong cua Ho Chi Minh va dang Cong San Viet Nam khong mang doc lap, tu do va hanh phuc cho dat nuoc va dan toc.  Trai lai no mang lai cho dat nuoc va dan toc Viet Nam lam tai hoa dau thuong: dat nuoc bi chia doi (1954), chien tranh keo dai trien mien tu 1945 den 1975; tai nguyen xu so kiet que, xuong mau, mo hoi va nuoc mat cua hang chuc trieu nguoi Viet Nam da do; hang trieu nguoi roi bo noi sinh quan tham chi vinh vien roi bo que huong de tim tu do va le song tren xu la que nguoi (04 trieu nguoi sau nam 1975);  doan ket dan toc tan nat; dat nuoc khong toan ven lanh tho sau chien tranh (Hoang Sa, Truong Sa, mat dat ngoai bien gioi- hiep uoc 1999 va 2000) va roi vao canh no le khac nghiet va nhuc nha hon xua!   Viet Nam doc lap, thong nhat va la thanh vien cua LHQ sao lai phai ton trong Bon Tot va Muoi Sau Chu Vang do Trung Quoc ap dat khi bang giao voi nuoc nay?  Sao lai thay xuat hien co Trung Quoc voi 05 sao nho chau mot ngoi sao lon tren lanh tho Viet Nam?  Sao tuong Ly Thai To duoc lam o Trung Quoc? va ngay Ngan Nam Thang Long to chuc vao ngay Quoc Khanh cua Trung Quoc (01- 10)?  Sao trong ngay le Thuong Binh 27-07-2015 lai phai troi nhac Trung Quoc tua de Khat Vong Doan Tu <voi Trung Quoc>?  Vi sao tuong Phung Quang Thanh, tong truong bo Quoc Phong, ‘tam tu’ khi thay nguoi dan Viet Nam chan ghet su hu doa va thai do trich thuong cua Trung Quoc ve van de bien dao?

          Phan Chau Trinh nguoi tinh Quang Nam, tinh trung tam cua nuoc Viet Nam.  Xua kia vung nay la vung dat tru phu cua Chiem Thanh.  Thuyen be Trung Hoa, Ma Lai, Indonesia, A Rap thuong lui toi buon ban.  Vao the ky XVII Hoi An la mot cang thuong mai quan trong o Dang Trong.  Ten goi Faifo am tu chu ‘Phai Pho?’ cho thay tam quan trong cua no doi voi thuong nhan ngoai quoc.  Thuong nhan Nhat, Trung Hoa va cac nuoc Nam A deu den do de trao doi hang hoa.  Dao Thien Chua do cac nha truyen giao dong Jesuit som den Quang Nam.  Vao thap nien 1920 dao Tin Lanh du nhap vao Viet Nam qua Quang Nam, My Tho, Can Tho, Hai Phong.  So voi Nghe An, Quang Nam tiep xuc voi nguoi ngoai quoc nhieu hon.  Ve mat kinh te thuong mai Quang Nam cung co diem troi hon.  Quang Nam la trung tam cua nuoc Viet Nam noi tiep xuc voi van hoa Trung Hoa, van hoa Nhat, van hoa An Giao, Hoi Giao (Chiem Thanh), van hoa Khmer, van hoa Thien Chua Giao, van hoa Tin Lanh.  Su tiep xuc nay giup cho Phan Chau Trinh co tam nhin rong hon cac nha nho sung bai Khong Giao khac trong nuoc.  Tu viec hot toc ngan, de rau kieu Napoleon III, Nicholas II hay Meiji, viec mac Au phuc, mang giay da den tu tuong duy tan va su say me dan chu Tay Phuong cho thay Phan Chau Trinh la nguoi sang suot va can dam vi ong tuong doi don doc trong duong huong cua ong. 

          Phan Chu Trinh la nha cach mang Viet Nam duy nhat thoat chet sau khi bi tuyen an tu hinh nho su can thiep cua Hoi Quoc Te Nhan Quyen.  An tu hinh duoc chuyen thanh an luu day ra Con Dao roi bi an tri o My Tho.  Nam 1911 ong den Paris.  Nam 1915 ong va Phan Van Truong bi bat giam trong nguc La Sante vi bi tinh nghi co lien lac voi Duc.  Nam 1917 hai ong duoc tu do.  Phan Chau Trinh cung cac ong Phan Van Truong, Nguyen The Truyen, Nguyen Tat Thanh (Ho Chi Minh), Nguyen An Ninh thanh lap nhom Ngu Long  viet nhung bai tham luan chanh tri dang tren bao Xa Hoi cua Phap. duoi but ky Nguyen O Phap sau doi thanh Nguyen Ai Quoc (Nguyen, Le Patriote).  Nam 1919 nhom nay thao Chuong Trinh Tam Diem goi cho dai dien Tam Cuong tai Hoi Nghi Versailles.  Chuong Trinh Tam Diem nay do Nguyen Tat Thanh mang den van phong tho ky cua hoi nghi.  Tu do trong nuoc ai cung biet den nhan vat Nguyen Ai Quoc.  Nguoi mang van kien tro thanh tac gia cua van kien dau tranh cho doc lap xu so!  Nam 1925 Phan Chau Trinh ve Sai Gon.  Phan Van Truong va Nguyen An Ninh cung da ve Sai Gon.  Phan Chau Trinh tam song trong nha Nguyen An Ninh o My Hue, Hoc Mon, Gia Dinh.  Ong mat nam 1926 va duoc chon o Tan Son Hoa.  Dan mien Nam danh cho ong mot dam tang trong the nhat trong lich su mac cho su theo doi cua mat tham Phap.  Sau do le truy dieu Phan Chau Trinh duoc to chuc.  Nhieu hoc sinh bi duoi hoc vi tham du le truy dieu nay.

          Muoi bon nam sau ngay Phan Chau Trinh mat, nha cach mang Phan Boi Chau am tham vinh biet toan dan Viet Nam tai Hue noi ong duoc goi la Ong Gia Ben Ngu.

****

          Phan Chau Trinh viet tho goi Nguyen Tat Thanh (Ho Chi Minh) ve Paris khi ong vua moi duoc tu do duoi thoi thu tuong Clemenceau, nguoi duoc goi la Con Cop Gia trong de nhat the chien.  Nguyen Tat Thanh hoc hoi chanh tri khi song gan cac ong Phan Chau Trinh, Phan Van Truong, Nguyen The Truyen va Nguyen An Ninh, nguoi tre tuoi nhat trong nhom Ngu Long Paris.  Khong bao lau nguoi thanh nien xu Nghe ua chuong bao dong  bat dau bat dong y kien voi nha cach mang duy tan xu Quang ve chu truong bat bao dong cua ong.  Do la su bat dong y kien giua nguoi tre va nguoi gia.  Nguyen Tat Thanh gia nhap dang Cong San Phap ngay trong ngay thanh lap nam 1920 khi ong duoc 30 tuoi.  Luc ay Phan Chau Trinh 48 tuoi tuc da song 80% cuoc doi cua nguoi co tuoi tho ly tuong 60 ngay xua.  Bat bao dong cua Phan Chau Trinh khong phai la hen nhat khong dam duong dau voi dich cung khong phai ngoi thu dong khong lam gi cua nguoi ha mieng cho sung rung.  No xuat phat tu su nhan xet ve su chenh lech qua lon trong tuong quan luc luong giua ta va Phap.  Bao dong trong the yeu, dan tri thap, chi gay do mau vo ich ma thoi.    Su di biet giua Phan Chau Trinh va Nguyen Tat Thanh cang luc cang rong lon hon sau khi Nguyen Tat Thanh gia nhap vao dang Cong San.  Nhu da thay Phan Chau Trinh khong phan khoi voi cach mang Tan Hoi cua Trung Hoa, cung khong phan khoi voi cach mang vo san o Nga do Lenin lanh dao.  Ong khong xao dong truoc nhung bien co co tinh thoi dai luc bay gio nhu Cong Xa Paris, nhung ban thao soi noi ve De Nhi Quoc Te va De Tam Quoc Te trong chanh gioi Phap.

          Phan Chau Trinh va Phan Boi Chau co nhieu khac biet trong phuong thuc dau tranh va dinh che chanh tri sau khi nuoc nha duoc doc lap nhung ca hai deu tuong kinh lan nhau.

          Phan Boi Chau va Nguyen Tat Thanh deu la nguoi Nghe An.  Khi Phan Boi Chau  phat dong Phong Trao Dong Du, Nguyen Tat Thanh moi 15 tuoi.  Ong vao Hue hoc.  Nguyen Tat Thanh duong nhien biet va nghe nhieu ve nhung hoat dong cua nha cach mang Phan Boi Chau.  Chung toi khong thay tai lieu nao cho thay nha cach mang kha kinh nay da gap Nguyen Tat Thanh luc con be o lang Kim Lien, huyen Nam Dan, tinh Nghe An cung nhu luc ong phuc vu cho Borodin o Guangzhou cuoi nam 1924 duoi ten Ly Thuy.  Nhieu tai lieu cho rang Lam Du    c Thu va Ly Thuy chi diem cho Phap bat Phan Boi Chau cuoi thang 06 nam 1925 nghia la vai ngay sau khi Viet Nam Thanh Nien Cach Mang Dong Minh Hoi, tien than cua dang Cong San Viet Nam, duoc thanh lap, de nhan 100,000 dong tien thuong.  Co nhien cac tai lieu cua chanh phu Viet Nam Dan Chu Cong Hoa va Cong Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam phu nhan tin nay.  Nhung nguoi biet ro su that cua chuyen nay nhu Lam Duc Thu, Ho Tung Mau, Le Hong Phong---deu chet.  Lam Duc Thu bi Viet Minh bo vao long tre dim duoi song Thai Binh.  Ho Tung Mau bi phi co Phap ban chet.  Le Hong Phong bi Phap bat va chet o Con Dao.  Ve chuyen nay chung ta thu dat vai gia thuyet de tim ra ‘su that tuong doi’ nao do:

1.   Lam Duc Thu va Nguyen Ai Quac tuc Ly Thuy (Ho Chi Minh) quen biet va than thien nhu the nao ma khi den Guangzhou phuc vu cho Borodin Ly Thuy o nha cua Lam Duc Thu?   Ly Thuy (Ho Chi Minh) nguoi Nghe An va chi song o do 15 nam khong co ten tuoi va su nghiep gi sao lai quen voi Nguyen Cong Vien (Lam Duc Thu), nguoi Thai Binh xa la.  Mot nguoi xu Nghe o Phap, sang Lien So roi moi den Guangzhou phuc vu cho vien chuc Lien So con mot nguoi o mien Bac sang Trung Hoa duoi danh nghia hoat dong cach mang ben canh Phan Boi Chau nhung co vo nguoi Hoa giau co, song vinh sang va hut a phien  da quen nhau trong truong hop nao?

2.  Lam Duc Thu hoat dong bi mat cho So Mat Tham Phap duoi bi danh Pinot.  Nguoi hoat dong mat tham va tinh bao khong tu bo bat cu phuong tien nao tu thanh cao den do ban va tan doc de dat muc tieu va hoan thanh nhiem vu cua ho.  Ly Thuy (HCM) ha khong duoc dao tao hai khoa hoc ve nhung cong tac nay?  Ho Chi MInh da lam gi khi mang bi danh Lucius trong de nhi the chien?  Viec ong than thien voi Lam Duc Thu va duoc Thu chua chap trong nha hoan toan phu hop voi cau:

Qui se ressemble s’assemble

(Nhung ke giong nhau quan tu voi nhau)

(Nguu tim nguu, ma tim ma)

Dis moi qui tu hantes, je dirai qui tu es

(Hay noi cho toi biet anh giao du voi ai. toi se noi anh lai?)

3.   Su hop tac giua Ly Thuy (Ho Chi Minh) va Lam Duc Thu la mot cuoc hon nhan tinh bao (Phap va Lien So) duoc hai ben tinh toan ky luong.  Ly Thuy (HCM) dua vao Lam Duc Thu de duoc song tien nghi va dung ban tay cua Lam Duc Thu (phuc vu cho Phap) de xoa vai tro lanh dao cach mang cua Phan Boi Chau o hai ngoai vua duoc tien thuong cua Phap vua tom thu moi von lieng cach mang do Phan Boi Chau gay dung tu nam 1905 den 1925 o Trung Hoa, Xiem La va trong nuoc.  Lam Duc Thu sot sang voi Ly Thuy de co vai tro quan trong trong viec thanh lap to chuc tien than cua dang Cong San hau theo doi hoat dong cua to chuc Cong San nay de bao cao cho mat tham Phap trong nuoc.

          Sach bao Cong San de cao su sang suot cua Bac Ho trong viec tim duong cuu nuoc o phuong Tay de so sanh voi Phong Trao Dong Du cua Phan Boi Chau huong ve phuong Dong.  Cac hoc gia Cong San che duong loi bat bao dong cua Phan Chau Trinh va khong ngot loi ca ngoi bao luc cach mang cua Bac Ho thanh cong ve vang trong viec danh bai de quoc Phap va de quoc My. 

          Nguoi dia phuong duong thoi ca ngoi tai lam tho doi dap cua Phan Boi Chau bang cach tang cho ong danh hieu Thanh Song Nam Dan.  Cac hoc gia Cong San cho rang danh hieu do danh cho Bac Ho, nguoi lang Sen, huyen Nam Dan.  Day la mot hinh thuc tiem danh va nguy bien.  Ho Chi Minh sinh nam 1890 (theo tai lieu chanh thuc cua Ha Noi) chi song o Nghe An den nam 1905 thi vao Hue hoc Quoc Hoc, vao Sai Gon roi sang Phap sau khi tim duoc mot cong viec lam duoi tau.  Ong biet chut chu Han, chu Phap va quoc ngu cho co thanh tich thi cu nao sang choi hay tac pham tru danh nao de duoc nguoi dia phuong goi la Thanh Song.

          Ve hoc vi Phan Boi Chau la cu nhan Han hoc.  Ong la thu khoa trong ky thi huong nam 1900.  Ong la tac gia cua Viet Nam Vong Quoc Su, Luu Cau Huyet Le Tan Thu, Khong Hoc Dang, Tu Phan, Hai Ngoai Huyet Thu, Nam Nu Quoc Dan Tu Tri, Nguc Trung Thu v.v.

          Phan Boi Chau la nha cach mang tien phong khi co sang kien:

-  thanh lap  Viet Nam Duy Tan Hoi (1904) va Viet Nam Quang Phuc Hoi (1912)

-  dung van tho de quang ba tu tuong cach mang voi nhung bai tho lam ly, thong thiet

-  van dong ngoai vien (Nhat, Trung Hoa, Duc)

-  kich thich long yeu nuoc cua Viet kieu o Xiem La (Thai Lan)

-  thanh lap chanh phu luu vong (1912)

-  chon quoc ky (Co Ngu Tinh)

          Ho Chi Minh lap ra dang Cong San Viet Nam sau doi thanh dang Cong San Dong Duong nam 1930 sau khi duoc thu huan o Moscow va lam theo chi thi cua Stalin.

          Phan Boi Chau ket than voi Leang Ki- chao (Luong Khai Sieu), Sun Yat-sen (Ton Dat Tien), cha de cua nen Dan Quoc Trung Hoa va Okuma, Inukai cua Nhat. 

          Ho Chi Minh chi la can bo Cong San duoc bo tri phuc vu cho Borodin khi ong nay lam co van cho Sun Yat-sen trong thoi ky Quoc- Cong Lien Minh lan thu nhat.

          Phan Boi Chau viet Nguc Trung Thu trong thoi gian bi giam giu trong nguc that Guangzhou (1913- 1917).

          Ho Chi Minh viet Nhat Ky Trong Tu khi o tu o Liaozhou (Lieu Chau) (1942- 1943).

          Nhu vay ai la nguoi thuc su tim duong cuu nuoc va co oc sang tao xung dang voi danh hieu Thanh Song Nam Dan?  Phan Boi Chau hay Ho Chi Minh?

****

          Du khong thanh cong hai nha cach mang Phan Boi Chau va Phan Chau Trinh deu duoc toan dan Viet Nam kinh trong, yeu vi.  Noi mot cach nghich nhi rang: Duoc su that bai cua hai nha cach mang ho Phan da la su thanh cong to lon roi.

          Phan Boi Chau hien dang tron doi minh cho cho dat nuoc va dan toc Viet Nam.  Ong danh 20 nam hoat dong cach mang o Nhat, Trung Hoa, Xiem La va 15 nam an tri o Hue, song xa cach vo con va xa sinh quan tu nam 1905 den ngay nham mat lia doi.  Su hy sinh cao ca cua ong loi cuon theo su hy sinh cua hai nguoi vo va hai nguoi con song  duoi su de doa cua cua nha cam quyen dia phuong trong hoan canh thieu thon va that hoc.  Nha cach mang kha kinh cua dan toc trut hoi tho cuoi cung trong ngheo kho voi noi buon vang vat vi mong uoc giai phong que huong khong thanh.  Con chim Viet vo canh tung bay khap bon phuong troi.  Ngay tro ve to tren canh Nam la ngay con chim nam trong cai long ri mut.  To am van con xa.

          Bang nuoc mat va su dau nhoi trong tim cua mot nguoi vinh vien xa que huong toi kinh can dang mot nen huong cho nha cach mang Phan Boi Chau va mot nen huong cho nha cach mang Phan Chau Trinh da co vien kien xay dung cho tuong lai mot Viet Nam Doc Lap, Tu Do, Dan Chu va Phon Vinh.