BTTH số 116 - Pham đình Lân

BAN TIN

THAN HUU

SO:  116- 2018

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

TIN TUC

* Tinh co doc trang Ly Thuong Kiet thay  nhung dong chu sau day: Pham Lang giao su Van (co hinh ben canh).  Co dong chu khac dinh chanh thay Pham Dinh Lan day Su Dia cho khong phai day Van.  Hinh do khong phai la hinh chup cua toi.  
* Nguyen Thi Thap, Hoi Truong Hoi Ai Huu Chan Phuoc hoat dong rat tich cuc.  Thang nao cung co tho ngo voi day du tin tuc cua ban huu Chan Phuoc Liem va cac tin vui lan tin buon trong gia dinh Chan Phuoc Liem.  Tin vui thang 10 la Thi Nam Fevrier cu hanh le thanh hon cho con o Phap.  Hoi Ai Huu Chan Phuoc Liem co ebao do Nguyen Thi Anh Dao phu trach.  Bai vo do cac than huu CPL viet hay trich tu cac noi khac.  Hinh anh sinh hoat cua Hoi rat phong phu.  
* Bui Thi Quy muon biet tin tuc cua giao su Vo Van Thom (Phap Van).  Nghe dau giao su song o Ohio.  Toi co tim nhung chua co tin gi moi.  Giao su Thom va Vu Qui Mao  day Phap Van o truong Chan Phuoc Liem.  Ong Thom it noi.  Hinh nhu ong song doc than.  Ngon tu va loi tiep ky xu van cua ong rat Tay.  Ong Mao nang dong hon.//  Khi day o Ly Thuong Kiet truong co ba Pham Dinh:  Pham Dinh Huy (Bac), Pham Dinh Phung (Trung) va Pham Dinh Lan (Nam).  Khi day Chan Phuoc Liem cung co ba Pham Dinh:  Pham Dinh Huy, Pham Dinh Lan va Pham Dinh Khuyen.  Pham Dinh Khuyen la em toi, thu khoa Cao Hoc VII ve Public Administration Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh.//  Toi day nhieu truong tu thuc Thien Chua Giao.  Toi co nhieu cam tinh voi cac cha Dinh Chau Tran, Nguyen Ngoc Duong, Pham Gia Thuan, Vu Q. Thieu.  Rat buon da mat lien lac voi cac cha tu ngay the luong ay.  
* Cha Dinh Chau Tran cao lon nhu nguoi Tay Phuong.  Cha rat hien, mau muc va rat coi mo.  Neu toi khong lam thi cha la nguoi Ninh Binh nam nay 86 tuoi.  Toi cung rat muon biet tin tuc ve cac cha Nguyen Ngoc Duong, Pham Gia Thuan va Vu Q. Thieu.  Chan thanh cam on truoc.  Cha Nguyen Ngoc Duong co voc dang va cu chi hien hoa cua mot nguoi cha guong mau trong gia dinh.  Cha Pham Gia Thuan luc nao cung om nhung khong yeu.  Cha hoat dong rat nhieu cho xu Bui Mon ve mat ton giao va giao duc.  Cha Vu Q. Thieu rat kheo to chuc.  Cha lap truong Thanh Minh, Nguyen Ba Tong Gia Dinh va tai to chuc truong Tan Phu.  
* Tinh co doc mot bai viet cua Tran Dza Lu toi tim lai nguoi ban hoc cu:  thi si Cao Thoai Chau ten that la Cao Dinh Vuu.  Tu ngay ra truong den nay toi khong gap lai Cao Dinh Vuu (Chau Doc), Nguyen Cong Nha (Ca Mau), Nguyen Trong Hiep (Phu Yen), Thai Hoang Nhut (Long An), Le Mong Lan (Tay Ninh) va nhieu ban khac lan nao.  Hai nam truoc Lam Vinh The co noi den Cao Dinh Vuu duoi but danh Cao Thoai Chau toi tuong anh da chon Chau Doc lam noi tru quan vinh vien (Thoai goi lai Nguyen Van Thoai mang tuoc Hau <marquis> co cong dieu khien dan chung dao kinh Vinh Te noi lien song Hau Giang voi Vinh Thai Lan.  Kinh mang ten vo ong, ChauVinh Te mac du hinh thanh do sang kien cua Le Van Duyet.  Chau:  Chau Doc trong but danh cua Vuu).  Nhung theo bai viet thi anh khong con o Chau Doc ma ve Long An roi Sai Gon.  Nhin anh chup nua nguoi toi khong nhan ra Cao Dinh Vuu cua gan 60 nam truoc.  Theo tri nho loang thoang cua toi thi Vuu nho con va hay vang mat trong gio Demographie cua GS Teulieres.  Sau khi ra truong nghe noi Vuu co vao quan ngu trong dao quan Khuyen roi day o mot  noi nao do tren Cao Nguyen.  Khong biet nhung nguon tin nay co chinh xac hay khong.  Vai hang nho den nguoi ban cu.
* Tu khi ong Trump len lam tong thong phong trao metoo day len khap ca nuoc gay sut me va tray trua uy danh cua vai nguoi giau co, danh tieng va co chuc quyen.  Metoo chi to chuyen qua khu va it thay chuyen dang xay ra.  Nhung nuoc khong nghe noi den metoo co phai la nhung nuoc dao duc, lanh manh theo loi day Khong Manh, Duc Phat, dang Allah, dang Jehovah… nen khong co metoo?  Doc xong Cung Oan Ngam Khuc khong ai thay metoo trong do.  Metoo la de tai chanh tri?  mot chu de tam ly xa hoi?  mot triet ly thoi dai dan chu cap tien? mot cuoc cach mang cua nu gioi?
* Dai Han tuc Nam Han la mot nua ban dao Trieu Tien da vuon len thanh mot nuoc co nen kinh te thu 13 tren the gioi.  Dan chung Dai Han mot thoi da chong doi vi tuong doc tai Park Chung Hee.  Vi : 1. ong la mot si quan do Nhat dao tao thoi Nhat thuoc 2. vi ong thi hanh chanh sach doc tai.  Nho manh dan hoc hoi noi Nhat Park Chung Hee da dua Dai Han thoat khoi canh lac hau kinh te.  Thuc te Dai Han vua thoat khoi che do doc tai tu thap nien 1990 ve sau ma thoi.  Nhung Dai Han da truong thanh trong viec dan chu hoa va thi hanh luat phap nghiem minh trong nuoc.  Nam 2017 nu tong thong Park Gun Hee (tong thong: 2013- 2017), ai nu cua  tong thong Park Chung Hee, bi quoc hoi truat phe vi de cho nguoi phu ta muon uy danh chanh quyen lam dieu tai tieng.  Nam 2018 ba bi xu 24 nam tu!//  Thang 10 2018 toa an Dai Han xu cuu tong thong Lee Mung- bak (tong thong 2008- 2013) 15 nam tu ve toi hoi lo, bien thu, va tron thue trong thoi gian cam quyen. // Nen dan chu Do Thai truong thanh tu ngay lap quoc nam 1948.  Tong thong Moshe Katsav (2000- 2007) bi bat buoc phai tu chuc vi bi to cao sach nhieu tinh duc va hiep dam.  Nam 2011 toa an tuyen an phat ong 07 nam tu ve toi sach nhieu tinh duc, hiep dam va gay tro ngai cong ly.  Doc truyen Tau ta thay mot nuoc to lon va dong dan nhat the  gioi nhung chi nghe noi co mot Pao Gong (Bao Cong) duoc xem la quan toa sang suot!  Tro ve nuoc minh thi nghe noi co mot ong quan AN SAT ba phai de thuong dung muc nhung khong biet ten.  Tai sao BA PHAI lai de thuong?-  Vi ai cung co ly ca.  The la hue!  Tu do co cum tu hue ca lang dang yeu.  Ngay xua o nuoc ta quan an sat duoc coi nhu quan toa ngay nay.  Tren thuc te cac quan tong doc, tri phu, tri huyen, ly truong deu co quyen xu cac vu kien linh tinh tai dia phuong.  Cau chuyen ong quan BA PHAI dai de nhu sau:    Co hai nguoi cai lon va danh nhau do mau vao nho quan an sat  phan xu.  Nguoi thu nhat noi: “Thua quan xu cong bang cho con.  No danh con do mau.”
​Ong an sat noi: “Phai, nguoi noi PHAI.  Danh nguoi do mau thi phai tri toi.”
​Nguoi thu nhi noi: “Quan xu nhu vay toi nghiep cho con.  Con cho no muon tien vi vo con no doi  vi khong co tien mua thuc an.  Da nhieu ngay con doi so tien ma no da muon, no khong tra con chui lai con.  Gian qua con danh no.  Khong may do chut mau”
​“Nha nguoi noi cung PHAI.  An noi lat long va ngang nguoc thi ai chiu noi?!”  ong an sat noi.
​Ba vo ong an sat thay chong minh xu an nhu the nao ma ca hai nguoi thua va bi thua deu PHAI ca.  Ba noi:  “Ong xu an kieu gi ma ai cung PHAI.  Vay ai QUAY va ai PHAI?”
​Ong an sat dap: “Ba noi cung PHAI’.
​The la co chuyen BA PHAI de lai cho doi sau chiem nguong va noi theo.
VAI CHUYEN QUANH TA
Chuyen An Uong
​Loai nguoi la dong vat an tap, co xuong song, mau do, co ngon ngu, chu viet, co suy tuong, di hai chan va sinh con.  Con nguoi can phai an va uong moi song duoc.    Co nguoi:
An de ma song.
Cung co nguoi:
Song de ma an.
Ca hai hang nguoi ay deu nho an uong ma song.  Mot nguoi binh thuong chi can khong an trong 21 ngay thi chet va neu khong uong nuoc trong 3 hay 4 ngay thi chet vi trong co the con nguoi co tren 60% nuoc nen nhu cau uong nuoc rat quan trong.
​Thuc an cua loai nguoi gom: 
- lua gao, lua mi, bap, khoai, ke, cao luong, lua mach.
- thuc vat (rau cai, huong lieu, trai cay)  
- cac loai thit thu nhu thit bo, trau, heo, de, truu, ga, vit, ngong, ga tay, tho, nai, ca, tom, cua, muc, so, oc v.v.  
- dau mo (mo heo, mo truu, dau thuc vat, bo v.v.)
- nuoc cham (nuoc mam, nuoc tuong, nuoc Maggi v.v.)
- vi: ngot (duong), man (muoi), chua (chanh, me, giam), dang (kho qua), cay, nong (hanh, tieu, toi, ot v.v.).
​Thuc an cua cac dan toc tren the gioi khac nhau tuy theo ton giao, vi tri dia ly va vung khi hau.     Nguoi ta dung thuc an san co trong vung cu tru.  Nguoi Viet Nam an duoc banh mi lam tu bot mi.  Nhung lua mi khong the trong o Viet Nam nen can ban luong thuc cua nguoi Viet Nam la lua gao.
​Au Chau, Trung Dong, Bac Phi, Bac My, Trung Hoa, bac An Do, Nhat Ban, Trieu Tien, Chile, Argentina, Uc Dai Loi, Tan Tay Lan la nhung noi trong duoc lua mi.  Nguoi An Do, Trung Hoa, Nhat Ban, Trieu Tien vua an com vua an duoc thuc an lam tu bot mi vi co trong lua mi.  Nguoi Nhat linh dong trong viec an lua gao va lua mi.  Neu gia gao cao ho an lua mi va nguoc lai.  Viec bien che bot mi ra o banh mi phai qua nhieu buoc ton kem va mat nhieu thi gio:  xay lo, dot cui de giu nhiet trong lo, dung men u bot v.v.  Viec bien gao thanh com chi mat 30- 40 phut voi vai cay cui kho hay rom ra, co kho tren mot cai lo don gian chi co ba vien gach hay ba hon da cao tu 25- 30 cm.  Khi co chien tranh cu dan an banh mi o xu lanh rat cuc kho vi su khac nghiet cua thoi tiet va su nau nuong thuc an kha phuc tap.  Moi nha cua nguoi an lua gao deu co bep de nau com.  Nguoi an lua mi khong the co lo lam banh mi trong nha nen, neu can banh mi thi phai mua ngoai tiem hay mua o lo lam banh mi.
​Khong phai dan toc nao cung co du lua mi de lam banh mi hay du lua gao de nau thanh com.  Nhieu quoc gia trong vung khi hau on doi va nhieu dan toc o Phi Chau, A Chau hay Trung My, Nam My dung khoai tay, khoai mi (san- cassava), khoai lang, bap lam can ban luong thuc hang ngay.  Nhan loai thong nhat nhau trong viec an lua mi, lua gao, lua mach, ke, bap, khoai, cao luong.
​Tu khi tiep xuc voi nguoi Phap nguoi Viet Nam an duoc cac loai rau cai va trai cay mien on doi nhu cai xa lach, su hao, cai xa lach son (cresson), ca to mat (ca chua), ‘pomme’, nho.  Sau nay ho an duoc cai lan, broccoli, asparagus, cai lettuce v.v.  Nhung nguoi Trung Hoa, Nhat, Trieu Tien va nguoi Au Chau, Bac My khong an duoc rau cai Viet Nam vua thom vua co nhieu huong vi cay nong nhu ngo om, hung cay, rau tan day la, rau que, kinh gioi, rau giap ca, rau ram, rau tia to v.v.  Nguoi Trung Hoa an rau muong.  Nguoi Nhat dung rau giap ca lam tra.  Nguoi Trieu Tien va Nhat thich rau tia to.  Nguoi Viet Nam goi la tia to hay tu to vi la rau mau do- tim (tu: do; tia: do- tim).  O Nhat va Trieu Tien nguoi ta trong rau tia to la mau xanh khien cho ten goi ‘tia to’ mat nghia cua no.
​Nhan loai cung thong nhat nhau trong viec dung hanh, tieu, toi, ot, gung, nghe, rieng, dinh huong, dau khau, hoi huong.  Ngay xua nguoi Au Chau phai mao hiem dung tau buom  noi lien Dai Tay Duong - An Do Duong va  Thai Binh Duong de di tim huong lieu.  Huong lieu A Chau cay nong hon huong lieu Dia Trung Hai (huong thao <rosemary>, nguyet que Dia Trung Hai (bay leaf>, ot paprika, thi la Ba Tu <Persian cumin>, co ca ri <fenugreek>, rau hung Dia Trung Hai <Thyme>, long thao <tarragon>, kinh gioi o).  
​Nhan loai cung thong nhat nhau trong cac vi man, ngot, chua, cay, dang, beo, bui.  
​Man thi co muoi lam tu nuoc bien.  Ngay nay nguoi ta dung nhieu muoi Kosher cua Do Thai.  Nguoi Viet Nam o thon que quen dung muoi hot mau trang-vang-xam den hon la muoi bot mau trang nhu bong.  Muoi hot cang ngay cang vang bong, nhuong buoc truoc muoi bot trang.
​Ngot thi co duong lam tu mat mia o cac vung khi hau nhiet doi  hay tu cu cai duong o cac quoc gia khi hau on doi.  Nguoi Viet Nam biet duong cat tu khi tiep xuc voi nguoi Phap.  Truoc do nguoi Viet Nam chi biet duong the, duong tan va duong khap lam tu mia.  Goi la duong khap vi dung trong cai khap.  Duong khong co hinh dang ro ret.  Khi dung phai dung mui dao nhon cay cho khoi duong be ra.
​Chua thi co giam, chanh, trai tac, me, khe v.v.  Cac dan toc tren the gioi co phuong phap lam giam khac nhau.  Do do co giam nho, giam trai ‘pomme’ (cac nuoc on doi, Dia Trung Hai), giam mia (vung nhiet doi), giam trai luu (Do Thai), giam trai kiwi (Tan Tay Lan va gan day o Trung Hoa), giam chuoi su (Viet Nam), giam gao, giam nep (Nhat, Trung Hoa, Viet Nam, Trieu Tien) v.v.  
​Ethanol CH3 CH2 OH + oxygen O2= acetic acid CH3 COOH+ H2O
​Cay thi co ot, ho tieu, gung, toi (cay va chat)
​Dang thi co kho qua.
​Chat thi co chuoi chat (chuoi hot con xanh chua chin)
​Bui thi co cac loai hot nhu hot pecan, pistachio v.v
​Beo thi co trai avocado, bo (beurre), mo heo, dau thuc vat.  Nguoi Viet Nam va Trung Hoa dung mo heo trong viec chien xao thuc an.  Dau cai duoc dung nhu mot loai dau re tien.  Nguoi Hoa dung dau cai khi chien banh tieu va gio chao quay.  Nguoi Trung Hoa va An Do, Nhat Ban dung nhieu dau me.  O Viet Nam co dau phong va dau dua nhung khong duoc dung trong nau nuong vi mui qua nong.  Nguoi Au Chau, Bac My dung dau hot nho, dau o liu, dau avocado, dau me, dau argan (Bac Phi), dau bap, dau hot huong duong v.v.
​Cac nguon thit thuong thay trong thuc an hang ngay cua loai nguoi la thit heo, thit bo, thit ga, thit vit, thit ga tay, thit ngong, thit tho.  Thit thu rung thi co thit nai.  Nguoi thieu so o vung khi hau ban han doi hay han doi nuoi va an thit tuan loc (reindeer) thay cho thit bo, thit heo, thit de, thit truu va cac loai thit gia cam.  
​Hai san gom co ca, tom, cua, muc, so, oc.  Ech nhai, rua, ran cung cap mot nguon thit dang ke cho cac dan toc mien nhiet doi.  Nhan loai tuong doi thong nhat trong viec dung thit thu vat trong dinh duong ngoai tru vai ngoai le:
- nguoi theo dao Hoi (Islam) va Do Thai Giao (Judaism) khong an thit heo.  Tin do Do Thai Giao thuan thanh khong an thit lac da.  Luat an uong ghi trong Thanh Kinh rat nghiem nhat.  Nguoi Do Thai Giao hau nhu khong an hai san.  Khong duoc an loai vat song duoi nuoc khong vay va khong mang v.v.  Nguoi Trung Hoa va nguoi Viet Nam an nhieu thit heo.  Trung Hoa nuoi gan 50% tong so heo nuoi tren the gioi.
- nguoi An Do khong an thit bo.
- Nhieu nguoi Viet Nam an thit bo (pho, bo tai chanh, bo nhung giam, bo luc lac, be thui tuong gung, bo bay mon, bo kho v.v.) nhung co mot so nguoi khong an thit trau (Phat tu, nguoi tho Guan Gong <Quan Cong>, nguoi hoc bua hay hoc gong.  Nhung nguoi nay khong an ech, nhai, luon, ngo om, khe, chuoi chat vi so bua het linh nghiem).  Dieu de hieu la trau manh hon bo trong cong viec cay, bua duoi ruong lay va keo xe tren duong doc hiem tro.  De tranh viec huy diet phuong tien dong ang quan trong khong gi hay hon la long vao do mot nguon goc than thoai.  Nguoi Tay Phuong thich an mon steak nuong nua song nua chin.  Cac bac si co ve e ngai mon thit bo tai chanh hay mon steak nua song nua chin nay.  Quan niem an uong cua nguoi sanh an va nguoi co cai nhin chuyen khoa ve su tiem an cua vi trung trong thuc an hoan toan khac nhau.  Nguoi sanh an chu truong an so song.  Bac si lai rung minh.  Ngay nay nguoi ta truyen tung steak thit bo Kobe (Nhat) ngon va bo duong dac biet.  Moi phan an gia 3,000 My kim.  Voi thit bo Kobe su ky thi cap hang cua thuc an cang ngay cang dam net.
​Nguoi qui phai An Giao chu truong an thuc vat.  Nguoi An binh dan an nhieu thit de nhung khong an thit bo.  Bo Zebu duoc xem la vat thieng trong An Giao.  Ho cung khong an thit heo mac du khong bi ngan cam.  An Do la quoc gia phan biet giai cap.  Giai cap thuong luu trong xa hoi an thuc vat.  Gioi ha luu an thit!
​Nguoi Au Chau, Bac My, Uc, Tan Tay Lan chan nuoi bo, de, truu de lay thit, sua, long (truu, de) va da.  Tren 50% tre em tren the gioi duoc nuoi bang sua bo.  Tu sua bo, de, truu nguoi ta lam fromage.  Hoa Lan noi tieng voi sua Guidoz.  Phap, Y, Hoa Lan noi tieng ve fromage.  Nguoi Au My  chien xao bang bo (beurre) hay dau thuc vat du loai khac nhau.  Truoc kia o Sai Gon co mon canh ga chien bo duoc gioi an nhau ua thich vi co huong vi la hon mo heo.
​Nguoi Hoi Giao, cac dan toc du muc Trung A, nguoi Mong Co va nguoi Au Chau ven Dia Trung Hai an thit de va truu.   Ho dung mo truu trong viec nau nuong chien xao.  
​Nguoi Phap thich an thit tho nau ruou chat.  O Viet Nam nhung noi nuoi tho va ga tay thuong la nhung giao khu Thien Chua Giao.  Nguoi ta nuoi tho de an thit nau theo kieu Viet Nam hon la nau ruou chat nhu nguoi Phap hay de ban cho Vien Pasteur.   Ga tay quay thuong duoc dung trong dem Giang Sinh.  Nguoi My dung ga tay trong ngay Thanksgiving vao thang 11 hang nam. 
​Thit nai la mot loai thit rung duoc toan the cac dan toc tren the gioi ua thich.  Do khong phai la thuc an hang ngay vi cac cho thuc pham khong co ban loai thit nay.  Tan Tay Lan co 3,500 trai chan nuoi nai voi 1.7 trieu con nai.  Nai cham lon hon bo nen thit nai dat tien hon thit bo.  O tay bo Tay Ba Loi A han doi nguoi Nenets co trai chan nuoi tuan loc de lay thit.  Co 700,000 tuan loc duoc nuoi o vung  han doi gan Bac cuc nay.
​Loai nguoi tuong dong nhau trong viec an thit ga, vit, ngong, ga tay.   Nguoi Viet Nam biet vit Xiem vao hau ban the ky XVIII khi chua Nguyen Phuc Anh va doan tuy tung chay sang Xiem La sau khi bi quan Tay Son danh bai.  Goi la vit Xiem vi dem tu Xiem La ve.  Thuc te do la vit mang ten khoa hoc Carina moschata (Moschatus: mui xa) goc o Mexico.  Nguoi Tay Ban Nha dem giong nay sang Phi Luat Tan, thuoc dia cua ho o Dong Nam A.  Tu Phi Luat Tan vit duoc dua sang Ma Lai roi Xiem La.  Nguoi Anh goi la Muscovy duck (Musco: reu) hay turkey duck vi nguoi ta tin rang loai vit to lon nay lai ga tay!  Nguoi Viet Nam cho rang vit loi duoi nuoc nen thit vit han.  Ga khong tam nuoc ma tam cat nen thit nhiet.  Nguoi ta lam tiet canh bang huyet vit cho khong lam bang huyet ga duoc.  Nguoi ty tang yeu khong dam anh thit vit.  Nguoi Viet Nam cho rang thit vit Xiem lai rat doc.  Tu do co cau: Doc nhu thit vit Xiem lai.  Co phai chang y niem nay phat xuat tu su tuong tuong qua nhung dong vat khong thuan mau sac long hay vay trong ghe ron nhu ca bong, heo va, bo va deu bi xem la co thit doc?  Mau huyet doc moi co mau long nhu vay?  Nguoi Trung Hoa thich an ngong quay.  Vao thap nien 1950 toi co nghe mot vi cao nien noi an thit ngong xui xeo.  Co nguoi hoi ong tai sao?  Ong dap: “Vi do dong doi Thien Nga tuc vit cua Troi.  Ngong la loai thu chung thuy.”  Toi khong de y nhieu ve chuyen nay nhung toi van nho mai loi noi cua vi cao nien nay.  Mot hom toi hoi tuong lai nhung lan duoc moi an thit ngong quay va giut minh.  
​Lan thu nhat:  Nam ay anh Henri thay the ong Pham Van Nghia lam xa truong Tan Thoi.  Tu nam 1952 ong Nghia la thieu ta Nhay Du (Parachutiste).  Trong cuoc tranh chap giua thu tuong Ngo Dinh Diem va trung tuong Nguyen Van Hinh, ong Nghia co tham du vao cuoc dong quan o Sai Gon theo linh cua tuong Hinh.  Thu tuong Ngo Dinh Diem thang.  Tuong Hinh ‘bi trieu hoi’ ve Phap.  Ong Nghia bi giai ngu.  Ve Tan Thoi ong mo tiem ban xe dap.  It lau sau ong duoc moi lam xa truong.  Khong lau sau do ong duoc tro lai quan ngu voi cap thieu ta nhu cu va duoc bo nhiem lam quan truong Song Mao, Binh Thuan.  Ghe xa truong Tan Thoi roi vao tay anh Henri, nguoi cung tuoi voi ong Nghia.  Anh Henri cung bat phung thoi sau nam 1954.  De an mung ngay nham chuc xa truong Tan Thoi, mot xa dong dan va tru phu trong quan Lai Thieu.  Anh nho lo heo quay chu Phu sau tiem nuoc chu Xay quay hai con ngong de mung ngay tro lai ban giay.  Toi la nguoi tre tuoi nhung rat than voi anh nen duoc moi tham du tiec.  Khong day mot thang sau ngay an tiec thit ngong anh bi mat chuc.
​Lan thu nhi:  Sau 09 nam chien tranh xa An Phu, que noi cua toi duoc tai lap vi trong thoi ky chien tranh  khong nguoi dan nao cu tru trong xa.  Goi la tai thiet nhung khong nguoi dan nao tro ve vi tat ca da co cuoc song on dinh va phu tuc o cac noi khac nhu Sai Gon, Bien Hoa, Xuan Loc, Bung, Lai Thieu, Phu Cuong (Thu Dau Mot) va xa hon la My Tho.  Nhung nguoi nao cung ve lang de lap vuon va dung nha nho de moi tuan ve que huong thu dien vien.  Anh truong toi lap vuon  trong xoai, mit va ho tieu.  Cay coi len cao co bong mat.  Vai cay xoai thap da co trai.  Tuan nao anh cung ve tham vuon va nhau nhet voi ban be.  Mot hom anh to chuc mot buoi tiec thit ngong quay duoi tang cay bong mat trong vuon.  Trong buoi tiec khong biet vi chuyen gi ma nhung nguoi tham du cai nhau suyt gay au da.  Vai thang sau khu vuon cua anh truong toi tro thanh Ap Chien Luoc.  An Phu duoc biet duoi ten goi RUNG CO MI xa xoi va xa la  ben canh Bien Hoa- Binh Duong- Thu Duc- Lai Thieu.  Rung Co Mi chi rong loi 10 km2 tro thanh vung oanh kich tu do trong cuoc chien tranh vua qua.  
​Lan thu ba:   Mot hom toi dang day o truong Bo De Binh Duong anh Huan noi voi toi: “Chu tam Sum moi anh den nha an thit ngong quay sau khi day xong.”  Chu tam Sum la mot cong chuc lien bang phuc vu trong tinh Thu Dau Mot.  Chu la ban cua cha toi khi lam viec o Lai Thieu.  Toi gap lai chu khi day o truong Bo De.  Chu la nguoi kheo nau nuong cac mon an chay lan man.  Chu tim hieu ngay day cua toi de khi co nau mon ngon vat la thi cho anh Huan hay con chu la Phi Long den moi toi den nha an.  Chu co mot vuon mang cut.  Duoi cac goc mang cut deu co ban duc bang be-tong cot sat de ban be den ngoi uong tra hay uong ruou.  Chu co mot trai heo rat lon va mot ho ca .  Sau bua an thit ngong quay thi heo cua chu bi binh va chet rat nhieu.  Den nam 1975 chu bi bat va dua ra ngoai Bac.  Duoc tha ve nha  khong day 24 gio sau thi bi bat lai.  Chu chet trong trai hoc tap cai tao Nha Do.  Ban than toi cung troi noi dat do sau bua an thit ngong nay.
​Toi xin luoc ghi lai nhung gi toi duoc nghe, duoc thay va duoc biet bang kinh nghiem ban than.  Bay gio xin tro lai de tai cua chung ta.
​Ngay xua o Au Chau nguoi ta cay dat go bang ngua nhu nong dan Viet Nam dung trau hay bo vay.  Ngua la loai thu vat qui co nhieu cong dung trong xa hoi loai nguoi.  Ngua dung de keo xe, chay dua, chien dau tren chien truong.   Nguoi Au My qui ngua nhu cho, meo trong nha vay.  Ho khong an thit ngua nhu mot so nguoi Viet Nam khong an thit trau vi loi ich cua chung trong sinh hoat dong ang va giao thong chuyen van.  Nguoi Viet Nam khong an thit ngua vi cho rang thit ngua co nhieu phong.  Trong thoi dai ngay nay may moc thay the voi, trau, bo, ngua voi hieu suat rat cao.  Viec an thit trau va ngua khong the tranh duoc tren thuc te.  Cac lo thit ngua am tham hoat dong o cac nuoc Au- My.
​Hau het cac dan toc tren the gioi deu de cao son hao hai vi ngoai tru nguoi Do Thai.  Viec an uong cua ho duoc an dinh trong Cuu Uoc Kinh.  Ho kieng cu khong an nhieu loai hai san khong vay va khong mang.  Nhu vay ho khong an hai san ma chi an cac loai ca nuoc ngot co vay va co mang.  
​Cac dan toc tren the gioi deu thich an tom hum, tom cang, cua bien, cua dong, muc, so oc v.v.  Nuoc mam hay mam nem cua nguoi Viet Nam duoc lam tu vo so ca nho.  Mam tom cung lam tu vo so tom, tep nho.  Nguoi song o mien duyen hai thich an ca bien thuong khong vay.  Nguoi song trong dong noi thich an ca nuoc ngot tuc ca co vay.  Ca tra, ca tre, luon song trong nuoc ngot va khong co vay.  Co mot thoi nguoi ta khong an ca tre khong phai vi khong vay ma vi thay ca tre ria cac thay ma troi tren song trong thoi chien tranh Viet- Phap.  Nguoi Viet an du cac loai hai san.  Nhung ho khong an thit cua nhung con ca nang qua 10 ki- lo.  Trai lai nguoi Nhat rat thich an cac loai ca to nhu ca hoi (salmon), ca ngu (tuna) va thit ca map, ca voi nua.  Dieu dac biet la nguoi Nhat thich an hai san song trong mon sushi cua ho.  Ca, muc an song voi rau, wasabi va nuoc cham lam tu dau nanh.  Mon an tao bao, doc dao va dac tien cua ho la mon an ca noc song thai mong trai tren dia su trong rat dep mat.  Ca noc thuoc gia dinh Tetraodontidae la loai co da lang, minh gai va co bong, bung to tron nhu trai banh.  Nguoi Nhat goi la Fugu; nguoi Anh goi la pufferfish, balloon fish vi cai bung to phu hay porcubinefish vi minh day gai nhu gai cua loai nhiem.  Ca noc hay ca bong hoa co doc chat tren da, trong ruot, gan, trung.  Doc chat do gay tu vong cho nguoi an phai.  Do la doc chat tetrodotoxin C11 H17 N3 O8.  
​Nguoi Phap va My deu thich an so song (oyster) voi muoi tieu chanh.  Nguoi Viet Nam an luon um voi sa voi nuoc mam me nhung su ua thich an luon cua nguoi Viet Nam kem xa nguoi Nhat Ban, Trung Hoa va Trieu Tien.  Nguoi Nhat khong dam an luon song  ma phai nau that chin vi mau luon rat doc.  Vi vay khi lam thit luon nguoi Viet Nam phai chon ruot luon.  Cho an vao bi trung doc va chet vi mau luon co nhieu protein doc.  Thit luon duoc nguoi Au My huong ung.  Nguoi Nhat goi luon nuoc ngot la Unagi va luon nuoc man la Anago.  Luon nuoc ngot Unagi duoc ua thich hon luon nuoc man Anago.  Du vay ca hai loai deu duoc dung trong nha bep Nhat Ban.
​Ve nuoc cham thi nuoc cham quan trong cua Viet Nam la nuoc mam.  Cac quoc gia khi hau on doi san xuat nhieu dau nanh nen nuoc tuong, tau vi yeu (Trung Hoa), nuoc Maggi cua nguoi Tay Phuong hay nuoc cham cua Nhat, Trieu Tien deu lam tu dau nanh.  Nguoi Tay Phuong thuong dung muoi cho vao cac thuc an chua vua khau vi.
****
​Nguoi, dong vat, thao moc, thuy san duoi nuoc man hay nuoc ngot, vi sinh vat  nho be mat thuong khong trong thay deu can an uong de song.  Su suy dinh duong anh huong den suc khoe, su phat trien tri tue, tuoi tho va sinh hoat cua con nguoi.  Nguoi Viet Nam truoc nam 1975 cao trung binh tu 1.55- 1.60 m va can nang trung binh tu 45- 55 ki- lo.  Tuoi tho cao khong qua 60!  Tre em Viet Nam lon len o Hoa Ky duoc dinh duong day du nen cung cao lon va nang can nhu nguoi Hoa Ky.  Suy cho cung nguoi My da trang deu tu Au Chau den.  Nhung ho cao lon va nang can hon tien nhan cua ho o Au Chau.   Ho duoc dinh duong va cham soc suc khoe day du nen dat duoc nhieu giai the thao trong cac The Van Hoi.
​Cach an uong cua loai nguoi ngay nay va thoi tien su khong khac nhau bao nhieu.  Thoi tien su nguoi ta an du loai dong vat danh bat duoc tu cao cao, ca cuong, de com den heo rung, nai, tho…Tat ca deu duoc an tuoi, nuot song vi khong co lua.  Ngay nay loai nguoi an tap tu con trung, tam non, ong non den chuot, hai san, ca sau v.v. Co mon duoc nau nuong bang lua cui.  Co mon duoc an song.  
​Nau nuong la mot nghe thuat ket hop voi ly luan hoa hoc.  Nguoi Dong Phuong dung luat Am Duong Ngu Hanh.  Vat han (-) thi phai dung vat nhiet (+) che ngu de tao thang bang hay nguoi lai.  Hai san an song (-) nen phai dung wasabi (+) de che ngu han tinh cua mon an.  Tren co so do nguoi Viet Nam an thit vit (-) voi nuoc mam gung (+).  Cac dan toc kheo nau nuong va che bien nhieu thuc an deu gioi ve hoa hoc va duoc hoc.
​Dieu dang noi la  khi trai dat co 1 ty nguoi  so nhan loai chet vi nan doi rat nhieu khi co dong dat, bao to, lut loi, han han, hoang trung hay chinh chien.  Ngay nay nhan loai co tren 7.5 ty nguoi nhung van an uong day du den bi chung beo phi.  Do la nho cong lao cac nha khoa hoc ra cong khao cuu de nang suat lua gao, lua mi, bap, khoai gia tang hau dap ung kien hieu cho nhu cau dinh duong cua loai nguoi.  Chi can nhin muc san xuat bap nguoi ta co the doan duoc muc san xuat thit va su dinh duong trong nuoc.  Cac nha khoa hoc va cac nha phat minh mang tien nghi va no am cho loai nguoi nhung co bao nhieu nguoi ghi nhan chuyen ay? Trai lai nguoi ta dung nhieu tam tri, thi gio va tien bac de viet van, lam tho va tac tuong nhung nguoi mang tang toc cho que huong va dan toc ho.   
​
​12

• 
  

1.