LAI THIEU THAP NHAT XA PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

Cac em than men,

Men goi cac em chut hieu biet ve mot dia danh be nho de luu lai trong toi nhieu ky niem dep lan vui buon.  Song hang chuc nam ma chi viet duoc 17 trang?  Vang, chi biet co vay thoi.

Cam on Thanh Dao, Pham Van Lam, Hoang Ngoc Mon, Nguyen Van Chi gop y  ve 'binh' cua N. , nhan vat trong BT TH 88 vua roi.  Rat vui va  luon luon khuyen khich cac em gop cang nhieu y cang tot.  Dung ngai y cua minh hay hay do, dung hay sai vi moi vat deu duoc cau tao bang vo so nguyen tu, vo so te bao.  Moi y cua chung to la mot nguyen tu.  Tat cac gom lai se co mot hinh dang cua vat ma minh muon lap ra.

Van Su Lanh vao mua he nong buc.

Thay Lan

phamdinhlan (david)

   

PHẠM ĐÌNH LÂN, F.A.B.I.

LÁI THIÊU THẬP NHẤT XÃ

Lời nói đầu: Lái Thiêu không phải là sinh quán của tôi nhưng là nơi tôi cư trú rất lâu từ cuộc Chiến Tranh Việt Nam I đến ngày tôi rời khỏi quê hương vào giữa năm 1985. Đó là nơi tôi còn giữ nhiều kỷ niệm ấu thời và là nơi tôi có nhiều bạn bè thân thiết. Năm tôi vừa đậu tú tài I, tôi và một người bạn đi dạo chơi dưới bóng mát của hàng dừa dọc theo bờ sông Lái Thiêu đến nơi hợp lưu với sông Sài Gòn mà người địa phương gọi là Sông Cái. Trời mưa. Tôi và người bạn trốn mưa dưới mái hiên của một ngôi nhà cổ. Ông chủ nhà mời chúng tôi vào nhà và pha trà mời chúng tôi thưởng thức trà lài do chính ông ướp. Có ngờ đâu cơn mưa hè đó đã dẫn tôi đến nhà của người phối ngẫu của tôi sau này.

Những điều tôi viết trong bài này thuộc về quá khứ. Nó có thể không đúng hay không còn thích hợp với khung cảnh địa phương và tổ chức hành chánh bây giờ. Viết sai thì không đến nỗi nhưng sót thì chắc chắn có nhiều vì khuôn khổ giới hạn của bài viết cũng như vì sự hiểu biết chưa trọn vẹn của người viết về các vấn đề linh tinh trong một địa phương nhỏ bé này.
 

****
 

          Lái Thiêu là một quận ở cực nam tỉnh Thủ Dầu Một (Bình Dương). Địa danh phát xuất từ chuyện một ông lái buôn tự thiêu mà ra. Đó là một quận trù phú trong tỉnh Thủ Dầu Một (Bình Dương). Dưới thời Pháp thuộc quận trưởng là người Pháp. Viên quận trưởng cuối cùng người Pháp là Ferdinand de Larris, tốt nghiệp École Nationale d’Administration của Pháp. Ông đổi về làm quận trưởng Cao Lãnh, tỉnh Sa Đéc, và bị giết chết ở đó. Dưới thời quốc trưởng Bảo Đại, đốc phủ Lương Sơ Khai được bổ nhiệm về làm quận trưởng. Trong những năm đầu sau ngày đất nước qua phân, chức vụ quận trưởng vẫn do các nhà hành chánh dân sự nắm giữ. Từ năm 1961 về sau chức vụ quận trưởng do các quân nhân nắm giữ. Ông Nguyễn Thành Tiết là quận trưởng dân sự cuối cùng ở Lái Thiêu. Ông được làm phó tỉnh trưởng tỉnh Phước Thành và bị giết chết cùng thiếu tá tỉnh trưởng Trần Minh Mẫn khi tỉnh này bị Cộng Sản tấn công năm 1961. Về sau tỉnh Phước Thành giải thể và trở thành quận Phú Giáo thuộc tỉnh Bình Dương.
Quận Lái Thiêu có 11 xã. Đó là: Tân Thới, Phú Long, Vĩnh Phú, Bình Nhâm, Bình Hoà, An Phú, Hưng Định, An Thạnh ( Búng), An Sơn, Thuận Giao và Bình Chuẩn.

TÂN THỚI

Tân thới là xã quận lỵ Lái Thiêu. Xã Tân Thới giáp ranh với xã Bình Nhâm, Bình Hoà, Phú Long và Vĩnh Phú. Quốc Lộ 13 chạy ngang qua xã. Một đường trải đá nối liền xã Tân Thới với Thủ Đức. Trước năm 1949 có đường xe lửa chạy ngang qua Tân Thới. Đường xe lửa này không còn hoạt động từ khi cầu sắt bắc ngang qua sông Sài Gòn nối liền Thạnh Lộc và Phú Long bị sập. Đường xe lửa lên Lộc Ninh đi ngang qua Gò Cát thuộc ấp Đông Nhì.

Xã Tân Thới có một khúc sông ngắn. Đó là một con rạch (arroyo) bắt nguồn từ Phú Hội chảy ra sông Sài Gòn. Ấp Đông Tư là vùng đất cao khô cằn là nơi thích hợp cho việc trồng mít, đậu phộng, mãng cầu. Ấp Đông Nhì đất đai tương đối phì nhiêu thuận tiện cho việc cấy lúa, trồng trầu và rau cải. Ấp Đông Ba có ruộng lúa và vùng đất cát. Tân Thới có lò gốm nhưng không quan trọng bằng các lò gốm ở Bình Nhâm. Tân Thới là một xã trù phú nổi tiếng về ngành mộc, đồ gốm, kẹo hột điều, nem, thịt heo quay. Nông sản ở các xã lân cận như Nhị Bình, Thạnh Lộc, Bình Nhâm, Bình Hoà, An Thạnh được đưa về Tân Thới tiêu thụ hoặc chuyển về bán ở Bà Chiểu và Sài Gòn.

Dưới thời Pháp thuộc Tân Thới có trường tiểu học to lớn. Trước sân trường có nhiều cây sao tạo bóng mát cho sân trường. Đến cuối thập niên 1950 Tân Thới mới có một trường trung học tư thục nhưng hoạt động yếu ớt vì không có nhiều học sinh.

Tân Thới không có chùa Phật Giáo hay nhà thờ Thiên Chúa Giáo. Vào thập niên 1960 rạp hát Lái Thiêu không còn hoạt động nữa. Linh mục Huỳnh Văn Của mua rạp hát này và biến thành một giáo đường cho xã Tân Thới. Tân Thới chỉ có cái đình bị đốt vào Tết năm 1947. Khuôn viên đình trở thành đồn lính. Mãi đến năm 1967 đình mới được tái thiết nhưng nhỏ hơn cái đình cũ rất nhiều. Người Hoa có Chùa Ông và Chùa Bà. Họ sống tập trung đông đảo ở Ấp Chợ, dọc theo bờ sông. Người Hoa có trường Dục Anh và có nghĩa địa riêng ở Đông Nhì.

Người Ấn rất ít (không đến 05 người). Một người Ấn giàu có xây hai hồ tắm ở Đông Ba gọi là Mạch Chà. Ông Lâm Lễ Trinh mua Mạch Chà và một khu vườn cây ăn trái ở Bình Nhâm khi làm bộ trưởng bộ Nội Vụ thời Đệ Nhất Cộng Hoà.

Tân Thới có hai chợ: Chợ Cũ và Chợ Mới. Đêm giao thừa Tết năm 1947 Việt Minh tấn công quận lỵ Lái Thiêu. Chợ Cũ, Chợ Mới và đình làng bị đốt cháy sạch. Quân Bắc Phi ở bót nhà đoan ( Douane: quan thuế) bắn xối xả lên trời như pháo Tết. Không biết Việt Minh có đông và có đầy đủ súng ống hay không chỉ biết họ thổi kèn và mở chuồng ngựa cho ngựa chạy lóc cóc trên đường nhựa như thể Việt Minh cỡi ngựa lâm trận. Sáng mồng một Tết không thấy người chết của đôi bên mà chỉ thấy hai chợ và đình làng bị cháy rụi. Thỉnh thoảng chợ Lái Thiêu bị liệng lựu đạn. Trái lựu đạn nổ gần chợ cá đối diện với nhà thuốc Con Trâu (thực sự là con tê giác nhưng người địa phương không biết tê giác nên gọi đó là con trâu) gây thiệt mạng 41 người trong đó có mẹ của cô giáo Ngọc, vợ của thiếu tá Luông, chết tại chỗ. Một thiếu niên lối 15, 16 tuổi liệng lựu đạn ở Chợ Mới bị bắt và bị bắn tại chỗ. Xác của thiếu niên này bị phơi nắng hai, ba ngày ngoài chợ. Có hai người thu tiền chợ bị ám sát chết (Ông Hổ và năm Phu).

Anh Kachemir, một người Ấn, không biết ở đâu tự nhiên thấy xuất hiện ở Lái Thiêu và ca bài Hồn Tử Sĩ gây xúc động và tạo cảm giác ghê rợn cho quan khách trong một buổi lễ phát thưởng. Không biết trong trường hợp nào anh biết bài hát này vì anh là người có tên và hình hài Ấn Độ rõ nét. Có lẽ mẹ anh là người Việt nên anh nói tiếng Việt rất rành. Sau này anh là một cầu thủ của đội banh Lái Thiêu được đội AJS ở Sài Gòn tuyển sau khi đội bóng Lái Thiêu không còn nữa. Thời bấy giờ, ở Sài Gòn có ba cầu thủ bóng tròn nổi tiếng có tên ngoại quốc là Richard, Maurice và Kachemir.

Tân Thới là xã sinh quán của:

- võ sĩ Đông Phương Sóc vang bóng một thời.

- Đại tá Nguyễn Tri Hanh, cựu tỉnh trưởng Hậu Nghĩa và tư lịnh phó Quân Đoàn III. Ông bị trọng thương khi bộ tư lịnh Quân Đoàn III bị pháo kích. Ông mất sau năm 1975. Do sự giới thiệu của thiếu tá Trinquié ông học trường Võ Bị Đà Lạt và tu nghiệp ở Pháp. Khi về Pháp ông Trinquié mang cấp bậc đại tá. Ông cùng đại tướng Salan có đường lối chống lại tướng De Gaulle khi vị tướng này trở lại chấp chánh lần thứ hai vào năm 1958, khai sinh ra Đệ Ngũ Cộng Hoà Pháp.

- đại tá Nguyễn Duy Ninh thời quốc trưởng Bảo Đại là sĩ quan Ngự Lâm Quân sau chuyển sang Không Quân. Tên thật của anh là Denis. Hai anh là Henri và Louis và em gái là Lily. Anh Louis giỏi về âm nhạc, viết văn, soạn kịch và là một xạ thủ. Anh Henri học ở Pellerin, Huế trong đệ nhị thế chiến. Anh thích đánh đàn và luyện võ thuật. Nhà thuốc Tây lâu đời ở Tân Thới là nhà thuốc do thân sinh các anh ấy làm chủ (nhà thuốc Nguyễn Văn Vàng).

- ông giáo Cao Văn Cha, thân sinh của Ph. D Cao Thị Lễ, giáo sư Học Viện Quốc Gia Hành Chánh và đại học Georgetown khi ở Hoa Kỳ. Giáo sư Cao Thị Lễ là em của chị Cao Thị Ba và Cao Thị Dư (Tốt), nhân vật trong bài Cho Cái Này Lấy Lại Cái Kia vì chị giàu có nhưng thèm ăn bì cuốn mà không ăn được vì chứng cao huyết áp.

- Thiếu tá Không Quân Lưu Văn Đức. Anh Đức học trường Không Quân Salon de Provence ở Pháp. Về nước năm 1957 với cấp bậc thiếu uý. Năm 1960 anh được vinh thăng thiếu tá. Anh mất vào cuối năm này. Anh Đức rất thân với anh Denis tức Nguyễn Duy Ninh. Anh Denis đánh đàn và thổi harmonica còn anh Đức thích kéo accordéon. Đại tá Nguyễn Xuân Vinh, tư lịnh Không Quân Việt Nam Cộng Hoà, rất mến khả năng của anh Đức. Ông Vinh làm tư lịnh Không Quân lúc 28 tuổi.

- Ô. Trần Văn Thành, Hội Viên Hội Đồng Kinh Tế Quốc Gia. Ông là một nhà chăn nuôi khét tiếng ở miền Nam sau năm 1954. Ông là thân sinh của ông Trần Quang Minh, thứ trưởng bộ Canh Nông.

- Tiến sĩ Phạm Quốc Kiệt, giáo sư École Normale Supérieure

- Ph. D Phạm Đình Khôi Nguyên (Wellington), giáo sư Harvard, Vanderbilt v. v..
 

PHÚ LONG

Xã Phú Long giáp ranh với xã Tân Thới, Vĩnh Phú. Đường sá trong xã tương đối nghèo nàn ngoại trừ một phần ngắn của Quốc Lộ 13. Bù lại xã có sông Sài Gòn, phân nửa sông Lái Thiêu (tả ngạn) và nhiều rạch và mương rãnh. Trong xã có nhiều vườn cau, dừa và mía. Điều đáng lưu ý là nông dân Phú Long và Vĩnh Phú không cày bừa bằng trâu, bò mà dùng cuốc xới đất mà thôi.

Phú Long có nhiều trại mộc, trại guốc, trại làm thớt, lò đường. Việc chăn nuôi gà, heo phát triển khi ông Trần Văn Thành từ Châu Đốc về. Vào thập niên 1960 Phú Long có nhà máy sản xuất thức ăn gia súc. Hợp Tác Xã Đồng Tiến ra đời vào thập niên 1970 do sáng kiến của ông Thành. Trong đệ nhị thế chiến Phú Long có nhà ga xe lửa và nhà máy sản xuất nước đá.

Phú Long có chùa Giác Nguyên đối diện với Mộc Tổ Miếu (sau đổi về gần bờ sông Lái Thiêu), Thánh Thất Cao Đài và Mộc Tổ Miếu. Vào thập niên 1960 linh mục Huỳnh Văn Của thành lập Trung Tâm Bác Ái gần truông Mứt Chuối.

Vào cuối thập niên 1950 Phú Long có một rạp hát mới cạnh tranh với rạp hát cũ ở Tân Thới. Rạp hát mới này độc quyền hát phim Ấn Độ phụ đề tiếng Việt nên được khán giả địa phương hưởng ứng nồng nhiệt.

Phú Long là sinh quán của:

- Nghệ nhân lão thành Nguyễn Văn Lựa. Ông chẳng những là nghệ sĩ sử dụng nhuần nhuyễn tất cả các nhạc khí cổ điển Việt Nam từ đàn, kèn, trống mà còn làm các dụng cụ âm nhạc cổ điển nữa. Về già ông sống rất cô đơn nhưng trông ông vui vẻ và khoẻ mạnh mặc dù thính giác không còn bình thường. Ông mất vào đầu thập niên 1990 và được các đệ tử dành cho ông một đám tang linh đình để vinh danh và tưởng nhớ một nghệ nhân lão thành, một vị thầy khả ái và khả kính.

- Ông Nguyễn Hoà Tuồng là một hàng giáo phẩm trong đạo Cao Đài. Ông là thân sinh của ông Nguyễn Hoà Hiệp tức Giang Đông, tổng trưởng bộ Nội Vụ trong chánh phủ Phan Huy Quát trước khi trao quyền cho quân đội (19 - 06 - 1965).

- Đại tá Nguyễn Hoà Phùng là con trưởng của ông Nguyễn Hoà Hiệp. Em của ông là người điều hành trường Đồng Nai ở Chợ Lớn. (Trường Đồng Nai này khác với trường tư thục Đồng Nai trên đường Taberd Nguyễn Du của giáo sư Kiều Công Gia).
 

VĨNH PHÚ

Vĩnh Phú là xã nằm ở cực nam quận Lái Thiêu. Phía nam của xã giáp với xã Hiệp Bình thuộc quận Thủ Đức, tỉnh Gia Định. Phía tây tựa vào tả ngạn của sông Sài Gòn hướng về An Phú Đông bên hữu ngạn. Đường sá trong xã rất ít.

Giống như Phú Long, Vĩnh Phú có nhiều kinh rạch chằn chịt. Đất đai tương đối màu mỡ vì có đầy đủ nước nhưng nước ngọt không dồi dào. Nông dân trong xã trồng lúa, cau, dừa, mía và rau cải. Vĩnh Phú nổi tiếng về việc sản xuất guốc đắt tiền dành cho phụ nữ. Lò đường Vĩnh Phú được xem là lò đường quan trọng dưới thời đệ nhất Cộng Hoà. Lò đường này không còn nữa khi nhà máy đường Ba Lúa được thành lập.

Xã Vĩnh Phú không đông dân. Chỉ có vài căn nhà gạch nằm dọc theo Quốc Lộ 13.

Vĩnh Phú có một tịnh xá Phật Giáo. Không biết vì sao người ta gọi đó là đạo Bà Trầu. Cách gọi này nghe quen quen nếu chúng ta đến thăm Cù Lao Phố, Biên Hoà.

Ngôi nhà lộng lẫy trong xã là ngôi nhà của nhà bói toán Huỳnh Liên, người Quảng Ngãi từng sống ở Cambodia. Ông cất ngôi nhà này vào đầu thập niên 1970. Sau năm 1975 có tin ông bị kẻ dữ nào đó giết chết.

Anh Đào Văn Nghị, người bạn ấu thời của tôi, rời Tân Thới về sống ở Vĩnh Phú làm ruộng và đào ao nuôi cá trê Phi theo sự khuyến khích của chánh quyền. Cá trê Phi có mặt mày gây hấn như các loại cá trê thường. Cá không có vảy, mình láng màu đen, bụng màu vàng, thân mình có đốm đỏ. Đầu có ria dài. Cá có thể nặng đến 10 ki- lô nghĩa là cho nhiều thịt. Nhưng không thấy ai nuôi cá trê Phi mà khá được vì cá ăn rất mạnh. Chúng háo ăn đến nỗi ăn luôn đồng loại trong hồ. Do đó nuôi hàng ngàn con cá giống, sau một thời gian, chỉ còn vài chục con sống sót. Cá không được người tiêu thụ hưởng ứng vì to lớn và vì màu sắc và tướng mạo trông ghê rợn. Giã từ cá trê Phi và tạm thời không tin câu:

Nhất thả cá,
Nhì gá bạc.

 

BÌNH NHÂM

Nét nổi bật của xã Bình Nhâm là vườn sầu riêng, măng cụt và chôm chôm và số tín đồ Thiên Chúa Giáo. Các loại trái cây nhiệt đới trồng ở Bình Nhâm gốc ở Penang, Mã Lai, nơi có một số chủng sinh người Việt Nam theo học để trở thành linh mục. Các chủng sinh này đem giống các loại cây ăn trái nhiệt đới về trồng ở Cái Môn, Nhị Bình, Bình Nhâm. Đó là những nơi có nhiều tín đồ Thiên Chúa Giáo và nhiều linh mục ở miền Nam. Giáo đường Bình Nhâm là một trong những giáo đường cổ xưa ở Nam Bộ.

Bình Nhâm tạm chia ra làm hai vùng:

1. Vùng xóm đạo nằm ở phía tây nơi đất đai màu mỡ, có sông Sài Gòn và con rạch rộng lớn chạy ngang qua Quốc Lộ 13. Vùng này có nhiều vườn măng cụt, sầu riêng, chôm chôm. Nhà cửa trong xóm đạo khang trang, đẹp đẽ xây cất theo kiến trúc Pháp. Trên đồi cao có một giáo đường cổ kính và Trường Câm Điếc nổi tiếng khắp miền Nam.

2. Vùng vườn cây ăn trái và đất gò nằm về phía đông giáp với Hưng Định, Bình Hoà. Cư dân vùng này không theo đạo Thiên Chúa. Trong vùng này có một ngôi chùa Phật Giáo và một trường trung học tư thục gần Tịnh Xá Minh Đăng Quang được xây cất vào cuối thập niên 1950.

Đình Bình Nhâm là một ngôi đình cổ xưa không bị chiến tranh tàn phá. Ngôi đình này nằm về hướng tây nam của xã cách ranh Bình Nhâm- Tân Thới bằng một con đường trải đá dẫn đến bờ sông Lái Thiêu. Cạnh đó có một con rạch có một chiếc cầu bắt ngang hướng về xóm đạo. Đó là Cầu Đình và con rạch chảy ra sông Lái Thiêu gọi là Rạch Cầu Đình.

Người Hoa ở Bình Nhâm tập trung ở phía tây nam của xã. Họ là chủ lò gốm, lò ép dầu, công nhân làm việc trong các lò gốm. Có một quán hủ tiếu không có bảng hiệu được người địa phương gọi là hủ tiếu Xuân Hớ. Quán bán một loại mì sợi to như spaghetti nấu với thịt vịt quay. Quán chật hẹp không đến 10m2 nhưng rất đông khách. Dần dần hủ tiếu Xuân Hồ thu hút thực khách từ Sài Gòn hay Bình Dương đến vì hủ tiếu ở đây có hương vị ngon và lạ.

Bình Nhâm là một xã đông dân và trù phú. Xã có nhiều trại mộc, lò gốm, lò ép dầu phộng, vườn cây ăn trái, hãng thạch cao, chăn nuôi heo, gà và lò heo cung cấp thịt cho cư dân trong quận Lái Thiêu. Đời sống cư dân trong xã cao. Nhà cửa đẹp đẽ khang trang. Ngoài xóm đạo có hai ngôi nhà to lớn và nguy nga. Đó là nhà của thầy tám Sanh sơn màu đỏ sậm và nhà của thân sinh của Võ Thanh Hạng, phó tỉnh trưởng Bình Long. Trong cuộc Chiến Tranh Việt Nam I, ngôi nhà đỏ của thầy tám Sanh bị trưng dụng làm đồn bót. Khi xảy ra vụ phục kích giết chết ba sĩ quan Pháp gần truông Mứt Chuối, Phú Long, chánh quyền địa phương ra lịnh đốn cây ăn trái sâu vào trong cách Quốc Lộ 300 thước. Từ đó cách Quốc Lộ 300 m không còn thấy bóng tàn cây măng cụt.

Giáo đường Bình Nhâm là nơi các tín đồ Thiên Chúa Giáo cư ngụ ở Bình Nhâm, Tân Thới và Phú Long đi lễ hàng tuần. Bình Nhâm, Nhị Bình và Cái Môn là nơi có tỷ lệ tín đồ và linh mục Thiên Chúa Giáo cao ở Nam Bộ.

Bình Nhâm là sinh quán của:

- Á thánh Gầm. Gia đình Nguyễn Hiệp là thân thuộc của vị Á Thánh này. Nhà văn Phú Đức, đại tá Nguyễn Tri Hanh là rể trong gia đình Nguyễn Hiệp.

- Đại tá Nguyễn Hữu Phước, phó đô trưởng Sài Gòn thời Đệ Nhất Cộng Hoà. Sự vinh thăng của ông hầu như không còn nữa sau năm 1963.

Nói đến Bình Nhâm những người cao niên thường nhắc đến Suối Đờn, ông ba Bình và ông tư Hoà Liềm.

Gia đình tác giả của cái Suối Đờn sản xuất khăn đóng nổi tiếng Khăn Đen Suối Đờn trở thành một xóm nhỏ ở Bà Chiểu đối diện với trường trung học Lê Văn Duyệt khi gia đình ở Bình Nhâm di chuyển về đó trong thời kỳ chiến tranh. Xóm này là nơi cư trú của nhiều người gốc Bình Dương.

- Ông ba Bình là người khá giả trong xóm đạo. Ông có vườn cây ăn trái và nhà cửa khang trang lộng lẫy. Ông nói chuyện rất hấp dẫn. Vì vậy tiệm hớt tóc của ông lúc nào cũng đông khách. Có khi hớt nửa cái đầu ông lại bỏ dở đi sửa xe đạp nhưng thân chủ không phàn nàn chi cả vì trong thời gian chờ đợi, thân chủ ông được nghe ông kể chuyện để được cười thoải mái. Người xưa và ngày êm đềm ấy đâu còn nữa. Nụ cười hồn nhiên của ngày ấy đã tắt lịm để nhường chỗ cho những lo âu sợ sệt trong khói lửa chiến tranh và khi tuổi đời bước vào cảnh hoàng hôn tắt nắng.

- Ông tư Hoà Liềm là thầy bùa theo khuynh hướng Lão Giáo (Taoism: Đạo Giáo). Ông giỏi về gồng nên được các tay anh chị nể nang, bái phục. Ông ghét trẻ nít lai vãng ở các lu cá lia thia của ông. Không biết do đâu ông thích tôi và cho tôi những con cá tuyển của ông. Kỷ niệm vui buồn này ghi khắc trong ký ức tôi về ông và cha tôi. Ông cho tôi cá tuyển. Cha tôi đập bể lu cá tuyển của tôi vì tôi lo cho cá hơn sự học hành. Dù sao tôi vẫn cảm ơn ông thầy bùa khả kính ghét trẻ nít nhưng có cảm tình với tôi và người cha nghiêm khắc không ngừng nghĩ đến tương lai của con mình.
 

BÌNH HÒA

Bình Hoà giáp ranh với Tân Thới, Thuận Giao, Hưng Định và An Phú (Tuy An Vĩnh Phú- không phải Vĩnh Phú vừa kể). Trước năm 1945 Bình Hoà có nhiều rừng chồi. Phía đông nam của xã có ruộng và suối. Hương lộ nối liền Tân Thới với An Phú tại Ngã Ba Cây Liễu đi ngang xã Bình Hoà. Trong Chiến Tranh Việt Nam II xa lộ Đại Hàn chạy ngang qua xã.

Bình Hòa tương đối thưa dân. Cư dân sống bằng nghề nông, khai thác hầm đất. Trong Chiến Tranh Việt Nam I nhiều cư dân Bình Hoà rời làng ra sống ở Tân Thới hay Bình Nhâm, Hưng Định. Năm 1967 Bình Hoà là nơi tiếp nhận cư dân Bến Súc, Thanh Tuyền (Tam Giác Sắt) đến định cư. YMCM lập văn phòng và một nhà thờ Thiên Chúa Giáo nhỏ được xây lên bên cạnh đình làng.

Bình Hoà là sinh quán của:

- ông Nguyễn Văn Thời, em dị bào của phó tổng thống Nguyễn Ngọc Thơ. Ông Thời là Bộ trưởng Điền Thổ và Cải Cách Điền Địa vào những năm đầu của chánh phủ Ngô Đình Diệm.

- Phạm Văn Tiến, tiểu đoàn trưởng Tiểu Đoàn Trâu Điên Thuỷ Quân Lục Chiến.

AN PHÚ

An Phú là địa danh ra đời sau khi hai xã Tuy An và Vĩnh Phú sát nhập thành một. An Phú có ranh chung với Bình Hoà, Dĩ An, Thuận Giao, Bình Chuẩn. Đó là một xã suýt bị xoá tên trên bản đồ hành chánh tỉnh Thủ Dầu Một rồi Bình Dương sau hai cuộc chiến. Trên giấy tờ thời tiền chiến là An Phú Xã. Sau năm 1975 quận Lái Thiêu được đổi thành huyện Thuận An do sự kết hợp của hai xã nổi tiếng trong hai cuộc chiến vừa qua: Thuận Giao và An Phú.

An Phú có nhiều rừng chồi. Cụm rừng nổi tiếng trong vùng là Rừng Cò- Mi vì ven khu rừng này có nhà của ông cò- mi (commis) Phạm Văn Mân. Điều đáng lưu ý là cư dân An Phú không phải là nông dân. Thời thuộc địa họ là công chức, tư chức, thương gia, khai thác lâm sản. Do đó nhà cửa trong làng có vẻ mỹ quan riêng: nhà gạch hay nhà cây, ngói đỏ, có cửa sổ. Nhà nào cũng có hàng rào bằng cây xanh thường là cây bông bụp có hoa đỏ hay vàng rất đẹp. Nhà nào cũng có sân rộng có cây xoài hay mận to vừa cho bóng mát vừa cho trái ngọt. Hầu như nhà nào cũng có trồng cây ăn trái như xoài, bưởi, mận, hồng huân, trái sáp v. v. Trái cây rừng có trái trường vỏ sần sùi như trái vải nhưng trái nhỏ, hột to, cơm mỏng và rất chua. Trái trường chín vào mùa hè rất đẹp với màu đỏ và vàng tươi. Người An Phú bắt buộc phải yêu nước vì xã này không sông, không suối, không núi, không đồng ruộng. Giếng đào sâu 25 - 30 m cũng không có nước. Vì vậy cư dân xây hồ hay mua những lu mái vú to để chứa nước mưa lọc sạch để dùng quanh năm.

An Phú không có giáo đường Thiên Chúa Giáo, cũng không có chùa Phật Giáo mà chỉ có cái đình thờ một đại phu có công hướng dẫn một số dân từ miền nam Trung Bộ đến lập ra xã Tuy An.

An Phú có một trường tiểu học to lớn với đủ 05 cấp lớp. Tỷ lệ học sinh An Phú được đậu vào trường Petrus Ký rất cao. Một vài người ở Búng, Biên Hoà vào An Phú ở trọ và ăn cơm tháng để học trường An Phú.

An Phú có vài người Hoa sinh sống. Họ mở tiệm thuốc Bắc, quán hủ tiếu, cà phê, tiệm gạo hay bán thịt bò. Hai người Hoa gây ấn tượng cho tôi lúc còn nhỏ là thầy Phù và ba thằng Bự.

Gọi là thầy Phù vì ông là thầy thuốc Bắc không biết tên gì chỉ thấy ông ấy có bướu to trên cổ nên gọi là thầy Phù. Thầy Phù to lớn và hồng hào. Theo lời các bậc tiền bối nói lại ông hồng hào như vậy vì được tẩm bổ bằng chó con mới sinh hầm với thuốc bắc!

Ba thằng Bự là người Hoa. Mẹ là người Việt. Cả hai người đều cao lớn so với người bình thường trong làng. Ba thằng Bự luôn luôn ở trần vì lúc nào ông cũng cảm thấy nóng nực. Các con của ông đều mang tên với những hình dung từ Bự, To, Sổ v. v. Ông ở phố của cha tôi nên tôi hay ra phố chơi và thích thú thấy ông ăn bánh tráng cuốn hột vịt với rau rừng. Ông luộc 10 cái hột vịt đặt trên những cái bánh tráng ướt và dày trải trên một cái tràng to với rau rừng và cuốn lại ăn với nước mắm. Ông chỉ ăn một cuốn bánh tráng với 10 cái hột vịt là đủ rồi.

Trong giới bình dân nổi bật nhất có ông Tư Siêng nói chữ Thánh hiền và ông năm Bờ nói chuyện không bao giờ có rất vui. Một hôm các thành viên trong ban hội tề gặp ông năm đi lang thang gần nhà làng. Một người trong ban hội tề lớn tiếng gọi: Năm Bờ, vô đây nói dóc nghe chơi! Ông năm Bờ khoát tay nói: Xin lỗi quí ông. Hôm nay tôi không được rảnh nên không thể vào nói dóc cho quí vị nghe chơi. Bây giờ tôi phải đi chợ để lo giỗ ông bà. Nhân đây mời tất cả quí vị trong ban hội tề đến nhà tôi lúc 12 giờ trưa để dự tiệc giỗ của ông bà tôi. Xin quí ông vui lòng đến cho. Nói xong ông năm Bờ bỏ đi.

Trưa đến. Các hội viên trong ban hội tề đến nhà ông năm Bờ. Chờ hoài không thấy ông năm Bờ cũng không thấy thức ăn để cúng giỗ. Một thành viên trong ban hội tề lớn tiếng gọi: Năm Bờ đâu rồi? Ông năm Bờ từ nhà dưới chạy lên. Ông vái chào toàn thể hội viên trong ban hội tề. Một người trong số này hỏi năm Bờ: Đám giỗ gì sao không thấy thức ăn? Năm Bờ hỏi lại: Thưa, đám giỗ gì ạ?

- Hồi sáng ông mời anh em tụi tôi đến đây ăn giỗ, một hội viên trong ban hội tề nói.

- Dạ thưa, đâu có đám giỗ gì đâu! Hồi sáng, khi tôi đi ngang qua nhà hội một vị trong ban hội tề gọi tôi vào nhà hội để nói dóc nghe chơi. Chuyện tôi mời quí vị đến nhà tôi là một chuyện nói dóc đó!

Cả ban hội tề đều lẳng lặng ra về.

An Phú là sinh quán của:

- ông đốc Nguyễn Văn Điệt, người được xem là thầy Tây học của đa số những trí thức trong làng và là cha, nhạc phụ của những nhân vật tương đối có tiếng tăm trong nước

- luật sư Nguyễn Lâm Sanh, chủ tịch Liên Minh Á Châu chống Cộng. Ông là con của ông Nguyễn Văn Điệt. Anh rể của ông là đốc phủ Võ Văn Ngọ, tỉnh trưởng người Việt đầu tiên của tỉnh Chợ Lớn, giám đốc Nha Nhân Viên phủ Thủ Hiến, đổng lý văn phòng bộ Tài Chánh thời Đệ Nhất Cộng Hoà.

- nữ kinh doanh Nguyễn Thị Giàu, em của luật sư Nguyễn Lâm Sanh. Bà là chủ nhân nhà máy dệt Liên Phương ở Thủ Đức. Bà là một nhà kinh doanh có tầm vóc quốc gia xuất thân từ một người buôn bán vải nhỏ. Nhà máy dệt đầu tiên của bà trên đường Marchand (Nguyễn Cư Trinh) rất thô sơ. Nhưng nhà máy dệt Liên Phương ở Thủ Đức rất qui mô khả dĩ cạnh tranh ngang ngửa với nhà máy dệt Vinatexco. Công nhân có xe đưa rước.

- chuẩn tướng Nguyễn văn Tí ( Cục Truyền Tin).

- thẩm phán Phạm Đình Hưng, dân biểu QHLH, giám sát viên và tổng thơ ký Viện Giám Sát Việt Nam Cộng Hoà. Trước khi chuyển sang ngành tư pháp ông là nhà hành chánh tốt nghiệp Học Viện Hành Chánh (Institut d’Administration sau cải thành Học Viện Quốc Gia Hành Chánh Institut National d’Administration), danh xưng mới của Trường Hành Chánh từ Đà Lạt chuyển về đường Alexandre de Rhodes gần bộ Ngoại Giao và làm Tham Chánh Văn Phòng Phủ Tổng Thống thời Đệ Nhất Cộng Hoà.

- bác sĩ Đặng Như Tây, trung tá Quân Y, một nhà giải phẫu nổi tiếng trong quân y giới.

- Ông Nguyễn Văn Hia, giám đốc Cercle Sportif Saigonnais (Câu Lạc Bộ Thể Thao Sài Gòn), nơi các chánh khách Việt Nam và ngoại quốc lui tới để giải trí bằng bơi lội, đánh bóng bàn, quần vợt v. v. Ông cũng là đồng sáng lập viên hội Khuyến Lệ Cổ Ca cùng với ông Đỗ Văn Rỡ, Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn Hoá. Con ông là trung tá Nguyễn Văn Hội, vô địch kiếm thuật Việt Nam tham dự Thế Vận Hội Tokyo năm 1964.

- Tiến sĩ Phạm Quốc Kiệt và Phạm Đình Khôi Nguyên sinh ở Tân Thới nhưng quê nội là An Phú.

An Phú lâm vào cảnh vườn không nhà trống trong Chiến Tranh Việt Nam I. Năm 1956 ông Phạm Đình Trí gặp ông Trần Văn Trai ở toà án Sài Gòn và bàn về việc phục sinh xã An Phú. Ông Trần Văn Trai, người An Mỹ, có tiến sĩ luật và văn chương vào thập niên 1940 với luận án Le Chemin de Fer Trans- Indochinois (Thiết Lộ Xuyên Đông Dương). Chị của ông là vợ của bác ba chúng tôi nên ông có cảm tình với nơi sinh quán của người anh rể và cũng là nơi an nghỉ cuối cùng của chị ông. Xã được phục sinh nhưng không có nhiều dân hồi cư bởi họ thành công ở các thành phố khác sau 09 năm sống xa nơi sinh quán. Đến năm 1962, một lần nữa, xã bị bỏ hoang. Rừng Cò- Mi vẫn được xem là căn cứ địa của du kích sát Lái Thiêu, Dĩ An, Thủ Đức, Bình Dương, Biên Hoà và cách Sài Gòn 25 km theo đường chim bay. Trong Chiến Tranh Việt Nam II rừng Cò- Mi bị khai quang.

Xã An Phú có xa lộ Đại Hàn chạy ngang qua. Năm 1973 ông Phạm Đình Hưng vận động tái thiết xã An Phú thành công nhờ sự hỗ trợ của ông Phan Quang Đán, Quốc Vụ Khanh đặc trách việc Khai Hoang Lập Ấp và ông Dương Kích Nhường, tổng trưởng bộ Công Chánh.

HƯNG ĐỊNH

Hưng Định có ranh giới chung với An Thạnh, Thuận Giao, Bình Nhâm. Hưng Định có mạch nước ngọt rất tốt. Một dòng suối nước mát lạnh chạy song song với hương lộ đất đỏ trong xã.

Xã này có nhiều lò gốm do người Hoa làm chủ và vườn cây ăn trái. Một vài nơi trong xã người ta đào ao nuôi cá. Hưng Định nổi tiếng về việc nuôi ngựa, buôn bán và quần ngựa để kéo xe. Từ ngày xuất hiện xe Lambretta ba bánh, ngành mã xa sụt giảm tầm quan trọng của nó. Rồi xe Lambretta ba bánh sắp bị đe doạ bởi xe Daihatsu. Đến năm 1975 miền Nam Việt Nam sụp đổ. Chương trình chuyển vận bằng xe Daihatsu vụt tắt.

Hưng Định có một giáo đường to lớn. Sân giáo đường rộng và có nhiều cây cao bóng mát. Giáo đường này dành cho tín đồ Thiên Chúa giáo ở Hưng Định và An Thạnh đến dự lễ hàng tuần.

Đời sống cư dân Hưng Định an lành như hình thể địa lý của xã mỹ miều này: đất đai màu mỡ; nước mạch trong veo và mát lạnh. Vào thập niên 1930 ông Phan Văn Hùm đem chủ nghĩa Marx phái Trotsky về. Dân chúng tập họp ở Hưng Định để nghe ông diễn thuyết. Sở dĩ ông Hùm chọn Hưng Định làm nơi diễn thuyết vì xã này gần nơi ông sinh sống, gần xã Thuận Giao và Bình Nhâm. Thuận Giao, Bình Nhâm và Hưng Định có nhiều công nhân làm việc trong lò gốm và một ít người đánh xe ngựa gọi là xe thổ mộ! Nên nhớ rằng Marx và Lenin chỉ nói đến giai cấp công nhân, những người vô sản bị chủ nhân các nhà máy áp bức bóc lột chớ không đề cập gì đến nông dân.

Một người hầu như vô danh gốc ở Hưng Định nhưng sống trọn đời ở Búng là ông tư Mỹ. Ông ra đời trong một gia đình Thiên Chúa Giáo mộ đạo có vườn cây ăn trái ở Hưng Định. Có lẽ cư dân Hưng Định và Búng ít người biết đến ông vì ông là một người tầm thường, sống lặng lẽ, không công danh và không sự nghiệp lớn lao. Ông sống bằng nghề sửa đồng hồ, làm máng xối và làm đèn khí đá cho nông dân các xã lân cận dùng để soi ếch. Nếu đi sâu vào cuộc sống của ông thì ai cũng phải giật mình vì ông có một cuộc sống phi phàm. Đó là cuộc sống tự nhiên của ông. Ông không học của ai, bắt chước ai hay ứng dụng một triết lý cao siêu nào đó vì trình độ học vấn của ông rất thấp. Chính nếp sống phi phàm của ông biến ông trở thành nhà hiền triết khai sinh ra chủ nghĩa ĐA KHÔNG mà tôi đặt tên là POLYNONISM. Ông là người hiền hoà không bao giờ gây gổ với một bà vợ ít học, ngoại đạo và không cẩn ngôn. Vợ ông vô đạo một cách khó khăn vì không biết chữ nên không đọc kinh được. Được vào đạo bà không đi lễ. Ông tư Mỹ cũng ít khi đi lễ nhà thờ. Trong đời sống hằng ngày ông hoàn toàn không có dấu hiệu của người vô thần hay thiếu đức độ. Ông không hề gây gổ hay đụng chạm đến quyền lợi của người hàng xóm hay khách hàng của ông. Sự hiền hậu của ông làm cho khách hàng của ông không nỡ phiền trách ông mặc dù đôi khi ông sửa máng xối hay đồng hồ không được như ý muốn của họ. Ông không uống trà, cà phê, nước ngọt, rượu. Ông không để tâm đến chuyện phụ nữ, cờ bạc hay hút thuốc lá. Không nghe radio; không xem hát bội, cải lương hay phim chiếu bóng. Không đọc báo. Không nghe bất cứ chuyện gì ngoài phố hay bất cứ tin tức gì dù quan trọng hay nguy hiểm đến đâu. Da ông trắng mét nhưng ông không bị bịnh lặt vặt gì. Ông có nhiều tiền nhờ chăm chỉ làm việc nhưng không mua nhà hay cất nhà rộng lớn và tiện nghi mà sống trong một căn phố hẹp không đến 10m2 cho gia đình gồm vợ, chồng và một người con trai. Căn phố của ông gần tiệm xe đạp của tay đua Nguyễn Văn Thêu, đối diện và cách chợ Búng và nhà thuốc Tây của ký giả Văn Bia không đến 100m. Ông không đi đâu khỏi nhà dù là đến quán cà phê trước nhà ông. Ông ăn mặc giản dị chỉ cần sạch sẽ và không rách rưới là đủ rồi. Ông không than phiền vợ ông cho ông ăn cơm ngon hay dở. Búng nổi tiếng về bún bì, bánh bèo bì. Vợ con ông ăn nhưng ông chỉ ăn cơm đơn giản thường ngày là đủ rồi. Ông không xài tiền do chính ông làm ra vì gần như ông không có nhu cầu gì cả. Vợ ông hay đánh tứ sắc. Ông không nói tiếng nào. Con ông giả bịnh để khỏi đi học, ông không rầy la. Vợ ông xài tiền giùm ông. Bà dẫn con đi du lịch. Khi thì đi Vũng Tàu. Khi thì đi Nha Trang, Đà Lạt cơ hồ như đất nước sống trong cảnh thái bình thịnh trị. Lúc đầu bà vợ có vẻ lấn át ông. Ông dùng một trong những chiêu thức rút ra từ chủ nghĩa Đa Không (Polynonism) để cảm hoá bà. Quả nhiên chiêu này có hiệu lực lạ lùng. Cuối cùng bà vợ kính mến chồng và gia đình luôn luôn êm ấm. Thế giới bên ngoài hỗn loạn, quay cuồng nhưng tâm ông vẫn phẳng lặng.

Ông tư Mỹ đã mất. Ông sống thầm lặng và chết trong sự thầm lặng của một người vô danh có chất phi phàm. Có ngờ đâu ông là người sáng lập ra trường phái Đa Không Chủ Nghĩa nhưng không ai ứng dụng được như ông.

AN THẠNH

Thông thường người ta hay nghe nói đến Búng chớ không biết An Thạnh. Búng là búng nước (rias).

Xã An Thạnh có ranh chung với các xã Hưng Định, An Sơn, Phú Văn, Thuận Giao. Cầu Cát trên Quốc Lộ 13 là đường phân ranh giữa An Thạnh và Phú Văn. Xã An Thạnh có ruộng lúa ở phía đông. Gần Quốc Lộ 13 có chợ Búng buôn bán tấp nập do cư dân các xã Bình Chuẩn, Thuận Giao, Hưng Định, An Sơn và Phú Văn đến bán nông sản và mua tro, bụi, mắm, muối. Nông dân các xã Bình Chuẩn, Thuận Giao cũng ra Búng để đóng móng bò trên các lò rèn nối liền An Thạnh- Thuận Giao- Bình Chuẩn- Tân Khánh. Hướng về phía trường Trịnh Hoài Đức có nhiều trại mộc, trại đóng quan tài. Xóm này được gọi là Sơn Cây vì người ta sơn quan tài màu đỏ theo niềm tin sinh ký tử qui. Màu đỏ là màu hạnh phúc. Người chết là người hạnh phúc vì sạch nợ trần gian và là ngày trở về nơi xuất phát. Sau năm 1954 Búng nổi tiếng nhờ các tiệm bì bún, bì cuốn, bún nem, bánh bèo bì. Vào mùa măng cụt dân Sài Gòn rủ nhau lên Lái Thiêu thăm viếng vườn cây ăn trái ở Bình Nhâm, Cầu Ngang ( Hưng Định) và lên Búng ăn bánh bèo bì, bì cuốn, bì bún v. v. Thổ nhưỡng ở An Thạnh màu mỡ và có nước ngọt đầy đủ (rạch nối liền Búng với sông Sài Gòn chạy song song với Quốc Lộ 13; rạch chảy song song với hương lộ đất đỏ dẫn về Hưng Định; suối cát; suối ở phía đông của xã). Vào thập niên 1960 chăn nuôi phát triển ở Búng.

Người Hoa sống dọc theo phố chợ và hương lộ An Thạnh- Tân Khánh. Họ mở tiệm nước, tiệm thuốc Bắc, tiệm chạp phô và làm bánh đúc nước tro rất ngon. Giống như Tân Thới, người Hoa ở Búng có trường học và chùa riêng (không phải chùa Phật Giáo).
Tín đồ Thiên Chúa Giáo ở Búng đi lễ nhà thờ Hưng Định. Chùa Phật Giáo nằm gần ranh giới xã Thuận Giao.

Cho đến đầu thập niên 1950 Búng chỉ có trường tiểu học với 03 cấp lớp. Muốn học lớp nhì học sinh phải lên Thủ Dầu Một hay xuống Lái Thiêu. Sau năm 1954 trường Cộng Đồng và trường trung học Trịnh Hoài Đức được xây lên theo chương trình viện trợ của Hoa Kỳ. Từ cộng đồng (community- communauté) được lưu hành từ đó. Búng trở thành trung tâm giáo dục của tỉnh Bình Dương.

Búng là sinh quán của:

- ông Phan Văn Hùm, tác giả Phật Giáo, Nỗi Lòng Đồ Chiểu, Ngồi Tù Khám Lớn v. v. Ông học Cao Đẳng Công Chánh ở Hà Nội. Được bổ nhiệm làm đốc công ở Huế. Tại đây ông bỏ việc sau khi đến thăm nhà cách mạng Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Ông cùng với Nguyễn An Ninh từ Pháp về dùng hình thức bán dầu cù là để diễn thuyết chánh trị. Ông bị bắt ngồi tù khám lớn về vụ đánh một cai (caporal) cảnh sát ở nhà ga Bến Lức. Ra khỏi khám lớn (trong khuôn viên Thư Viện Quốc Gia và Phủ Quốc Vụ Khanh Văn Hoá gần Dinh Gia Long tức phủ thống đốc Nam Kỳ) ông sang Pháp học và lấy cử nhân triết học. Từ đó ông theo Đệ Tứ Cộng Sản. Vợ ông là cháu ngoại của bà Sương Nguyệt Anh tức Nguyễn Thị Khuê, ái nữ của nhà thơ Đồ Chiểu (Nguyễn Đình Chiểu).

- Phan Kiều Dương, kỹ sư kiều lộ (Ingénieur des Ponts ét Chaussées) là con của nhà cách mạng Phan Văn Hùm. Em của ông là ký giả Phan Tùng Mai.

- Nguyễn Văn Thêu, một tay đua nổi tiếng trong cuộc đua Vòng Quanh Đông Dương trong đệ nhị thế chiến bên cạnh Lê Thành Các.

- thầy ký Tiệu (tôi không rõ họ của ông), người đi hành hương ở Ấn Độ và đi đến kinh đô Lhassa của Tây Tạng. Nhiều ảnh chụp về Tây Tạng được lưu giữ trong chùa Tây Tạng ở Ấp Bộng Dầu, Thủ Dầu Một (Bình Dương).
 

AN SƠN

An Sơn có ranh giới chung với xã Hưng Định, Bình Nhâm, An Thạnh, Phú Văn. An Sơn có một đoạn sông Sài Gòn ở phía tây của xã. Xã có nhiều kinh rạch chằn chịt. Xã này có liên hệ thương mại với Hóc Môn, Phú Cường và Nhị Bình (Nhị Bình: Bình Nhan + Bình Lái).

Phía nam của xã là vùng đất mùn rất tốt. Đó là vùng vườn măng cụt, sầu riêng; giâu và chôm chôm. Vùng này có nhiều giáo dân với một giáo đường to lớn so với vị trí hẻo lánh của xã. Phía bắc là vùng trồng mía, có chùa Phật Giáo. Cư dân An Sơn có cuộc sống tương đối cao nhờ có vườn cây ăn trái và lò đường.

Địa danh An Sơn như nhắc nhở phần nào những cư dân đầu tiên định cư trong xã gốc ở Bình Định. Khi nói đến An Sơn người ta thường nhắc đến ông cả Đại không phải vì chức vụ ông Cả to lớn mà vị võ thuật cao cường của ông. Điều này cho thấy võ Tân Khánh hay võ mà ông cả Đại xử dụng là võ thuật xuất phát từ Bình Định.

An Sơn là sinh quán của ông Võ Văn Vân, nhà báo chế thuốc Đông Y nổi tiếng khắp Đông Dương. Ông là ông nội vợ của tướng Đỗ Cao Trí và là thân sinh của bầu Ứng tức ông Võ Văn Ứng. Gọi là bầu Ứng vì ông là bầu của đội bóng Ngôi Sao Bà Chiểu ( Étoile de Bà Chiểu). Ông là chủ nhà hàng Nam Đô ở Sài Gòn, hãng mực Song Long và chủ nhiệm nhật báo Bình Minh.
 

THUẬN GIAO

Thuận Giao có ranh giới chung với Bình Chuẩn, An Thạnh, Hưng Định. Thuận Giao có hai vùng rõ rệt:

a. vùng đất gò khô hạn ở phía đông là vùng trồng mít, mía lau và đậu phọng.

b. vùng đất triền có nhiều hố sâu và hầm đất sét ở phía tây. Vùng này có suối.
Thuận Giao có một ngôi chùa Phật Giáo trên ranh Thuận Giao- Bình Chuẩn. Đó là chùa Thầy Huề. Xã có một số tín hữu Cao Đài. Trong cuộc chiến tranh lần thứ nhất có một đồn của lực lượng Cao Đài nằm trên hương lộ trải đá xanh nối liền Búng- Tân Khánh. Người đi đường không được dùng đoạn đường trước đồn mà phải đi vòng vào trong và chỉ xử dụng lại hương lộ khi đến cây phượng vĩ cổ thụ trên vệ đường.

Thuận Giao có nhiều lò gốm do người Hoa làm chủ.

Trong thời kỳ chiến tranh Việt- Pháp du kích Thuận Giao nổi tiếng khắp tỉnh Thủ Biên (Thủ Dầu Một Biên Hoà). Sau năm 1975 quận Lái Thiêu được đổi thành huyện Thuận An do hai địa danh Thuận Giao và An Phú mà ra.
 

BÌNH CHUẨN

Bình Chuẩn là một xã nông nghiệp thuần tuý. Xã có ranh giới chung với Thuận Giao, Tân Khánh và Phú Hoà.

Vùng đất gò gần phi trường Cây số 5 (vì cách tỉnh lỵ Thủ Dầu Một 5 km) nắng cháy, khô cằn. Nơi đây có cây chai cổ thụ cách xa 7, 8 km vẫn trông thấy được.

Xóm trong là vùng đất pha cát. Có nhiều đường xe bò phủ đầy cát trắng nóng phỏng chân khi mặt trời lên thiên đỉnh.

Vùng đất triền có suối là vùng canh tác. Nông dân trồng lúa, bắp, khoai, thuốc lá, rau cải. Vùng đất gò là vùng trồng đậu phộng, mít và điều lộn hột. Thuốc lá và đậu phộng mang nhiều lợi tức cho nông dân trong xã.

Bình Chuẩn không có chùa Phật Giáo. Có một giáo đường to lớn màu đỏ trên tỉnh lộ ( route provinciale) nối liền Thủ Dầu Một- Biên Hoà nhưng không thấy hoạt động. Trong xã chỉ có một cái miếu trong khu rừng chồi giữa xóm trong và vùng đất dọc theo tỉnh lộ. Khác với Thuận Giao, Hưng Định, Bình Chuẩn không có người Hoa sinh sống. Đất sét khai thác ở Bình Chuẩn được bán ở Thuận Giao, Hưng Định, Bình Nhâm hay PhúCường.

Cho đến thập niên 1950 việc giáo dục trong xã rất nghèo nàn. Tỷ lệ mù chữ trong xã dưới thời Pháp thuộc rất cao. Thời bấy giờ không một thanh niên nào trong xã đủ điều kiện để đi lính tập. Chỉ có chín Rùa được làm lính mã tà ở tỉnh. Đến năm 1945 ông bỏ ngũ về làm ruộng. Số người biết Sài Gòn đếm không quá bàn tay.

Thực tế cư dân xã Bình Chuẩn thực sự tiếp xúc với nếp sống mới và tiện nghi kỹ thuật từ khi ra Ấp Chiến Lược. Dĩ nhiên khi rời bỏ chỗ ở cũ, từ bỏ thói quen cũ và kỷ niệm cũ để ra ở trong Ấp Chiến Lược thì dân chúng cũng có chút bất mãn, bực dọc, phiền lòng. Cho đến năm 1950 không một người dân làng nào có xe đạp. Đến giữa thập niên 1960 nhiều nhà có xe Honda, con cái được học hành. Nguyễn Việt Đức đậu vào Học Viện Quốc Gia Hành Chánh. Sau khi đến Hoa Kỳ, Đức có Ph. D và hiện sống ở California.

PHẠM ĐÌNH LÂN, F.A.B.I.

Trang Phạm Đình Lân

art2all.net

   

LAI THIEU THAP NHAT XA

PHAM DINH LAN, F.A.B.I.

          Loi noi dau:  Lai Thieu khong phai la sinh quan cua toi nhung la noi toi cu tru rat lau tu cuoc Chien Tranh Viet Nam I den ngay toi roi khoi que huong vao giua nam 1985.  Do la noi toi con giu nhieu ky niem au thoi va la noi toi co nhieu ban be than thiet.  Nam toi vua dau tu tai I toi va mot nguoi ban di dao choi duoi bong mat cua hang dua doc theo bo song Lai Thieu den noi hop luu voi song Sai Gon ma nguoi dia phuong goi la Song Cai.  Troi mua.  Toi va nguoi ban tron mua duoi mai hien cua mot ngoi nha co.  Ong chu nha moi chung toi vao nha va pha tra moi chung toi thuong thuc tra lai do chinh ong uop.  Co ngo dau con mua he do da dan toi den nha cua nguoi phoi ngau cua toi sau nay.

          Nhung dieu toi viet trong bai nay thuoc ve qua khu.  No co the khong dung hay khong con thich hop voi khung canh dia phuong va to chuc hanh chanh bay gio.  Viet sai thi khong den noi nhung sot thi chac chan co nhieu vi khuon kho gioi han cua bai viet cung nhu vi su hieu biet chua tron ven cua nguoi viet ve cac van de linh tinh trong mot dia phuong nho be nay.

****

          Lai Thieu la mot quan o cuc nam tinh Thu Dau Mot (Binh Duong).  Dia danh phat xuat tu chuyen mot ong lai buon tu thieu ma ra.  Do la mot quan tru phu trong tinh Thu Dau Mot (Binh Duong).  Duoi thoi Phap thuoc quan truong la nguoi Phap.  Vien quan truong cuoi cung nguoi Phap la Ferdinand de Larris, tot nghiep Ecole Nationale d’Administration cua Phap.  Ong doi ve lam quan truong Cao Lanh, tinh Sa Dec, va bi giet chet o do.  Duoi thoi quoc truong Bao Dai doc phu Luong So Khai duoc bo nhiem ve lam quan truong.  Trong nhung nam dau sau ngay dat nuoc qua phan chuc vu quan truong van do cac nha hanh chanh dan su nam giu.  Tu nam 1961 ve sau chuc vu quan truong do cac quan nhan nam giu.  Ong Nguyen Thanh Tiet la quan truong dan su cuoi cung o Lai Thieu.  Ong duoc lam pho tinh truong tinh Phuoc Thanh va bi giet chet cung thieu ta tinh truong Tran Minh Man  khi tinh nay bi Cong San tan cong nam 1961.  Ve sau tinh Phuoc Thanh giai the va tro thanh quan Phu Giao thuoc tinh Binh Duong.

          Quan Lai Thieu co 11 xa.  Do la: Tan Thoi, Phu Long, Vinh Phu, Binh Nham, Binh Hoa, An Phu, Hung Dinh, An Thanh (Bung), An Son, Thuan Giao va Binh Chuan.

TAN THOI

          Tan thoi la xa quan ly Lai Thieu.  Xa Tan Thoi giap ranh voi xa Binh Nham, Binh Hoa, Phu Long va Vinh Phu.  Quoc Lo 13 chay ngang qua xa.  Mot duong trai da noi lien xa Tan Thoi voi Thu Duc.  Truoc nam 1949 co duong xe lua chay ngang qua  Tan Thoi.  Duong xe lua nay khong con hoat dong tu khi cau sat  bat ngang qua song Sai Gon noi lien Thanh Loc va Phu Long bi sap.  Duong xe lua len Loc Ninh di ngang qua Go Cat thuoc ap Dong Nhi. 

          Xa Tan Thoi co mot khuc song ngan.  Do la mot con rach (arroyo) bat nguon tu Phu Hoi chay ra song Sai Gon.   Ap Dong Tu la vung dat cao kho can la noi thich hop cho viec trong mit, dau phong, mang cau.  Ap Dong Nhi dat dai tuong doi phi nhieu thuan tien cho viec cay lua, trong trau va rau cai.  Ap Dong Ba co ruong lua va vung dat cat.  Tan Thoi co lo gom nhung khong quan trong bang cac lo gom o Binh Nham.   Tan Thoi la mot xa tru phu noi tieng ve nganh moc, do gom, keo hot dieu, nem, thit heo quay.  Nong san o cac xa lan can nhu Nhi Binh, Thanh Loc, Binh Nham, Binh Hoa, An Thanh duoc dua ve Tan Thoi tieu thu hoac chuyen ve ban o Ba Chieu va Sai Gon.

          Duoi thoi Phap thuoc Tan Thoi co truong tieu hoc to lon.  Truoc san truong co nhieu cay sao tao bong mat cho san truong.  Den cuoi thap nien 1950 Tan Thoi moi co mot truong trung hoc tu thuc nhung hoat dong yeu ot vi khong co nhieu hoc sinh.

          Tan Thoi khong co chua Phat Giao hay nha tho Thien Chua Giao.  Vao thap nien 1960 rap hat Lai Thieu khong con hoat dong nua.  Linh muc Huynh Van Cua mua rap hat nay va bien thanh mot giao duong cho xa Tan Thoi.   Tan Thoi chi co cai dinh bi dot vao Tet nam 1947.  Khuon vien dinh tro thanh don linh.  Mai den nam 1967 dinh moi duoc tai thiet nhung nho hon cai dinh cu rat nhieu.   Nguoi Hoa co Chua Ong va Chua Ba.   Ho song tap trung dong dao o Ap Cho, doc theo bo song.  Nguoi Hoa co truong Duc Anh va co nghia dia rieng o Dong Nhi. 

          Nguoi An rat it (khong den 05 nguoi).  Mot nguoi An giau co xay hai ho tam o Dong Ba goi la Mach Cha.  Ong Lam Le Trinh mua Mach Cha va mot khu vuon cay an trai o Binh Nham khi lam bo truong bo Noi Vu thoi De Nhat Cong Hoa.

          Tan Thoi co hai cho:  Cho Cu va Cho Moi.  Dem giao thua Tet nam 1947 Viet Minh tan cong quan ly Lai Thieu.  Cho Cu, Cho Moi va dinh lang bi dot chay sach.  Quan Bac Phi o bot nha ‘doan’ (Douane: quan thue) ban xoi xa len troi nhu phao Tet.  Khong biet Viet Minh co dong va co day du sung ong hay khong chi biet ho thoi ken va mo chuong ngua cho ngua chay loc coc tren duong nhua nhu the Viet Minh coi ngua lam tran.  Sang mong mot Tet khong thay nguoi chet cua doi ben ma chi thay hai cho va dinh lang bi chay rui.  Thinh thoang cho Lai Thieu bi lieng luu dan.  Trai luu dan no gan cho ca doi dien voi nha thuoc Con Trau (thuc su la con te giac nhung nguoi dia phuong khong biet te giac nen goi do la con trau) gay thiet mang 41 nguoi trong do co me cua co giao Ngoc, vo cua thieu ta Luong, chet tai cho.  Mot thieu nien loi 15, 16 tuoi lieng luu dan o Cho Moi bi bat va bi ban  tai cho.  Xac cua thieu nien nay bi phoi nang hai, ba ngay ngoai cho.   Co hai nguoi thu tien cho bi am sat chet (Ong Ho va nam Phu). 

          Anh Kachemir, mot nguoi An, khong biet o dau tu nhien thay xuat hien o Lai Thieu va ca bai Hon Tu Si gay xuc dong va tao cam giac ghe ron cho quan khach trong mot buoi le phat thuong.  Khong biet trong truong hop nao anh biet bai hat nay vi anh la nguoi co ten va hinh hai An Do ro net.  Co le me anh la nguoi Viet nen anh noi tieng Viet rat ranh.  Sau nay anh la mot cau thu cua doi banh Lai Thieu duoc doi AJS o Sai Gon tuyen sau khi doi bong Lai Thieu khong con nua .  Thoi bay gio, o Sai Gon co ba cau thu bong tron noi tieng co ten ngoai quoc la Richard, Maurice va Kachemir.

          Tan Thoi la xa sinh quan cua:

-     vo si Dong Phuong Soc vang bong mot thoi.

-     dai ta Nguyen Tri Hanh, cuu tinh truong Hau Nghia va tu linh pho Quan Doan III.  Ong bi trong thuong khi bo tu linh Quan Doan III bi phao kich.  Ong mat sau nam 1975.  Do su gioi thieu cua thieu ta Trinquie ong hoc truong Vo Bi Da Lat va  tu nghiep o Phap.  Khi ve Phap ong Trinquie mang cap bac dai ta.  Ong cung dai tuong Salan co duong loi chong lai tuong De Gaulle khi vi tuong nay tro lai chap chanh lan thu hai vao nam 1958, khai sinh ra De Ngu Cong Hoa Phap.

-     dai ta Nguyen Duy Ninh thoi quoc truong Bao Dai la si quan Ngu Lam Quan sau chuyen sang Khong Quan.  Ten that cua anh la Denis.  Hai anh la Henri va Louis va em gai la Lily.  Anh Louis gioi ve am nhac, viet van, soan kich va la mot xa thu.  Anh Henri hoc o Pellerin, Hue trong de nhi the chien.  Anh thich danh dan va luyen vo thuât.  Nha thuoc Tay lau doi o Tan Thoi la nha thuoc do than sinh cac anh ay lam chu (nha thuoc Nguyen Van Vang).

-     ong giao Cao Van Cha, than sinh cua Ph.D Cao Thi Le, giao su Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh va dai hoc Georgetown khi o Hoa Ky.  Giao su Cao Thi Le la em cua chi Cao Thi Ba va Cao Thi Du (Tot), nhan vat trong bai Cho Cai Nay Lay Lai Cai Kia vi chi giau co nhung  them an bi cuon ma khong an duoc vi chung cao huyet ap.

-     thieu ta Khong Quan Luu Van Duc.  Anh Duc hoc truong Khong Quan Salon de Provence o Phap.  Ve nuoc nam 1957 voi cap bac thieu uy.  Nam 1960 anh duoc vinh thang thieu ta.  Anh mat vao cuoi nam nay.  Anh Duc rat than voi anh Denis tuc Nguyen Duy Ninh.  Anh Denis danh dan va thoi harmonica con anh Duc thich keo accordeon.  Dai ta Nguyen Xuan Vinh, tu linh Khong Quan Viet Nam Cong Hoa, rat men kha nang cua anh Duc.  Ong Vinh lam tu linh Khong Quan luc 28 tuoi.

-     O. Tran Van Thanh, Hoi Vien Hoi Dong Kinh Te Quoc Gia.  Ong la mot nha chan nuoi khet tieng o mien Nam sau nam 1954.  Ong la than sinh cua ong Tran Quang Minh, thu truong bo Canh Nong.

-     Tien si Pham Quoc Kiet, giao su Ecole Normale Superieure

-     Ph.D Pham Dinh Khoi Nguyen (Wellington), giao su Harvard, Vanderbilt v.v.

PHU LONG

          Xa Phu Long giap ranh voi xa Tan Thoi, Vinh Phu.  Duong sa trong xa tuong doi ngheo nan ngoai tru mot phan ngan cua Quoc Lo 13.  Bu lai xa co song Sai Gon, phan nua song Lai Thieu (ta ngan) va nhieu rach va muong ranh.  Trong xa co nhieu vuon cau, dua va mia.  Dieu dang luu y la nong dan Phu Long va Vinh Phu khong cay bua bang trau, bo ma dung cuoc xoi dat ma thoi. 

          Phu Long co nhieu trai moc, trai guoc, trai lam thot, lo duong.  Viec chan nuoi ga, heo phat trien khi ong Tran Van Thanh tu Chau Doc ve.  Vao thap nien 1960 Phu Long co nha may san xuat thuc an gia suc.  Hop Tac Xa Dong Tien ra doi vao thap nien 1970 do sang kien cua ong Thanh.  Trong de nhi the chien Phu Long co nha ga xe lua va nha may san xuat nuoc da. 

          Phu Long co chua Giac Nguyen doi dien voi Moc To Mieu (sau doi ve gan bo song Lai Thieu), Thanh That Cao Dai va Moc To Mieu.  Vao thap nien 1960 linh muc Huynh Van Cua thanh lap Trung Tam Bac Ai gan truong Mut Chuoi.

          Vao cuoi thap mien 1950 Phu Long co mot rap hat moi canh tranh voi rap hat cu o Tan Thoi.  Rap hat moi nay doc quyen hat phim An Do phu de tieng Viet nen duoc khan gia dia phuong huong ung nong nhiet.

          Phu Long la sinn quan cua:

-     Nghe nhan lao thanh Nguyen Van Lua.  Ong chang nhung la nghe si su dung nhuan nhuyen tat ca cac nhac khi co dien Viet Nam tu dan, ken, trong ma con lam cac dung cu am nhac co dien nua.  Ve gia ong song rat co don nhung trong ong vui ve va khoe manh mac du thinh giac khong con binh thuong.  Ong mat vao dau thap nien 1990 va duoc cac de tu danh cho ong mot dam tang linh dinh de vinh danh va tuong nho mot nghe nhan lao thanh, mot vi thay kha ai va kha kinh.

-     Ong Nguyen Hoa Tuong la mot hang giao pham trong dao Cao Dai.  Ong la than sinh cua ong Nguyen Hoa Hiep tuc Giang Dong, tong truong bo Noi Vu trong chanh phu Phan Huy Quat truoc khi trao quyen cho quan doi (19-06-1965). 

-     dai ta Nguyen Hoa Phung la con truong cua ong Nguyen Hoa Hiep.  Em cua ong la nguoi dieu hanh truong Dong Nai o Cho Lon.  (Truong Dong Nai nay khac voi truong tu thuc Dong Nai tren duong Taberd <Nguyen Du> cua giao su Kieu Cong Gia).

VINH PHU

          Vinh Phu la xa nam o cuc nam quan Lai Thieu.  Phia nam cua xa giap voi xa Hiep Binh thuoc quan Thu Duc, tinh Gia Dinh.  Phia tay tua vao ta ngan cua song Sai Gon huong ve An Phu Dong ben huu ngan.  Duong sa trong xa rat it. 

          Giong nhu Phu Long, Vinh Phu co nhieu kinh rach chan chit.  Dat dai tuong doi mau mo vi co day du nuoc nhung nuoc ngot khong doi dao.  Nong dan trong xa trong lua, cau, dua, mia va rau cai.  Vinh Phu noi tieng ve viec san xuat guoc  dat tien danh cho phu nu.  Lo duong Vinh Phu duoc xem la lo duong quan trong duoi thoi de nhat Cong Hoa.  Lo duong nay khong con nua khi nha may duong Ba Lua duoc thanh lap.

          Xa Vinh Phu  khong dong dan.  Chi co vai can nha gach nam doc theo Quoc Lo 13.

          Vinh Phu co mot tinh xa Phat Giao.  Khong biet vi sao nguoi ta gol do la dao Ba Trau.  Cach goi nay nghe quen quen neu chung ta den tham Cu Lao Pho , Bien Hoa. 

          Ngoi nha long lay trong xa la ngoi nha cua nha boi toan Huynh Lien, nguoi Quang Ngai tung song o Cambodia.  Ong cat ngoi nha nay vao dau thap nien 1970.  Sau nam 1975 co tin ong bi ke du nao do giet chet.

          Anh Dao Van Nghi, nguoi ban au thoi cua toi,  roi Tan Thoi ve song o Vinh Phu lam ruong va dao ao nuoi ca tre Phi theo su khuyen khich cua chanh quyen.  Ca tre Phi co mat may gay han nhu cac loai ca tre thuong.  Ca khong co vay, minh lang mau den, bung mau vang than minh co dom do.  Dau co ria dai.  Ca co the nang den 10 ki- lo nghia la cho nhieu thit.  Nhung khong thay ai nuoi ca tre Phi ma kha duoc vi ca an rat manh.  Chung hao an den noi an luon dong loai trong ho.  Do do nuoi hang ngan con ca giong, sau mot thoi gian, chi con vai chuc con song sot.  Ca khong duoc nguoi tieu thu huong ung vi to lon va vi mau sac va tuong mao trong ghe ron.  Gia tu ca tre Phi va tam thoi khong tin cau:

Nhat tha ca,

Nhi ga bac.

BINH NHAM

          Net noi bat cua xa Binh Nham la vuon sau rieng, mang cut va chom chom va so tin do Thien Chua Giao.  Cac loai trai cay nhiet doi trong o Binh Nham goc o Penang, Ma Lai, noi co mot so chung sinh nguoi Viet Nam theo hoc de tro thanh linh muc.  Cac chung sinh nay dem giong cac loai cay an trai nhiet doi ve trong o Cai Mon, Nhi Binh, Binh Nham.  Do la nhung noi co nhieu tin do Thien Chua Giao va nhieu linh muc o mien Nam.  Giao duong Binh Nham la mot trong nhung giao duong co xua o Nam Bo.

          Binh Nham tam chia ra lam hai vung: 

1.      Vung xom dao nam o phia tay noi dat dai mau mo, co song Sai Gon va con rach rong lon chay ngang qua Quoc Lo 13.  Vung nay co nhieu vuon mang cut, sau rieng, chom chom.  Nha cua trong xom dao khang trang, dep de xay cat theo kien truc Phap.  Tren doi cao co mot giao duong co kinh va Truong Cam Diec noi tieng khap mien Nam.

2.      Vung vuon cay an trai va dat go nam ve phia dong giap voi Hung Dinh, Binh Hoa.    Cu dan vung nay khong theo dao Thien Chua.  Trong vung nay co mot ngoi chua Phat Giao va mot truong trung hoc tu thuc gan Tinh Xa Minh Dang Quang duoc xay cat vao cuoi thap nien 1950. 

Dinh Binh Nham la mot ngoi dinh co xua khong bi chien tranh tan pha.  Ngoi dinh nay nam ve huong tay nam cua xa cach ranh Binh Nham- Tan Thoi bang mot con duong trai da dan den bo song Lai Thieu.  Canh do co mot con rach co mot chiec cau bat ngang  huong ve xom dao.  Do la Cau Dinh va con rach chay ra song Lai Thieu goi la Rach Cau Dinh.

          Nguoi Hoa o Binh Nham tap trung o phia tay nam cua xa.  Ho la chu lo gom, lo ep dau, cong nhan lam viec trong cac lo gom.  Co mot quan hu tieu khong co bang hieu duoc nguoi dia phuong goi la hu tieu Xuan Ho.  Quan ban mot loai mi soi to nhu spaghetti nau voi thit vit quay.  Quan chat hep khong den 10 m2 nhung rat dong khach.  Dan dan hu tieu Xuan Ho thu hut thuc khach tu Sai Gon hay Binh Duong den vi hu tieu o day co huong vi ngon va la.

          Binh Nham la mot xa dong dan va tru phu.  Xa co nhieu trai moc, lo gom, lo ep dau phong, vuon cay an trai, hang thach cao, chan nuoi heo, ga va lo heo cung cap thit cho cu dan trong quan Lai Thieu.  Doi song cu dan trong xa cao.  Nha cua dep de khang trang.  Ngoai xom dao co hai ngoi nha to lon va nguy nga.  Do la nha cua thay tam Sanh son mau do sam va nha cua than sinh cua  Vo Thanh Hang, pho tinh truong Binh Long.  Trong cuoc Chien Tranh Viet Nam I ngoi nha do cua thay tam Sanh bi trung dung lam don bot.  Khi xay ra vu phuc kich giet chet ba si quan Phap gan truong Mut Chuoi, Phu Long, chanh quyen dia phuong ra linh don cay an trai sau vao trong cach Quoc Lo 300 thuoc.  Tu do cach Quoc Lo 300 m khong con thay bong tan cay  mang cut.

          Giao duong Binh Nham la noi cac tin do Thien Chua Giao cu ngu o Binh Nham, Tan Thoi va Phu Long di le hang tuan.  Binh Nham, Nhi Binh va Cai Mon la noi co ty le tin do va linh muc Thien Chua Giao cao o Nam Bo.

          Binh Nham la sinh quan cua:

-     A thanh Gam.  Gia dinh Nguyen Hiep la than thuoc cua vi A Thanh nay.  Nha van Phu Duc, dai ta Nguyen Tri Hanh la re trong gia dinh Nguyen Hiep.

-     dai ta Nguyen Huu Phuoc, pho do truong Sai Gon thoi De Nhat Cong Hoa.  Su vinh thang cua ong hau neu khong con nua  sau nam 1963.

          Noi den Binh Nham nhung nguoi cao nien thuong nhac den Suoi Don, ong ba Binh va ong tu Hoa Liem. 

          Gia dinh tac gia cua cai Suoi Don san xuat khan dong noi tieng.  Khan Den Suoi Don tro thanh mot xom nho o Ba Chieu doi dien voi truong trung hoc Le Van Duyet khi gia dinh o Binh Nham di chuyen ve do trong thoi ky chien tranh.  Xom nay la noi cu tru cua nhieu nguoi goc Binh Duong.

          Ong ba Binh la nguoi kha gia trong xom dao.  Ong co vuon cay an trai va nha cua khang trang long lay.  Ong noi chuyen rat hap dan.  Vi vay tiem hot toc cua ong luc nao cung dong khach.  Co khi hot nua cai dau ong  lai bo do di sua xe dap nhung than chu khong phan nan chi ca vi trong thoi gian cho doi than chu ong duoc nghe ong ke chuyen de duoc cuoi thoai mai.  Nguoi xua va ngay em dem ay dau con nua.  Nu cuoi hon nhien cua ngay ay da tat liem de nhuong cho cho nhung lo au so set trong khoi lua chien tranh va khi tuoi doi buoc vao canh hoang hon tat nang.

          Ong tu Hoa Liem la thay bua theo khuynh huong Lao Giao (Taoism: Dao Giao).  Ong gioi ve gong nen duoc cac tay anh chi ne nang, bai phuc.  Ong ghet tre nit  lai vang o cac lu ca lia thia cua ong.  Khong biet do dau ong thich toi va cho toi nhung con co tuyen cua ong.  Ky niem vui buon nay ghi khac trong ky uc toi ve ong va cha toi.  Ong cho toi ca tuyen.  Cha toi dap be lu ca tuyen cua toi vi toi lo cho ca hon su hoc hanh.  Du sao toi van cam on ong thay bua kha kinh ghet tre nit nhung co cam tinh voi toi va nguoi cha nghiem khac khong ngung nghi den tuong lai cua con minh.

BINH HOA

          Binh Hoa giap rann voi Tan Thoi, Thuan Giao, Hung Dinh va An Phu (Tuy An+ Vinh Phu- khong phai Vinh Phu vua ke).  Truoc nam 1945 Binh Hoa co nhieu rung choi.  Phia dong nam cua xa co ruong va suoi suoi.  Huong lo noi lien Tan Thoi voi An Phu tai Nga Ba Cay Lieu di ngang xa Binh Hoa.  Trong Chien Tranh Viet Nam II xa lo Dai Han chay ngang qua xa.

          Binh Hoa tuong doi thua dan.  Cu dan song bang nghe nong, khai thac ham dat.  Trong Chien Tranh Viet Nam I nhieu cu dan Binh Hoa roi lang ra song o Tan Thoi hay Binh Nham, Hung Dinh.  Nam 1967 Binh Hoa la noi tiep nhan cu dan Ben Suc, Thanh Tuyen (Tam Giac Sat) den dinh cu.  YMCM lap van phong va mot nha tho Thien Chua Giao nho duoc xay len ben canh dinh lang. 

          Binh Hoa la sinn quan cua:

-     ong Nguyen Van Thoi, em di bao cua pho tong thong Nguyen Ngoc Tho.  Ong Thoi la bo truong bo Canh Nong vao nhung nam dau cua chanh phu Ngo Dinh Diem.

-     Pham Van Tien, tieu doan truong Tieu Doan Trau Dien Thuy Quan Luc Chien

AN PHU

          An Phu la dia danh ra doi sau khi hai xa Tuy An va Vinh Phu sat nhap thanh mot.  An Phu co ranh chung voi Binh Hoa, Di An, Thuan Giao, Binh Chuan.  Do la mot xa suyt bi xoa ten tren ban do hanh chanh tinh Thu Dau Mot roi Binh Duong sau hai cuoc chien.  Tren giay to thoi tien chien la An Phu Xa.  Sau nam 1975 quan Lai Thieu duoc doi thanh huyen Thuan An do su ket hop cua hai xa noi tieng trong hai cuoc chien vua qua:  Thuan Giao va An Phu.

          An Phu co nhieu rung choi.  Cum rung noi tieng trong vung la Rung Co- Mi vi ven khu rung nay co nha cua ong co- mi (commis) Pham Van Man.  Dieu dang luu y la cu dan An Phu khong phai la nong dan.  Thoi thuoc dia ho la cong chuc, tu chuc, thuong gia, khai thac lam san.  Do do nha cua trong lang co ve my quan rieng: nha gach hay nha cay, ngoi do, co cua so.  Nha nao cung co hang rao bang cay xanh thuong la cay bong bup  co hoa do hay vang rat dep.  Nha nao cung co san rong co cay xoai hay man to vua cho bong mat vua cho trai ngot.  Hau nhu nha nao cung co trong cay an trai nhu xoai, buoi, man, hong huan, trai sap v.v.  Trai cay rung co trai truong vo san sui nhu trai vai nhung trai nho, hot to, com mong va rat chua.  Trai truong chin vao mua he rat dep voi mau do va vang tuoi.  Nguoi An Phu bat buoc phai ‘yeu nuoc’ vi xa nay khong song, khong suoi, khong nui, khong dong ruong.  Gieng dao sau 25- 30 m cung khong co nuoc.  Vi vay cu dan xay ho hay mua nhung lu mai vu to de chua nuoc mua loc sach de dung quanh nam.

          An Phu khong co giao duong Thien Chua Giao, cung khong co chua Phat Giao ma chi co cai dinh tho mot dai phu co cong huong dan mot so dan tu mien nam Trung Bo den lap ra  xa Tuy An. 

          An Phu co mot truong tieu hoc to lon voi du 05 cap lop.  Ty le hoc sinh An Phu duoc dau vao truong Petrus Ky rat cao.  Mot vai nguoi o Bung, Bien Hoa vao An Phu o tro va an com thang de hoc truong An Phu.

          An Phu co vai nguoi Hoa sinh song.  Ho mo tiem thuoc Bac, quan hu tieu, ca phe, tiem gao hay ban thit bo.  Hai nguoi Hoa gay an tuong cho toi luc con nho la thay Phu va ba thang Bu. 

          Goi la thay Phu vi ong la thay thuoc Bac khong biet ten gi chi thay co ong ay co buou to tren co nen goi la thay Phu.  Thay Phu to lon va hong hao.  Theo loi cac bac tien boi noi lai ong hong hao nhu vay vi duoc tam bo bang cho con moi sinh ham voi thuoc bac!

          Ba thang Bu la nguoi Hoa.  Me la nguoi Viet.  Ca hai nguoi deu cao lon so voi nguoi binh thuong trong lang.  Ba thang Bu luon luon o tran vi luc nao ong cung cam thay nong nuc.  Cac con cua ong deu mang ten voi nhung hinh dung tu Bu, To, So v.v.  Ong o pho cua cha toi nen toi hay ra pho choi va thich thu thay ong an banh trang cuon hot vit voi rau rung.  Ong luoc 10 cai hot vit dat tren nhung cai banh trang uot va day trai tren mot cai trang to voi rau rung va cuon lai an voi nuoc mam.  Ong chi an mot cuon banh trang voi 10 cai hot vit la du roi. 

          Trong gioi binh dan noi bat nhat co ong Tu Sieng noi chu Thanh hien va ong nam Bo noi chuyen khong bao gio co rat vui.  Mot hom cac thanh vien trong ban hoi te gap ong nam di lang thang gan nha lang.  Mot nguoi trong ban hoi te lon tieng goi: “Nam Bo, vo day noi doc nghe choi!”  Ong nam Bo khoat tay noi: “Xin loi qui  ong.  Hom nay toi khong duoc ranh nen khong the vao noi doc cho qui vi nghe choi.  Bay gio toi phai di cho de lo gio ong ba.  Nhan day moi tat ca qui vi trong ban hoi te den nha toi luc 12 gio trua de du tiec gio cua ong ba toi.  Xin qui ong vui long den cho.”  Noi xong ong nam Bo bo di. 

          Trua den.  Cac hoi vien trong ban hoi te den nha ong nam Bo.  Cho hoai khong thay ong nam Bo cung khong thay thuc an de cung gio.  Mot thanh vien trong ban hoi te lon tieng goi: “Nam Bo dau roi?”  Ong nam Bo tu nha duoi chay len.  Ong vai chao toan the hoi vien trong ban hoi te.  Mot nguoi trong so nay hoi nam Bo: “Dam gio gi sao thay thuc an?”  Nam Bo hoi lai: “Thua, dam gio gi a?” 

“Hoi sang ong moi anh em tui toi den day an gio.”  mot hoi vien trong ban hoi te noi.

“Da thua, dau co dam gio gi dau!  Hoi sang, khi toi di ngang qua nha hoi mot vi trong ban hoi te goi toi vao nha hoi de noi doc nghe choi.  Chuyen toi moi qui vi den nha toi la mot chuyen noi doc do!”  Ca ban hoi te deu lang lang ra ve.

          An Phu la sinn quan cua:

-     ong doc Nguyen Van Diet, nguoi duoc xem la thay Tay hoc cua da so nhung tri thuc trong lang va la cha, nhac phu cua nhung nhan vat tuong doi co tieng tam trong nuoc

-     luat su Nguyen Lam Sanh, chu tich Lien Minh A Chau chong Cong.  Ong la con cua ong Nguyen Van Diet.  Anh re cua ong la doc phu Vo Van Ngo, tinh truong nguoi Viet dau tien cua tinh Cho Lon, giam doc Nha Nhan Vien phu Thu Hien, dong ly van phong bo Tai Chanh thoi De Nhat Cong Hoa.

-     nu kinh doanh Nguyen Thi Giau, em cua luat su Nguyen Lam Sinh.  Ba la chu nhan nha may det Lien Phuong o Thu Duc.  Ba la mot nha kinh doanh co tam voc quoc gia xuat than tu mot nguoi buon ban vai nho.  Nha may det dau tien cua ba tren duong Marchand (Nguyen Cu Trinh) rat tho so.  Nhung nha may det Lien Phuong o Thu Duc rat qui mo kha di canh tranh ngang ngua voi nha may det Vinatexco.  Cong nhan co xe dua ruoc.

-     chuan tuong Nguyen van Ti (Cuc Truyen Tin).

-     tham phan Pham Dinh Hung, dan bieu QHLH, glam sat vien va tong tho ky Vien Giam Sat Viet Nam Cong Hoa.  Truoc khi chuyen sang nganh tu phap ong la nha hanh chanh tot nghiep  Hoc Vien Hanh Chanh (Institut d’Administration sau cai thanh Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh Institut National d’Administration), danh xung moi cua Truong Hanh Chanh tu Da Lat chuyen ve duong Alexandre de Rhodes gan bo Ngoai Giao va lam Tham Chanh Van Phong Phu Tong Thong thoi De Nhat Cong Hoa.

-     bac si Dang Nhu Tay, trung ta Quan Y, mot nha giai phau noi tieng trong quan y gioi.

-     Ong Nguyen Van Hia, giam doc Cercle Sportif Saigonnais (Cau Lac Bo The Thao Sai Gon), noi cac chanh khach Viet Nam va ngoai quoc lui toi de giai tri bang boi loi, danh bong ban, quan vot v.v.  Ong cung la dong sang lap vien hoi Khuyen Le Co Ca cung voi ong Do Van Ro, Quoc Vu Khanh dac trach Van Hoa.  Con ong la trung ta Nguyen Van Hoi, vo dich kiem thuat Viet Nam tham du The Van Hoi Tokyo nam 1964.

-     Tien si Pham Quoc Kiet va Pham Dinh Khoi Nguyen sinh o Tan Thoi nhung que noi la An Phu.

An Phu lam vao canh ‘vuon khong nha trong’ trong Chien Tranh Viet Nam I.  Nam 1956 ong Pham Dinh Tri gap ong Tran Van Trai o toa an Sai Gon va ban ve viec phuc sinh xa An Phu.  Ong Tran Van Trai, nguoi An My, co tien si luat va van chuong vao thap nien 1940 voi luan an Le Chemin de Fer Trans- Indochinois (Thiet Lo Xuyen Dong Duong).  Chi cua ong la vo cua bac ba chung toi nen ong co cam tinh voi noi sinh quan cua nguoi anh re va cung la noi an nghi cuoi cung cua chi ong.  Xa duoc phuc sinh nhung khong co nhieu dan hoi cu boi ho thanh cong o cac thanh pho khac sau 09 nam song xa noi sinh quan.  Den nam 1962, mot lan nua, xa bi bo höäng.  Rung Co- Mi van duoc xem la can cu dia cua du kich sat Lai Thieu, Di An, Thu Duc, Binh Duong, Bien Hoa va cach Sai Gon 25 km theo duong chim bay.  Trong Chien Tranh Viet Nam II rung Co- Mi bi khai quang.  Xa An Phu co xa lo Dai Han chay ngang qua.  Nam 1973 ong Pham Dinh Hung van dong tai thiet xa An Phu thanh cong nho su ho tro cua cua ong Phan Quang Dan, Quoc Vu Khanh dac trach viec Khai Hoang Lap Ap va ong Duong Kich Nhuong, tong truong bo Cong Chanh.

HUNG DINH

          Hung Dinh co ranh gioi chung voi An Thanh, Thuan Giao, Binh Nham.  Hung Dinh co mach nuoc ngot rat tot.  Mot dong suoi nuoc mat lanh chay song song voi huong lo dat do trong xa. 

          Xa nay co nhieu lo gom do nguoi Hoa lam chu va vuon cay an trai.  Mot vai noi trong xa  nguoi ta dao ao nuoi ca.  Hung Dinh noi tieng ve viec tuoi ngua, buon ban va quan ngua de keo xe.  Tu ngay xuat hien xe Lambretta ba banh, nganh ma xa  sut giam tam quan trong cua no.  Roi xe Lambretta ba banh sap bi de doa boi xe Daihatsu.  Den nam 1975 mien Nam Viet Nam sup do.  Chuong trinh chuyen van bang xe Daihatsu vut tat.

          Hung Dinh co mot giao duong to lon.  San giao duong rong va co nhieu cay cao bong mat.  Giao duong nay danh cho tin do Thien Chua giao o Hung Dinh va An Thanh den du le hang tuan.

          Doi song cu dan Hung Dinh an lanh nhu hinh the dia ly cua xa my mieu nay: dat dai mau mo; nuoc mach trong veo va mat lanh.  Vao thap nien 1930 ong Phan Van Hum dem chu nghia Marx phai Trotsky ve.  Dan chung tap hop o Hung Dinh de nghe ong dien thuyet.  So di ong Hum chon Hung Dinh lam noi dien thuyet vi xa nay gan noi ong sinh song, gan xa Thuan Giao va Binh Nham.  Thuan Giao, Binh Nham va Hung Dinh co nhieu cong nhan lam viec trong lo gom va mot it nguoi danh xe ngua goi la xe tho mo!  Nen nho rang Marx va Lenin chi noi den giai cap cong nhan, nhung nguoi vo san bi chu nhan cac nha may ap buc boc lot cho khong de cap gi den nong dan. 

          Mot nguoi hau nhu vo danh goc o Hung Dinh nhung song tron doi o Bung la ong tu My.  Ong ra doi trong mot gia dinh Thien Chua Giao mo dao co vuon cay an trai o Hung Dinh.  Co le cu dan Hung Dinh va Bung it nguoi biet den ong vi ong la mot nguoi tam thuong, song lang le, khong cong danh va khong su nghiep lon lao.  Ong song bang nghe sua dong, lam mang xoi va lam den khi da cho nong dan cac xa lan can dung de soi ech.  Neu di sau vao cuoc song cua ong thi ai cung phai giat minh vi ong co mot cuoc song phi pham.  Do la cuoc song tu nhien cua ong.  Ong khong hoc cua ai, bat chuoc ai hay ung dung mot tried ly cao sieu nao do vi trinh do hoc van cua ong rat thap.  Chinh nep song phi pham cua ong bien ong tro thanh nha hien triet khai sinh ra chu nghia DA KHONG ma toi dat ten la POLYNONISM.  Ong la nguoi hien hoa khong bao gio gay go voi mot ba vo it hoc, ngoai dao va khong can ngon.  Vo ong vo dao mot cach kho khan vi thong biet chu nen khong doc kinh duoc.  Duoc vao dao ba khong di le.  Ong tu My cung it khi di le nha tho.  Trong doi song hang ngay ong hoan toan khong co dau hieu cua nguoi vo than hay thieu duc do.  Ong khong he gay go hay dung cham den quyen loi cua nguoi hang xom hay khach hang cua ong.  Su hien hau cua ong lam cho khach hang cua ong khong no phien trach ong mac du doi khi ong sua mang xoi hay dong ho khong duoc nhu y muon cua ho.  Ong khong uong tra, ca phe, nuoc ngot, ruou.  Ong khong de tam den chuyen phu nu, co bac hay hut thuoc la.  Khong nghe radio; khong xem hat boi, cai luong hay phim chieu bong.  Khong doc bao.  Khong nghe bat cu chuyen gi ngoai pho hay bat cu tin tuc gi du quan trong hay nguy hiem den dau.  Da ong trang met nhung ong khong bi binh lat vat gi.  Ong co nhieu tien nho cham chi lam viec nhung khong mua nha hay cat nha rong lon va tien nghi ma song trong mot can pho hep khong den 10 m2 cho gia dinh gom vo, chong va mot nguoi con trai.  Can pho cua ong gan tiem xe dap cua tay dua Nguyen Van Theu, doi dien va cach cho Bung va nha thuoc Tay cua ky gia Van Bia khong den 100 m.  Ong khong di dau khoi nha du la den quan ca phe truoc nha ong.  Ong an mac gian di chi can sach se va khong rach ruoi la du roi.  Ong khong than phien vo ong cho ong an com ngon hay do.  Bung noi tieng ve bun bi, banh beo bi.  Vo con ong an nhung ong chi an com don gian thuong ngay la du roi.  Ong khong xai tien do chinh ong lam ra vi gan nhu ong khong co nhu cau gi ca.  Vo ong hay danh tu sac.  Ong khong noi tieng nao.  Con ong gia binh de khoi di hoc, ong khong ray la.  Vo ong xai tien gium ong.  Ba dan con di du lich.  Khi thi di Vung Tau.  Khi thi di Nha Trang, Da Lat co ho nhu dat nuoc song trong canh thai binh thinh tri.  Luc dau ba vo co ve lan at ong.  Ong dung mot trong nhung chieu thuc rut ra tu chu nghia Da Khong (Polynonism) de cam hoa ba.  Qua nhien chieu nay co hieu luc la lung.  Cuoi cung ba vo kinh men chong va gia dinh luon luon em am.  The gioi ben ngoai hon loan, quay cuong nhung tam ong van phang lang.

          Ong tu My da mat.  Ong song tham lang va chet trong su tham lang cua mot nguoi vo danh co chat phi pham.  Co ngo dau ong la nguoi sang lap ra truong phai Da Khong Chu Nghia nhung khong ai ung dung duoc nhu ong. 

AN THANH

          Thong thuong nguoi ta hay nghe noi den Bung cho khong biet An Thanh.  Bung la bung nuoc (rias).

          Xa An Thanh co ranh chung voi cac xa Hung Dinh, An Son, Phu Van, Thuan Giao.  Cau Cat tren Quoc Lo 13 la duong phan ranh giua An Thanh va Phu Van.   Xa An Thanh co ruong lua o phia dong.  Gan Quoc Lo 13 co cho Bung buon ban tap nap do cu dan cac xa Binh Chuan, Thuan Giao, Hung Dinh, An Son va Phu Van den ban nong san va mua tro, bui, mam, muoi.  Nong dan cac xa Binh Chuan, Thuan Giao cung ra Bung de dong mong bo tren cac lo ren noi lien An Thanh- Thuan Giao- Binh Chuan- Tan Khanh.  Huong ve phia truong Trinh Hoai Duc co nhieu trai moc, trai dong quan tai.  Xom nay duoc goi la Son Cay vi nguoi ta son quan tai mau do theo niem tin sinh ky tu qui.  Mau do la mau hanh phuc.  Nguoi chet la nguoi hanh phuc vi sach no tran gian va la ngay tro ve noi xuat phat.  Sau nam 1954 Bung noi tieng nho cac tiem bi bun, bi cuon, bun nem, banh beo bi.  Vao mua mang cut dan Sai Gon ru nhau len Lai Thieu tham vieng vuon cay an trai o Binh Nham, Cau Ngang (Hung Dinh) va len Bung an banh beo bi, bi cuon, bi bun v.v.  Tho nhuong o An Thanh mau mo va co nuoc ngot day du (rach noi lien Bung voi song Sai Gon chay song song voi Quoc Lo 13; rach chay song song voi huong lo dat do dan ve Hung Dinh; suoi cat; suoi o phia dong cua xa).  Vao thap nien 1960 chan nuoi phat trien o Bung.

          Nguoi Hoa song doc theo pho cho va huong lo An Thanh- Tan Khanh.  Ho mo tiem nuoc, tiem thuoc Bac, tiem chap pho va lam banh duc nuoc tro rat ngon.  Giong nhu Tan Thoi nguoi Hoa o Bung co truong hoc va chua rieng (khong phai chua Phat Giao).

          Tin do Thien Chua Giao o Bung di le nha tho Hung Dinh.  Chua Phat Giao nam gan ranh gioi xa Thuan Giao.

          Cho den dau thap nien 1950 Bung chi co truong tieu hoc voi  03 cap lop.  Muon hoc lop nhi hoc sinh phai len Thu Dau Mot hay xuong Lai Thieu.  Sau nam 1954 truong Cong Dong va truong trung hoc Trinh Hoai Duc duoc xay len theo chuong trinh vien tro cua Hoa Ky.  Tu ‘cong dong’ (community- communaute) duoc luu hanh tu do.  Bung tro thanh trung tam giao duc cua tinh Binh Duong.

          Bung la sinh quan cua:

-     ong Phan Van Hum, tac gia Phat Giao, Noi Long Do Chieu, Ngoi Tu Kham Lon v.v.  Ong hoc Cao Dang Cong Chanh o Ha Noi.  Duoc bo nhiem lam doc cong o Hue.  Tai day ong bo viec sau khi den tham nha mach mang Phan Boi Chau o Ben Ngu.  Ong cung voi Nguyen An Ninh tu Phap ve dung hinh thuc ban dau cu la de dien thuyet chanh tri.  Ong bi bat ngoi tu kham lon ve vu danh mot cai (caporal) canh sat o nha ga Ben Luc.  Ra khoi kham lon (trong khuon vien Thu Vien Quoc Gia va Phu Quoc Vu Khanh Van Hoa gan Dinh Gia Long tuc phu thong doc Nam Ky) ong sang Phap hoc va lay cu nhan tried hoc.  Tu do ong theo De Tu Cong San.  Vo ong la chau ngoai cua ba Suong Nguyen Anh tuc Nguyen Thi Khue, ai nu cua nha tho Do Chieu (Nguyen Dinh Chieu). 

-     Phan Kieu Duong, ky su kieu lo (Ingenieur des Ponts et Chaussees) la con cua nha cach mang Phan Van Hum.  Em cua ong la ky gia Phan Tung Mai.

-     Nguyen Van Theu, mot tay dua noi tieng trong cuoc dua Vong Quanh Dong Duong trong de nhi the chien ben canh Le Thanh Cac.

- thay ky Tieu (toi khong ro ho cua ong), nguoi di hanh huong o An Do va di den kinh do Lhassa cua Tay Tang.  Nhieu anh chup ve Tay Tang duoc luu giu trong chua Tay Tang o Ap Bong Dau, Thu Dau Mot (Binh Duong).

AN SON

          An Son co ranh gioi chung voi xa Hung Dinh, Binh Nham, An Thanh, Phu Van.  An   Son co mot doan song Sai Gon o phia tay cua xa.  Xa co nhieu kinh rach chan chit.  Xa nay co lien he thuong mai voi Hoc Mon, Phu Cuong va Nhi Binh (Nhi Binh:  Binh Nhan + Binh Lai). 

          Phia nam cua xa la vung dat mun rat tot.  Do la vung vuon mang cut, sau rieng; giau va chom chom.  Vung nay co nhieu giao dan voi mot giao duong to lon so voi vi tri heo lanh cua xa.  Phia bac la vung trong mia, co chua Phat Giao.  Cu dan An Son co cuoc song tuong doi cao nho co vuon cay an trai va lo duong. 

          Dia danh An Son nhu nhac nho phan nao nhung cu dan dau tien dinh cu trong xa goc o Binh Dinh.  Khi noi den An Son nguoi ta thuong nhac den ong ca Dai khong phai vi chuc vu ong Ca to lon ma vi vo thuât cao cuong cua ong.  Dieu nay cho thay vo Tan Khanh hay vo ma ong ca Dai xu dung la vo thuât xuat phat tu Binh Dinh. 

          An Son la sinh quan cua ong Vo Van Van, nha bao che thuoc Dong Y noi tieng khap Dong Duong.  Ong la ong noi vo cua tuong Do Cao Tri va la than sinh cua bau Ung tuc ong Vo Van Ung.  Goi la bau Ung vi ong la bau cua doi bong Ngoi Sao Ba Chieu (Etoile de Ba Chieu).  Ong la chu nha hang Nam Do o Sai Gon, hang muc Song Long va chu nhiem nhat bao Binh Minh.

THUAN GIAO

          Thuan Giao co ranh gioi chung voi Binh Chuan, An Thanh, Hung Dinh.  Thuan Giao co hai vung ro ret:

a. vung dat go kho han o phia dong la tung trong mit, mia lau va dau phong.

b. vung dat trien co nhieu ho sau va ham dat set o phia tay.  Vung nay co suoi.

          Thuan Giao co mot ngoi chua Phat Giao tren ranh Thuan Giao- Binh Chuan.  Do la chua Thay Hue.  Xa co mot so tin huu Cao Dai.  Trong cuoc chien tranh lan thu nhat  co mot don cua luc luong Cao Dai nam tren huong lo trai da xanh noi lien Bung- Tan Khanh.  Nguoi di duong khong duoc dung doan duong truoc don ma phai di vong vao trong va chi xu dung lai  huong lo khi den cay phuong vi co thu  tren ve duong.

          Thuan Giao co nhieu lo gom do nguoi Hoa lam chu. 

          Trong thoi ky chien tranh Viet- Phap du kich Thuan Giao noi tieng khap tinh Thu Bien (Thu Dau Mot + Bien Hoa).  Sau nam 1975 quan Lai Thieu duoc doi thanh huyen Thuan An do hai dia danh Thuan Giao va An Phu ma ra.

BINH CHUAN

          Binh Chuan la mot xa nong nghiep thuan tuy.   Xa co ranh gioi chung voi Thuan Giao, Tan Khanh va Phu Hoa. 

          Vung dat go gan phi truong cay so 5 (vi cach tinh ly Thu Dau Mot 5 km) nang chay, kho can.  Noi day co cay chai co thu mach xa 7, 8 km van trong thay duoc. 

          Xom trong la vung dat pha cat.  Co nhieu duong xe bo phu day cat trang nong phong chan khi mat troi len thien dinh. 

          Vung dat trien co suoi la vung canh tac.  Nong dan trong lua, bap, khoai, thuoc la, rau cai.  Vung dat go la vung trong dau phong, mit va dieu lon hot.  Thuoc la va dau phong mang nhieu loi tuc cho nong dan trong xa.

          Binh Chuan khong co chua Phat Giao.  Co mot giao duong to lon mau do tren tinh lo (route provinciale) noi lien Thu Dau Mot- Bien Hoa nhung khong thay hoat dong.  Trong xa chi co mot cai mieu trong khu rung choi giua xom trong va vung dat doc theo tinh lo.  Khac voi Thuan Giao, Hung Dinh, Binh Chuan khong co nguoi Hoa sinh song.  Dat set khai thac o Binh Chuan duoc ban o Thuan Giao, Hung Dinh, Binh Nham hay Phu Cuong.

          Cho den thap nien 1950 viec giao duc trong xa rat ngheo nan.  Ty le mu chu trong xa duoi  thoi Phap thuoc rat cao.  Thoi bay gio khong mot thanh nien nao trong xa du dieu kien de di linh tap.  Chi co chin Rua duoc lam linh ma ta o tinh.  Den nam 1945 ong bo ngu ve lam ruong.  So nguoi biet Sai Gon dem khong qua ban tay.

          Thuc te cu dan xa Binh Chuan thuc su tiep xuc voi nep song moi va tien nghi ky thuat tu khi ra Ap Chien Luoc.  Di nhien khi roi bo cho o cu, tu bo thoi quen cu va ky niem cu de ra o trong Ap Chien Luoc thi dan chung cung co chut bat man, buc doc, phien long.  Cho den nam 1950 khong mot nguoi dan lang nao co xe dap.  Den giua thap nien 1960 nhieu nha co xe Honda, con cai duoc hoc hanh.  Nguyen Viet Duc dau vao Hoc Vien Quoc Gia Hanh Chanh.  Sau khi den Hoa Ky Duc co Ph.D va hien song o California.

         

Mời thầy và quý vị xem slideshow Lái Thiêu & Thủ Dầu Một ngày xa xưa mà LP vừa làm xong để gọi là "đáp ứng" bài viết về Lái Thiêu của thầy.

https://www.youtube.com/watch?v=6e4IrWNupD8

https://www.youtube.com/watch?v=6e4IrWNup8D

LP