BAN TIN THÂN HỮU Từ Số 60 - đến Số 68 NĂM 2014

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO: 60- 2014

TIN TUC

*   Tran Ngoc Thanh, Nguyen Van Chi va Hoang Phung Vuong den tham Bui Viet Thac nam binh vien sau mot con tai bien mach mau nhe (minor stroke).  Thac van khoe nhung chua noi duoc binh thuong.  Chuc Bui Viet Thac duoc nhieu may man de suc khoe duoc phuc hoi binh thuong.

*  Tran Ngoc Thanh co goi tho thong bao anh Nguyen Van Dang nam du Orange County.  Pham Van Lam co goi mot bang thau hinh mot buoi gap mat tai mot nha hang giua anh Dang va cac LTK nhu Tran Quang Thang, Hoang Phung Vuong, Tran Viet Son (Jean Botarlini), Le Quang Thanh va mot so LTK khac khong nhan ra va nho ten.

*  Truong Minh Tue thay mat cac ban cung khoa thong bao ngay gio dau tien cua Chu Ba Thu de moi cac ban cung tham du.  Tiep theo Tue va cac ban dong khoa tham du le gio cua Doan Quang Hai.  Ca hai le gio deu duoc to chuc trong chua.  Truong Minh Tue co goi day du anh chup cua hai le gio nay.  Trong anh co hai goa phu ho Chu va ho Doan, than nhan Doan Quang Hai, cac LTK Truong Minh Tue, Vu Troi, Do Thi Cai va chong, Hoang Viet Duong, Nguyen Ho So (gio Chu Ba Thu- So tu Minnesota den).  Ky nay Nguyen Manh Hung vang mat vi lo tang le cho nhac phu o Viet Nam.  Hung di tham con o Oklahoma khi duoc tin nhac phu mat o Viet Nam nen voi va ve California de ve nuoc chiu tang.  Cuoi nam 2013 than phu cua Hung mat.  Dau nam 2014 nhac phu cua Hung theo chan thong gia duoi tuyen dai.  Trong thoi gian o Viet Nam Hung cam thay co don vi khong co computer de lien lac voi ban huu.  Oi! Cell phone va computer sao ma loi hai den the?!

*  Lam Thi Phuong lam song day bai viet ve Ma Na va Thuc An cua Thanh John ma toi da goi cho cac em LTK kha lau roi.  Lan nay bai viet duoc danh dau kem theo hinh anh va ban do cua thoi Exodus tu Ai Cap vuot Hong Hai den ban dao Sinai va song trong sa mac nong buc nay ngot 40 nam.  Nguyen Thi Thanh Duong thich thu khi noi ve mat ong va trai bo ket goi dau.  Nguyen Thi Mai thay loi giai thich ve viec an cao cao va trai cao cao (locust tree) giong nhu chuyen an guong sen (lotus) trong huyen thoai Hy Lap va trai lien moc (lotus tree).

*  Bay gio toi se gioi thieu thanh phan tham du cuoc hoi thao khong ngoi ban ve 09 cau hoi trong Ban Tin Than Huu so 59.  Thanh vien tham du dau tien la Phan Kim Ngoc.  Tiep theo la Phung Thi Thanh, Hang Dieu Quang, Nguyen Dang Cung, Lam Thi Phuong va Nguyen Duc Phan.

-  Phan Kim Ngoc la co giao tren dong bang song Cuu Long truoc kia. 

-  Phung Thi Thanh la nha kinh doanh o Bien Hoa va hien nay la nha kinh doanh thanh cong o Hoa Ky.  Thanh cong trong su nghiep va thanh cong vi co dong dao con va chau. 

-  Hang Dieu Quang la ky su hoa hoc.  Sang Hoa Ky Quang lay them MS.  Quang la chuyen vien phim Chuong va phim xa hoi cua Hong Kong (da xem 1,000 bo phim).  Chi cua Quang la Hang Nguyet Anh theo nghiep Su Dia cua toi nhung bat phung thoi nen khong duoc day mon nay ngay nao.

-  Nguyen Dang Cung la bac si y khoa o Texas nhung Cung rat thich nghien cuu thi ca va cac hoat dong van hoa.

-  Lam Thi Phuong va Nguyen Duc Phan la hai duoc si.  Phuong rat thich thuc vat hoc vi than sinh cua Phuong am tuong Dong Y.  Phuong biet chu Han.  Hai duoc si nay hoc chung mot lop o LTK.  Chong cua Phuong la ban cung lop.  Vo cua Phan cung la ban hoc cung lop.  Phuong - Quang song o Uc; Phan- Le Minh song o Oregon tu hai nam qua.  Phung Thi Thanh  va Duong Van Anh cung hoc chung mot lop.

          Ve hot chuoi hot NDPhan va PTThanh co kem mot bai viet o Viet Nam voi bai thuoc ve hot chuoi hot: 1. hot chuoi hot rung (tai lieu cua Phung Thi Thanh goi) nghien nat ngam ruou 10 ngay  dung de tri dau lung, nhuc moi, dau thap khop 2. Hot chuoi hot rang nghien thanh bot pha nuoc soi uong nhu nuoc tra de tri soi than (tai lieu Tap Chi Y Khoa Viet Nam- NDPhan goi kem).  Nhu vay hot chuoi hot co cong dung tri lieu mac du ket qua nhu the nao chua kiem chung vi, neu la cay chuoi hot rung lai cang kho tim.  Con hot chuoi hot chin lay tu cay chuoi hot trong o nha  cung hiem .  Thu nhat, nguoi ta it trong chuoi hot ma trong cac loai chuoi khac de ban trai chin de an sau cac bua an.  Thu hai, o Viet Nam, nguoi ta an chuoi chat nen trai chuoi hot chin tro nen hiem.  Viec kiem hot de lam thuoc khong duoc de dang.  Con hot thom van chua co cau tra loi.  Hot thom qua nho.  Kiem du hot de lam thuoc chac chan kho khan lam.  Mot trai thom tinh theo My kim gia $3.  Mot trai thom cho bao nhieu grams hot?  Neu lam thuoc bang hot thom thi thuoc nay se dat va qui lam.

          Ve viec coc thoi Hang Dieu Quang co kem nhung bai viet ngan bang tieng Anh cho thay con coc von di co nhieu doc chat trong ban than no vi no la loai an tap, an sau bo, an chuot..la nhung loai thu co doc chat hay vi trung.  Nhua tren da, gan, mat coc deu co doc chat gay tu vong.  Coc thua biet minh co vo khi doc nen khi bi cho hay con vat khac to lon hon de doa no nam bo ngua va phinh bung ra de san sang phong noc doc vao doi phuong.  It ra trong doi toi co chung kien mot con cho bi coc thoi dau don den la thet len vai ngay sau thi chet.  Lam thi Phuong co goi mot hinh quang cao thit coc cha bong ban o Viet Nam  va mot bai viet ve doc chat bufotenine C12 H16 N2O cua coc duoc dung lam thuoc kich duc va thuoc moc toc.

          Ve luon Hang Dieu Quang co kem mot bai viet ngoai ngu ngan xac nhan dieu nguoi Viet Nam noi ve ruot luon song cho an vao bi rut ruot ma chet la dung.  Bai viet nhan xet nguoi Nhat an sushi bang hai san song nhung rieng mon thit luon thi phai chin.  Mot bac si Phap duoc giai Nobel nam 1913 la Charles Robert Richet kham pha doc chat trong huyet luon co nhieu proteins doc gay co giat bap thit nhat la tim.  Nhung neu nau chin thi doc chat bien mat.  Nguyen Duc Phan kem mot bai viet o Viet Nam cho thay ruot luon co nhieu ky sinh trung.  Lam Thi Phuong va Phung Thi Thanh khong de cap den doc chat cua ruot luon tuoi.  Thanh cho rang luon um, luon xao lan, luon hap sa la mon an ngon.  Phuong kem hinh anh thit luon truoc khi xao nau.  Phan Kim Ngoc cho biet o cac vuon tren dong bang song Cuu Long nguoi ta dung ruot luon hay ruot ca  de hap dan kien lam cho trai cay duoc sung.  Nhung phai la kien vang cho khong phai kien dat hay kien hoi!!  Nhu vay kinh nghiem ve viec cho an ruot luon bi om mon roi chet la dung.

          Ve nhan xet cho rang bap moi hai va cho ngang qua song suoi thi mat ngot, Nguyen Duc Phan, Phan Kim Ngoc cho rang khong dung.  Bap vua moi hai ngot hon trai bap de lau ngay sau khi hai.

          Ve nanh heo rung ky sung dan Hang Dieu Quang cho la me tin.  Chuyen sung dan co ne nguoi mang nanh heo rung trong nguoi hay khong toi khong dam xac nhan.  Toi xac nhan viec thu nanh heo rung bang cach quan toc quanh nanh heo roi dung lua dot toc khong chay.  Co le vi vay ma nguoi ta tin rang nanh heo rung ky sung dan.

          Ve chuyen cung cha me nhung tai sao anh, chi, em lai khac tanh tinh, hinh dang va so mang duoc Phan Kim Ngoc, Hang Dieu Quang, Nguyen Duc Phan va Nguyen Dang Cung sot sang gop y va co nhieu diem giong nhau ve hoan canh xa hoi, moi truong song.  Nguyen Dang Cung nhan manh den dieu kien suc khoe vat chat va tinh than cua cha me trong thoi ky mang thai.  Tien nhan ta de cap den viec huan thai.  Cac nuoc tien tien ngay nay cung chu trong den huan thai bang cach cho cac ba me duoc thu gian, vo uu va cho thai nhi nghe nhac v.v.  Phan Kim Ngoc chu trong den canh gan muc thi den, gan den thi sang.  Lam Thi Phuong khong vao thang de tai ma dua ra hai nhan xet  dang de chung ta thao luan trong nhung ky ke tiep:

a.  truong hop song thai, hinh hai giong nhau nhu duc nhung tanh tinh lai trai nguoc nhau (truong hop nay toi co gap mot lan trong doi)

b.  Theo Lam Thi Phuong, tu ngay song o ngoai nuoc lai thay nhieu truong hop down syndrome hon khi con o Viet Nam?  Cau hoi nay cac dai phu Nguyen Van Chi, Nguyen Dang Cung, Khuong Van Lich, Vu Van Tri, Nguyen Van Luy duoc danh uu tien giai thich.  Cung co the o nuoc ta cung co nhieu ma chung ta khong duoc biet.  Khi con song trong nuoc viec di chuyen cua chung ta bi gioi han hoan toan nen su hieu biet cung bi gioi han.  O ngoai quoc vi phuong tien thong tin doi dao va khong bi gioi han nen chung ta thay, nghe va doc du loai tin tuc khac nhau hang ngay nen co cam tuong rang nhung chuyen ay chi co o nuoc ngoai va khong co o nuoc ta?  Thi du o ngoai quoc nguoi ta noi cong khai ve dong tinh luyen ai trong khi o nuoc ta nguoi ta khong noi den chuyen nay vi ly do nay hay ly do khac.  Dieu do khong co nghia la o nuoc ta khong co dong tinh luyen ai.

          Vi khong duoc dung den nhung chuyen sieu hinh nen nhung cau lien quan den HEN, XUI, MAY, RUI, SO MANG chua duoc khai thong.  Dieu kien nay tuong doi gay gat va khong hop ly.  Trong toan hoc chung ta con phai chap nhan dinh de Euclide (postulate) neu muon tiep tuc cac chung minh khac tai sao trong cac thao luan lai phai ne tranh nhung khai niem ve Thuong De, Troi, Thien, Dang Tao Hoa, Dang Hoa Cong, Dang Toi Cao? 

          Vi oc kieu ngao?

          Vi dong hoa tinh than khoa hoc voi chu nghia vo than (atheism)?

          Vi khong thay, khong so mo, khong nem,ngui duoc nen khong hien huu? 

Neu thieu khai niem do lam sao ta biet duoc cai NHAN BAN DAU.  Co nhung chuyen truoc mat ta van khong thay, khong so mo nhung ta van chap nhan nhu KHONG KHI (air), vi  khuan (virus) va gan hon Ong Co, Ba Co chang han.  Co nguoi khong biet ong, ba noi, ngoai nhung van chap nhan cac vi ay hien huu.  Neu khong hien huu sao la co ten goi?  Neu khong co ong, ba noi, ngoai thi lam sao co cha va me?  Thuong De co hay khong khong ai biet vi khong ai thay.  Chi biet rang nhan loai o cac phuong troi xa xam khac nhau deu co ten goi TROI, THIEN, THUONG DE, DANG HOA CONG, DANG TAO HOA, DANG TOI CAO, Allah, Jehovah, Brahmane v.v.  Du vay, trong cac cuoc gop y sap toi chung ta cung danh chuyen sieu hinh cho cac nha Than hoc.  Chung ta ban chuyen trong su hieu biet chung muc cua chung ta ma thoi.

          Cam on su sot sang gop y cua cac em.  Ben kia bo dai duong chi Song Thu dang theo doi cuoc thao luan khong co cu toa nay.  Chi Le Khanh cung dang cho vai cau tra loi.

VAI Y NIEM LA QUANH TA

          Toi moi doc gia Ban Tin Than Huu tham gia gop y ve vai chuyen thong thuong nhung la quanh ta.  Truoc tien xin moi cac ban khai thong:

1.  hai nhan xet cua duoc si Lam Thi Phuong ve truong hop song sinh lai khac tanh tinh va down syndrome o ngoai Viet Nam.

2.  Tai sao nhung nguoi hoc bua ngai khong an ech, nhai, ca khong vay, rau om, khe, chuoi chat?

3.  Khi di san, tho san gap con cu lan thi ho tro ve?

4.  Nguoi  cau ca khong tra loi khi co nguoi hoi ho di dau?

5.  Nguoi co bac gap may man khi mang nhao meo?

6.  Nguoi co bac rat ky nguoi khac vinh vai?  Tai sao?

7.  Nguoi Viet Nam khong khai truong viec gi moi vao nhung ngay mong 5, 14, 23 Am Lich nhung nhung nguoi lam rung lai chon nhung ngay xung xat de khoi cong.  Ly do?

8.  Tai sao nguoi Viet Nam cho rang thit vit xiem lai, heo va, bo va doc? 

9.  Nguoi Viet Nam cho rang nguoi tho Ong (Quan Cong) an cau nhuc hay thit trau thi bi hanh.  Dieu nay dung khong va tai sao?  Khong an thit trau nhung an thit bo duoc?  Tai sao an thit bo duoc ma an thit trau bi hanh?

CHUYEN ROBINSON

          Robinson Crusoe la tua de cua mot cuon tieu thuyet cua Daniel Defoe ra doi vao nam 1719.  Khong biet nhan vat Robinson trong truyen dua vao mot nguoi that hay chi la mot canh chim tau that nhung Robinson co the khong co that.  Nhung mot hai dao trong Thai Binh Duong thuoc Chile, dao Mas Tierra duoc doi thanh dao Robinson Crusoe nam 1966.  Nhu vay nhan vat Robinson co the la nguoi that chang?

          Trong Ban Tin Than Huu vai nam truoc toi co de cap den Robinson Binh Duong goc nguoi lang Phu Huu, song o Lai Thieu, bong dung bo vo con len song trong rung Ba Ra (sau nay la tinh Phuoc Long).  Ong song trong rung cho khong phai o thanh pho Ba Ra.  Ve thoi gian, Robinson Binh Duong song trong rung Ba Ra truoc khi O. Nguyen Ba Luong len lam thay thong Buu Dien tren do.  Sau nay O. Luong dac cu dan bieu va lam chu tich Ha Vien VNCH.  Trong hai cuoc chien Viet Nam Robinson van song trong rung mac cho bom dan.  Ong khai thac lo o va go de ban nen ong co nhieu tien.  Moi truong song lam cho da ong cang ngay cang den sam; toc ong gon song va xoan lai.  Doi voi chanh quyen Phuoc Long ong la nguoi bi tinh nghi va theo doi.  Co lan ong bi cam tu va bi cuong bach cu tru tai tinh ly Phuoc Long.  Robinson Binh Duong chet mat tich trong tran danh Phuoc Long ngay 06-01-1975.

          So voi Robinson bat dac di  nguoi Nhat o Phi Luat Tan thi Robinson Binh Duong thua xa.  Robinson bat dac di nguoi Nhat la mot si quan  trong quan doi Nhat hoang ten Hiroo Onada duoc dua sang dao Luzon de pha phi truong va ben cang cua Phi Luat Tan trong de nhi the chien.  Luc ay Phi Luat Tan la thuoc dia cua Hoa Ky va Hiroo o vao tuoi 22.  Chien tranh cham dut nhung Hiroo khong hay biet va khong chiu dau hang vi khong co linh cua cap chi huy cua anh.  Anh song lan quat trong rung o Lubang, muu sinh bang cach an khoai cu, bay thu.  Vi nhu cau sinh ton co khi anh trom cap luong thuc cua nguoi dia phuong.  Nhieu lan linh Phi Luat Tan truy kich anh nhung khong diet duoc anh con bi thiet hai nhan mang nen lam ngo cho anh song lan tron trong rung de binh tat, ran rit va con trung nhiet doi giet anh.  La mot quan nhan nganh tinh bao anh ranh thuat muu sinh va thoat hiem bang phuong tien ngheo nan dang co.  Anh song cuoc doi Robinson bat dac di tu nam 1945 den nam 1974 sau khi co mot nguoi Nhat tim cach tiep xuc voi anh va khuyen anh ra dau thu chanh phu Phi Luat Tan de duoc huong moi khoan hong.  Chanh phu Nhat se giup anh hoi huong.  Nam 1974 anh mac quan phuc da mac tu 30 nam truoc ra dau thu tong thong Ferdinand Marcos theo dung le nghi quan cach.  Anh trao cho tong thong Marcos thanh kiem ma anh con giu sau gan 30 nam song trong rung.

          Ve Tokyo Hiroo Onada hoan toan bo ngo.  Tokyo thoi tien chien kem xa Tokyo thoi hau chien sau khi bai tran.  Anh cam thay xa la ngay tai que huong than yeu cua anh va nhu luong suc khong the hoi nhap noi voi nep song cua mot nuoc Nhat phon vinh ngoai su tuong tuong cua minh Hiroo quyet dinh sang Brazil sinh song.  Anh lap mot nong trai chan nuoi bo va cuoi moi nguoi vo tre.  Sau mot thoi gian lam an thanh cong o Brazil vo chong anh tro ve Nhat va don no luc vao nhung cong tac xa hoi va huong dan cac thieu nien song hoa minh va thu thach trong thien nhien.   Anh co tro lai Lubang, giup do nguoi dia phuong va xin loi ho ve nhung viec lam cua anh ta trong qua khu doi voi dan lang vi nhu cau song.  Nguoi dia phuong khong co gi oan trach anh.  Trai lai ho han hanh dia phuong cua ho duoc ca the gioi biet den vi su hien dien cua anh, mot Robinson bat dac di.

          Hiroo Onada mat nam 2013 tho 91 tuoi.

*

          Cau chuyen cua Hiroo Onada cung hap dan nhu chuyen Robinson Crusoe.  Chuyen cua Hiroo Onada la chuyen that.  Su song cua anh bi de doa  vi anh la mot nguoi bai tran, mot nguoi mat dat song, mat nguoi co tinh thuong doi voi anh du la su thuong hai nhung anh van can dam de song trong hiem nguy va thieu thon.  Neu co mot thoang bi quan, anh khong the song gan 30 nam nhu da thay.  Zen lam cho tam nguoi Nhat duoc binh than.  Thuc an nhe va don gian lam cho co the ho lanh manh va tuoi tho duoc cao hon nhung nguoi an thuc an bo duong va co nhieu thit.

          Cai gi lam cho Hiroo Onada phai chap nhan cuoc song nhu vay?

-  Tinh than ky luat va ton trong thuong linh.  Co nhien cap chi huy cua anh phai la nguoi nghiem minh, kha kinh va mau muc khien cho thuoc cap ton kinh va chu toan nhiem vu trong moi tinh huong.  Khi duoc kha gia anh Hiroo van khong quen nguoi Phi bi anh quay pha va que huong yeu dau cua anh.  Khong tuong dong, bia da, Hiroo da lam tron bon phan cua mot nguoi Nhat doi voi que huong va dan toc minh.

NHAC LUU HUU PHUOC:  NHUNG DONG NHAC BAT PHUNG THOI

          Toi la nguoi dot nhac nhung mao muoi viet len nhung dong chu nay va nho doc gia Ban Tin Than Huu dieu chinh nhung sai sot.  Nguoi doc co the che toi khong biet gi ve nhac sao lai noi ve nguoi nhac si co tam voc lon trong tan nhac Viet Nam voi nhung ban nhac hung trang khap ca nuoc ai cung biet.  Toi xin hoi lai nguoi hoi toi cau hoi ay rang co phai chang phai biet nau an moi co quyen khen che mon an ngon hay do con nguoi an khong co quyen do hay sao?  Toi xin vao de.

          Luu Huu Phuoc (1921- 1989), Van Cao va Pham Duy la ba nhac si sang tac noi danh trong nuoc tu thap nien 1940 cua the ky XX.  Ca ba deu tham gia cac phong trao yeu nuoc khang Phap. 

          Van Cao la dang vien dang Cong San Dong Duong, tac gia bai Tien Quan Ca, quoc ca cua VNDCCH va CHXHCNVN. 

          Pham Duy tham gia khang chien da sang tac bai Nhac Tuoi Xanh, Xuat Quan, Chien Si Vo Danh, Nho Nguoi Thuong Binh....  Roi hang ngu Viet Minh ong ra thanh va duoc noi tieng voi nhung bai tinh ca.  Ten tuoi cua ong vang doi o mien Nam.  Nam 1954 ong di cu vao Nam.  Nam 1975 ong roi Sai Gon sang song o Hoa Ky.  Sau do ong ve Viet Nam va chet o do. 

          Luu Huu Phuoc la mot sinh vien yeu nuoc.  Nhac cua ong di tu yeu nuoc sang yeu lanh tu, yeu dang Cong San, yeu Cong San Quoc Te va tro nen bao ton trong chien tranh Viet Nam lan thu hai.

          Luu Huu Phuoc, Mai Van Bo (sau nay la dai su VNDCCH o Paris), Huynh Van Tieng la ba nguoi ban than.  Ho hop tac nhau trong cac ban nhac do Luu Huu Phuoc sang tac.  Bai La Marche des Etudiants (Sinh Vien Hanh Khuc) cua Luu Huu Phuoc  duoc trinh dien o Ha Noi bang loi Viet trong de nhi the chien gay mot tieng vang khap ca nuoc.  No duoc doi thanh Tieng Goi Thanh Nien va tro thanh quoc ca cua Quoc Gia Viet Nam thoi Bao Dai va VNCH thoi dat nuoc qua phan mac du Luu Huu Phuoc dung ben chien tuyen doi nghich.

          Duoi thoi Phap thuoc va Nhat chiem dong cac ban nhac yeu nuoc cua ong nhu Bach Dang Giang, Ai Chi Lang, Hat Giang Truong Han  doi thanh Hon Tu Si duoc VNCH lan VNDCCH dung  trong luc mac niem, Hoi Nghi Dien Hong, Hon Song Gianh v.v. chi goi len nhung trang lich su ve vang cua Ngo Quyen, Le Loi, Tran Quoc Tuan, Hai Ba Trung giua luc Viet Nam bi nguoi Phap do ho.  Khong mot nguoi mien Bac nao biet nhung bai ca nay sau nam 1954 ngoai tru khau hieu Trung Quoc Vi Dai.

          Nam 1954 dat nuoc qua phan.  Bai Hon Song Gianh cua ong khong the duoc chanh quyen ma ong phuc vu chap nhan.  The la:

Thoi nhac nho chi khi Bac Nam tuong tan, tan sat sinh linh.

Bai ca nay hoan toan chim trong quen lang.  Nam 1955 vo tuong Lap Song Gianh cua Duy Lan duoc trinh dien o Sai Gon va bi lieng luu dan khien cho nhieu nguoi chet.

          Den cuoi thap nien 1990 va dau the ky XXI anh huong chanh tri Trung Quoc de nang o Viet Nam.  Viet Nam mat dat, bien, dao va bi Trung Quoc khong ngung de doa, hiep dap khong nghe nhung bai Bach Dang Giang, Ai Chi Lang, Hoi Nghi Dien Hong... duoc troi len o Viet Nam de lam phan chan long nguoi.  Cam hung yeu nuoc cua ong  Luu Huu Phuoc bay nguoc chieu ve phia nhung nguoi doi nghich cua ong song o Au Chau, My Chau hay Dai Duong Chau!

          Luu Huu Phuoc hoc Y Duoc nhung khong thanh cong trong nganh hoc cua ong (chua tot nghiep) ma thanh cong trong nhung dong nhac bat phung thoi.  So voi Van Cao va Pham Duy ong co hoc luc cao hon va co chuc phan trong chanh phu Cong Hoa Mien Nam Viet Nam do kien truc su Huynh Tan Phat dung dau: tong truong bo Van Hoa.  Chanh phu nay khong co thu do, khong hien phap, khong quoc hoi... No song thoi thop trong bong toi cho den nam 1976 thi bien mat.  To Huu la pho thu tuong dai dien cho van hoa Cong San Viet Nam chi nho vai cau tho.  Ong co thuc quyen trong mot chanh phu hoi du cac tieu chuan phap ly cua no.  

          Van Cao ‘the phan thay uong mau quan thu’ nhung bi that sung, nguc tu vi tuong co dan chu trong che do Cong San nhu quoc hieu Viet Nam Dan Chu Cong Hoa va khau hieu Doc Lap, Tu Do, Hanh Phuc da minh dinh. 

          Pham Duy nhu mot thieu nu dep khong the song gian kho voi nguoi chong ngheo khong co trien vong kha hon.  Nguoi thieu nu dep nay gap mot nguoi chong moi giau co nhung nguoi chong moi nay bi nguoi chong cu danh trong thuong lan dau va gay tu vong sau tran au da lan thu nhi.  Nguoi goa phu hoang so bo chay va song ly xu quan hai lan.  Nguoi chong cu bay gio giau co va quyen uy.  Ong khong con mac ao vai tam ma mac com- le, ca vat.  Nguoi vo cu cua ong muon tro lai voi ong.  Ong chong cu to ra rong luong nhung lai dung du luan hang xom che nhao nguoi vo cu cua ong cho den ngay nguoi vo cu cua ong chet gia vi chua xot va bi nguoi doi cho rang ba bat ca hai tay. 

          Luu Huu Phuoc khoi su tu mot tri thuc tu san yeu nuoc chuyen sang chu nghia quoc te dai dong.  Ong duoc ket nap vao dang Cong San.  Tu day nhung bai ca Len Dang, Dan Ta , Khuc Khai Hoan duoc thay the bang Chao Mung Dang Lao Dong Viet Nam, Duoi Co Dang, Ca Ngoi Ho Chu Tich, Lanh Tu Ca, Dong Nam A Dai Hoi Hop Xuong, Nong Dan Vuon Minh, Em Chi Yeu Chi Ray- Mong, Tinh Bac Sang Ngoi v.v. 

          Tinh yeu dang va su hieu biet cua ong ve dang Cong San lam sao so sanh duoc voi To Huu khi ong nay ‘thuong cha thuong mot, thuong ong <Stalin> toi muoi’.  Bai Nong Dan Vuon Minh gap canh bat phung thoi cua no vi Dang Cong San la dang cua giai cap cong nhan!  Co le ong Luu Huu Phuoc thuoc khuynh huong Maoist chang?

          Diep khuc cua bai Sinh Vien Hanh Khuc (La Marche des Etudiants) co am dieu na na voi diep khuc cua bai La Marseillaise, quoc ca cua Phap.  Trong thoi ky Chien Tranh Viet Nam II nhac Luu Huu Phuoc chiu am huong cua nhac Hong Quan Trung Quoc day tinh sat mau va bao ton.  Duoi ten Huynh Minh Sieng (Huynh Mai Luu tuc Huynh Van Tieng, Mai Van Bo, Luu Huu Phuoc tro thanh Huynh Minh Lieng roi khong biet vi sao Lieng tro thanh Sieng) ong la tac gia cua bai Giai Phong Mien Nam .  Nhac cua ong cang luc cang duom mau bao luc va hung bao voi Tien Ve Sai Gon, Xuong Duong v.v.  Trong thoi ky nay no rat gay han va hung ho doi voi dong bao ruot thit cua ong.  Nhac cua ong cang tro nen lac long va te nhat voi Duoi Co Dang, Em Chi Yeu Chi Ray- Mong, Ca Ngoi Ho Chu Tich.  Nhung cau:

Dan ta hang anh dung,

Dan ta van oai hung,

Dan ta du nguy bien khong lui.

tat liem trong thoi ky no can duoc ca vang len deu khap ca nuoc Viet Nam thong nhat.

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 61- 2014

TIN TUC

*   Anh Le Trong Buu, mot ky su Cong Chanh co tham nien cao, thich thu voi Robinson bat dac di Nhat Hiroo Onada song trong rung thieu moi phuong tien, moi dieu kien an ninh, an toan va ve sinh nhung da cam cu voi hoan canh kho khan va khac nghiet gan 30 nam lien.  Ngay tro lai que huong lai thay minh lac long ngay tai que huong than yeu cua minh.  Phai song goi than tren xu nguoi mot thoi gian de lam lai cuoc doi tu su so O.  Ngay thanh cong anh tro ve que huong va khong con lac long nhu da xay ra voi chinh anh vao nam 1974.

*  Bai tho cua ban Nguyen Huu Loc dua vao bai Ke O Nguoi Di trong Quoc Van Giao Khoa Thu rat doc dao.  Do la cam xuc that cua ong giao Su Dia kiem thi si ngay roi mien song nuoc vung Dong Thap Muoi sang vung song nuoc Sa Dec, Vinh Long va Can Tho trong thoi ky song ngoi Viet Nam co nhieu ‘thang chong’, thay ma chet tha troi song cua nhung nguoi duoc goi la ‘di mo tom’ nghia la bi giet chet tha xuong song lam moi cho tom ca.

*  Nguyen Xuan Son, phu quan cua Dzung Do, la nha suu tap tien Viet Nam thoi Phap thuoc, khang chien (tien Cu Ho), Quoc Gia Lien Ket (Etats Associes: Vietnam, Cambodge, Laos- tien kho nho co hinh quoc truong Bao Dai, thai tu Sihanouk va vua Souphanouvong), VNCH va CHXHCNVN.  Bay gio anh Son con suu tap cac Ban Tin Than Huu khien toi cam thay chut ho then vi toi khong con du Ban Tin Than Huu nhu anh dang co.

*  Nguyen Duc Phan co goi tham Tran Dinh Van.  Tinh trang suc khoe cua Van chua duoc binh thuong sau cuoc giai phau tim (?).

*  Tran Ngoc Thanh va Hoang Phung Vuong:  Co them tin tuc gi ve binh tinh cua Bui Duc Thac khong?  Da binh phuc nhieu chua?

*  Chi Song Thu: Toi co goi tham Le Anh Kiet.  Kiet bat dien thoai nhung chi co vai cau noi dau mach lac va co nghia.  Cac cau noi sau khong con nghe ro.  Hinh nhu ban Kiet khong biet dang noi chuyen voi ai.

*  ‘Dai phu’ Nguyen Dang Cung fwd nhung bai viet lien quan den nguoi cao nien va loi ich cua su van dong doi voi nguoi lon tuoi.  ‘Nghe’ Nguyen Viet Duc thich thu voi bai viet cua bac si Do Hong Ngoc.  Nguyen Thi Mai cai thien suc khoe bang tennis va boi loi.  Suc khoe Ta Van Ga tro lai binh thuong.  Vuong Thi Kim Ha va Le Thi Nga tim su thanh tinh trong tam bang triet ly Phat Giao.  Do la con duong ma Le Thi Tam da di va da dat duoc dinh cao. 

*  Khoa 59- 65 hop mat:  Theo su tuong thuat cua Truong Minh Tue va Nguyen Manh Hung cac cuu LTK nien khoa 59 hop ba ngay 23,24 va 25-05-2014 o Nam California.  Cuoc hop mat nam nay vang mat Chu Ba Thu.  Thu mat nam 2013.  Hien the cua Thu la Nguyen Y. Ly den tham du thay cho Thu.  Vo chong Van Trong De tu Viet Nam cung den du cung cac ban cu.  Hien dien trong cuoc hop ban nay co Khong Thi Che, Do Thi Cai va phu quan, Vu Troi, Truong Minh Tue, Nguyen Ngoc Chieu, Hoang Viet Duong, Nguyen Manh Hung, Nguyen Thanh Chung tu Dallas den, Le Thi Ngoc Chien Tu Arizona den, Pham Ngoc Oanh.  Ky hop mat nay vang mat Phan Kim Ngoc va Pham Thi Phuong.  Chuc cuoc hop mat cua cac em thanh cong va vui ve trong tinh than huu keo son giua nhung bang huu cung lop va cung truong.

*  TIN VUI:  Nguoi Wasghington DC Nguyen Van Huan cu hanh le vu qui cho con gai va nguoi Maryland Phung Thi Thanh- Duong Van Anh cu hanh hon le cho con trai ut.  Toi duoc biet tin thu nhat qua email cua Tran Ngoc Thanh va tin thu nhi do chinh Phung Thi Thanh dien thoai bao tin tu ba thang truoc.  Rat tiec la toi khong tham du le cuoi cua chau o Maryland duoc.  Khong con biet noi gi hon la cau chuc cho Nguyen Van Huan, Phung Thi Thanh- Duong Van Anh hoan thanh tot nghia vu cua dang sinh thanh va chuc cac chau duoc nhieu hanh phuc voi nguoi ban tram nam cua minh.  Duoc biet Nguyen Van Huan co hai chau gai tot nghiep truong Hai Quan Annapolis.  Truong nu Josephine cua N.V. Huan tot nghiep a khoa nam 1999 hien nay la trung ta quan y cua Hai Quan Hoa Ky (theo tin cua Nguyen Duc Phan va Tran Ngoc Thanh trong bang phong van cua dai VOA Viet ngu).  Huan va Thanh (Tran) la ban cung truong LTK va la si quan Hai Quan cung khoa truoc nam 1975 o mien Nam.

*  TIN BUON:  Theo tin cua Linh Muc Vu Dao, cuu LTK va cung la cuu giao su LTK, Pham Van Ho, bao huynh cua Pham Thi Yen, da mat o Chicago, Illinois.  Thanh that chia buon cung Pham Thi Yen va tang quyen va cau nguyen cho su sieu thoat cua LTK Pham Van Ho. 

g.s. Pham Dinh Lan

THU TRA LOI CAC CAU HOI TRONG BAN TIN THAN HUU 60

          Ve cac thac mac trong Ban Tin Than Huu 60 co it nguoi tham gia tra loi. 

          Lam Thi Phuong nhan manh ve chung tram cam (autism) va down syndrome DS (voi nhieu ten goi thong thuong nhu Mongol, Mongoloid, Mongoloid deformity vi nguoi bi DS mat bi xech nhu mat nguoi Mong Co)  thuong thay o nuoc ngoai.  Phuong co kem theo mot bai viet ve binh nay cua Nguyen Thi Thanh Duong viet voi vai nhan xet va quan sat ve nhung dua tre bi cac chung nay.  Chung  autism (tram cam) thuong xay ra khi cac ba me bi cam cum, sot hay dung qua nhieu thuoc tru sinh trong thoi ky mang thai.  Chung down syndrome hay mongoloid deformity (di hinh Mong Co) thuong xay ra cho nhung truong hop cac ba me mang thai khi cao tuoi.   Duoi day la nhung con so thong ke cho thay ty le down syndrome (DS- di hinh Mong Co) can cu vao tuoi cua cac ba me o Hoa Ky:

Tuoi                        Ty Le Down Syndrome

20                          1/ 2,000

25                          1/ 1,200

30                          1/ 900

35                          1/ 350

40                          1/ 100

45                          1/  30

49                          1/ 10

          O Viet Nam phu nu o tuoi 48 khong con sinh san nua.  O cac nuoc ky nghe nguoi ta lap gia dinh rat tre cong them voi ty le ly di cao o tuoi 40- 50 nen viec sinh con muon kha nhieu. 

          Ve truong hop sinh doi nhung khac phai (sex- nam, nu) khong giong nhau ‘dai phu’ N.D. Cung cho rang dieu do tuy vao song thai hinh thanh tu mot trung phan doi (monozygotic MZ) hay hai trung (dizygotic DZ).  Trong truong hop I ta co tre song thai giong nhau (identical twins) va trong truong hop II ta co cap song thai khong giong nhau (non- identical twins).  Truong hop II nay hoi rac roi xin duoc mien khai trien.

          Ve cac thac mac con lai toi co tim cau tra loi.  Con chuyen dung hay sai se ban sau neu co doc gia gop y.

1.  Di san gap cu lan thi khong duoc gi ca?  Lam Thi Phuong co suu tam hinh con cu lan ten khoa hoc Nycticebus coucang thuoc gia dinh Lorisidae.  Nguoi Anh goi la slow loris, mot giong thu me ngu, cham chap co mat buon ba va thieu sinh dong.  Cu lan toat mot mui hoi ky la khien cac con thu khac phai lanh xa.  Nguoi ta cho rang do la mot loai mo hoi.  Co nguoi cho rang cu lan can rat doc.  Co phai chang vi vay ma cac con thu khac lanh xa no?  Thuc te co rat nhieu loai thu co noc doc khi can nhu meo, cho, chuot, coc (ma chung ta da ban qua), ran doc, loai ech hay dung hon la chang hiu mau xanh da troi (blue dart frog) mang ten khoa hoc Dendrobates azureus v.v.  Nhung khong vi vay ma cong dong dong vat bo chay, lanh xa.  Nhu vay chinh mui hoi la lung cua cu lan lam cho cac con thu khac phai ne tranh no hon la so no can vi no co noc doc.

2.  Nguoi di cau ca khong thich nguoi khac hoi di dau?  Loai thu chi kem hon loai nguoi la khong co chu viet ma thoi.  Chung co ngon ngu de truyen thong lan nhau.   Mot vai loai chim lot luoi co the noi duoc tieng nguoi.  Chung cung co thi giac, thinh giac, xuc giac, khuu giac, vi giac nhu loai nguoi.  Ngu quan cua chung con ben nhay hon ngu quan cua loai nguoi  Chung co the hieu duoc tieng nguoi.  Thi du con bo hay trau o Viet Nam nghe nguoi cay ruong quat: Tha, Vi thi chung biet queo ben trai hay ben phai (Tha: trai; Vi: phai).  Khi nguoi ta ham he giet chuot thi  chuot tim moi cach cach can xe do dac trong nha de tra thu loi ham he do.  Vi vay neu nguoi di cau tra loi cau hoi cua chung ta tuc la cho biet muc dich di cau ca cua anh ta thi ca tim cach tron lanh nen anh ta khong cau duoc con nao!  Giau nghe va giau cong viec lam cua minh  cung la mot yeu to can duoc luu y.  Nguoi di cau ca khong cho nguoi khac biet noi co nhieu ca vi so nhieu nguoi den cau thi ho bi mat loi.  Nguoi ta san sang cho tien nguoi khac nhung khong bao gio chi cach lam an  mang nhieu loi nhuan!

3.  Nhao meo:  Meo la con loai dong vat co vu nho be song gan xa hoi loai nguoi nhung khong may than thien voi nguoi.  Meo rat bi hiem va bi mat tu cach an vung, bat cap, dai tieu tien, de con.  Ai thay noi meo de con thi no tha meo con di noi khac.  Meo de o nha nguoi khac mang diem bat lanh cho nha do (xui xeo, tang che, kien tung v.v.).  Bu lai neu meo de va mang nhao cho ai thi nguoi ay duoc may man bat ngo.  Do la nhan xet qua kinh nghiem cua nhung nguoi co bac co mang nhao meo trong tui.  Con tai sao nhao meo mang may man cho nguoi duoc no cho nhao  van chua co loi giai thich thoa dang ngoai tru su HIEM HOI (rarety) cua viec meo cho nhao giong nhu nguoi keo ban ma cho tien tu thien vay.  Nguoi duoc cua nguoi keo ban cho qua tinh la nguoi may man hiem co.  Con meo khong keo ban nhung bi hiem va it than thien voi ai trong nha nuoi no.  Vay ma no cho nhao khi sinh con thi do la su may man hiem co.

4.  Vinh vai xui?  Khong biet co phai nhung nguoi co bac ghet ai vinh vai minh vi gay xui xeo trong canh bac vi ho tin tuong nhu tien nhan chung ta tin rang hai ben vai co hai vi Than Ta Phu, Huu Bat (theo sach Tu Vi) phu ho.  Ngoai viec phu ho hai vi nay con ghi chep nhung toi ac va toi loi cua tung nguoi tren dia cau.  Neu vinh vai hai ong Than nay bi nghieng nga lam sao phu ho duoc!

5.  Nguoi khai thac rung chon ngay xung xat.  Nguoi Tay Phuong ky ngay 13 nhat la thu sau 13 (Duong Lich).  Nguoi Viet Nam chiu anh huong cua  Trung Hoa kieng cu nhung ngay mong 5, 14, 23 (Am Lich), ngay tam nuong, sat chu v.v.  Nhung nguoi khai thac rung lai chon nhung ngay kieng ky nay de lam le khai riu.  Trong mot quoc gia nong nghiep, nhung nghe kiem nhieu tien nhanh chong la nghe khai thac rung , nghe danh ca va dao ham dat, ham da (Nhat pha son lam; Nhi dam ha ba).   Do la nhung nghe khai thac tai nguyen thien nhien day nguy hiem (bi cay de chet, bi binh vi lam son chuong khi trong rung sau, bi thu du, ran doc de doa; bi Than linh hay ma qui ngu tren cay co thu ‘quo’ vi pha noi tru ngu cua ho; bi giong bao ngoai bien khoi, bi sap ham dat hay da v.v.).  Chon ngay xau cho cong viec nguy hiem cho phai chang dua vao  nguyen ly ‘lay doc tri doc’ tua nhu dung doc chat de tri nan chung? hay di voi But mac ao ca sa; di voi ma mac ao giay?  Van de nay can su giai thich cua cac nha khai thac lam san moi duoc sang to hon.

6.  Vit Xiem lai, bo va, heo:  Doc?  y nghi ve cai doc cua con viet Xiem lai, bo va... xuat hien vi mau sac khac thuong va ky la cua con vit Xiem Lai, con bo va, con heo va, con ca bong.  Nguoi ta cho rang do mau huyet doc moi co mau da hay mau long khac thuong nhu nguoi bi da doi moi hay bach tang (albinism) chang han.  Nhung lam the nao biet duoc thit bo, heo hay vit ban ngoai cho la thit cua con heo, bo, vit binh thuong nghia la khong phai la vit Xiem lai hay bo, heo va...?  Nguoi mua heo rat so mua nham heo 05 mong.  Nguoi ta cho rang heo 05 mong da trai qua kiep nguoi nen giet no gap nhieu xui xeo!  Con an thit no (heo 05 mong duoc ha thit) duoc ban ngoai cho thi sao?  Su xui xeo nho hon nguoi ha thit heo 05 mong chang?

7.  Nguoi tho ong (Quan Cong- Guan Gong- Kwan Kung) an thit trau bi hanh?  Chuyen nay co ve cuong dieu vi trong doi Quan Cong, mot vo tuong, da giet khong biet bao nhieu nguoi.  Khi con song ong dau co an thuc vat ma an thit, nhau ruou.  Mot ong tuong an chay chac chan khong lam tron nhiem vu cua minh.  Trong truyen Tau luc nao cung thay canh mo trau lam tiec mac du con trau duoc ca ngoi nhieu hon cac loai thu vat khac trong xa hoi nong nghiep Trung Hoa va Viet Nam vi suc manh, kha nang keo cay, keo bua va keo xe cua loai dong vat nay.  Mot y niem ton giao duoc long vao con trau de nguoi ta bot an thit trau.  Vi mo trau tuc la pha huy dung cu canh tac huu hieu nhat trong thoi ky chiec cay gai dat con gia tri lon trong sinh hoat nong nghiep.  Viec khong an thit trau lam cho co the con nguoi khong quen tiep nhan thit trau nen khi an vao co phan ung nhu kho tieu hoa, buon non, mat do gay v.v.  Co rat nhieu nguoi khong hop voi mot loai thit hay mot loai gia vi nao do cho khong rieng thit trau.  Co nguoi an thit vit thi bi di ung.  Co nguoi bi di ung ve hai san (tom, cua, muc v.v.), thit ngua, mot loai thit tuong doi hiem thay ngoai cho.  Co nguoi di ung dau phong hay tieu, ot, rieng...

8.  Tai sao nguoi hoc bua, ngai khong an rau om (ngo om), khe, chuoi chat va cac gia vi nhu hanh, toi, rieng..va cac loai thuy san khong vay?   Bua ngai ket hop mot so hoa chat nao do.  Nhung loai thuy san va rau thom, gia vi ke tren co nhung cau tao hoa hoc lam giam cong hieu cua cac chat hoa hoc cua bai ngai chang?  Chung ta chi co gia thuyet nhung chua co cau tra loi ngoai tru cac thay bua ngai o Ma Thien Lanh hay nui Ta Lon moi co kha nang cho cau tra loi chinh xac.  Khong biet D.V. Xa va D.V.Muot co the giup chung ta tra loi cau hoi nay duoc khong.  Trong Thanh Kinh co de cap den cac loai thuy san khong vay nhung khong noi tai sao khong nen an cac loai nay.  Neu quan sat ky luong ta thay cac thuy san khong vay nhu luon, ca tra, ca dua, ca tre, luon ech, nhai, coc (song nua dat nua nuoc) deu la nhung loai an tap va thich thuc an rua thoi.  Khong an chung vi ly do ve sinh?  Tren thuc te cua doi song luon hap sa, xao lan, chao luon nau khoai mon (taro root), kho tra, ca tre nuong trui, ech xao lan la nhung mon an ngon, hap dan.  Nguoi Nhat, Trung Hoa, Trieu Tien an nhieu thit luon vi tinh bo ‘duong’ cua loai thuy san nay. Nhat co mon Unadon (unagi + donburi) (to thit luon) rat dat gia.  O Au Chau nguoi ta an nhieu thit luon nuoc ngot.  O Anh mot ki-lo thuc an lam bang thit luon gia 700 dong bang Anh (1 dong bang Anh= 1.5 My kim).  Cac dan toc thich an thit luon (thuy san khong vay) khong the hoc bua ngai duoc!

AI LA TAC GIA BAI CA DUOI DAY?

          Toi co nghe mot bai ca co nhieu y nghia.  Toi nho tua cua bai ca va mot phan loi cua no.  Tua de cua bai ca la CHI CA voi loi ca nhu sau:

La giong anh hung nguoi Viet neu chi cao,

The quyet mot long gianh lai bao cong lao

Ma To Tien ta boi dap nen son ha.

Dau de khi nao ai chiem cua ta.

----

Xua da bao lan nguoi Nam  (1) hy sinh

Thi ngay gio nay chi hung rat minh.

(1)   Chu viet tat cua chu Viet Nam.  Xin loi, toi quen phan diep khuc (refrain).

          Toi thiet tha muon biet tac gia cua bai hat nay va ly do tai sao mot bai hat day y nghia nhu vay lai chim trong bong toi cua su lang quen?  Toi nghe bai nay nam 1949 khi len Ben Cat.  Vi nghe mot lan va vi khong co khieu ve am nhac, van tho nen chi nho lom chom nhung loi ghi tren cho khong nho toan the loi cua bai hat.  Mot lan nua, toi can den nhung ban doc co nhieu kinh nghiem song hay co nghien cuu, suu tam nhung bai hat Viet Nam qua cac thoi ky lich su vui long cho cau giai dap.  Neu biet tieu su cua tac gia cang tot.

MUON LA DUOC

Vouloir c’est pouvoir

          Toi hoc cau nay tu luc con nho nhung co thuc thi duoc gi dau.  Co le vi thieu uy luc chi (puissance de volonte) hay vi muon nhieu dieu qua suc cua minh nen khong thuc thi duoc cau Muon La Duoc (Vouloir c’est pouvoir)?  Nhung toi gap con cua Robinson Binh Duong va  may man duoc thay tan mat su thanh cong cua anh ta.

          Con Robinson som song xa cha tu dau thap nien 1930 khi cha anh roi thanh pho len song trong rung xanh Ba Ra.  It lau sau me cua anh qua doi.  The la anh ta tro thanh nguoi mo coi cha lan me tuy rang cha van con song nhung it khi co dip gap nhau.  Robinson Binh Duong co uoc vong giau sang nen dat ten con bang nhung kim loai qui hay nhung danh tu, tinh tu goi len su phu qui, giau sang.  Ngan la ten cua mot trong nhung nguoi con cua Robinson Binh Duong.  Mac du mang ten Ngan anh khong co nhieu ngan luong giua luc cha anh la mot trieu phu nho khai thac go qui va lo o trong rung Ba Ra.  Ngan chi hoc het het lop Du Bi (Cours Preparatoire tuong duong voi lop 2 bay gio) thi nghi hoc.  Anh khong phai la con truong nhung ganh vac cong viec cua mot nguoi cha, nguoi me va nguoi anh truong doi voi nguoi em vua ra doi thi me anh mat.  Anh phai som lao dong de kiem song o vao tuoi 12.  Anh nuoi em tu khi moi sinh cho den khi ga chong.  Con mot trieu phu, Ngan lai som lan loc ngoai doi.  Troi phu cho anh nhieu dac tinh hiem co:  biet kinh trong nguoi hien duc, khong khiep so cuong quyen, khong nao nung truoc su kho khan va hiem nguy, khong than van vi kho cuc, tung tien, khong binh tat, khong oan han doi vi ngheo kho, khong trach cha giau co sao lai de cho con som lan loc ngoai doi.  Anh chiu kho lam ra tien de nuoi em.  Lon len, em cua anh duoc hoc den lop 12 va hanh nghe y ta.

          Ngan lon hon toi 03 tuoi nhung luon luon xem toi la bac dan anh.  Khong biet vi sao vi anh khong he nho cay toi ve tien bac hay su quen biet cua toi.  Anh ta rat kho thuyet phuc doi voi da so nguoi quen biet anh ke ca cha va cac anh.  Nhung anh ta chiu nghe toi va goi gam moi tam su cua anh cho toi.  Toi de y den y chi va su kien nhan hiem hoi cua nguoi con cua Robinson Binh Duong nay qua vai truong hop sau day:

1.   Nhu da noi Ngan hoc het lop du bi thi nghi hoc.  Trong thoi chinh chien anh phai di linh khong co cap bac chi ca.  Anh tu hoc va lay bang tieu hoc roi Trung Hoc De Nhat Cap trong hoan canh ban ron cua mot quan nhan va su kho khan vi trinh do hoc van can ban qua thap cua anh.  Luc bay gio truong SQBB Thu Duc chua doi hoi bang tu tai I .  Anh co du dieu kien de di hoc truong si quan Thu Duc.  Nhung anh khong theo con duong nay ma chi muon lam mot quan nhan tai dia phuong de diu dat nguoi em gai an hoc.  Anh noi voi toi anh muon tro thanh y ta.  Toi khong biet lam cach nao anh thuc hien duoc uoc muon cua minh.  Anh cho toi biet anh ghi danh hoc lop y ta tu o Sai Gon.  Toi khong biet anh lam cach nao hoc lop nay va tot nghiep.  Toi  cung khong hieu voi bang y ta tu thuc nay lam sao anh duoc tuyen dung lam y ta trong don vi tai dia phuong cua anh cho den nam 1975.  Nho cong viec y te nay ma anh khong gap kho khan sau nam 1975.  Chang nhung vay anh con duoc luu dung va lam y ta tu de kiem song.

2.  Sau nam 1975 cu moi chieu sau khi di lam viec ve Ngan ghe nha noi chuyen voi toi vai ba cau truoc khi ve nha.  Toi khong biet ong Gia Ba Tri ngay xua thua kien nhu the nao cho Ngan thi ben chi trong viec nay lam.  Nguoi Ngan thua kien lai la nguoi quyen the nhat tai dia phuong sau nam 1975 giua luc anh ta la linh ‘nguy’ cu.  Truoc khi len Ba Ra cha cua Ngan co mot mieng dat rong lon nam doc tren quoc lo.  Phap dong don tren mieng dat do nam 1946.  Sau nam 1954   VNCH van giu don bot do va xay cat nha cho gia dinh binh si o quanh don.  Sau nam 1975 cac don va nha binh si bi pha huy.  Ngan tim cach thu hoi lai dat cua cha anh nhung khong duoc.  Mot ong lon dia phuong cat nha va trong trot tren mieng dat ay.  Ngan nhat dinh doi lai dat va kien ong lon nay o moi cap nhung khong co am vang gi ca.  Anh bi nguoi ‘la mat’ danh sung mat may nhieu lan nhung anh van cuong quyet deo duoi theo uoc muon cua minh mac cho cuong quyen ap buc va de doa.  Cuoi cung quan lon dia phuong roi khoi mieng dat cua Robinson Binh Duong vi so bi tai tieng vi nhung vu kien thua rum beng cua con Robinson Binh Duong.

3.  Cho den nam 1975 Robinson con van con doc than.  Ly lich cua anh lam cho anh kho lap gia dinh vao thoi buoi kho khan  ve moi mat luc bay gio: lon tuoi, khong co cha me, khong co nha cua, khong co su nghiep vung vang mac du co mieng dat do Robinson Binh Duong de lai chua duoc khai thac de sinh loi.  Robinson con lai co yeu cau rat cao: vo phai tre va dep.  Anh ta khong ngan ngai noi voi:

“Toi muon cuoi co hoc tro cua anh.” 

“Co hoc tro nao?”  Toi hoi. 

“Co Ph.”, Robinson con tra loi. 

          Toi im lang vi nghi rang Ngan tim mot con duong chong gai qua.  Toi day Ph. o mot truong tu thuc.  Co la  mot nu sinh tre va dep.  Sau khi hoc xong lop 12 co di day hoc.  Me cua Ph. la nguoi kha gia, co vuon cay an trai o mot xa lan can.  Tu hinh dang be ngoai cho den tu tuong cua ba deu phu day reu phong kien co truyen.  Robinson con lon hon Ph. gan 20 tuoi!  Me cua Ph. phan ung quyet liet.  Robinson con van kien tri deo duoi muc tieu cua minh.  Khong biet anh da dung thuat ngu gi de dat duoc thang loi ve vang de cuoi Ph. lam vo sau khi thuyet phuc duoc ba me phong kien co truyen cua Ph.  Toi duoc moi du dam cuoi cua anh.  Toi cuoi tham va tu nhu: “Robinson con da thuc thi cau Muon La Duoc.”

          Thoi gian lang le troi qua.  Toi xa que huong dung 29 nam tinh den ngay 27-05 nay.  Cach day ba nam toi duoc tin Robinson con da theo cha ve coi vo uu.  Toi van nho mai hinh anh cua mot nguoi yeu nhu cong bun nhung tanh tinh cung nhu thep khi duong dau voi nguoi quyen the chiem dat cua minh du bi hanh hung nhieu lan va mac cho qua khu ‘nguy’ cua minh.  Cho den bay gio toi van khong biet vi sao anh xem toi la bac dan anh van biet rang anh lon tuoi hon toi va  toi khong giup ich gi cho anh trong suot thoi gian quen biet nhau.  Toi cung chua thanh cong  trong viec thuc thi cau Muon La Duoc nhu Robinson con (Robinson Jr.).

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 62- 2014

TIN TUC

*   Dinh chanh:  Trong Ban Tin Than Huu 61 co dang tin Josephine Cam Van, truong nu cua LTK Nguyen Van Huan, tot nghiep a khoa truong Si Quan Hai Quan Hoa Ky Annapolis nam 1999.  Tran Ngoc Thanh dinh chanh Cam Van Josephine hien la trung ta quan y Hai Quan Hoa Ky la thu nu cho khong phai truong nu cua Nguyen Van Huan.  Thanh cho biet Huan co hai nguoi con gai tot nghiep truong Hai Quan Annapolis.  Truong nu la Minh Tu da giai ngu va hanh nghe luat.  Thanh cho biet le cuoi vua roi (thang 05/2014) la le vu qui cua Minh Tu tuc truong nu, chi cua trung ta quan y Hai Quan Cam Van Josephine.  Trong tiec cuoi Thanh ngoi gan Nguyen Thi Anh la mot cuu LTK co chong la thieu ta Canh Sat truoc 1975.  Anh hoc cung lop voi Nguyen Thi Thanh tuc Thanh Duong, Lam Thi Phuong, Nguyen Van Quang, Hang Nguyet Anh, Nguyen Duc Phan, Tran Thi Le Minh, Phung thi Thanh, Duong Van Anh, Nguyen Thi Mai v.v.

*  Truong Minh Tue tuong thuat buoi hop ban cua khoa 1959 ngay luc Ban Tin Than Huu 61 dang len khuon (khong dau) nen khong thay hinh cua Pham Thi Phuong va Phan Kim Ngoc, goc ban dia o San Jose.  Cac anh chup sau cua Van Trong De trong bai tuong thuat cua Nguyen Manh Hung va T.M.Tue co Phuong va Ngoc, Huynh Van Dan va vo, Vu Troi.  Anh chup nha nghi mat cua Hoang Viet Duong tua nhu lau dai (castle) o Au Chau vay.  Khi con song Chu Ba Thu co noi voi toi ve dai gia Duong co nha rong lon co ho de cau ca va san co rong rai de coi ngua.  Nay xem anh chup moi nho lai loi cua Thu.  Vo cua Duong la nguoi Mexican nhap tich LTK nen biet nau pho va an banh cuon cha lua.  Cac ban cua Duong deu khen su hieu khach cua nguoi vo Mexican kha ai nay cua Duong.

*  Vao ha tuan thang 05  cac cuu LTK khoa 1960 nhu Tran Ngoc Thanh, Hoang Phung Vuong, Nguyen Van Luong, Vu Van Vin, Nguyen Van Lam, Pham Van Khoa, Vu Cong Ly va cac hien the gap nhau trong mot nha hang roi cung nhau di tham Tran Dinh Van.  Tran Ngoc Thanh cho biet co gap Bui Viet Thac va vo di le nha tho.  Mung cho Thac vuot qua con binh.  Rieng Tran Dinh Van rat yeu sau cuoc giai phau theo nhan xet cua dai phu Nguyen Van Chi va Nguyen Duc Phan.  Van vinh vien ra di ngay 17-06 vua qua.  Toi ngac nhien vi duoc tin nay tu Lai Tu My o Boston, MA.  Lam Thi Phuong cho biet My la nguoi do dau cho con truong cua Van trong dao nen co le con cua Van cho My hay som mac du Van mat o CA trong khi My o Boston cach nhau 5.000 km.  Cung khoa 1960 voi Van co Le Van Bai va Nguyen Van Luc co gia dinh khi con tren ghe nha truong.  Vo cua Bai la Duong Thi Nhung thuoc khoa 1961.  Vo cua Luc la Nguyen Thi Thanh thuoc khoa 1963.  NVLuc tot nghiep y khoa.  Sau nam 1975 Luc tro thanh ‘Tuy Dai Phu’ va mat o Cu Chi nam 1990.  Toi biet tin nay qua Nguyen Thi Be khi den Houston tham Huynh Cam Quan (mat nam 1995) va Nguyen Thi Minh Tri nam 1993.  Bai, Luc va bay gio la Van deu vinh vien gia biet coi doi.  Nhac si va thi si Lu Phuong tuc Pham Van Lam va Nguyen Van Quang co sang tac hai bai tho khi duoc tin Tran Dinh Van tu tran o tuoi 70.  Lam tu Lu Phuong co sang tac vai ban nhac buon ve ‘ngay tro ve’ cua nhan loai.  Theo bai tho cua Quang, Van la nguoi co hieu voi me.  Ca xom ai cung biet va cung khen su hieu thao cua Van.  Sang som nao Van cung cong nguoi me khiem thi di le nha tho.  Ve nha, Van lo cho me an sang xong moi sua soan di hoc.  Do la ly do tai sao Van phai lap gia dinh khi con di hoc.  Cam giac dau tien cua toi khi moi gap Van la Van giong su huynh Adrien day Toan o truong Taberd voi net mat hien hoa va mau da trang xanh.  Suot 40 nam khong gap Van.  Mai den nam 2001 toi gap lai Van mot lan duy nhat o Hoa Ky.  Van la nguoi song am tham va chet am tham mac du la nguoi hoat dong tich cuc cho doi lan dao.  Tat ca ban be cua em deu thuong men em, mot nguoi con hieu thao, mot nguoi ban va mot nguoi xa hoi tan tam voi moi nguoi, tan tuy voi moi cong viec, mot tin do ngoan dao voi nhieu  duc do kha ai va kha kinh.  Vinh biet Van! 

*  Trong cuoc noi chuyen tren dien thoai Nguyen Van Chi cho biet anh Nguyen Manh Cam bi binh phai vao binh vien.  Cau chuc anh Cam som binh phuc. 

CHUYEN LINH TINH

CONG DUNG CUA PHAN DE

          So di toi dua chu de nho nay truoc vi truoc kia toi co dua ra cau hoi ve cong dung cua phan de, mot loai phan rat cung, kho tan nen khong thay nong dan Viet Nam dung.  Toi co biet mot cong dung cua phan de trong tri lieu nhung toi chi nghe ma khong thay trong bat cu sach vo nao ma toi doc qua nen khong dam ghi ra o day.

          An Do va cac quoc gia Trung A, Trung Dong, Bac Phi, Nam Au noi co khi hau nong va kho la noi nguoi ta nuoi nhieu de nen cac dan toc o cac vung noi tren co nhieu kinh nghiem ve viec an thit de, dung sua de, long de (ky nghe det).  O An Do nguoi ta dung phan de u voi chat mun (humus) tuc la cay mut tron voi dat va tuoi nuoc hang ngay de nuoi trung (earthworm) lam thuc an bo duong de nuoi ga.  Nguoi ta cung dung phan de de bon vao khoai mi (san) (manioc, cassava).  Nguoi Viet Nam it an thit de va khong quan tam den viec chan nuoi de vi de la mot loai dong vat an co nhung co the an bat cu loai la cay, cay gai nhu xuong rong, la day va cung nhu la dua.  Do do nong dan Viet Nam khong dung phan de ma dung phan trau, bo hay heo.  O Viet Nam vung co cong dong nguoi Cham hay nguoi An theo Hoi Giao hay An Giao la vung co nuoi duong toc.  Cach ha thit de co the bi Hoi Bao Ve Suc Vat len an.  Nguoi ta cho de uong ruou roi dung roi quat manh vao minh de cho toat mo hoi va mui hoi cua loai de roi moi lam thit!    (O Mong Co hay cac nuoc Trung Dong khong lam thit nhu vay).  Se co bai viet ve DE vao dip Tet 2015 (At Mui).

CHUYEN DA BANH

          Brazil dang to chuc giai tuc cau the gioi.  Ca the gioi no nuc theo doi cac tran da giua cac doi banh noi tieng tren the gioi.  Nguyen Thi Thanh Duong co viet mot bai ve chuyen hai vo chong say me da banh den noi chiu an com nguoi cho khong the mat mot cu xem da banh.  Toi thong cam tron ven voi cap vo chong noi tren. 

          Khi con nho toi say me da banh, da ca lia thia, da de va tat cac cac tro choi cua nhi dong Viet Nam ke ca danh trong (tro choi o mien que dong Nam Bo) v.v..  Ngay tu luc con nho toi da nam vung luat da banh luc ay nguoi Phap goi la football.  O Hoa Ky thi football la banh ca na tuc rugby va mon da banh (bong da) ho goi la soccer.  Trong thoi tho au cua toi cac tu ngu da banh pha tron khi thi tieng Anh, khi thi tieng Phap nhu be-nan-ti (penalty- Anh), gon (thu mon- goalkeeper), cot- ne (corner- Anh), a- nu (a nous- Phap), tut (touche) (Phap), men (main- Phap), a- de (hau ve- arriere- Phap) v.v.  Toi say me da banh den noi bao nhieu bot nghe ma me toi mua deu duoc toi dung de nhuom ao thung mac cho co ve cau thu.  Da banh thun co ve tre con qua toi noi voi Francois, con cua chu toi: “E, Xoa (chu tat cua Francois).  May co the may trai banh da duoc khong?”

          Truoc kia cha toi nuoi chu toi an hoc o Sai Gon.  Chu len Phnom Penh va lam giao su toan o Lycee Sisovath.  Nam 1945 chu ve nuoc va hoat dong khang Phap o que noi toi.  Chu va 05 thay giao khac bi Phap xu ban va chon tap the trong vuon gon cua cha toi.  Chu mat.  Cha toi nuoi hai con cua chu. Nguoi con truong cua chu, Francois,  lon hon toi 02 tuoi va hoc cung lop voi toi.  Francois mang ten Tay nhu nhieu nguoi dan trong xa Tuy An (sau doi thanh An Phu) vao thap nien 1920, 1930 va 1940.  Ve chuyen nay toi hoi cha toi tai sao anh truong cua toi ten Jules va bi cac ba gia trong lang goi la thang Rinh?  Cha toi cho biet do la cai ten duoc dat ra sau khi hang chuc ten tieng Viet dua ra va bi bac bo vi trung voi ten ong co, ong so ben noi hay ben ngoai, ben vo nen phai chon ten Tay cho khoi trung. 

          Khac voi toi, Francois la nguoi cham chi va hieu hoc.  Trong luc chu cham chu lam bai hay hoc bai thi toi lang thang ngoai duong hay tai san banh.  Francois rat kheo tay.  Vi vay sau nay chu theo nganh kien truc.  Francois hoc gioi hon toi nhung luon luon lam chuyen gi cung theo sang kien do toi de xuat.  Ve viec hinh thanh trai banh da cua nguoi lon Francois neu len ba kho khan:

1.  khong co da

2.  Neu co da lai khong co chi va kim de may da

3.  trai banh da co nhieu khia khac nhau nen kho tao thanh trai banh tron duoc. 

          Nguoi co sang kien tat co cach vuot kho. 

          Ve da (leather) thi tre nit lam sao co.  Neu co tien mua da thi mua trai banh cho no re.  Toi nghi ngay den cai ghe bo rach.  Dung phan khong rach lam nguyen lieu de lam thanh trai banh. 

          Kim chi khong kho.  Bo ra 2 dong piastres la co cay kim to hay cay lem va cuong nho gan. 

          Ve trai banh da lam mau cho Francois lam thuoc phan ngoai giao ben ngoai cua toi.  Toi nho anh Hung, mot cau thu goc nguoi Hoa truoc da cho hoi Cho Lon ve dau quan cho hoi banh Lai Thieu, cho muon trai banh trong mot ngay de Francois ve cac khia cua trai banh.  The la trong ba ngay chung toi co trai banh da nhung khong co ruot.  Ve viec nay toi phai thuyet phuc  cha toi, nguoi khong muon toi say me da banh ma xao lang viec hoc hanh va te hon co the bi tan tat vi no.  Bay gio toi lai xin nguoi cho tien de mua mot vessie de hoan thanh trai banh da.  Cha toi cho tien de toi hoan thanh uoc muon cua minh nhung trong long cam thay co cai gi khong on.  Viec hoc do cua toi lam cho cha toi dau buon mac du toi la nguoi con giup cho cha toi rat nhieu.  Cha toi sung suong vi cac anh toi deu hoc gioi o Sai Gon.  Toi som phat hien tam trang cua cha toi va tu kiem diem tai sao toi hoc kem: thieu thong minh?- Khong den noi, theo nhan xet cua cac ban cua cha toi.  Luoi hoc? - Khong sai.   Tai sao luoi hoc?- Dam me da banh va xem da banh.  Sau khi tim duoc cau tra loi toi cuong quyet khong da banh, khong xem da banh va khong da dong gi den da banh.  Thai do do keo dai cho den tuoi hoang hon cua cuoc doi.  Toi cam thay co toi rat lon vi lam cho cha toi lo lang va suy nghi nhieu ve tuong lai cua toi.  Toi som hieu duoc noi long cua nguoi cha vi suy nghi qua nhieu den tuong lai cua con ma tro nen nghiem khac.  Co phai chang cha toi co linh cam khong song bao lau nua nen muon thay con minh co dau hieu tot dep cho tuong lai de yen long ‘ra di’.  Nhung nguoi lai that vong truoc mot nguoi  con khong thieu thong minh, lanh loi nhung dam chim trong nhung tro choi khien cho anh sang tuong lai hau nhu bi che lap giua luc ngay ‘tro ve’ cua nguoi gan ke.  Toi thong cam voi cap vo chong ma Thanh Duong da viet trong bai nhung toi van trung  thanh voi huong da vach ra nhu mot su ta toi truoc mot nguoi cha da mat gan 3/4 the ky van biet rang toi la nguoi lu hanh don doc tren doc dao truoc 7 ty nhan loai vi ly do rieng cho khong phai vi oc lap di!

CHUYEN CAY CHUM RUOT TRONG KY UC TOI

          Nhan khi Phan Kim Ngoc fwd mot bai viet ve cay chum ruot toi nho ngay den lang Binh Chuan, que ngoai cua toi.  Cho den nam 1945 ty le nong dan trong lang Binh Chuan gan nhu 100%.  Tuy vay nong dan trong lang con xa la voi nhieu loai thao moc mien nhiet doi lan on doi.  Nong dan chu yeu cay lua, trong thuoc la, bap, khoai lang, khoai mon, khoai tu, dau phong, dau xanh, dau den, ot, dua chuot, dua gang (lam dua mam) v.v.  Cai bap, ca to- mat, cai xa- lach...hoan toan xa la voi nong dan trong lang.

          Nam 1949 toi ve tham que ngoai khi cuoc chien tranh Viet- Phap len 04 tuoi.  Toi mang theo mot ro trai chum ruot.  Toi ve den nha ba toi thi thay co ong Nam Gia, Bay Anh, Muoi Dat va vai nguoi nua toi khong biet mat cung khong biet ten.  Khi toi cho nhung nguoi co mat trong nha ba toi thay ro chum ruot thi moi nguoi deu la to: “Trai bi bai!  Khong an duoc!”  Toi dinh chanh va chi cach an trai chum ruot uong ruou.  The la toi phai ra cong gia trai chum ruot cho duong va nuoc mam cho ba ong gia an.  Ca ba ong deu khen ngon.  Ong Nam Gia, mot vo su dau the ky XX, luc ay da gia, nguoi hom hem, da den sam nhu da cuong nhung ong luon luon uong ruou de bang to.  Ong Bay Anh khong ngot loi khen.  Ong Bay Anh cung gioi ve vo thuat nhung khong bang ong Nam Gia.  Nhung ong con khoe manh va linh hoat hon ong Nam Gia.  Ong Muoi Dat gat gu vi say nen khong noi nang chi ca.  Ong thay lang Binh Chuan khong co song rach, cau ky nen ong dat ten hai nguoi con cua ong la Cau va Ganh.  Hinh nhu ca hai (Cau va Ganh) deu chet trong chien tranh Viet Nam I (1945- 1954).  Trai qua hai cuoc chien tranh ba ong gia noi tren chet luc nao toi khong hay biet.

          Mot hot chum ruot chin moc thanh cay o noc trau cua ba toi.  Do la cay chum ruot dau tien o lang Binh Chuan.  Tu do moi khi can dot chum ruot dan trong xom thuong den nha ba toi.  Den nam 1961 tat ca nha o Xom Trong deu phai doi ra Ap Chien Luoc gan san bay Cay So 5 doc theo tinh lo Thua Dau Mot- Bien Hoa.  Cay chum ruot khong duoc cham soc nen da chet khi duoc 12 tuoi.

****

          Ten khoa hoc cua cay chum ruot  la Phyllanthus acidus (acidus: chua) thuoc gia dinh Euphorbiaceae.  Nguoi Anh goi chum ruot la West India gooseberry hay Malay gooseberry.  Nguoi Hoa ban trai cay rim trai chum ruot voi cam thao hay duong saccharine de an voi muoi ot.  Nguoi Viet Nam dung trai chum ruot de lam mut; gia nat an voi nuoc mam duong nhu toi vua ke hay kho ca cho co vi chua. 

          Trai bi bai giong nhu trai chum ruot .  Trai chum ruot chin mau vang sam.  Trai bi bai chin mau do.  Ten khoa hoc cua bi bai la Gela lanceolata hay Acronychia pedunculata va nhieu ten khoa hoc khac nua, thuoc gia dinh Rubiaceae.  Nguoi Trung Hoa goi bi bai la Sha tang mu (Sa duong moc), Shan Gan (Son cam).  Re cay bi bai co acetophenol khang viem.  Nguoi ta cung dung re bi bai de thuoc ca.

CHUYEN VE NUOC

          Da mot lan toi co de cap den nuoc trong Ban Tin Than Huu va duoc Nguyen Thi Mai cam thong khi nho lai canh khat nuoc luc vuot bien trong rung ram Cambodia.  Nuoc quan trong trong doi song cua loai nguoi.  No la nhu cau can thiet cua NGUOI, DONG VAT va THAO MOC.  Thuc an cua nguoi, dong vat va thao moc khac nhau nhung tat ca deu phai can den nuoc.  No la mau so chung cua NGUOI, DONG VAT , THAO MOC va cua loai nguoi bat luan nam, phu, lao, au, nam phai hay nu phai, co hoc hay vo hoc, ngheo nan hay giau sang, thao dan hay nguoi thong tri v.v..  Nuoc o vao the long, khong huong, khong sac, khong mui vi nhung ai cung uong va khong bao gio biet chan.  Chang nhung vay nhung hang san xuat nuoc mam, nuoc ngot, cac loai thuc pham cho loai nguoi, dong vat, thao moc, cac nha may san xuat phi co, xe hoi, tau be...deu can nuoc trong qua trinh san xuat.  Cac quoc gia Trung Dong nam trong vung kho han thieu nuoc tram trong.  Bao quanh vung nay co Dia Trung Hai, mot nguon nuoc man to lon giua luc noi dia thieu nuoc ngot de uong va canh tac.  Tinh trang sa mac hoa gia tang gioi han dien tich canh tac va cu tru.  Do Thai la quoc gia kho han nhat o Trung Dong.  62% nuoc nay la sa mac Neguev rong 14,000 km2 nam o phia nam.  Phia tay la Dia Trung Hai.  Phia dong co Tu Hai (Nam) co nhieu khoang san hon la ho nuoc ngot.  Nguoc len phia dong bac la ho Galilee tuc ho Tiberias.  Song Jordan do nuoc ngot vao ho nay.  Su boc hoi o ho Galilee kha cao vi buc nhiet cua anh sang mat troi mien Can Dong (Near East- Proche Orient).  Nuoc mua chi cung ung 50% nhu cau ve nuoc tieu dung cho Do Thai.  Khi ve lap quoc van de nuoc la van de hang dau cua quoc gia tan lap nay.  Dien tich Do Thai chi co 22,580 km2.  Sa mac chiem 14,000 km2.  Neu khong co nuoc thi phai hy sinh 2/3 dien tich dat dai sa mac.  Tuy thuoc vao nuoc mua khong du nuoc tieu dung cung khong du suc bien sa mac Neguev thanh nhung canh dong phu day hoa mau duoc.  Cac nha khoa hoc Do Thai nghi ngay den nguon nuoc bien cua Dia Trung Hai va Hong Hai.  Trong thoi gian do ho phai nghi den viec giu nuoc song Jordan, ho Galilee (ho Tiberias) noi, theo Thanh Kinh, Chua Jesus chi cac ngu phu tha luoi noi co nhieu ca va an chung phep la khi di tren mat nuoc ho.  Mat khac nguoi Do Thai tao nhung he thong giu nuoc mua va nuoc tieu dung trong nha dan ve sa mac bang nhung he thong ong dan nuoc to lon de tranh boc hoi.  90% nuoc tieu dung trong gia dinh duoc loc sach va dan ve sa mac de tuoi cay.  Nho vay ma Neguev phu day vuon cam, quit, buoi, nho, cac loai hoa va rau cai.  Vao dau thap nien 1960 viec nghien cuu chuyen nuoc bien thanh nuoc ngot de tieu dung trong nha va de uong da co ket qua nhung gia nuoc bien khu man (desalination) van con cao.  Lien Hiep Quoc rat quan tam den cuoc nghien cuu nay.  Su thanh cong cua viec khu man nuoc bien de bien thanh nuoc ngot dung de uong hay tuoi cay se giup cho cac vung khi hau kho han tren the gioi tro nen tru phu va day suc song.  Den nam 2005 Do Thai thiet lap bon (04) nha may dung nuoc bien chuyen ra nuoc ngot.  Nam nay (2014) Do Thai thiet lap nha may thu nam rong bang 06 san van dong o Sorek cach Tel Aviv 15 km.  Nha may nay san xuat 624,000 m3 nuoc ngot moi ngay.  Gia san xuat re nhu viec cung cap nuoc ngot thuong thay o cac nuoc Au My.  Voi nha may nay nguoi ta tinh chi phi ve nuoc cho moi gia dinh xe dich tu 300- 500 My kim/ nam.  Hien nay cac nha may khu man nuoc bien de bien thanh nuoc ngot cung cap 35% nhu cau tieu dung o Do Thai.  Nguoi ta du tru ty le nay tang len 40% vao nam 2015 va 70% vao nam 2050.

          Khong dan toc nao gap nhieu thu thach cam go nhu dan toc Do Thai.  Ho phai chien dau chong voi nhung nguoi chung quanh dong dao hon gap 100 lan de song bam tren manh dat gay ma to phu ho da hua nhu mot menh lenh tu Thuong De.  Ho phai duong dau voi su khac nghiet cua thoi tiet nhat la tinh trang thieu nuoc ngot nhung thua nuoc bien.  Ho dung cai thua (nuoc bien man) de boi dap cho cai thieu (nuoc ngot) bang cach dung nuoc bien khu chat man thai ra bien.  Ve mat ky thuat ho da thanh cong va di vao san xuat bang nhung nha may khu man nuoc bien (desalination) voi gia thanh re.  Bay gio ho phai canh giu cai nha may khu nuoc bien thanh nuoc ngot nay con hon giu nhung lo nguyen tu mac du nuoc ngot duoc che bien tu nuoc bien nay duoc cung cap cho nguoi Palestine o West Bank, xu Jordan lang gieng.  Ai Cap cung quan tam den loai nuoc ngot che bien tu nuoc bien nay.  Do Thai so cai gi?- So phao kich tu phia nam Lebanon do Hezbollah thuc hien hay tu day Gaza do Hamas gay ra.  Viec bien nuoc bien thanh nuoc ngot la mot dong gop vo cung lon lao trong doi song nhan loai tren Dia Cau tren 7 ty nguoi.  Vung Phan Rang, Phan Ri, Phan Thiet nen co mot nha may khu nuoc bien man de bien vung kho han o day thanh nhung vuon cay an trai, vuon nho, vuon san xuat hoa co loi hon lam thiet lap lo nguyen tu. 

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 63- 2014

TIN TUC

*   Thang 06- 2014 LTK co hai su mat mat lon.  Do la su ra di vinh vien cua em Tran Dinh Van va giao su Nguyen Manh Cam.  Pham Van Lam tuc nhac si Lu Phuong day cong thu nhieu hinh anh cua hai dam tang long vao nhung dieu nhac buon do chinh Lam sang tac de pho bien cho cac ban LTK trong va ngoai nuoc.

*  Theo thong bao cua Nguyen Manh Hung va Truong Minh Tue, chung toi duoc biet than mau cua Nguyen Thanh Chung vua qua doi o Texas.  Chan thanh chia buon cung Nguyen Thanh Chung ve su mat mat to lon nay va cau nguyen cho vong linh cu ba som ve NUOC CHUA.

g.s Pham Dinh Lan

*  Pham Van Lam tuc Lu Phuong co goi mot so ban nhac do em sang tac va mot so ban nhac khac do Nghieu Minh sang tac.  Hau het cac ban nhac nay deu pho tu nhung bai tho do chinh tac gia Lu phuong va Nghieu Minh sang tac.  LTK han hanh co hai thi si, nhac si va nhiep anh gia co tam voc lon nhu Lu Phuong va Nghieu Minh.  Ca hai deu thich thu voi phong canh Da Lat.  Hinh nhu Lam tung song va phuc vu nhieu nam tren Cao Nguyen Nam Trung Phan?  Ve nhiep anh Lam co lien lac voi Tran Quang Hung chua?  Hung cung hoc o LTK hien song o CA.  Tran Quang Hung va gs Pham Hai Nam nam trong ban chap hanh Hoi Nhiep Anh Quoc Te.  Anh Nam day Cong Dan, sau la giam doc Cuc Mai Dich.  Bay gio anh la mot nha kinh doanh thanh cong o Nam CA.  Ngoai thuat nhiep anh, anh con noi tieng voi phong lan (orchid).  Khi day o LTK anh Pham Hai Nam thuong di chung voi Tran Dang Khanh (Ly Hoa) va thi si Nguyen Dang Hien.

*  Duoc si Lam Thi Phuong chang nhung yeu nghe ma con yeu thich tim hieu nhung chuyen quanh minh.  ‘Ba thay thuoc’ nay chiu kho vao thu vien hay tim kiem tren internet hinh anh va bai viet ve cay co hay cac van de lien quan duoc kien thuc tong quat trong doi song hang ngay.  Phuong tim hinh anh va nhung bai viet ve trai bi bai.  So nguoi Viet Nam biet trai bi bai khong lon lam.  Theo bai viet bang ngoai ngu thi la va trai bi bai an duoc.  Do la dieu trai nguoc voi kinh nghiem cua dan lang que ngoai cua toi.  Co the an duoc nghia la khong co doc.  Con kinh nghiem cua dan lang cho rang khong an duoc co le vi khong ngon (dang, hoi, nong...) mac du an khong chet.  Co the an khong duoc hieu theo nghia do hon la co doc.  Mot nguoi ban cua toi ghe tham toi sau khi roi khoi trai hoc tap cai tao.  Anh noi voi toi anh an tat ca cac loai trai cay rung khi di lao dong khong can biet do la trai cay gi? an duoc hay khong?  Trai nao khong huong vi thi anh goi la trai cu lan.  Da tren 30 nam qua toi van chua tim duoc ten goi that hay ten khoa hoc cua trai cu lan ma ban toi de cap.  Ve van de nay toi phai nho Pham Van Tien tim cau tra loi gium toi.

*  ‘Ba thay’ Phuong (Lam) minh hoa bai viet bang hinh anh va ban do trong khi chuyen vien computer Phuong (Pham) cho len mang hinh anh sinh hoat than huu cua LTK khoa 59.  Ve phia nu thuong xuyen co Pham Thi Phuong, Phan Kim Ngoc, Do Thi Cai, Khong Thi Che, Nguyen Thi Ly, hien the cua Chu Ba Thu (mat 2013).  Nam nay co them Le Thi Ngoc Chien tu Arizona den.  Ve phia nam co Vu Troi, vo chong Huynh Van Dan, vo chong Nguyen Thanh Chung (Texas den), vo chong Van Trong De (Viet Nam- du lich), Phan Trong Phu, Pham Van Tu (phu quan cua Do Thi Cai), hai dai gia Nguyen Ngoc Chieu va Hoang Viet Duong.  Ba LTK khoa 59 vinh vien vang mat:  To Thi Thuy, Chu Ba Thu, Doan Quang Hai.- O Viet Nam cac LTK khoa 59 cung thuong hop ban voi su gop mat cua Van Trong De, Tran Duc Hop, Trinh Cong Huong, Bui Van Mau, Do Nhu Thu, Le Tan Hung, Trinh Thi Bai, Nguyen Thi Thiem, Tran Thi Hoa, Nguyen Thi Thu Cuc, Nguyen Huu Khoat.  Dai phu Khoat van doc than.  Hoa va Khoat da ve huu va mo phong mach tai noi cu ngu.

*  Tran Ngoc Thanh va Hoang Phung Vuong chan chinh LTK khoa 60 voi Nguyen Van Luong, Nguyen Van Lam, Tran Dinh Van (moi mat), Bui Viet Thac (binh), Pham Van Khoa, Vu Van Vin v.v.  Nguyen Van Chi va Nguyen Van Luy la hai dai phu song o CA.  Tran Quang Thang la dai gia quen biet nhieu o Nam CA mac du Thang khong thuoc khoa LTK 60.  Nguyen Huu Dien song biet lap o Alabama.  Roan Hue an dat o Louisiana. 

CHUYEN LINH TINH

NUOC LEO va nuoc leo

          Nuoc Leo tuc nuoc Lao hay Ai Lao.  Ngay xua goi la Lao Qua.  Nguoi Lao goi la Muang Lao.  Tieng Phap hay Anh la Laos.  Do la nuoc lang gieng co nhieu quan he lich su voi Viet Nam.  Nguoi Viet Nam van khen lua Leo, giuong Leo trong ngon ngu cua minh.

Mot vo thi nam giuong Leo.

Hai vo thi nam cheo queo.

Ba vo thi nam chuong heo.

          Chu leo khong viet hoa khong co nghia la xu Lao hay Ai Lao.  Trong ngon tu thong dung Viet ngu co day leo, leo lai, ‘hua leo’.  Trong thuc an co nuoc leo la nuoc nau tu xuong heo (xi quach), tom kho, muc va duong (sau nay nguoi ta dung mi chinh: bot ngot) de an hu tieu, mi chi hay hoanh thanh.  Xin cac than huu gop y ve nguon goc cua chu nuoc leo nay.  Tai sao goi la nuoc leo?  Va tai sao co chu hua leo?  Chu leo trong ‘hua leo’ co lien he gi den nuoc Lao khong?  Nguoi Lao ban chat hien lanh, sung dao Phat (Phat Giao Tieu Thua) khong le thich hua suong, hua hao cho khong giu loi hua hay sao?  Tai sao ong Nguyen Ngoc Loan co biet danh SAU LEO?  Chu LEO co nghia xau o cho nao? va nghia tot o cho nao?  Do dau co tu nay?

CAY CA- DAM

          Chu ca- dam khong co nghia trong tieng Viet.  Do la mot loai cay cao tu 10- 25 m duoc tim thay nhieu o Bangladesh, Thai Lan, Phi Luat Tan, Ma Lai va ban dao Dong Duong.  Nguoi Bangladesh goi la Kalikodom; Phi Luat Tan: Mambong; Thai Lan: Kratom, kratum, Ketum, Thom, Ithang; Ma Lai:  Ketum.  Ten goi CA- DAM co the xuat phat tu KALIDOM hay gan hon la KRATUM cua Thai Lan vi Thai Lan gan Viet Nam hon.  Nhieu nha thuc vat cho rang cay ca- dam goc o Thai Lan.  La ca- dam duoc dung de tri kiet ly.  No co nhieu alkaloids gay ghien va kich thich nhu morphine cua a phien.  Nguoi ta nhai la ca- dam nhu nhai trau, phoi kho de hut hay lam tra uong hay say kho tan thanh bot lam tra hay lam thuoc uong co tac dung kich thich co the, tang cuong kha nang sinh duc, lam giam dau nhuc va gay cam giac de chiu nhu cam giac cua nguoi hut a phien vay.  Nhung tu thap nien 1940 Thai Lan cam trong cay ca- dam va cam dung la de nhai, hut hay uong nhu tra, ca phe.  Nguoi ta cho rang la ca- dam kich thich nhu cocaine.  Viec cam dung  la ca- dam duoc ap dung o nhieu quoc gia tren the gioi nhu Thai Lan, Ma Lai, Mien Dien va Hoa Ky v.v. 

          Nguoi Hoa Lan la nguoi Au Chau phat hien  tac dung cua la ca- dam khi thay cac phu don dien lam viec co nang suat cao nho ung tra la ca- dam. 

          Ten khoa hoc cua cay ca- dam la Mitragyna speciosa thuoc gia dinh cay ca phe Rubiaceae.  Nguoi ta cho rang ten Mitragyna trong ten khoa hoc do chu Mitre ma ra vi hoa cua cay ca- dam giong cai mu cua cac giam muc (mitre: mu giam muc).

          Dia danh KATUM trong tinh Tay Ninh co lien he gi voi ten cay Kratum, Ketum (ca- dam) khong?

CHUYEN THONG MINH

          Day la chuyen ma nhan loai dac biet quan tam den tu xua den nay.  Trong Ban Tin Than Huu so 54-2013 chung ta co de cap den NGUOI DEP.  Bay gio chung ta de cap den nguoi THONG MINH.  Cac nha nghien cuu Tay Phuong dua vao tuong mao cua  ho lam tieu chuan danh gia su thong minh:

1.  nguoi mui cao thong minh hon nguoi mui xep (nez epate)

2.  nguoi co goc mat rong thong minh hon nguoi goc mat hep

3.  nguoi co tran cao thong minh hon nguoi co tran thap

          Nguoi Dong Phuong cung xac nhan nhung nhan xet be ngoai ve hinh tuong hoc nhu the.  Co tuong quan giua VE DEP va su THONG MINH.  Ve tanh tinh va nang khieu nguoi Viet Nam cho rang nguoi co dau tam giac hay nom na la dau ca tre thi li lom, uong nganh (giong nganh cua ca tre chang?).  Co phai chang nguoi li lom, uong nganh la nguoi co chi so thong minh nho?  Nguoi co so khi dai la nguoi gioi toan.  Khi den Hoa Ky toi de y thay tre em nguoi My da mau thuong co so khi dai.  Toi chua co dip tim hieu cac em co thuc su gioi toan nhu mot so nguoi Viet Nam quan niem hay khong nhung co dieu dang ghi nhan la ho kheo leo va chinh xac trong cac mon the thao nhu bong ro va quan vot.  Ho co the la nhung nguoi danh golf gioi.  Nguoi My da mau it choi mon nay vi do la mot mon the thao nhan nha cua gioi thuong luu giau co va quyen the.

          Do la nhung nhan xet be ngoai.  Co nguoi cho rang nguoi thong minh la nguoi co nao to.  Nhung nguoi Viet Nam lai noi: 

Lon dau thi dai. 

Co nguoi cho rang nguoi co nao co nhieu lan xep (meandres) la nguoi thong minh.  Khi doc bai phan tich tai sao nguoi Do Thai thong minh toi tam ghi cac yeu to sau day:

a.  an ca

b.  an cac loai hot

c.  cac ba me mang thai hay doc sach va lam toan

d.  khong hut thuoc

e.  cac ba me mang thai nghe nhac

f.    gat dau lia lia khi doc kinh de gia tang oxy cho nao

          Viec huan thai bang cach doc sach, nghe nhac, lam toan hay khong hut thuoc la phuong thuc huan thai cua thoi dai (duoc ap dung o nhieu quoc gia hien nay) cho khong phai cua dan toc Do Thai cua thoi Abraham, Jacob khi ho song du muc tren dong vang.  Su hien huu cua cac vi tien tri, xa hoi co lanh dao, va to chuc, ton giao doc than (Javeh), chu viet (Hebrew), luat phap (cac dieu ran) ngay trong thoi co su cho thay toc Semite co khac biet voi nhieu dan toc khac tren the gioi.  Gat bo yeu to Than Thanh cua cac nha tien tri ta thay cac vi ay la nhung vi nhan, nhung nha thong thai phi pham nam vung qui luat vu tru, biet qua khu, am tuong hien tai va tien lieu tuong lai.

          Nguoi Do Thai va nguoi Nhat co vai dac diem giong nhau:

-  Nguoi Do Thai tu cho rang ho la dan toc duoc Thuong De tuyen chon.  Nguoi Nhat tu cho ho la con chau Thai Duong Than Nu (Amaterasu)

-  Do Thai co Judaism doc than tho kinh Thuong De.  Nhat Ban co Than Dao (Shintoism)

-  Nguoi Do Thai va Nhat Ban an nhieu ca hon thit.  Nguoi Do Thai khong an thit heo.  Khac voi nguoi Trung Hoa, nguoi Nhat it an thit heo.

-  Nguoi Do Thai tinh tam khi cau nguyen.  Nguoi Nhat tinh tam bang Zen (Thien).  Zen chi phat trien o Nhat tu the ky XII ve sau ma thoi.

-  Nguoi Do Thai thuong men doi Zion.  Nguoi Nhat yeu thuong nui Phu Si (Fuji Yama)

          Voi su phat trien cua y te, ve sinh va khoa hoc, nguoi ta giai thich su thong minh cua mot con nguoi phai bat nguon tu trong bao thai.  Ket qua tot hay xau cua su huan thai tuy thuoc rat nhieu vao nguoi me.  Bao thai hinh thanh tu cha, me co suc khoe va vo uu se cho ra doi mot dua tre thong minh.  Nguoi me biet huan thai bang sach vo voi noi dung xay dung, am nhac vui tuoi hung phan tinh than, hinh anh dep truoc mat se co dua con co chi so thong minh kha quan.  Tu xua tien nhan chung ta dan phu nu mang thai khong duoc an nhung thuc an nong nhiet, kho tieu, khong duoc nhin hinh hinh anh ghe ron, xau xa ke ca viec nhin con tho (vi con tho sut moi), khong duoc noi nhung loi hung bao hay tho tuc, khong duoc hi, no, ai, o mot cach thai qua.  Viec dung ngoi phai ngay ngan de co an tuong me tron con vuong v.v.  Hoan canh xa hoi, sinh hoat kinh te, moi truong song va giao duc anh huong rat nhieu den su thong minh cua dua tre.  Nhung dua tre sinh ra o nhung quoc gia co nen kinh te phon thinh co chi so thong minh cao hon nhung dua tre ra doi o nhung nuoc co nen kinh te ngheo nan.  Su lo au, buon rau cua cha me va nguoi chung quanh chac chan co anh huong lon cho su phat trien tri tue cua thai nhi.  Yeu to ton giao cung anh huong den ve dep va su thong minh cua thai nhi.  Nguoi co ton giao duoc thay truoc mat nhung hinh tuong dep de, diu hien va duoc nghe, duoc doc nhung dieu lanh co tac dung lanh manh voi thai nhi khac voi nguoi khong co ton giao.  Nhung dieu chung ta vua de cap phan anh uoc muon cua NGUOI.  Su dinh doat van nam trong tay DANG TOAN NANG. 

DINH SO

          Hau het nhan loai deu tin moi nguoi tren Trai Dat co dinh so.  Con ai quyet dinh dinh so cua tung nguoi tren tong so 7 ty nhan loai lai la mot cau hoi day gai goc khac. Khi con o Viet Nam moi lan ra cho toi nghe co tieng can nhan cua nguoi di cho chi vi ho dap chan vao nhau.  Van toc di bo cua nguoi loi 5 km/ gio ma dap vao nhau dau den noi phai gay go nhau.  Trong khi Trai Dat quay chung quanh no voi toc do 1,667 km/ gio nhung khong thay ai te xiu hay do dac do nat.  Tren 7 ty nhan loai khong co nguoi nao co chi tay giong nhau.  Ban chan tre moi sinh khong co bao nhieu chi chan the ma khong co chi chan cua dua tre nao giong nhau ca.  Nhung nguoi sinh cung nam, cung thang, cung ngay va cung gio van khong co so giong nhau.  Bang chung la nhung nguoi sinh cung nam, thang, ngay va gio khong chet cung mot luc vao mot ngay, thang, nam, gio ky nao do.  Nghi nhu vay moi thay Bo May Troi (Thien Co) lam viec tinh vi va ti mi qua nghia la can phan va cuu xet tung truong hop trong so 7 ty truong hop dua tren nhieu tieu chuan khac nhau qua hai chu PHUC DUC ngan gon nhung co y nghia menh mong vo bo bo ben.

          Vi nhan la nhung nguoi sinh ra voi mot su menh nao do.  Noi mot cach don gian nguoi co so lon.  Nguoi co so lon nhu mot chiec xe nang khong co xe nao du suc keo hay cho chiec xe nang do.  Vi le do thuong thuong khi vi nhan ra doi thi me chet hay cha chet.  Chiec xe nang do tro thanh nguoi mo coi hay gap nhieu thu thach cam go gan nhu sap mat su song.  Thuong De gianh quyen cuu mang va giup do nguoi duoc chon do.  Truoc khi Thuong De trao cho vi nhan mot su menh to lon gi Nguoi phai thu thach duc do, kha nang, su kien tam tri chi cua nguoi ay giong nhu nguoi tho bac thu vang bang lua nong vay.

          Toi sap noi voi cac ban ve mot huyen thoai nhung la mot su that hien nhien trong thoi dai chung ta.  Do la chuyen cua Philip Rosler, mot nguoi mang hinh hai Viet Nam 100% nhung la mot tai nang cua nuoc Duc.  Philip Rosler ra doi o Khanh Hung, tinh Ba Xuyen tuc Soc Trang vai ngay sau khi hiep dinh Paris duoc ky ket.  Khong ai biet cha me anh la ai.  Chi biet anh la mot dua be trong Vien Mo Coi do cac Soeur Thien Chua Giao dieu hanh.  Mot cap vo chong nguoi Tay Duc den xin anh dem ve Tay Duc nuoi duong khi Philip moi duoc 09 thang.  Khong biet ten Viet cua dua be o Co Nhi Vien Ba Xuyen la gi.  Chi biet be mang ten Duc, Philip, khi duoc cap vo chong nguoi Duc dem ve Tay Duc nuoi duong.  It lau sau cap vo chong nguoi Duc lai ly di.  Mot lan nua Philip tro thanh mo coi me.  Be Philip duoc nguoi cha nuoi cham soc rat ky luong ve mat vat chat lan tinh than.  Cha nuoi cua Philip theo dao Thien Chua nen Philip cung la mot tin do Thien Chua Giao.

          Philip co hinh dang Viet Nam 100% va tam hon Duc 100%.  Cau la mot thanh nien nang dong, an noi luu loat, hung hon va hap dan nguoi nghe.  Nam 1992 cau tot nghiep trung hoc.  O Duc thoi gian hoc trung hoc bang thoi gian hoc trung hoc o cac nuoc khac + 02 nam du bi dai hoc!  Cung nam nay Philip gia nhap vao dang Tu Do Dan Chu va co vai tro noi bat trong dang tai tieu bang Ha Saxony.  Tu nam 2000- 2004 Philip la bi tho cua dang Tu Do Dan Chu trong tieu bang nay (27 tuoi).  Dieu nay cho thay Philip co nang khieu chanh tri, thuat dien thuyet va kha nang lanh dao giua luc Philip lam cong tac quan y voi cap bac dai uy.  Nam 2002 Philip lay tien si y khoa ve phau thuat.  Philip la bac si va tien si (PhD).

          Tu nam 2001 den 2006 Philip la dan bieu quoc hoi Ha Saxony voi tu cach la dang vien dang Tu Do Dan Chu (28 tuoi).  Nam 2003 ong la chu tich khoi dan bieu Tu Do Dan Chu trong quoc hoi Ha Saxony (30 tuoi).  Dieu dang luu y la ong luon luon duoc noi bo tin nhiem tu 90- 95% trong cac ky bau cu noi bo dang. 

          Tu thang 02 nam 2009 den thang 10 cung nam Philip Rosler duoc bo nhiem lam tong truong bo Kinh Te, Lao Dong va Giao Thong Van tai cua tieu bang Ha Saxony (36 tuoi).  Tu nam 2009 den 2011 ong la tong truong bo Y Te cua Lien Bang Duc duoi su lanh dao cua nu thu tuong Merlel, mot tien si khoa hoc thuoc Dong Duc truoc ngay nuoc Duc duoc thong nhat nam 1989.  Nam 2009 Philip duoc 36 tuoi. 

          Nam 2011 la nam huy hoang trong su nghiep chanh tri cua Philip o Duc.  Ong duoc bau lam chu tich dang Tu Do Dan Chu, tong truong bo Kinh Te va Ky Thuat kiem pho thu tuong cua Duc (Vice Chancelor: pho Te Tuong) (38 tuoi). 

          Duc la mot quoc gia co trinh do ky thuat cao tren the gioi.  Nguoi Duc rat nang dong va co tinh than ky luat cao.  Giao duc o Duc kho noi tieng.  Su thanh cong tren chanh truong Duc khong phai la chuyen don gian neu khong co trinh do hoc van cao va kha nang thuc su.  Do la chua noi den van de chung toc.  Co nhu the moi thay su phi thuong cua mot nguoi mo coi Viet Nam Duc quoc hoa (Germanized) (xin loi, tu moi dat).  Dieu dac biet dang luu y la:

-  Philip la nguoi mang hinh hai A Chau dau tien trong lich su Duc lam pho Thu Tuong  va dang truong mot dang chanh tri nam 38 tuoi

-  Philip la nguoi tre, thong minh, mot bac si, mot nha hung bien, nha chanh tri thanh cong tren que huong cua Bismarck, Karl Marx, Einstein.

-  Philip chang nhung thanh cong tren lanh vuc y te ma con thanh cong tren lanh vuc kinh te va ky thuat nua.

          Su that cu cua dang Tu Do Dan Chu nam 2013 lam cho Philip roi khoi chanh truong Duc.  Nhung do khong phai la su that bai ma la mot su don duong cho Philip phat trien kha nang thien ban cua minh vuot khoi nuoc Duc de lan rong tren toan the gioi.  Cuoi nam 2013 Philip Rosler duoc Dien Dan Kinh Te The Gioi moi la giam doc dieu hanh cua dien dan nay o Geneva.

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 64- 2014

TIN TUC

*   Trong su dau kho cua nguoi chien bai va mat tu do Pham Van Tien van tim duoc niem an ui trong Nu Cuoi Xinh qua hinh anh va viec lam khai ai va kha kinh cua cac co giao Huong Binh.  Co lua do moi biet vang thau.  Ban chat that cua con nguoi the hien trong canh kho va su nguy nan.  No co the thanh cao hay don mat, cao thuong hay thap hen, can dam hay hen nhat, nhat gan, nhan ai hay tan bao v.v.  Moi nguoi ra doi deu mang theo minh mot dinh so tua nhu so an sinh xa hoi 10 so vay.  Thi hao Nguyen Du tom luoc cai dinh so ay gon gang bang hai cau:

Bat phong tran, phai phong tran.

Cho thanh cao moi duoc phan thanh cao.

Su Xau, Tot khac che nhau hau tao quan binh trong vu tru.  Su mau thuan va doi nghich la nguon goc cua su phan dau va dau tranh de tien bo.  Ong Edison (1847- 1931), mot nguoi sinh thieu thang, co tren 1,000 bang phat minh mang ten ong.  Vay ma, khi di hoc tieu hoc, co giao khuyen me ong cho ong nghi hoc vi cho rang ong khong the hoc duoc!  Co phai chang  loi noi che bai, khinh re cua co giao la dong luc lam cho ong tro thanh mot nha phat minh doc nhat vo nhi tu the ky XIX den nay? 

*  Nguyen Van Chi tiec re khi cho rang, neu Viet Nam co mot nen giao duc dan chu thi Viet Nam san xuat biet bao nhieu nhan tai nhu Philip Rossler.  Nhan chuyen nay toi xin ke mot chuyen sau day:  Nam 1962 toi xuong nha mot nguoi ba con o Phu Long va xin mot nhanh man chiet ve trong truoc san nha cua me toi.  Nhan khi nha quet nuoc voi toi dung voi can quet tuong con sot do duoi goc man.  Cay man len rat manh va ra nhieu trai rat ngot.  Mot hom nguoi ba con va chu nhanh man chiet den tham.  Toi hai man cho ong an thu.  Ong hoi toi man nay lay giong o dau ma ngot the?  Toi cho ong biet do la nhanh man chiet ma ong da cho toi nam 1962.  Nhu vay trai man chuyen sang vi ngot dac biet do su tinh co cho khong phai do giong man ngot tu nhien.  Ve moi truong song, tho nhuong truoc san nha me toi khong tot bang dat o Phu Long noi co cay man goc.  Nhung nhanh man chiet cua toi duoc cham soc ky luong va duoc bon bang voi quet tuong thich hop cho man thay doi sang vi ngot!  Do la truong hop mot cay man thay doi vi nho co ‘duyen’ gap voi.  Doi voi mot nhan tai tung co qua khu ham hiu va tam thuong con phai noi den so menh THIEN DINH.  Trong lich su Viet Nam co ba ong vua noi tiep nhau deu la nguoi mo coi nhu Dinh Bo Linh, Le Hoan hay khong co cha nhu Ly Cong Uan.  Trinh Kiem vua ngheo vua mo coi.  Thuo nho ong lam nghe giu ngua va cat co cho ngua an.  Sau nay ong lai la re cua danh tuong Nguyen Kim va la to tien cua cac chua Trinh ngu tri o Bac Ha gan hai the ky!

*  Pham Van Lam day cong quay hinh va long nhac trong dam tang va le 49 ngay cua gs Nguyen Manh Cam.  Lam dinh chanh nhung ban nhac long trong dam tang cua Tran Dinh Van va gs Nguyen Manh Cam khong do PVLam (Lu Phuong) sang tac.  Ngoai ra Lam con cho cac than huu xem hinh anh xua cua cac tinh  o mien Nam Viet Nam.  Toi duoc co hoi ve tham vieng tinh sinh quan qua nhung hinh anh cu an sau trong ky uc Binh Duong Luc Quan (Chau Thanh, Lai Thieu, Ben Cat, Tri Tam, Phu Hoa Dong, Phu Giao).  Binh Duong bay gio co nui Chau Thoi, nua dong song Dong Nai, Tan Uyen, Di An, Dai Nam Quoc Tu, Dong Do Dai Pho...Dong Do Dai Pho da xoa tan hinh anh kho han cua vung Phu Chanh noi tieng ve ot va dat set trang (kaolin).  O Viet Nam kaolin Al2 Si2 O5 (Oh)4, do ten doi Kao Ling (Gao Ling: Cao Linh), Shaanxi (Thiem Tay), Trung Hoa, duoc ban cho cac lo gom do nguoi Hoa lam chu de san xuat do sanh su.  Thuc te kaolin co cong dung da dang.  No duoc dung trong viec san xuat giay, my pham, kem danh rang, dau son, keo, thanh loc nuoc ban v.v.  Ngay xua, vao thoi tien ky nghe, o Au Chau  phu nu mang thai an dat kaolin de chong doi (geophagy: dia thuc).  No cung duoc dung nhu thuc an cua thu vat va chim muong.  Thi ra Dong va Tay da gap nhau.  O Nhat, Trung Hoa va Viet Nam nguoi ta chua chung ua mua cua phu nu mang thai con dau long bang cach dung mot phan cua hoa lo dat rua sach  roi nung do, bo vao nuoc dun soi roi de nguoi moi uong.  Nguoi ta cung co the dung cuc gach xay tuong de thay cho phan trong cua hoa lo dat.  Vi tat ca deu lam tu dat set nung chin va chuyen sang mau do.  Thang thuoc don gian nay duoc goi  la phuc long can (gan rong phu phuc).

*  TIN BUON:  GS Vo Van Nhan qua doi o xa My Hue, Hoc Mon ngay 16-08-2014 sau nhieu nam cam cu voi con binh day dua sau con tai bien mach mau.   (Tin tu Nguyen Van Muot).

          Thanh that chia buon cung chi Nhan va cac chau va cau nguyen cho huong hon anh Nhan som tieu dieu noi mien Cuc Lac.

Pham Dinh Lan.

          Anh Vo Van Nhan la nguoi My Tho da nhan Hoc Mon lam que huong sau khi ve day LTK.  Truoc do anh la hieu truong truong Long Khanh khi Xuan Loc duoc doi thanh tinh.  Ve LTK anh day Anh Van roi dam nhan chuc phu ta giam hoc cho den nam 1975 sau mot thoi gian gian doan vi nhap ngu roi duoc biet phai ve truong.  Nam 2010 toi co nho Trinh Thi Bai cho toi dia chi cua anh Nhan va anh Nguyen Van Trong de goi hai anh chut qua mon.  Qua Bai, toi rat buon khi biet hai anh deu khong di dung  binh thuong duoc.  Toi cung duoc biet chi Trong da mat.  Anh Trong song voi nguoi con nuoi vi anh chi Trong khong co con.  Hai anh Nhan va Trong deu la nguoi My Tho, lam viec o LTK nen nhan Hoc Mon lam que huong cho thoi gian con lai cua cuoc doi.

* Trong cuoc noi chuyen tren dien thoai Nguyen Buu Khanh bao cho toi biet gs Nguyen Van Meo da tu tran.  Khanh biet tin nay qua Duong Duc Tai o Canada.  Anh Meo cung bi chung binh day dua nhu anh Nhan.  Nhung anh di dung lai duoc va phuc hoi nhan thuc binh thuong.  Anh mat truoc anh Nhan 03 ngay o Minnesota, Hoa Ky.  Nguyen Van Meo la dong nghiep va dong huong voi toi.  Thuc te toi gap anh Meo khong qua 02 lan.  Ngoai truong Trinh Hoai Duc anh co day o truong Nguyen Trai do chi ho cua toi la Nguyen Kim Lieng lam chu.  Toi biet Meo bi binh day dua suot may nam nay qua nguoi chi ho nay hien song o Canada.  Mot nen huong long va mot loi cau nguyen cho nguoi dong nghiep, dong huong va mot nguoi ban du it co dip gap go va chuyen tro.  Vinh biet ban Meo!

*  Phan Kim Ngoc giai phau dau goi.  Chuc nha nong hoc som binh phuc.  Cac ban cua Ngoc phong cho Ngoc lam giam doc Trung Tam Phat Tuyen Quan Tre hai ngoai roi do.  Hay vui ve nhan chuc do ban huu phong tang de cuoc giai phau thanh cong tot dep va binh chong binh phuc.

Thay Pham Dinh Lan

VAI CHUYEN LINH TINH

CHUYEN VE QUE ME CUA ANH CHIN

          Toi khong biet ho va ten cua anh la gi ma chi biet cha anh la mot nguoi Hoa va me la mot nguoi Viet va anh la nguoi con thu chin trong gia dinh nen goi la anh Chin.  Anh chao doi o Cho Lon duoi thoi Phap thuoc.  Khong biet cha anh den Viet Nam vao luc nao va trong truong hop nao?  Chi biet rang ong la nguoi Quang Dong (Guangdong) co san nghiep o Cho Lon va Phu Tho Hoa.

          Mot hom ong nhan mot buc tho cua cha ong o Quang Dong yeu cau ong dan vo con ve que cho ong biet truoc khi ong mat.  Ong cung cho biet se trao tai san cho nguoi con gom mot vuon cay an trai, vai mau dat canh tac va mot nha lau hai tang rong rai gan thanh pho Quang Chau (Guangzhou- Canton).  Cha anh Chin dan vo, anh Chin va hai nguoi em gai ve que trong tinh Quang Dong.  Chi anh Chin co chong nen o lai Viet Nam.  Ban dau cha anh Chin chi nghi den viec ve que tham cha va trinh dien vo con voi cha.  Sau ong lai doi y vi muon o lai de phung duong nguoi cha da gia yeu.  Va lai o Quang Dong ong cung co dat dai, ruong vuon va nha cua khang trang khong thua gi tai san do ong tao lap ra o Cho Lon va Phu Tho Hoa.

          Anh Chin dau long khi thay me lam dau cuc kho trong mot xa hoi phong kien, bao thu va bat than thien voi nguoi ‘ngoai toc’.  Nhung ngay song o que cha  hoan toan khac han voi nhung anh ngay song o Cho Lon.  Nhung nguoi hang xom ghet me anh vi ba ay con nhan sac, vo cua mot nguoi giau co tai dia phuong.  Ba khong phai la nguoi Hoa va khong biet chu Han ma chi bap be vai cau tieng Quang Dong.  Mot cuoc xung dot van hoa xay ra bat ngo khi con heo cua nguoi hang xom chay lac qua san nha cua anh Chin va phong ue tren san.  Me anh to ra lich su khong  khieu nai gi voi nguoi hang xom ma ra cong tay ue dong phan heo.  Co ngo dau nguoi hang xom den mang nhiec ba tham te.  Ba co biet dau do la nguon phan bon quan trong o quoc gia co truyen thong ngan nam nong nghiep.  Khi con o Cho Lon anh Chin va cac em noi tieng Quang Dong va tieng Viet va  hoc  Ecole Franco- Chinoise sau nay la truong Bac Ai.  Ve que noi anh cam thay bi rang buoc qua nhieu co tuc, tap quan lau doi so voi cuoc song thoai mai va ‘kha tu do’ o Cho Lon ngay nao.  Du vay anh van co cuoc song tuom tat so voi nhung nguoi lang gieng.  Thoi gian troi qua.  Me anh, anh va cac em quen han tieng Viet.  Me anh khong biet chu Han nen moi lan muon goi tho ve tham gia dinh o Viet Nam ba phai tra tien cho nguoi viet tho va lam don muon.  Tho ve Viet Nam than nhan cua ba phai nho mot nguoi Hoa biet chu doc va dich dum.

          Gia dinh anh Chin gap canh giong to khi luc dia Trung Hoa thay doi che do chanh tri nam 1949.  Gia dinh anh bi liet vao thanh phan dia chu ac on. Nha cua, ruong vuon cua cha anh bi tich thu.  Cha anh nhay lau tu tu chet.  Me anh duoc bo tri di chan vit.  Anh phai roi cho o cu de vao vung que heo lanh gan bien gioi Viet Nam.  Anh la nguoi thong minh va co nhieu kha nang.  Nhung che do da dat gia dinh anh va cac thanh phan trong gia dinh anh ra ngoai le xa hoi.  Que me anh bi chinh chien trien mien.  Anh song thap thom trong canh bua doi, bua no va khong ngot bi de doa tu day hay bi moi hinh thuc trung phat khac vi thuoc thanh phan giai cap ‘phan dong’.  Tinh Quang Dong (Guangdong) la tinh dong dan va tru phu.  Do la que huong cua Ton Dat Tien (Sun Yatsen) va cua Quoc Dan Dang (Guomindang) nen cang bi che do de y va manh tay trung tri.

          Cuoc song cua anh Chin cai thien it nhieu sau cai chet cua Mao Chu Tich.  Cac con cua anh khong duoc ket nap vao dang vi thuoc thanh phan giai cap ‘phan dong’ nhu da ghi luc ban dau.  Mot nguoi con gai cua anh duoc hoc dai hoc va tot nghiep nganh duoc.  Co khong phai la dang vien nen khong co chuc vu gi trong guong may hanh chanh dia phuong.  Nhung co mo mot nha thuoc vua ban thuoc Tay vua ban thuoc  Dong Y  trong lang.  Anh Chin co hoc y khoa va Dong Y nen lam co van y te cho nguoi binh den tiem thuoc cua con gai anh de mua thuoc.  Nho tiem thuoc nay cuoc song cua gia dinh anh duoc cai thien rat nhieu.

          Me anh Chin chet trong ngheo kho.  Anh thuong nho me vo cung.  Ong thuong que me noi anh con giu nhieu ky niem dep luc au thoi.  Khi hai cuoc chien tranh Viet Nam tiep noi nhau anh khong the ve tham que me duoc vi su khac biet cua hai che do chanh tri doi nghich nhau giua Viet Nam roi Viet Nam Cong Hoa voi Cong Hoa Nhan Dan Trung Quoc.  Va chang luc ay anh song co cuc nen khong co tien de nghi den viec ve que me tham cac cau, di va nguoi chi ruot.  Khi cuoc song duoc kha hon thi  que cha va que me anh roi vao canh chinh chien voi nhau.  Con gai anh hieu duoc noi nhung nho que me cua cha nen tim cach tao phuong tien cho cha co thuc hien uoc mo ve tham que me truoc khi nham mat lia doi.  Anh Chin duoc mot nguoi Viet Nam phuc vu ngoai bien gioi Viet- Hoa giup anh vao lanh tho Bac Bo de dung duong hoa xa Xuyen Viet di vao Sai Gon.  Tai day anh duoc huong dan mua ve xe do de den noi cu ngu cua chi anh gan bien gioi Viet Nam va Cambodia.  Hai chi em khong sao cam duoc nuoc mat trong ngay doan tu ngan ngui sau nua the ky xa cach.  Anh Chin khoc oa khi thay chi nam liet tren giuong.  Nguoi chi nam thon thuc khi nghe canh gia dinh suy  vi va ly tan.  Cha nhay lau tu tu; me di chan vit roi giu tre va chet trong ngheo kho, neo don.  Mot nguoi chau cho anh di tham nguoi di va vieng mo cua ong ba ngoai cua anh.  Canh cu con day.  Nhieu nguoi than da mat.  Di cua anh da ngoai 90;  mat da mo nen khong thay anh cung khong nhan duoc tieng noi vi anh da quen het tieng Viet ma chi noi tieng Quang Dong va nho nguoi chau thong dich.  Anh Chin om nguoi di trong vong tay va khoc nuc no tua ho nhu gap lai me anh dang song lai o phuong Nam.

          Thoi han luu lai que me da het.  Anh Chin phai ra ben xe lua Thong Nhat de tro ra Ha Noi va duoc nguoi huong dan vuot qua bien gioi de tro ve que cha.  Anh Chin  im  lang nhin chi, nuoc mat chay dai tren ma.  Anh khong biet phai noi gi ngoai nhung giong nuoc mat nong va man tu tuon trao tren khoe mat.  Anh ra khoi nha va dung nhin hinh anh que me lan cuoi.  Gia biet que me!  Gia biet!

NHUNG NGUOI DA QUA DOI TOI

          Nhung nguoi da qua doi toi de cap trong nhung dong chu tho thien nay khong phai la nhung nguoi quen biet voi toi ma la nhung nguoi toi chi gap mot lan va luu lai trong toi nhieu an tuong dac biet.  Toi xin ghi lai day voi hy vong se gap lai nguoi xua vao buoi hoang hon cua cuoc doi.

a.  Nam 1965 toi di Can Tho bang duong hang khong vi Quoc Lo 4 thuong bi tat nghen giao thong do tinh trang mat an ninh ma ra.  Toi duoc bo tri coi thi trong phong thi voi mot co giao tai dia phuong.  Trua hom ay co giao moi toi den nha co sau gio thi buoi chieu.  Co ay noi: “Toi co mot mon qua qui cho ong.”  Coi thi xong toi theo co ve nha.  Khong biet co co chong con gi khong ma chi thay co mot nguoi me khoang 65- 70 tuoi.  Co giao chi thung hang duoi dat va noi: “Day la thung qua cho ong”.  Toi ngac nhien hoi: “Qua gi vay?”  Co vua noi vua cuoi: “Rat dac biet va chi danh cho ong ma thoi.”  Co vua noi vua mo thung qua.  Toi giut minh khi thay tua sach Le Capital dich ra Phap ngu tu Das Kapital.  Day la loai sach cam o VNCH luc bay gio.  Luc do la luc Noi Cac Chien Tranh chong Cong quyet liet ra doi (ngay vao luc toi co mat o Can Tho) do thieu tuong Khong Quan Nguyen Cao Ky lanh dao.  Toi chua kip hoi tiep thi co giao cho biet day la bo sach ma cha co mang tu Phap ve.  Cha co la mot ky su.  Ve nuoc khong duoc bao lau thi bi day ra Con Dao va biet tich tu ngay ay.  Ba me nhin thung sach bang cap mat buon ba.  Do la ky niem cuoi cung cua chong ba de lai.  Ve phan toi, toi phan van khong biet co nen nhan thung sach nay hay khong truoc su buon ba cua nguoi me va su lo ngai cho an ninh ban than toi tren duong ve Sai Gon.  Toi noi: “Day la bo sach hiem o Viet Nam.  Rat tiec toi khong mang di duoc vi toi o khach san tren ben Ninh Kieu.”  Co giao noi: “Ong cu de no lai day.  Ngay ve Sai Gon toi giup ong dem no ra ben xe.”  Toi roi nha co giao ho Bui va ten mot vang trang ma Thanh Duong da doan ra de dang.  Toi gap Thuc (sau nay lam viec o DHSP) va Lac, re cua chu toi (sau nay la thanh tra hoc chanh bi mat tich cung gia dinh khi vuot bien) va thuat lai cau chuyen cung nhu su quyet dinh lung lo cua toi.  Lac yeu cau toi dung tu choi va anh ay se ‘ho tong’ thung sach ve Sai Gon bang xe do Nhan Nhut.  Anh Thuc da mat vi gia.  Lac mat tich tu thap nien 1980.  Toi da roi Viet Nam.  Con co giao ho Bui hien o dau? 

b.  Pham Van Ba la mot hoa si khong ten tuoi quen voi toi vao mot ngay giao thong tat nghen tren Quoc Lo 13 khi toi dung truoc san nha me toi nhin hang tram chiec xe hoi, xe gan may ngung chay tren quoc lo.  Sau mot cuoc noi chuyen keo dai ca tieng dong ho anh cho biet danh tanh cua anh va hua se gap toi mot lan nua voi mot mon qua.  Anh la hoa si.  Qua cua anh co le la mot buc tranh.  Cu si va hoa si Pham Van Ky (Co) tang toi mot hinh Phat ngoi toa sen nam 1949.  Hoa si Nguyen Van Do tang toi buc tranh Thuyen Da Ve Ben bang canh song nuoc Son Tay (1965).  Hoa si Pham Van Ba tang toi buc tranh Da De voi dong chu nho La Guerre et la Paix voi canh hai con de khac mau (de than va de lua) dau da nhau trong mot cai khay vuong (1966).  Bon dua tre trong do co co mot nu ngoi cuoi khi xem hai con de da nhau.  Cau be thu nam  dang phung nuoc bot vao mat con de thua de lam cho no tinh lai de tiep tuc cuoc dau tiep theo.  Co le bay gio anh Ba da ra nguoi thien co.  Du gap anh von ven hai lan toi van luon luon nho den anh qua buc tranh ma anh tang toi.  Rat tiec toi da mat no khi song goi than ngoai que huong sinh quan cua minh.

c.  Mot buoi chieu nam 1969 anh Ta Ngoc Tuong moi toi an com o quan O. Yen, mot dieu khac gia noi tieng tot nghiep truong My Thuat Ha Noi vao cuoi thap nien 1930 cung khoa voi cac ong Bau, truong My Nghe Binh Duong, va Nguyen Van Do day hoi hoa o truong Ly Thuong Kiet.  An com xong anh Tuong cho toi den nha cua O. Le Van Suu.  Toi biet ten ong nho su gioi thieu cua anh Tuong.  Sau mot cuoc noi chuyen ngan ngui giua anh Tuong va O. Suu, tu nhien O. Suu tang cho toi mot anh Phat ma ong thinh tu An Do.  Day la mot buc anh mau doc dao ma tu truoc den gio toi chua duoc thay o bat cu Phat tu nao ma toi tung tham vieng.  Hien toi van con giu va tho buc anh do sau khi doan tu voi gia dinh.  Dieu ky la toi muon nhan manh o day la tai sao O. Suu tang buc anh ay cho toi ma khong cho anh Tuong vi ong moi gap toi lan dau va la lan duy nhat trong doi?  Buc anh Phat tro thanh soi day than huu vo hinh rang buoc giua ong Suu va toi: mot nguoi gia va mot nguoi tre mac du chi gap nhau mot lan ma thoi.  Au cung la duyen tien dinh vay.

d.  Nam 1987 toi den tham anh va cac chau toi o California.  Nhan dip nay hai nguoi ban cua mot nguoi chau cua toi den tham toi de lam quen.  Do la Ha va Hai, con cua O. Huynh Van Chanh, mot kien truc su uy tin o mien Nam truoc kia.  Luc ay Ha va Hai deu la ky su.  Ca hai deu lich su va le do.  Ha va Hai chao toi va than thien nhu da quen biet toi tu lau.  Hai em muon gap toi de nhan su co van khai dao cua toi.  Co le chau toi noi truoc voi hai em dieu gi ve toi nen hai em truc tiep vao de khi moi gap toi.  Toi khuyen Ha va Hai theo nghiep y khoa thi tot hon.  Do la dieu ma hai em khong bao gio nghi den.  Nguoi em, Ha, ve noi lai voi gia dinh.  Ca nha deu vui mung va  khuyen khich con nen nghe theo loi toi.  Nguoi chi hua se bao tro tien bac cho em di hoc.  Ngay hom sau Ha lam don xin nghi viec de di hoc chuan bi thi vao truong Y Khoa.  Khi duoc nhan vao truong Y Khoa, Ha co dien thoai cho toi biet tin.  Ba nam sau Hai cung bo nghe de hoc Y Khoa o cach noi toi o 03 gio xe.  Hien nay co hai deu la bac si.  Do la hai thanh nien chi gap toi mot lan va da nghe loi khuyen don gian va  ngan gon cua toi toi de theo hoc y khoa.  Toi cung khong biet ong Chanh ma chi nghe ten ong khi con o Sai Gon.  Ong Chanh biet anh toi.  Cach day vai nam ong co gap anh toi va nho anh toi chuyen loi cam on cua ong den toi.  Ong noi: “Nho loi khuyen cua chu sau (toi) ma hai chau tro thanh bac si.”  Khi anh toi chuyen loi cua ong Chanh den toi, toi noi voi anh toi: “Em cung cam on gia dinh ong Chanh vi khong nguyen rua loi khuyen cua em.  Vi loi khuyen ay ma hai chau Ha va Hai bo cong viec day danh vong va mang  nhieu tien bac cho gia dinh.  Nhung vo chong ong Chanh la nguoi co duc do va hieu biet nen phan bien duoc chan gia tri cua loi noi cua nguoi chua he gap mat.  Do la su hoi ngo cua duyen lanh.”

e.   Chi Nguyen Kim Lieng, pho truong ty Ngan Kho va nguoi thua huong va quan ly mot truong trung hoc de nhi cap tu thuc,  la chi ho cua toi.  Tren thuc te chung toi it co dip gap nhau khi con o que nha.  Tu nam 2000 ve sau toi lien lac voi chi qua cac ban dong huong.  Toi phai goi hinh cua toi cho chi nhan dang sau may chuc nam khong gap nhau.  Khi con o que nha chi chang nhung la nguoi kha gia, xa giao rong rai ma con la mot my nu an mac dep va sang trong tai dia phuong.  Hien nay chi sap vao tuoi 90 nhung trong chi van con minh man, sang suot, noi chuyen mach lac voi nhung chi tiet chinh xac.  Trong chi rat thanh than vi chi hanh Thien va chi dung thuc an thuc vat nhe ma thoi.  Nam 2002 chi goi dien thoai tham toi.  Trong luc noi chuyen chi cho toi biet dau cua chi, ky su lam viec cho Cong Ty Philip, bi dau hai ban tay, cac ngon tay dau nhuc va khong co gian nen khong xu dung computer duoc khien cho gia dinh lo lang vi da chua tri nhung van chua thay ket qua.  Toi khong biet con trai va dau cua chi.  Hai chau song o Au Chau con chi ho toi song o Bac My.  Toi noi voi chi rang toi giup cho con trai chi chua binh cho vo chau bang cham cuu tri lieu.  Chi ngac nhien vi khong ngo toi biet khoa tri lieu nay.  Va ngac nhien hon nua la con trai cua chi biet gi ma chua tri?  Toi yeu cau chi mua sach cham cuu, kim cham cuu goi cho con trai chi kem theo buc tho cua toi trong do co ghi cac huyet can dung de chua tri va cac phuong phap tim cac huyet da ghi.  Toi cho chi biet chau se tro thanh cham cuu gia.  Chi ho toi khong may tin tuong nhung chi van lam theo loi toi noi.  Khi Quan, con cua chi, nhan duoc kim cham, sach cham cuu va tho cua toi, chau thu het can dam de lam theo loi huong dan cua toi.  Tay cua vo chau thuyen giam va hoat dong lai binh thuong.  Chau vui mung bao tin vui cho toi.  Toi khuyen khich chau theo hoc nganh nay.  Chau kien nhan lam theo loi khuyen khich cua toi bang cach di lam ban ngay, ban dem di hoc dai hoc ve Dong Y Cham Cuu voi cac bac si chuyen khoa Au Chau lan A Chau.  Bon nam sau chau tot nghiep va co giay phep hanh nghe.  Hien nay chau bo xa toi ve kien thuc cham cuu tri lieu phap vi chau duoc hoc cham cuu tri lieu co dien Trung Hoa lan nhung phuong phap tri lieu moi cua cac nha y hoc Tay Phuong.  Hang nam chau du cac lop chuyen khoa do cac giao su Duc, Dan Mach, Hoa Lan hay Bi phu trach hoac o Brussels hoac o Amsterdam.  Phuong phap nhi cham cua Paul Nogier (1) khong con la cham cuu tri lieu phap moi me nua.  Chau vui mung bao tin cho biet chau dung parallel acupuncture chua cho mot binh nhan bi chung ALS (amyotrophic lateral sclerosis hay Lou Gehrig’s Disease) (binh lien quan den te bao than kinh nao va cot song- bap thit khong duoc nuoi duong nen teo lai;  te bao than kinh quanh cot xuong song xo cung.  Day la binh de gay bai liet va tu vong sau  03 nam bi binh), 2 nam khoi phai di xe lan va  bo may ho hap cua nguoi binh van hoat dong binh thuong.  Phuong phap tri lieu moi khong dung nhieu huyet ma chi dung 02 hay 03 huyet (3 x 2: 06- huyet Am  va huyet Duong).  Viec tri lieu ket hop voi viec xoa bop huyet (acupressure).

          Khi tro thanh thay thuoc nua Dong Y, nua Tay Y chau van nho cau hoi ban dau cua chau khi noi chuyen voi toi tren dien thoai:”Bay gio chau phai bat dau tu cho nao?”

*

(1)  Paul Nogier (1908- 1996) la mot bac si nguoi Phap o Lyon.  Ong la nguoi phat minh ra nhi cham tri lieu phap (auriculotherapy) nam 1957 rat doc dao va kien hieu.  Tai cua nguoi la hinh anh cua hinh nhan (homoculus), mot thai nhi dau trut xuong.  Su kham pha nhi cham tri lieu phap cua Nogier lam rung dong thanh tri cham cuu Trung Hoa.  Ngay tu nam 1958 mot quan y vien o Nanjing (Nam Kinh) da dung phuong phap nay chua tri thanh cong cho hang ngan binh nhan.  Bac si Paul Nogier duoc Bao Quoc Huan Chuong (Legion d’honneur) cua Phap ve su kham pha nay.  Hien nay con cua ong, bac si Rapahael Nogier tiep noi, bo tuc va phong phu hoa nhi cham tri lieu phap cua ong.

 

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 65- 2014

TIN TUC

*   Ra Mat CD:  Pham Van Lam tu Lu Phuong ra mat CD Ngay Xua va Yeu tai Hoi Quan Lac Cam, Westminster, CA ngay 20- 09- 2014. 

*  Hop Mat LTK:  G.S Pham Hai Nam moi ban giang huan va hoc vien LTK tham du buoi hop mat tai  nha hang Seafood Palace, Westminster, CA ngay 11-10-2014 luc 11:00 trua.

   Chuc buoi ra mat CD cua Pham Van Lam ngay 20-09 va cuoc hop mat do g.s Pham Hai Nam trieu tap ngay 11-10  thanh cong vien man. 

*   Nu duoc si Lam Thi Phuong quan tam den nhi cham (auricolotherapy) tuc chua binh bang cham cuu tren tai ma thoi.  Phuong phap nay duoc mot bac si Phap o Lyon, Paul Nogier (1908- 1996), phat kien va he thong hoa nam 1957.  Hien nay con ong la bac si Raphael Nogier tiep noi va khai trien cach tri lieu nay.  Nhi cham rat kien hieu nhung kho tim huyet chinh xac vi dien tich cua tai khong rong lon nhu mat (dien cham) hay than the con nguoi (the cham).  Co tai lon, rong.  Co tai nho.  Tren tai co hang tram huyet.  Toi biet lom bom ve nhi cham va da dung thu ket hop voi vai huyet the cham va da tri suyen (asthma) co ket qua khich le cho vai truong hop suyen kinh nien.  Trong do co mot nguoi phu nu trung nien goc o Hai Phong noi voi toi gia dinh ba bi chet vi suyen.  Khong nguoi anh nao cua ba song qua 53 tuoi.  Khi ba noi nhung loi tren thi ba duoc 52 tuoi!  Nhung ba khong chet o tuoi 53 nhu cac anh ba ma hien nay ba van con song.  Voi kien thuc y duoc san co, duoc si Phuong nen dao sau su hieu biet ve nhi cham de thay them vai dieu la tu hai tai con nguoi:

a.  co hinh bao thai dao lon dau xuong duoi

b. mat, mieng, mui, ma, cam deu giai phau de dang nhung tai khong the thay doi duoc vi duoc cau tao bang sun. 

c.  thay tuong nhin tai thi biet phuc hoa.  Thay thuoc nhin sac cua tai thi chuan doan duoc binh.  

va de kiem chung xac suat dung cua cau: van binh nhat cham cua nguoi xua

Nhan day toi cam on Phuong da cho biet ten goi Viet Nam cua thao moc mang ten khoa hoc Celtis orientalis hay Trema orientalis.  Nhung ten Hu Day nghe la va kho biet nguon goc nen toi khong dung ma dung ten goi thong thuong cua Anh: gunpowder tree (Cay thuoc sung) hay ten Yi se shan huang ma (Di Sac son hoang ma), hay Cay du Dong Phuong (can cu vao ten khoa hoc vi dong Celtis hay Trema la dong cua cay du (elm- tieng Phap Orme).  Cam on Phuong rat nhieu.  The moi thay Tam Ngu Thanh Hien!  Ba nguoi Ngu hop lai thi het Ngu!  Thanh Duong hop voi triet ly nay lam.

*  Thanh Duong giat minh khi thay nam nguoi di qua doi toi.  Nhung doc ky lai that vong vi do la nam nguoi ma toi chi gap mot lan hay hai lan trong doi nhung da de lai nhung ky niem sau sac kho quen.  Thanh Duong cho biet Pham Van Lam co mot ban nhac duoc dai chon.  Pham Van Lam cho cac ban biet tac pham cua minh de cung chia vui voi cac than huu LTK du rang em hoc o do khong lau.  Biet them mot cho, co them mot nguoi ban van tot hon khong biet va khong co.

*  Nha nong hoc Phan Kim Ngoc con duong binh trong binh vien sau khi giai phau dau goi nhung van goi hinh anh bau bi va cay co trong sau nha va cac bai viet huu ich khac.

*  Dai phu Nguyen Van Chi huu tri van o cho cu hay doi ve noi khac?  Dai phu Luy doi dia chi va hien o dau?  Tran Ngoc Thanh va Vu Van Vin co biet dia chi moi cua Luy khong?  Co le Hoang Phung Vuong biet.  Da lau khong gap NVLuong va NVLam de hoi tham ve Pham Ngoc Bao.  Khong biet bay gio Bao o dau va song ra sao?  Ve Phan Van Lan thi toi co tin va hinh anh chup voi Duoc, Uc va Phan cach day hai nam.  Rat mung duoc biet cuoc song cua Lan duoc on dinh va duoc ve song tren dat cu.  Pham Doan Trang trong oai ve nhu mot dai gia.  Do la nhung tin vui toi nhan duoc. 

*  Nguyen Huu Dien bay gio nghien cuu Phat Giao tham sau tren vung Vinh Mexico.  Nho giu tam binh than Dien co ve cham gia.  Trong thap nien qua Dien da ‘ngo’ nen khong con uong ruou va hut thuoc nua.  Hoa Ky la xu giau vat chat nhung khong duy vat (materialistic) trai lai doi khi con giac ngo duoc con nguoi.  Nguoi hay ngu trua tre gio lam viec thi bi mat viec nen giac ngo bang cach kiem soat gio giac ngu cua minh.  Nguoi uong ruou bi canh sat phat va bat di hoc vai tuan lien tiep nen giac ngo khong dam uong ruou nua.  Toi co mot nguoi ban lon tuoi co tuu luong cao, khong uong ruou thi cam thay lat mieng va buon nan.  Vo anh can nhan cach nao cung khong lam cho anh bo ruou duoc.  Co nguoi bay bo ruoi vao ruou cho anh ay uong va bi oi thi bo ruou ngay.  Cung khong co ket qua.  Nhung den khi anh bi dau gan anh moi tinh ngo va bo ruou cho den khi chet, 40 nam sau ngay bi dau gan.  Nha cua o Hoa Ky luc nao cung dong cua nen hut thuoc lam cho nguoi trong nha bi ngop khoi thuoc va ho.  Do la chua noi den tan thuoc rot xuong tham co the gay hoa hoan.  Nho do ma nguoi hut thuoc tu nguyen bo thuoc.

VAI Y NGHI THO THIEN

Chuyen An Thit Thu Vat

          Con nguoi lam chu qua dia cau tuc la so huu chu cua nui rung, song ho, bien ca, tai nguyen tren mat dat, duoi long dat, duoi song, ho, bien ca.  Ho an tat ca nhung loai thao moc  an duoc hoac co huong vi hap dan va an thit tat cac cac loai thu co tren mat dat.  Khi chua biet tao ra lua loai nguoi song trong canh an long o lo theo quan diem cua con nguoi bay gio.  Loai nguoi chi thuan hoa mot so suc vat de an thit (trau, bo, ngua, de, truu, heo, tho, ga, vit, ca...).  Trau, bo, ngua giup ich trong cong viec dong ang hay chuyen cho, keo xe.  Cho giu nha; meo bat chuot; khi rut phong cho ngua.  Cac ganh xiec lon nuoi voi, su tu, cop, beo de bieu dien.  Tuy theo ton giao, sinh hoat kinh te va vung khi hau ma nguoi ta an thit loai suc vat nay ma khong an thit loai suc vat khac.  Nguoi Trung Hoa, Viet Nam an nhieu thit heo vi danh dat de canh tac nen khong co dong co de phat trien chan nuoi.  Nguoi ta nuoi heo ngay trong nha.  Do la cach tao nguon dinh duong hay tao them loi tuc thich hop cho  nhung nguoi lam nghe nong va song dinh cu.  Thuc an cua heo tuong doi de tim: cam, chuoi, rong, beo, thuc an thua v.v.  Nguoi Do Thai va Hoi Giao khong an thit heo.  Nguyen thuy dan o Trung Dong bay gio la dan du muc song trong vung khi hau kho han va nong buc nen viec chan nuoi heo kho thuc hien vi heo can nuoc.  Heo khong di chuyen va cung khong an co nhu de, truu.  Nguoi An Do khong an thit bo cung nhu nguoi Viet Nam it an thit trau (thuy nguu) vi can chung giup viec dong ang.  Nguoi Viet Nam an thit bo nhung it an thit trau vi trau  giup nong dan trong viec cay bua va keo xe khoe hon bo.

          Ca, tom cua, so oc, ga, vit duoc toan the cac dan toc tren the gioi dung.  Nguoi Viet Nam khong an ca to.  Trai lai nguoi Nhat thich an thit ca voi.  O vai thanh pho mien duyen hai Viet Nam ngu dan tho ca voi vi tin rang ca voi giup cho thuyen danh ca khong bi lat vao nhung ngay giong bao.

          Nguoi Trung Hoa an tat ca thit cac loai thu vat nuoi trong nha hay san bat trong rung.  Nhung loai thit thuong dung la thit heo (hu tieu, heo quay, heo xa xiu, xiu mai, banh bao, long heo pha lau...).  Nguoi Viet Nam cung chia se quan niem am thuc tuong tu.  Loai thit thuong thay trong thuc an cua nguoi Hoi Giao va nguoi Au Chau  doc theo Dia Trung Hai la thit de va truu.  Nguoi Au Chau va My Chau an nhieu thit bo.  Ho cung an thit heo va thit ga.  Ve thit rung ho thich an thit nai.  Nguoi Hoa Ky khong thich an thit tho nhu nguoi Phap ua an thit tho nau voi ruou chat (lapin en civet).  O nuoc ta thuong cac xom dao co nuoi tho de ban thit va ban cho binh vien Pasteur.

          O Au My cho, meo duoc xem la nhung con vat thuong yeu duoc nuoi trong nha.  Ngua cung duoc xem loai suc vat duoc nguoi Au- My tran qui.  Du vay o Au Chau van co quay ban thit ngua va gan day co noi nguoi ta tron thit bo voi thit ngua  qua nhan hieu thit bo tuc nhan hieu thit bo ben trong la thit ngua.  Nguoi Au -My khong an thit cho va thit meo.

          Cau nhuc duoc cac thay thuoc Hoa y cho la bo duong nen duoc huong ung o Trung Hoa, ban dao Trieu Tien va Viet Nam.  O Viet Nam con co cau:

Song tren doi an mieng doi cho,

Chet xuong Am phu biet co hay khong?

Mua nang an cho trang,

Mua mua an cho vang,

Nang mua lang chang khoan, vang, dom, venh.

Con co chuyen ong Diem Vuong nat con cho kien nguoi lam thit no: “Thoi im mieng lai di!  Noi mai tao phat them!”  Khong biet co phai do anh huong cua chuyen tieu lam nay hay khong, nhung nguoi van vai thoat khoi tu toi, tai hoa hiem ngheo bang cach cung tra le bang mot con cho.  Van hoa cau nhuc va mieu nhuc dang lan tran o Viet Nam.  Viec an cau nhuc da co tu lau.  Nhung viec an mieu nhuc moi co do anh huong cua trao luu an thit meo tu Trung Hoa ma ra.  Truoc kia nguoi Viet Nam van noi:

An thit meo ngheo ba nam.

          Su phat trien cac quan thit cho duoi cac nhan hieu Nai Dong Que, Song Tren Doi, Co Tay (noi lai thanh cay to) hay quan tho nau ruou chat (lapin en civet) nhung thuc su la thit meo nau giam do gay mot xao tron lon trong nuoc khi xay ra tinh trang trom cho va meo cang ngay cang gia tang dang so.  Van hoa cau nhuc va mieu nhuc co tieng vang quoc te khi bao chi Anh dua ra nhung bai phong su ve duong day buon cho o Thai Lan va Lao vao Viet Nam.  Gan day bao chi Anh loan tin mot nguoi Viet Nam o Duc nho que huong bang cach bat meo cua nguoi Duc an thit voi nuoc mam!  O Trung Hoa luc dia, Dai Han nhung nguoi bao ve suc vat dung do voi nhung nguoi mua cho, nguoi bat cho va chu cac tiem ban thit cho.  Ket qua la co nguoi bao ve suc vat bi chem trong thuong hay nhe hon la bi danh nga guc bat tinh.  O Viet Nam nhung nguoi di bat cho bi chu cho dung luat giang ho de dap tra den vong mang.  Chanh quyen phai lam gi?  hay tro thanh ong Diem Vuong xu an nghia la ong ay dung theo phe ha thit cay nhu da nghe ong Diem Vuong phan: “Noi mai tao phat them.” 

          Chi co mot mieng an trong thoi no am ma xa hoi tro nen roi loan va cong dong quoc te cam thay cho, meo cua ho mat an ninh.  Song o Au My co thit bo, thit truu, thit de, thit heo, thit ga, thit vit, thit tho va du cac loai hai san khong du bo va khong du ngon bang cau nhuc hay mieu nhuc sao?  Song trong nuoc nguoi ma khong theo luat phap cua ho va khong hoa dong voi cong dong dan toc ma minh song e rang se co nhung hau qua khong tot dep se xay ra.  Hau qua te hai de nang tren vai nguoi vi pham va gay mot an tuong khong may dep de cho dong bao ong ta duoi mat nguoi ban xu.  Nguoi Viet Nam yeu thuong cho va meo nhung chua cham soc suc khoe cua cho va meo nhu nguoi Au- My.  O Au- My cho, meo duoc chich thuoc ngua, duoc huan luyen va duoc nam binh vien thu vat khi bi binh.   Mua lanh cho, meo duoc mac ao am de ngua binh phoi.  Trong doi quan Khuyen, cho co cong trang cung co cap bac nhu mot quan nhan huu cong.  Nhieu noi co nghia dia cho, meo.  Tren the gioi nguoi ta chan nuoi bo, de, truu, ngua, tho, ga, vit, ca... nhung khong noi nao chan nuoi cho, meo qui mo de ban hay an thit ca.  Cac quan cau nhuc hay mieu nhuc lam sao co du nguon thit hang ngay de ban cho thuc khach neu khong xay ra nhung nan cau tac hay mieu tac!?  Viec duy tri hay cham dut hien trang hon loan xa hoi ve nguon cau nhuc, mieu nhuc, ve sinh o cac quan Co Tay (Cay To) la trach nhiem cua chanh quyen va nguoi tieu dung.  Bai toan de tro thanh bai toan  dang do khong bao gio co dap so.  Thit heo, thit bo, thit ga ban o cac cua hang deu duoc thu y kiem chung.  Thit cho va thit meo co duoc kiem chung khong mac du bay ban cong khai?

Chuyen Dia Danh va Ten Nguoi Ngoai Quoc

          Truoc khi tiep xuc voi nguoi Phap va chu quoc ngu hien hanh chua duoc quang ba kien thuc ngoai ngu, dia ly va lich su quoc te cua nguoi Viet Nam rat ngheo nan.  Ten cac quoc gia va nhan vat quan trong tren the gioi deu lay tu cac ten phien am hay dich nghia cua nguoi Trung Hoa.  Esprit des Lois duoc dich la Van Phap Tinh Ly; Contrat Social: Xa Uoc.  Le Cid duoc am thanh Loi Xich; Montesquieu: Manh Duc Tu Cuu; La Fontaine: La Phung Tien; Washington: Hoa Thinh Don; William: Uy Liem; Jean Jacques Rousseau: Lu Thoa; Garibaldi:  Gia Ly Ba Dich; Balkans: Ba Nhi Can; France: Phap Lan Xa; Spain:  Tay Ban Nha hay I Pha Nho; Belgium: Bi Loi Thi; Luxembourg:  Luc Xam Bao; Paris:  Ba Le; Rome:  La Ma; Ireland: Ai Nhi Lan; Iceland: Ich Lan v.v.

          Tu khi chu quoc ngu duoc pho bien Thanh Kinh duoc dich ra chu quoc ngu.  Trong Thanh Kinh nguoi ta phien am cac ten nhan vat va dia danh trong Thanh Kinh nhu Chua Gie- su; thanh A- lep-po; Da- mat; Ga-li- le v.v.  Cach phien am nay dan dau cho cach phien am cac tu ngoai quoc o mien Bac Viet Nam trong thoi ky dat nuoc qua phan.  Washington duoc am thanh Oa- Sinh- tong; New York: Niu- Oot; Paris: Pa-ri; Geneva:  Gio- neo- vo; Moscow: Maxt-co-va (am theo cach phat am cua Nga); Lenin: Le- Ninh; Stalin: Xi-ta-lin; Komsomol (Thanh Nien Cong San Doan): Kom- so- mon; Stakhanov (ten anh hung lao dong Nga): Xi- ta-ka- nop; Soviet: Xo Viet v.v.  Ngay ca chu inspiration (cam hung) (phat am theo Anh) cung duoc phien am thanh y si phi ly thuan.  Thi si di tim cam hung tro thanh:  Thi si di tim y si phi ly thuan!!

          Toi co de cap den mot buc tho goi tu Viet Nam sang Paris nhung tren phong bi viet chi phien am Ba Le thay vi Paris.  Buc tho duoc goi sang thanh Bale o Thuy Si va  duoc hoan lai Viet Nam vai thang sau vi khong tim duoc dia chi.  Nguoi Viet Nam yeu nuoc va yeu dong bao mot cach dang kinh phuc khi song o Hoa Ky nhung goi thanh pho Washington la HOA THINH DON, Orange County la QUAN CAM, Indonesia la NAM DUONG nhung Dong Hai thi lai goi bang tieng Anh SOUTH CHINA SEA nghia la Nam Hai tuc bien o phia nam Trung Hoa!  O Hoa Ky co hang ngan dia danh va ten nhan vat co the dich ra tieng Viet nhu Yellowstone (Da Vang hay van ve hon la Hoang Thach), Little Rock (Da Nho hay Tieu Thach), Maryland (Dat Mary hay Mary Tho); Deer Field (Dong Nai o Viet Nam>); Springfield (Dong Xuan o Ha Noi?); Rio Grande (Song Cai); Mr. Black (Ong Den hay ong Hac), Mr. Gold (Ong Vang); Mrs. White (Ba Trang hay ba Bach?), Fall Church (Nha Tho Sap?) v.v.  Nguoi phat tho My se tim nhung dia danh va nhan vat Viet hoa ay o dau?  Ban nghi sao khi co nguoi o dau nha ban tu y doi ten ho vo chong va cac con cua ban?  hay goi ten ban bang cai ten ma ban ghet nhat?  Nguoi Viet Nam co thich nguoi ta goi xu minh la xu An Nam (phuong Nam binh yen - vi bi binh dia) va nguoi minh la Annamites khong?- Chac chan la khong.  Tiep vi ngu ITE trong tieng Phap co nghia ‘binh’ lam.  Thi du: bronchite binh viem cuong phoi; appendicite: binh viem ruot thua; hepatite: viem gan v.v.

          Du muon hay khong muon, chap nhan hay khong, tieng Anh duoc quang ba khap noi tren the gioi nhu la ngon ngu trung gian giua cac dan toc.  Cach phien am cua tieng Anh van co uu the lon vi ho co du tu dien va cac phuong tien khac de tra cuu khi can den.  Thiet nghi da den luc phai giam bot cac ten phien am tu Han ngu ma tien nhan chung ta dung vao the ky XIX va dau the ky XX vi hien nay trinh do ngoai ngu va su hieu biet dia ly va lich su the gioi cua nguoi Viet Nam danh dau mot buoc tien kha dai va kha rong.  Nhung danh nhan Trung Hoa, Trieu Tien hay Nhat duoc phien am nhu Ton Dat Tien (Sun Yatsen), Khuyen Duong Nghi (Okuma), Dong Kinh (Tokyo), Han Thanh (Seoul), Mao Trach Dong (Mao Zedong), Dang Tieu Binh (Deng Xiaoping), Tap Can Binh (Xi Jinping), Tran Canh (Chen Geng),Kim Nhat Thanh (Kim Il Sung), Bac Kinh (Beijing), Nam Kinh (Nanjing), Thuong Hai (Shanghai) v.v.  can duoc tranh hay phai mo dau ngoac de nguoi doc khong nham lan khi cho rang do la nguoi Viet Nam hay dia danh Viet Nam.  Chuyen hien nhien la tinh Shanxi (Son Tay) cua Trung Hoa khong phai la Son Tay cua o Bac Bo; Dong Kinh (Tokyo) khong phai la Dong Kinh (Ha Noi) va Tay Kinh (Kyoto) khong phai la Tay Kinh (Thanh Hoa) cua ta v.v.

          Nuoc Iran va Iraq duoc phien am thanh I- Rang va I- Rac va da duoc doc thanh nuoc Mot Rang va nuoc Mot Rac! (I: mot). 

          Mot chuyen tuong tu xay ra o An Do vao trung tuan thang 09 nam 2014 vua qua khi chu tich XI JINPING (Tap Can Binh) tham vieng An Do.  Ong truong dai truyen hinh bi mat chuc vi nguoi doc ban tin doc ten ong Xi Jinping la Jinping XI (Can Binh thu XI).  Nguoi ta tuong chu XI la so 11 La Ma.  Tap Can Binh tro thanh Can Binh thu XI (Jinping XI) nhu the Can Binh la mot vuong trieu den nay la vuong trieu Can Binh thu XI vay!

Cai Gi Cua Troi Thi Tot

          Jean Jacques Rousseau (1712- 1778) sinh o Geneva trong mot gia dinh theo dao Calvin (Calvinism nhu dao Tin Lanh).  Ong song mot cuoc doi song gio va phieu bat tu luc con tho au nen khong co hoc vi cao nhu cac bac vi nhan khac.  Nhung ong la mot nha triet ly chanh tri xa hoi tien phong voi Le Contrat Social <Xa Uoc>, Discours sur l’Origine de l’Inegalite <Dien Tu ve su Bat Binh Dang>); mot van si thoi tien lang man cua Phap voi Nouvelle Heloise (Tan Heloise.  Heloise d’Argenteuil (1100- 1164) la nu tu si bac dat di vao the ky XII, mot van si dep va hoc gia noi tieng voi nhung buc tho tinh goi cho Peter Abelard, mot tu si bat dac di khac) va  Confessions <Thu Toi>); mot nha giao duc  voi Emile va mot nha soan nhac.  Tu tuong cua Rousseau anh huong den cach mang 1789 rat nhieu.  Ong la vi nhan cua nuoc Phap.  Ong chet nam 1778 truoc khi cach manh 1789 bung no.  Sau cach mang mo cua ong duoc dua vao Pantheon.  Rousseau co mot doi tinh ai soi noi duoc thu nhan trong Confessions voi menage a trois (moi tinh tay ba) giua ong voi nu an nhan cua ong, ba Francoise Louise de Warens (1699- 1762), va mot nguoi dan ong khac.  Ba Francoise Louise de Warens la mot nguoi qui toc theo dao Tin Lanh cai sang dao Thien Chua.  Ba da nuoi duong va cho Rousseau di hoc khi ong moi 13 tuoi.  Nam 1732, khi ong duoc 20 tuoi, ong tro thanh tinh nhan cua nguoi ma ong tung goi la maman.  Sau moi tinh tay ba la moi tinh giua ong va co tho may Phap Therese Levasseur.  Tu tuong cua Rousseau danh dau su choi day cua tu tuong triet hoc cach mang vao the ky XVIII va su mo man cua tu tuong lang man thinh hanh o Phap vao the ky XIX.  La nguoi co cuoc song buong tha ong ton trong luat tu nhien khi viet: “Tout est bien sortant de la main de l’auteur des choses.” (Cai gi xuat phat tu dang Tao Hoa thi hoan hao) nen ong co xuy viec giao duc tro ve voi thien nhien.

*

          Khong biet vi ly do gi ma loai nguoi dat ra hai  hinh dung tu PHAi va TRAI cho hai tay, chan, mat, tai...cua minh.  Tai sao PHAI? va tai sao TRAI?  Nguoi Anh noi PHAI la right (dung) va TRAI la left (bi bo roi).  Nguoi Phap noi PHAI la Droit, droite (thang) va TRAI la gauche (vung ve).  Noi theo luat Am Duong cua Trung Hoa thi PHAI la Duong  (+) tuc HUU tuc la CO va TRAI la Am (-) tuc TA (trai; khong tien).  Nhan loai gap nhau trong y tuong tam thuong nhung ky la nay.  Tu nguyen thuy loai nguoi da co y niem ton tho suc manh vi tay PHAI luc nao cung manh hon tay TRAI va ton trong nam phai vi Duong lien he den Mat Troi con Am lien he den mat trang.  Mat Troi to lon hon mat trang.  Do la su suy dien cua loai nguoi cho khong phai la su suy tinh cua dang Hoa Cong.  Xua kia o Au Chau lan A Chau vuong quyen chi truyen cho nam gioi.  Mai den nam 1553 Mary I (1516- 1558) moi tro thanh vi nu hoang dau tien cua Anh.   

          Giao duc phuong Tay khac voi giao duc o phuong Dong dien hinh la o nuoc ta chang han.  O nuoc ta hoc sinh thuan tay trai bi thay, co giao khe tay vi viet tay trai! O phuong Tay thay, co giao ton trong ban nang thien phu cua dua tre.  Nhung cac nha giai phau Tay phuong san sang giai phau con mat le cua nguoi bi le bam sinh tro ve vi tri binh thuong cua no de lam tang them ve dep cho khong hanh ha nguoi bi le bang loi treu choc hay bang thai do khinh bi re rung.  Khong the xem su giai phau nay la su vi pham su an bai cua dang Hoa Cong. 

          Trong nen giao duc doc tai nguoi ta chi lap di lap lai nhung cau noi cua nguoi duoc chap nhan la vi nhan nhat ho bach nat.  Hoc sinh muon do dat khong the co tu tuong moi hay bat cu sang kien gi ngoai nhung tu tuong trung dung, lan quan theo mau duoc day khi mo ta mot con nguoi khong cao khong thap, khong map khong om, khong hien khong du, khong tre khong gia...hay te hon la noi xu ninh theo ‘vi nhan’, nguoi luc nao cung noi dung va lam dung de noi theo.  Xa hoi loai nguoi bien thien khong ngung.  Tu tuong con nguoi khong the dung lai o thoi diem nao ca.  Trong xa hoi Dong Phuong lan Tay Phuong ngay xua nguoi ta xem thuong phuong xuong ca.  Dao Duy Tu khong duoc du ky thi tam truong vi la con cua nguoi xuong ca.  Moliere chet khong duoc chon o dat Thanh  chi vi ong la nguoi xuong ca mac du co su can thiep cua vua Louis XIV.  Ne loi vi vua duoc menh danh la Thai Duong Vuong (Roi du Soleil) nguoi ta cho ong duoc chon trong dat Thanh nhung phai chon lang le ban dem.  Ngay nay xuong ca o Hoa Ky hay cac noi khac tren the gioi ke ca Viet Nam la nhung nguoi huong dan du luan, nhung nguoi giau co an sung mac dep va song cuoc doi vuong gia.  Michael Jackson la ca si Da Den thanh cong trong nghe nghiep va tro nen giau co.  Nho giau co ong ta tro thanh nguoi Da Trang!   

*

          Hoa Ky tien bo ve moi mat du la mot quoc gia tre.  Tu dia vi mot nhom nguoi dat duoi su thong tri cua nguoi Anh ho thanh lap mot quoc gia giau manh lanh dao the gioi nho co dinh che chanh tri dan chu khien cho moi nguoi deu hang say gop cong suc va sang kien cua minh cho su phat trien cua vung dat nuoi duong ho du ho duoc sinh ra hay khong duoc sinh ra o do.  Khong phai vo co ma nguoi Phap quyen gop tien lam tuong Nu Than Tu Do tang cho Hoa Ky.  Cuoc chien tranh Cach Mang Hoa Ky tao cam hung cho nhan dan Phap lam cuoc cach mang 1789.  Lenin mo uoc co duoc guong may to chuc cua Hoa Ky.  Lien Bang Hiep Chung Quoc Hoa Ky ha khong phai la la mau Lien Bang duoc Lenin cop nhat de cho ra doi Lien Bang Cong Hoa Xa Hoi Chu Nghia So Viet tuc Lien So nam 1922 sao?  Lien Bang Hoa Ky ben vung nhung Lien So chi  tho 69 tuoi.  Nguyen nhan tai sao tuy theo su cam nhan va giai thich cua tung nguoi.

          Neu Hoa Ky ky thi nam- nu thi ho mat 50% von nhan luc va tri luc. 

          Neu ho ky thi nghe nghiep thi dat nuoc ho lam sao phat trien ky nghe va thuong mai duoc?  Neu ho khong trong phap thi nen dan chu tro thanh roi loan, vo trat tu. 

          Neu ho cuop cong lao va sang kien nguoi khac thi lam the nao ho hap dan duoc nhieu nhan tai tren the gioi huong ve nuoc ho.  Ho khong kich thich long yeu nuoc.  Chinh doi song am no va tu do, hanh phuc cua nguoi cong dan lam cho ho phai yeu va bao ve manh dat da mang tu do, am no va hanh phuc cho ho.  Su giao duc va cuoc song sung tuc lam cho nguoi dan y thuc va ton trong luat phap va trat tu nhieu hon. 

          Chi co Hoa Ky moi co nhung tu tuong dot pha doc dao.  Mot nhom nguoi phieu bat ngheo kho dam dung len chong lai nguoi Anh tren dinh cao cua suc manh kinh te, quan su va hang hai de gianh doc lap, lap quoc va nen Cong Hoa dan chu.  Hoa Ky la mot lien bang da chung toc co hien phap thanh van duoc duy tri tu ngay lap quoc den nay.  Do la noi tong thong tuc tong tu linh quan doi khong nhat thiet phai la nguoi  tung cam sung.  Bo truong quoc phong khong nhat thiet phai la mot tuong lanh.  Bo truong bo ngoai giao khong nhat thiet phai la nam gioi hay mot nguoi dan su.  Nhan tai khong nhat thiet  phai thuoc chung toc nao, ton giao nao, mau da nao, nam hay nu, gia hay tre, xuat than tu thanh phan xa hoi nao v.v.  Khac voi cac dan toc khac nang ve mau sac va bieu tuong, nguoi Hoa Ky xem moi mau sac deu co ve dep rieng cung nhu moi con nguoi co mot kha nang va loi ich rieng neu su dung dung kha nang, dung cho va dung luc thi su huu ich gia tang hieu suat cua no.  Tat ca nhung gi hien huu tren Dia Cau deu la san pham cua dang Hoa Cong nen khong co vat nho nao trong vu tru ma khong co cong dung va loi ich ca ke ca vat khong thay duoc nhu khong khi va vat nho li ti va nguy hiem cho suc khoe cua con nguoi la vi trung.  

          Chi co Hoa Ky moi co nhieu nguoi Da Den thanh cong trong the thao, am nhac, truyen thong, giao duc, va chanh tri de duoc giai thuong Nobel nhu Martin Luther King, lam tong thong nhu Barack Obama hay ty phu nhu Oprah v.v.  Nguoi Da Den co dai bieu trong Hanh Phap, Lap Phap va Tu Phap.  Thanh pho nao cung co nghi vien nguoi Da Den.  Da so canh sat truong o Hoa Ky deu la nguoi Da Den.  Nhieu nguoi Da Den duoc bau lam thi truong ke ca thu do Washington DC. 

          Las Vegas nam trong sa mac nong buc lai la noi hap dan du khach den tham vieng.  Sa mac Nevada la noi cung cap nuoc cho California.  Thuc chat California la tieu bang co sa mac rong lon khong co song ngoi nhung do la tieu bang dong dan cu va giau co trong khi mien ha luu song Mississippi bi xem la vung sot ret vao cuoi the ky XIX. 

          Hoa Ky chi co 2.5% dan so lam nghe nong nhung nong san thua cung ung cho nhu cau cua tren 300 trieu dan va con thua de xuat cang hay cuu giup nhung nguoi can tren the gioi.  Neu nhan loai an bap de song thi tieu bang Iowa co the nuoi 3/4 nhan loai bang so luong bap do tieu bang nay san xuat. 

          Hoa Ky khong nhan minh la quoc gia xa hoi chu nghia nhu cac nuoc Cong San hay theo khuynh huong xa hoi nhu Phap nhung nhung ngay Quoc Te Lao Dong 01- 05 hay ngay Phu Nu Quoc Te 08- 03 cu hanh o cac nuoc Cong San deu la thanh qua dau tranh cua lao dong va phu nu Hoa Ky. 

          Hoa Ky khong nhan minh da dat thoi hoang kim nhung dan chung Hoa Ky khong lam vao nan doi hay phai ganh chiu lam canh bat cong trong xa hoi.  Nguoi ngheo o Hoa Ky khong den noi doi rach.  Khong thay nguoi mac ao quan rach ruoi ta toi nhu Chu Dong Tu hay Tran Minh Kho Chuoi.  Neu co nguoi mac quan rach dau goi hay tui xe lia chia thi do lai thoi trang (fashion) cua tuoi tre cho khong do ngheo kho ma ra!  Nguoi ta mac quan rach o dau goi cho co ve bui doi hon la vi ngheo khong co quan lanh!  Nguoi ngheo cung map map, bi binh tieu duong ma truoc kia nguoi Viet Nam goi la binh nha giau, co giay de mang, co xe hoi cu de lai.  Ho khong den doi doi rach va chiu bat cong xa hoi nhu Jean Valjean de tro thanh chu de cua nhung cuon phim xa hoi lam ly dam le hay soi sut han thu nhu Les Miserables. 

          Hoa Ky thua vat chat nhung khong ton tho chu nghia duy vat (materialism).  Ho rat khoa hoc nhung khong duy vat vo than.  Trai lai luc nao nao cung In God We Trust va thuc thi bac ai cho nguoi can va nguoi hoan nan khong can biet do la ban hay thu.  Ho huu than nhung ton trong nguoi vo than hay khac ton giao va luon luon chu truong chanh quyen the tuc.  Nguoi tot duoi mat ho khong phai la mau anh hung lay than minh lap mieng sung ca- nong hay lam viec quen an, quen ngu hay quen than minh ma la nguoi tam thuong muon tien va tra no song phang.  Lam duoc cai tam thuong ay la du diem tro thanh nguoi tot trong xa hoi loai nguoi.   Trong xa hoi Hoa Ky nguoi tu toi khong han la nguoi bi doi quen lang.  Ho co co hoi hoan luong lam lai cuoc doi trong tinh than lanh manh.  Toi biet mot nguoi Hoa Ky tung chien dau o mien Nam Viet Nam.  Khi con la mot thanh nien vua tot nghiep dai hoc anh song mot cuoc doi buong tha, ray day mai do nhu tha troi cuoc doi troi giat ve ben nao cung duoc.  Anh di khap cac neo duong dat nuoc Hoa Ky cua anh.  Anh tung lam nha va song tren cay nhu Tarzan.  Di quan dich sang mien Nam Viet Nam ve, anh tro thanh nguoi phan chien tham gia cac cuoc bieu tinh bao dong phan chien va bi bat cam tu.  Anh noi: “Lan thu nhat toi bi cam tu.  Toi thay khong co gi dang so ca.  Lan thu hai toi thay kho vi su doi dai gay gat cua cai nguc va dieu kien song trong kham duong.  Lan thu ba!  Oi thoi! khung khiep lam!  Do la luc toi so o tu!”  Ra tu lan thu ba anh mat tat ca:  mat viec lam, mat danh du va mat vo.  Anh bat dau lam lai cuoc doi tu so khong.  Dau toc khong con bom xom.  Rau ria duoc cao got sach se.  Loi noi bot hung han va ngao nghe.  Anh di hoc va lay MA va tim duoc cong viec moi de cai thien cuoc song.  Anh cuoi mot nguoi vo  Dong Duong theo Phat Giao Tieu Thua.  Anh sung suong noi voi toi: “Hai doi vo truoc cua toi khong chiu sinh con.  Va ho da xa toi.  Nguoi vo Dong Duong nay (Indochinese) sinh cho toi ba dua con gai.  Toi dat ten theo ngon ngu cua vo toi.  Toi noi doi chut ngon ngu cua vo toi.  Toi la nguoi Thien Chua Giao nhung thuong theo nhac phu toi den chua Phat Giao Tieu Thua noi ong song va tung niem hang ngay.  Mot hom toi dan vo toi di xem mot chiec B-52 ve huu.  Ba ay  chi vao chiec may bay va noi: “No tha bom lam chet con bo cua toi.”  Cach day 10 nam anh cho toi biet anh da lay tien si Giao Duc. Do la hinh anh cua mot nguoi hoan luong cai tien cuoc doi tren xu co hoi nay.

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:PHAM DINH LAN

SO 66- 2014

TIN TUC

*   Chuc mung Le Minh va Nguyen Duc Phan vua co chau ngoai o Hoa Ky.  Minh Phuong la me cua chau ngoai cua Phan- Le Minh sap tot nghiep Pharm D. o Oregon.  Chuc mung me tron con vuong va ngay le tot nghiep gan ke.

*  Nguyen Thi Mai chua quyet dinh an Noel o Uc hay Viet Nam.  O Uc Noel lai la mua Ha  nen khong khi Noel khong giong o Bac Ban Cau mac du Uc tuong doi gan Viet Nam.

*  Ban Tin Than Huu 65 dai 12 trang khong co dau khien chi Lien Nhu doc met nghi.  Doc xong hau nhu khong nho gi ca!

*  Cam on Hoang Ngoc Mon biet danh Cong Tu Hoc Mon da bo tuc nhieu cau ca dao ve bap.  Khi dua bai Thao Moc Trong Van Chuong, Thi Ca va Ngon Tu Thong Dung Viet Nam len art2all.net nu thi si Dang Ngoc Le Khanh cung bo tuc nhung cau ca dao, khuc hat dan gian Viet Nam ve bap.  Su gop y va bo tuc cho nhau la nhan to can thiet cho moi su tien bo.  Chan thanh cam on nu si Le Khanh va LTK Hoang Ngoc Mon.

*  Theo thong bao cua Nguyen Manh Hung cac LTK Hoang Phung Vuong, Tran Ngoc Than va Mai Thi Tuyet duoc bau vao Ban Chap Hanh Hoi Ai Huu LTK trong cuoc hop mat ngay 11-10-14 vua qua o Westminster, CA.  Thong bao nay duoc Truong Minh Tue tiep suc pho bien cho cac ban LTK song khap noi tren the gioi.  Lien sau do Mai Thi Tuyet va Tran Ngoc Thanh thong bao xin rut ten.  Ly Thuong Kiet la mot truong nho thanh lap nam 1957 cho con cac quan nhan phuc vu trong Trung Tam Huan Luyen Quang Trung hoc truoc khi duoc Bo Quoc Gia Giao Duc cong nhan va tro thanh mot trong 15 truong Tong Hop o mien Nam duoc Dai Hoc Ohio bao tro.  Dia diem toa lac cua truong la mot dia danh co danh tieng quoc gia.  La nguoi Viet Nam co chut uu tu den dat nuoc ai cung biet tran Thap Bat Phu Vien dam mau va oanh liet vao cuoi the ky XIX.  Ai cung biet to Nong Co Min Dam va nha thuoc Nguyen An Khuong, than sinh cua nha cach mang tre, Tay hoc Nguyen An Ninh.  Ai cung biet Trung Tam Phat Tuyen Quan Tre va Trung Tam Huan Luyen Quang Trung va truoc do truong Si Quan Trung Chanh hay Truong Cay Diep truoc khi co truong Bo Binh Thu Duc.  Truong Ly Thuong Kiet qui tu hoc sinh goc mien Nam, mien Trung, mien Bac, nguoi Viet goc Hoa, Khmer Krom va hoc sinh tu cac vung phu can cua Hoc Mon va Quan Tre den nhu Cu Chi, Hau Nghia, Phu Hoa Dong, Tan Thanh Dong, Go Vap, Phu Nhuan, Nga Tu Bay Hien, Trang Bang.  Nhu tat ca cac truong khac o mien Nam truoc kia, truong LTK cung co nhung di biet chanh tri va ton giao ngam ngam.  Hay vat bo chuyen chanh tri, ton giao, dia phuong va loi loc qua mot ben neu muon giu tinh bang huu tron ven nhu xua. 

          Su khac thuong cua truong la su tach roi cua hai truong cung chung mot ten: mot truong o Trung Tam Huan Luyen Quang Trung va mot truong o gan dinh Thoi Tam Thon, Hoc Mon.  Nho hao khi cua Ly Thuong Kiet, Quang Trung, Quan Hon (Phan Cong Hon), Nguyen An Ninh ngoi truong nong thon nho be nay da san sinh nhieu tri thuc tre noi bat trong nhieu lanh vuc hoat dong khac nhau trong cung nhu ngoai nuoc.  Vi sao nhung nguoi thanh cong lai to ra ue oai?  Binh tat?  Gia dinh?  Ban lam an? va muon ngan TAI va BI thuong hay nghe?  Neu muon xay nha thi cu xay.  Dung doi co du tien moi xay vi khong biet co bao nhieu moi du?  Muon loi qua song dung de y tieng la loi, reo ho tren bo cung dung ngo  lai phia sau ma nham ve phia truoc ma tien.  Do la nhung loi nhan cua toi goi den cac em.

*   Pham Van Lam va Lam Thi Phuong luon luon co nhieu hinh anh dep goi ra cho ban be cung chia se.  Lam co hinh ve Tibet (Tay Tang).  Lam Thi Phuong co nhieu anh chup cac chua va nha tho moi o vung Hanh Thong Tay, Go Vap, Tan Dinh va Hoc Mon.  Khi thay anh chup thanh Lhassa, thu do cua Tibet ma nguoi Tay Phuong goi la noc nha the gioi vi nam tren cao do trung binh 4000 m so voi mat nuoc bien.  Lhassa goi co toi nho den mot nguoi tho ky o Bung, Thu Dau Mot (Binh Duong), thay ky Tieu, di hanh huong An Do va dung duong bo den Tibet (Tay Tang) vao thap nien 1920.  Ve nuoc ong xay mot ngoi chua o Ap Bong Dau, Phu Cuong, Thu Dau Mot.  Chua nay mang ten la Chua Tay Tang.  Vi su tru tri o day la Thich Tich Chieu.  Nguyen Duc Son tung song an dat trong chua nay mot thoi gian voi mot than nhan la su Thich Tri Bon.

*  Han han California lam cho ban Nguyen Huu Loc mat hung truoc canh tan thu.  Rat mung duoc biet ban dung Thien va Nguyen de tao su thanh than trong tam hon vao buoi hoang hon cua cuoc doi.  Binh tinh va chap nhan cac dinh luat tu nhien trong vu tru thi khong thay minh o tuoi hoang hon hay binh minh chi ca.  Neu lo lang ma duoc tat ca nhung gi minh muon thi gia tang lo lang theo toc do cao nhat.  Neu khong phai vay thi dung lo lang.  Toi chac chan ban se dong y voi toi ve diem nay.  Chuyen ga hai chan, cho bon cang thi lam sao cai duoc, ban Loc!?

VAI CHUYEN QUANH TA

Ve Tre Em Viet Nam Sinh o Hoa Ky

          Toi co vai nhan xet ve tre em Viet Nam sinh o Hoa Ky va nho cac than huu nhat la cac dai phu LTK nhu Nguyen Dang Cung, Nguyen Van Chi, Nguyen Van Luy, Vu Van Tri, Khuong Van Lich, Nguyen Duc Phan, Lam Thi Phuong...va cac nha nhan chung hoc giup toi tim hieu cai ‘tai sao’ cua su viec:

1.   Tai sao tre em sinh o Hoa Ky noi tieng Anh nhu nguoi My lai noi tieng Viet lo lo nhu nguoi My chinh thong trong khi cac chau o nha va noi chuyen tieng Viet voi cha va me deu la nguoi Viet?  Den thoi gian nao do tieng Viet cua cac chau ngheo lai va co the quen di.  Nhan xet nay cung co the ap dung cho tre em goc Viet sinh o Viet Nam nhung den Hoa Ky trong khoang 10- 15 tuoi.

2.  Cach noi tieng Viet cua cac chau dua theo cach noi cua nguoi My nhu: con ga no hat (sing) hoai ngu khong duoc;  dung di ngang qua cho da te (fallen stone) v.v.

3.  Tre em sinh o My, luc moi tap noi tieng Viet, da dien ta theo loi My.  Thi du: Thay vi noi nha cua ong noi, cac chau noi: “Ong noi nha”.  Cac chau noi MAY, TAO tu nhien cho khong co gi la hon hao ca.  Vi tieng Anh chi co YOU ma thoi.  Tieng Phap co TU, VOUS trong khi tieng Viet thi co rat nhieu vi qua khuon sao va kinh trong nguoi cao nien va nguoi co danh phan trong xa hoi.  Ngay ca tre em song o Viet Nam cung khong dung hoan chinh ba ngoi cua cac dai danh tu trong Viet ngu con noi chi den cac chau sinh va lon len o Hoa Ky.

4.  Ve thuc an cac chau thich an thuc an beo, ngot cua My nhu cheese, butter, hamburger... va to ra khong chiu duoc huong vi nong, cay  day huong lieu trong thuc an Viet Nam.  Voi vi ngot cac chau khong thich an banh trung thu hay cac loai che dau, che khoai nau duong cua Viet Nam.  Yeu to nao lam cho vi giac va khuu giac cua chau phan biet vi ngot cua thuc an My voi vi ngot cua thuc an Viet Nam?  Di nhien cac chau khong chiu noi mui sau rieng dung noi chi den su them nho sau rieng nhu nguoi Indonesia co cau:  Sau rieng rung, bung xa rong.

5.  Tre em sinh va lon len o Hoa Ky song cung cha me Viet Nam trong mot mai nha nhung co van hoa va tu tuong phan ky.  Cha me cac chau thich mua thu la bay, mua thu da chet, mua thu chet roi hay nhung bai tho va khuc hat tuyet vong.  Cac chau lai thay ‘boring’ buon chan va ue oai.  Cac chau se kho cam thong:

a.  chuyen thang Bom khong chiu doi cai quat mo de lay  bo, trau, go lim, ao sau ca me ma chi lay mot nam xoi!

b.  Thuy Kieu ban minh chuoc cha.  Van de nhan quyen va nu quyen hien ra trong dau cac chau.

c.  Luc Van Tien va nam nu tho tho bat than khi yeu cau Kieu Nguyet Nga ngoi yen trong kieu bang cau:  “Khoan khoan ngoi do cho ra” khong giong canh hiep si thoi nay dung ban tay thep pha vo kieu de am nguoi dep tren tay.

d.  su hieu de cua con Tam va su doc ac cua ba me ghe doi voi con chong trong chuyen Con Tam Con Cam.  Cac chau se hoi: “Sao khong bao bot canh sat gan noi cu ngu nhat?”

          Mot nguoi chi ho cua toi la mot my nhan thoi xuan sac.  Chi co mot chau noi dan piano rat dieu luyen.  Song xa que huong, tuoi da ve chieu chi nho lai nhung khuc nhac ma chi ua thich o que nha.  Chau noi cua chi rat thuong ba noi vi ba noi cham soc chau tu khi moi lot long me.  Vay ma ba noi yeu cau chau danh ban Long Me chau tim cach  lang di vi chau quen nhung dieu nhac tram bong va cao vuot nhu giong bao, song tran bo cua cac nha soan nhac Tay Phuong.  Hen gi Kipling viet:

Dong la Dong,

Tay la Tay.

Dong va Tay khong bao gio gap nhau.

Bat chuoc vi nhan Kipling toi viet:

Tre la Tre.

Gia la Gia.

Tre va Gia chi phan ky cho khong hoi tu.

hay:

Tre la Tre.

Mang la mang.

Tre va mang khong cung mot cong dung.

Cho Cai Nay Lay Lai Cai Kia

          Hinh nhu khi tao ra con nguoi Thuong De thua hieu day la san pham tuyet voi cua minh.  San pham ay som tro nen ngao nghe voi nhung thanh qua cua minh nen Thuong De khong cho con nguoi tat ca ma chi cho tung phan de sinh ton ma thoi.  Nguoi duoc tri thong minh thi bu lai co nhung that bai lien tuc vi nhan xet sai lam.  Nguoi co sac dep long lay gap phai nguoi hon phoi cuc mich, o de.  Nguoi co quyen uy ca nuoc nhung lai khong dieu khien noi vo con trong nha v.v.  Nhin chung co Ngay thi co Dem; co Am thi co Duong; co Ngheo thi co Giau; co May thi co Rui; co Hen thi co Xui; co Hanh Phuc thi co Bat Hanh...Do la dinh luat tu nhien trong vu tru doc lap voi y muon hay khong muon cua chung ta.

          Toi co mot nguoi chi ho.  Goi nhu the vi vai ve trong dong ho cho thuc su chi lon tuoi hon me toi.  Chi ra doi trong mot gia dinh kha gia.  Me chi mat som.  Chi phai cham soc cho nguoi em gai va mot em trai an hoc.  Nguoi cha tuc huyen va co nhieu con voi nguoi vo chap noi.  Cac con cua dong sau deu hoc gioi va co danh phan o hai chien tuyen khac nhau.  Nguoi em trai cua chi di khang chien va chet o dau chi khong hay biet.  Chi biet rang sau nam 1954 chi khong co tin tuc gi ve nguoi em trai cua minh.

          Chi ho toi la nguoi cao lon; mat luc nao cung do hong; tai to; mui cao; tieng noi dong dac.  Chi rat nong nay va co kha nang chi huy thien phu cua mot nam nhan hon la mot phu nu.  Em cua chi va nhung nguoi chung quanh chi deu ram rap nghe loi chi.  Nho co kha nang to chuc va chi huy chi kinh doanh thanh cong va giau co nhanh chong.  Tanh tinh cua chi rat mau thuan.  Thoat moi nhin thi thay chi la nguoi nong nay du dan.  Mot nguoi chi ho khac noi voi toi thuo nho chi ua an gan sau nen tanh tinh moi du dan nhu vay.  Toi khong nghi nhu vay vi nuoc ta dau co nhieu sau de ban du gan cho chi an.  O Viet Nam toi chua nghe va chua thay ai ban thit sau ngoai cho ca.

          Chi ho toi thuong cha va hai em ruot cua minh.  Chi rat ghet ba ke mau mac du cha chi song voi ba ke mau sau khi me cua chi mat.  Cha cua chi la nguoi goa vo.  Ke mau cua chi la nguoi chua co chong.  Chi ghet nguoi ke mau nhung rat thuong cac em khac me khong phai vi nhung nguoi em nay co danh phan ngoai doi ma vi cung cha, cung ho voi chi.  Em trai cua chi co quan he tinh cam voi mot phu nu trong chien khu.  Nguoi phu nu nay mang thai va im lang roi chien khu ra thanh de sinh con.  Dua be giong em trai cua chi va duoc chi thuong yeu  nhung chi lai khong nhin nhan me dua be la em dau cua minh.  Do la cai ich ky dang qui cua chi!  Khac voi dieu nguoi khac nghi ve chi, chi la nguoi hay giup do nguoi khac.  Co lan toi ghe tham chi.  Chi hoi toi: “Co gi khong em?”  Toi dap lai: “Phai co gi moi ghe tham chi sao?”  Cau noi cua toi lam cho chi  cam thay hoi han.  Va cung vi cau hoi ay ma toi han che su tham vieng chi.  Nhung toi quen rang chi la nguoi rat thuong nguoi nhat la ho hang.  Thuong thuong nhung nguoi den voi chi deu co cau than van de nho va.  Nho den day toi lai hoi han vi da  doi dap hoi manh voi chi ho cua minh.

          Luc xuan thoi chi yeu mot thanh nien cung que.  Nguoi thanh nien nay la mot normalien (hoc truong Su Pham) co bang DEPSI.  Moi tinh cua hai nguoi tan vo sau manh bang nay.  Chi buon doi va cuong quyet song doc than cho den ngay tro ve voi cat bui. 

          Chi ho toi co tuong dep lam.  Mat chi luc nao cung do hong.  Du khong an uong chi cung map map nhu thuong.  Thay thuoc Dong y cho rang hien tuong mat do hong hao la do hoa vuong ma ra.  Thay thuoc Tay Y dan chi khong duoc an man.  The la chi co mot loai muoi rieng de dung.  Viec lam an cua chi luon luon duoc hanh thong,  may man.  Tien bac vao nha nhu nuoc chay vao ho.  Em gai cua chi mat.  Chi lo cho hai chau gai an hoc.  Ca hai deu hoc Marie Curie.  Sau nay mot chau tot nghiep truong Y Khoa Saigon va mot chau co tien si chanh tri hoc o Thuy Si.  Ve mat vat chat lan tinh than chi deu hung vuong.  Chi la mot phu ho, co thua tien bac nhung lai them an bi cuon do cac tiem bi cuon va banh beo bi o Bung ban.  Nhung bac si nghiem khac dan chi khong duoc an bi cuon vi co nuoc mam man.  Them qua chi bat chap loi khuyen cua bac si, mot loi khuyen xay dung day tinh khoa hoc nhung doi voi chi no ‘doc ac’ qua.  Chua nhat nao chi cung ra linh cho tai xe lai xe Merceds  len Bung de mua bi cuon cho chi an.  An xong mau len, chi ngat xiu.  Tai xe phai dap het ga cho chi den binh vien Grall.  Cu the chi roi vao canh an bi cuon dinh ky va nam binh vien dinh ky 07 ngay mot lan.  Chua nhat an bi cuon va vao binh vien.  Thu ba xuat vien.  Canh xuat va nhap vien hang tuan nay dien ra 52 tuan trong nam va keo dai nhieu nam lien.

          Sau nam 1975 chi cung khong bi sut can mac du ca nuoc thieu luong thuc va thuc an bo duong.  Vao dau thap nien 1980 chi thanh than ra di sau khi hoan thanh nghia vu cua mot nguoi chi doi voi cac em, nguoi di doi voi  hai chau gai va mot an nhan cua nhung nguoi song nuong nho su giup do thuong xuyen cua chi.

          Chi!  Em chuc chi nam an giac noi chon vo uu.  Chi la nguoi vi dai, vi dai ve than xac, thuat to chuc, thuat chi huy; vi dai trong tinh huyet thong, tinh than toc, tinh nhan ai.  Su hep hoi cua chi doi voi nguoi ke mau va nguoi em dau cung hiem co.  Chi la chiec xe tai to lon cho va keo nhieu chiec xe ri mut lan nhung nguoi em, chau va nguoi  ngheo kho song quanh chi.  Thuong De ban cho chi su thanh cao vi chi Cho hon la nhan.  Thuong De chi khong cho chi mot nguoi yeu hoc truong Normale (Su Pham) va co bang DEPSI va chi cho chi them an bi cuon trong khi chi co thua tien.  Chi van len lut an bi cuon mac du chi co quyen uy va khong ai ngan can duoc chi.  Vay ma phai len lut vi so bac si biet va cu nu.  Thuong De cung khong phat chi ve toi an bi cuon va cho chi co mot nguoi tai xe lanh loi da dua chi den binh vien Grall kip thoi moi tuan.  Chac chi khong ngo chi la mot vi nhan co so rat lon?  Neu nguoi yeu cua chi chung song voi chi e rang anh ay phai yeu vong vi nhan dien cua chi manh gap tram lan nhan dien cua anh ta.  Chi la mot nha kinh doanh co tam voc quoc gia trong khi chi chi co CEPCI.  Nguoi co CEPCI nay la an nhan va nguoi nuoi duong, dao tao nhung nguoi em va chau co tien si va giup do mot so nguoi ngheo co cuoc song am no nen tat ca luon luon nghe loi chi va nho on chi.  Khong phai vi nhan con la gi, thua chi?  Em nghi vi nhan cung co the co nhung hep hoi thuong tinh nhu chi doi voi nguoi ke mau va nguoi em dau khong co le cuoi trong thoi ky que huong ngap tran khoi lua.  Nhung chi oi!  tinh yeu khong le thuoc bat cu yeu to nao do loai nguoi dat ra nen chi phai thong cam tron ven cho nguoi em trai cua chi va nguoi yeu cua anh ay.  Anh khong the bo chien khu chay ve thong bao cho chi nguoi ma anh ay yeu de bi Tay bat dua vao phong khao vua danh vua do nuoc vao mieng den do song do chet!  Co le chi mim cuoi va thong hieu y cua em goi cho chi?

Thay Chin Va Thay Muoi

          Thay Chin va Thay Muoi khong phai la thay giao hay thay ky, thay thong ma la hai anh em xuat than tu mot gia dinh kha gia va co hoc trong mot tinh le duoc nguoi dia phuong kinh trong va goi bang ‘thay’ cho phan biet voi ban dan thien ha con lai.  Hai anh em cung cha, cung me.  Ho yeu thuong nhau, giup do nhau trong viec lam an nhung moi nguoi co mot ca tinh va dinh so rieng.

          Thay Chin la nguoi tram tinh, it noi nhung trong tam nuoi duong nhung uoc vong to lon.  Ngay ca viec lap gia dinh thay Chin cung muon co vo dep nhat vung xuat than tu gia dinh co quyen tuoc.  Trong viec kinh doanh thay Chin canh tranh quyet liet voi nhung nguoi cung nganh nghe voi thay.  Duoi thoi Phap thuoc thay chi hoc den cours superieur roi nghi hoc theo cha hoc nghe buon ban va cuoi vo.

          Thay Muoi lanh loi va nang dong hon nhieu.  Thay noi tieng Phap kha thong.  Vao thap nien 1930 gia dinh thay co xe hoi nen thay biet lai xe hoi khi con tre.  Vi cha me giau co nen thay xai phi rong rai va duoc ban be ton vinh lam bac dan anh mac du thay tre tuoi hon cac ban.  Co lan thay an cap tien va bi cha quo mang.  Thay binh tinh noi voi cha rang: “Cha lam ra tien cot de cho con cai sau nay.  Bay gio con lay truoc thi xem nhu phan cua con duoc chia roi.  Nhu vay la an cap sao?”

          Tanh tinh cua thay Chin va thay Muoi hoan toan khac nhau.  Thay Chin lam an phat dat thi than lo la.  Thay Muoi sach tui van tieu xai rong rai; that bai van noi thanh cong ruc ro.  Thay Muoi con co biet tai thuat chuyen nghe lai con song dong hon nguoi thuc su chung kien va nghe thay nhan vat trong chuyen.

          Khi non song ‘ren mot khuc nhac kieu hung’ thi thay Chin va thay Muoi deu ‘cuong quyet ra di’.  Thay Chin luc nao cung tham lang nhung tao vai thanh tich dang ke tai dia phuong.  Thay Muoi lanh loi, noi tieng Phap kha thong nen duoc bo tri tra hang Phap.  Viec bo tri nhu vay la viec lam day nguy hiem va toi mat.  Chi co nguoi chi huy va nguoi duoc chon lam cong tac biet ma thoi.  Thay thay Muoi di chung voi dam nha binh Phap, nguoi ta loan tin thay Muoi theo Tay!  The la cha thay Muoi bi bat, mat bi bit bang khan den va dua len Khanh Van, Dat Cuoc gi do.  Can nha gach cua ong bi dot chay tan tanh.  Cha thay Muoi suyt bi xu tu neu khong co su can thiep cua nguoi anh vo cua thay Chin.  Thay Muoi vo tinh tro thanh nguoi con bat hieu hai cha.  Thay Chin chu truong co vo dep va xuat than tu gia dinh quyen the nen co nguoi anh vo co du tham quyen cuu cha thay.  Thay Chin co so hieu de  vi da cuu cha qua nguoi anh vo.

          Sau nan lut o Bien Hoa nam 1952 thay Chin roi chien khu ve song o Sai Gon cho den nam 1955 moi tro ve que cu.  Thay Muoi ve song o Bien Hoa va som phat dat nho ban gao cho dong bao mien Bac di cu vao Nam va dinh cu o Ho Nai.  Khong bao lau thay bi pha san vi cac xe cam nhong cua thay cho gao ra mien Trung lien tiep  bi nan.  Thay Muoi song thieu thon mot thoi gian  roi len Phuoc Long khai thac lam san.  Khong biet thay quen voi ong tai to mat bu nao ma nghe thay goi ai cung bang ‘thang’.  Nguoi nao duoc thay goi bang ‘anh’ la nguoi co dia vi kha quan lam!  Thay Muoi giup cho anh, thay Chin, rat huu hieu.  Thay van song doc than.  Khong biet thay lam an phat dat nhu the nao ma luc nao thay cung an mac quan ao thang nep, hut thuoc ngoai quoc va lai xe nha long lay.  Thay Muoi che thay Chin giong tuong an may, luc nao cung mac cai quan dui dai tan dau goi, chan khong mang guoc, dep.  Thay Chin khong hut thuoc dieu nhu Cotab, Bastos, Melia, Capstan ma chi hut thuoc van; dau doi cai non ni den rach vai lo.  Thay cuong quyet phai co vo dep nhung ban than thay lai le xe nhu vua ta.  Vo thay Chin rat ‘dan ba’ nen rat ghet nguoi em chong, thay Muoi, ‘doc ngang nao biet tren dau co ai’.  Thay Muoi cho rang thay Chin la nguoi gan gam so vo.  Thay Chin thuong em nen khong co loi cai va voi em.  Su im lang cua thay lam cho thay Muoi cang de noi gian.  Thay Muoi mua mot bo nhang ve dot va khan vai tu anh truoc ban tho nguoi cha da mat ma thay khong du tang le duoc vi ly do an ninh ban than.  Thay mua mot can nha rong thenh thang va song mot minh bang tai san lam ra duoc.  Do la luc thay Muoi lam quen voi toi de bot co don.  Thay Muoi cho toi biet thay muon cuoi mot co giao tre hon thay loi 15 tuoi.  Co giao va gia dinh dong y nhung khi ban ve le cuoi bong thay Muoi dua ra mot dieu kien ky la khien cho cuoc hon nhan bat thanh:  Thay Muoi khong chiu lay ai ca.  Ly do ma thay vien dan la:  ngay cha thay mat thay khong lay truoc quan tai cua cha thay nen bay gio thay khong the lay bat cu ai.  Thay tiep tuc song co don trong mot can nha rong thenh thang.  Mot hom toi den nha thay thi thay thay om mot lu huong nho di sau mot ong thay tung vua di vong quanh nha thay vua tung e, a.  Doi nghi le cung te va tung niem xong toi hoi nho thay Muoi vi sao co buoi tung kinh nay.  Thay hoi ngap ngung, su ngap ngung cua con nguoi vo than tung song doc ngang va nam ngu tren ban tho Than trong mot dinh lang noi tieng linh thieng o Thu Duc.  Cuoi cung thay danh noi that voi toi can nha thay o co ma.  Ma quay pha suot dem.  Co khi chung xo thay ra khoi giuong ngu!  Bi ma quay pha lien tuc thay danh phai kiem thay tung voi hy vong ‘thuong thuyet’ cho chung roi khoi nha.

          Mua Xuan nam 1970 toi va em toi len Phu Giao de xac nhan voi vo chong nguoi ban toi dong y nhan mieng dat ma vo chong anh cho toi.  Anh ban de nghi chuyen nay khi den chuc Tet toi nhung toi phai suy nghi xem co nhan hay khong.  Sau thoi gian suy nghi toi ru em toi cung di Phu Giao de xac nhan loi de nghi cua vo chong anh ban.  Chung toi gap thay Muoi tren duong di Dong Xoai.  Thay Muoi ru chung toi di Dong Xoai.  Toi nhan loi ngay.  Tren duong di toi rung minh vi khong thay mot bong cay xanh.  Rung hai ben duong da chet kho.  Khong mot cay nao con nhua song.  Den Dong Xoai gan mot tieng dong ho chung toi phai quay ve Binh Duong vi da 03 gio chieu.  Duong xa vang tanh.  Ve den cau Song Be thi co tieng sung no vang trong don dien cao su Phuoc Hoa.  Khong ngo do la ngay cuoi cung toi gap thay Muoi.  Thay vinh vien ra di khong ai biet vi sao va mo ma cua thay o noi nao?  Thay Chin ton nhieu tien thue nguoi di tim mo ma cua em trong rung vang menh mong cua vung Dong Xoai nhung vo vong.

          Sau nam 1975 co mot nguoi phu nu dan mot nguoi con gai xinh dep den gap thay Chin.  Khong mot thoang nghi ngo thay Chin biet ngay dua be nay la con cua em minh, thay Muoi.  Nguoi me giao con cho gia dinh ben chong de tai gia.  Thay Chin nhan chau va cham soc chau nhu con ruot trong nha.  Vo thay Chin cung thuong yeu dua con cua nguoi em chong ngang doc tung tu chong ba truoc ban tho cua cha chong.  Bay gio thay Chin va vo da mat.  Con gai thay Muoi co le da lap gia dinh, co con va chau noi, chau ngoai.

          Thay Chin la nguoi thong minh, lich lam.  Nhung nguoi giao dich voi thay rat thich buon ban voi thay mac du  phai ban hang re hon ban cho nguoi khac chi vi ho than phuc biet tai danh gia uu va khuyet diem cua cac mon hang ma nguoi ta ban cho thay.  Di nhien thay trinh bay khuyet diem nhieu hon uu diem.  Thay Chin doan biet toi sap roi que huong nen thay xuong tham toi lien tiep nhieu lan bang cach noi xa gan ve cac trai ty nan o Dong Nam A.  Toi la nguoi duoc thay Chin va thay Muoi chia se tam su va giai  toa noi co don va noi long tham kin tan day long.  Gio nay thay Chin va thay Muoi nam yen giac tren que huong lam noi miet mai.  Toi thu minh tren vung tuyet lanh menh mong giua nhung tieng keu khac khoai cua nhung con ngong hoang tron lanh tu Canada den.  Duoi anh den dien leo let toi viet lai nhung dong chu tho dai nhung chan thanh nay de goi lai hinh bong nguoi xua.  Tat ca da tro thanh di vang, nhung ky niem vui buon khong bao gio lap lai voi thoi gian va khong gian.

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 67- 2014

TIN TUC

*  De cap den viec an gan ca sau chi Song Thu cho biet vao thoi ky toi con o que nha o Viet Nam nguoi ta xa la voi thit sau.  Hien nay o Viet Nam co nhieu trai chan nuoi sau nhu An Giang, Khanh Hoa, Can Gio v.v.  Sau nuoi de ban da  lam bop, day nich, giay.  Thit duoc ban o cac nha hang.  Mot vai tieu bang o mien Nam Hoa Ky nhu Alabama, Mississippi, Louisiana, Florida...co nhieu trai nuoi sau.  Cu dan song gan cac dam lay thinh thoang bi sau de doa.  Mot hom toi den cho French Quarter o New Orleans va thay mot quay quang cao xuc- xich lam bang thit sau.  Toi hoi hoai nghi khong biet minh hieu co dung  khong ben hoi nguoi chu tiem va duoc tra loi dung nhu dieu toi hieu ve bang hieu quang cao.  Toi mua thu mot mieng nho an thu xem sao.  Thi ra cung la thit nhu cac loai thit khac sau khi cho du loai gia vi vao.  Loai thu cung biet thuong, nuoi va cham soc con (dong vat co vu, chim muong...).  Nhung cac loai thuy toc, loai bo sat song nua dat nua nuoc khong co tinh thuong nay.  Ca de trung qua nhieu nen an bot.  Trung no ra con dem khong xue nen ca trong lan ca mai an bot cho khong gin giu, che cho con nhu con ga  mai cham soc con doi khi phai chien dau chong dieu qua.  Sau va rua cung chia se triet ly vo tinh doi voi cac con cua chung.  Vay tai sao chon sau va rua lam bieu tuong?

*  Nguyen Dang Cung, Nguyen Duc Phan, Phan Kim Ngoc, Nguyen Thi Mai dong gop nhieu y kien ve tre em sinh o Hoa Ky va giong noi tieng Viet cua cac chau.  Toi khong phai la nha ngu hoc, cung khong phai la nhan chung hoc nhung toi muon tim hieu yeu to nao lam cho giong noi cua dan mien nay khac voi giong noi dan mien kia.  Thuc an?  Nuoc uong?  dia ban cu tru (nui non, rung, dong bang, thung lung, nong thon, thanh thi) ?, khi hau (on doi, han doi, nhiet doi, xich doi, dai duong)? sinh hoat kinh te (nong nghiep, thuong nghiep, ky nghe v.v)?.  Giong noi nguoi Phap o Paris khong giong nguoi Phap o Marseille.  Giong noi nguoi Hoa Ky mien New England khong giong giong noi cua nguoi mien Nam tieu bieu la nguoi Texas.  Giong noi nguoi mien Bac Viet Nam o Ha Noi khong giong giong noi nguoi Bac o mien duyen hai.  Giong noi nguoi mien Trung Thanh Nghe Tinh va Binh Tri Thien khong giong nhau va khac voi giong nguoi Quang Nam, Quang Ngai, Qui Nhon, Phu Yen, Ninh Hoa, Khanh Hoa, Ninh Thuan, Binh Thuan.  Nguoi Nam Bo mien dong co giong noi hoi khac voi nguoi Nam Bo o mien Tay ve cach phat am chu T, R, TR.  Noi mot cach de hieu nguoi mien Trung la nguoi tu mien Bac den.  Nguoi mien Nam la nguoi tu mien Trung den.  Trong qua trinh Nam tien co yeu to gi lam thay doi giong noi?  Yeu to chanh tri (bat man voi vung dat ma minh bo di)?  giao tiep voi van hoa va chung toc khac (van hoa An hoa cua nguoi Cham o mien Trung va van hoa An hoa cua nguoi Khmer va nguoi Minh huong o mien Nam)? thanh phan xa hoi va trinh do van hoa cua nhung nguoi tien phong Nam tien?  O day chung ta khong nhay giong mot cach vo y thuc de dua gion ma tim hieu nhung yeu to nao lam cho giong noi nguoi ta thay doi.  Bang chung la con chau nhung nguoi mien Bac vao Nam nam 1954 sinh va lon len o mien Nam nen giong noi cua ho phan phat it ra 75% giong mien Nam cho khong giu 100% giong mien Bac cua ong cha.

*  Cam on:

-  nu si Dang Ngoc Le Khanh  ve cay le Callery Pyrus Calleryana  co hoa trang day dac hien duoc trong doc theo cac duong pho o New York, California.  Hien nay co nhieu nguoi My bi di ung ve mui Chlorine cua loai hoa nay.

-  duoc si Lam Thi Phuong ve cay marula (cay ruou- vi thu an trai vao thi bi say te nga duoi goc cay) va niem tin cua nguoi Phi Chau khi uong nuoc sac cua vo cay nay va tin rang uong nuoc sac cua vo cay duc se sinh con con trai va uong nuoc sac cua vo cay cai se sinh con gai.  Neu uong nuoc sac cua cay cai ma sinh con trai thi do la mot nguoi dac biet!  Phuong cho do chi la niem tin cho khong co co so khoa hoc nao de chung minh dung hay sai.  Cam on em xac dinh ten goi Liu Su Shu cua thao moc mang ten khoa hoc Chionanthus retusus la Luu To Thu.  Nguoi Anh goi la fringe tree va nguoi dia phuong o Hoa Ky goi la Old man’s beard (vi hoa trang; canh hoa nhuyen va dai tua nhu rau trang) co trai giong trai o- liu. 

-  nhac si Lu Phuong tuc Pham Van Lam ve nhung hinh anh dep cua Tay Tang, Nepal va Bhutan.  Nepal la xu Phat nhung da so dan Nepal deu theo An Giao (Hinduism)

- ky su Hang Dieu Quang da bo dau bai viet cho cac ban doc va hieu de dang hon.  Nho bai co dau nay Pham Van Ky doc duoc de dang va hieu ro y tac gia hon.  Quang co nhieu nhan xet sac ben.  Xung dang la nha khoa hoc tung coi tren 1,000 bo phim Hong Kong!  Quang la nha khoa hoc.  Chi cua Quang la Hang Nguyet Anh,  nha Su Dia cua gia dinh LTK tot nghiep DHSP Sai Gon.  Tu lau khong nghe nha Su- Dia ho Hang len tieng cung cac ban LTK.  Suot doi toi say me day Su- Dia ma chi co Tran Thi Tuyen va Hang Nguyet Anh theo mon hoc nay ma thoi.  Va bay gio ca hai nhu da quen het nghe cu.

-  Le Quang Thanh da goi lich 2015.  Nho lich moi toi moi doi chieu am lich va duong lich.  Du muon du khong cung can am lich de biet Tet va to chuc le gio.  Am lich cung co net doc dao cua no.  Thang thieu co 29 ngay va thang du co 30 ngay.  Du hay thieu khong can biet cu den ngay thu 15 am lich thi trang tron va toa sang.  Am lich tinh ngay Xuan phan, Thu phan, Ha chi, Dong chi cung chinh xac lam.

* Tran Ngoc Thanh cho biet Nguyen Van Luong co nha y moi  cac cuu giao su va than huu LTK den an le Thanksgiving tai nha cua Luong o Garden Grove.  Nguyen Van Luong va Nguyen Van Lam co tin tuc gi cua Pham Ngoc Bao cho toi biet nhe.

VAI CHUYEN QUANH TA

TUOI THO

          Van biet cuoc doi la o troc, da tho la da nhuc, loai nguoi van thich co tuoi tho cao va so su yeu tu.  Buc tranh Tam Da tom luoc uoc vong cua nguoi Trung Hoa va nhung dan toc A Dong chiu anh huong cua Khong Giao.  Tren doi con gi sung suong bang Phuoc, Loc, Tho.  Hoc hanh do dat ra lam quan, bong loc doi dao, con chau dong dao, tuoi tho cao de thu huong hai cai phuoc kia.

          Trong buc tranh Tam Da Ong Tho duoc mo ta bang hinh ve cua mot cu gia rau toc bac pho, da hong hao, tran cao, go len, chan may day mau trang nhu tuyet (bach mi); tai to va dai, nhan trung sau va dai; lung rua.  Tay ong Tho cam trao dao.  Do la tat ca nhung an dau va bieu tuong cua su truong tho.

          An nhan cua tuoi tho la doi song phu tuc, an uong day du chat dinh duong, su cham soc suc khoe duoc dam bao.  Nguoi co suc khoe tot la nguoi biet giu gin suc khoe bang cach an uong dieu do, tranh xa doc chat cua ruou va chat ma tuy gay ghien.

          Ke thu cua tuoi tho la chien tranh, su ngheo kho, binh tat, cuoc song buong tha va lan hup trong tu do tuong. 

          Tuoi tho cua nguoi Viet Nam truoc de nhi the chien khong qua 60.  Do la tuoi tho cua dan nong nghiep lam lung cuc nhoc nhung khong duoc dinh duong va cham soc suc khoe day du.  Binh thuong thay la binh lao, binh gan, binh than, phu thung.  Do la hau qua cua viec lao dong nhieu nhung thieu dinh duong, viec dung thuc an qua man va dieu kien ve sinh thieu thon nen khong phong ngua su xam nhap cua vi trung vao co the qua muoi mong, ruoi nhan va oc sen ben cac lu nuoc ngot.  Chien tranh cuop su song cua hang trieu thanh nien Viet Nam khoe manh va co hoc tu 1945 den 1975.  Truong hop nay khong the xem la yeu tho duoc mac du ho vinh vien roi khoi coi tran o tuoi doi muoi.

          Tuoi tho cua cac dan toc co nen kinh te phon thinh, khoa hoc ky thuat phat trien, dieu kien y te ve sinh dam bao, cao hon cac dan toc dang trong thoi ky phat trien.  Nuoc Nhat co nhieu nguoi truong tho nhat the gioi.  Su truong tho cua dan toc Nhat cung co nguon goc nhu cac dan toc phat trien o phuong Tay.  Dieu dang luu y la nguoi Nhat khong an nhieu thit nhu nguoi Tay Phuong ma an nhieu ca, thuc vat va rong bien.  Thuc an cua ho co it muoi, duong va dau mo.  Moi truong song cua Nhat duoc xem la moi truong song ly tuong nhat:  nuoc uong tinh khiet, khong khi trong lanh.  Zen dong mot vai tro quan trong trong viec lam lang dong su lo lang, uu phien trong tam nao con nguoi tuy rang nguoi Nhat lam viec rat vat va duoi mat nhung dan toc khac.

          Duoi day la bang sap hang cac dan toc co tuoi tho cao tren the gioi:

Thu hang      Quoc Gia      Tuoi tho trung binh            Nam             Nu

1                  Nhat             84.6                                  85                87.3

2                  Andorra        84.2                                  80                87.6

3                  Singapore     84                                    82                87

---

34                Hoa Ky         79.8                                  77.4              82.2

73                Viet Nam      75                                    74.4              77

          Andorra la mot dia danh tuong doi la doi voi nguoi doc.  Do la mot vung nui tu tri giua Phap va Tay Ban Nha, rong 467 km2 nhung Andorra co loi tuc dong nien tinh theo dau nguoi den 53,000 My kim.  Tuoi tho cua dan chung o day cao nho muc song va su cham soc y te cao cong them voi khong khi trong lanh cua mien nui.

          Hoa Ky la xu ky nghe co nen kinh te phon thinh va nen khoa hoc ky thuat phat trien vao bac nhat tren the gioi nhung tuoi tho cua nguoi Hoa Ky duoc xep hang 34.  Vi sao?  Chung ta tam tim hieu van de nay qua:

a.  thuc an: co qua nhieu thit, chat beo (bo, dau, mo), chat ngot (duong, mat ong).  Nguoi Hoa Ky an nhieu thit hon ca. 

b.  tieu thu nhieu ruou, thuoc la va chat ma tuy

c.  ty le nguoi bi binh ung thu cao

d.  ty le nguoi bi binh tam than vi that chi, buon nan, lo lang cao

e.  ty le gia dinh ly di, ly than cao

f.    su tiet do trong viec an uong, hut thuoc va sac duc khong duoc ton trong chat che.

          O bat cu quoc gia nao tren the gioi tuoi tho cua phu nu cung cao hon tuoi tho cua nam nhan. 

          Dieu de hieu la nam phai ganh vac cong viec nang nhoc, cong viec gia dinh va cong viec quoc gia nhieu hon phu nu. 

          Trong thoi dai nam nu binh quyen phu nu cung cam sung nhu nam nhan nhung tren thuc te chien truong nam quan nhan chet tran nhieu hon nu quan nhan. 

          Ty le phu nu an uong thieu dieu do nho hon nam nhan. 

          Ty le phu nu uong ruou hay hut thuoc la, can sa, ma tuy cung thap hon nam nhan. 

          O cac quoc gia noi che do da the thinh hanh nam nhan co nhieu vo.  The la co nhieu lo nghi mat an, mat ngu vi nhung xung dot trong gia dinh den sinh binh ma chet! 

          So nam nhan goa vo tuc huyen cao hon so phu nu goa chong tai gia.  Nguoi ta cho rang nam nhan song co don kem hon phu nu.  Xin cac nha tam ly hoc, phan tam hoc phu giai thich them cho van de duoc sang to hon. 

          Do la tat ca nhung luan cu cho thay tai sao tuoi tho cua phu nu tren the gioi cao hon nam gioi.

          Nhu da noi o phan dau nguoi ta co chan doi nhung van thich duoc song.  Nguoi ta co noi da tho da nhuc nhung nguoi ta van di tim thuoc truong sinh.  Trong bai ngu ngon La Mort et le Bucheron La Fontaine ta lao tieu phu chan ngan noi kho cuc cua nghe don cui cua minh.  Ong than rang sao khong chet phuc cho roi cho song lam chi ma kho nhu the nay?  Than Chet cam cai luoi hai dai xuat hien.  Lao tieu rung so va thot len rang Plutot souffrir que mourir (Tha kho con hon la chet).  Nhu vay nhan loai rat qui su song du la song kho hay song nhuc.  Tran gian con nhieu dieu hay va dep lam.

          Cac nha kinh te cung can song va thiet tha voi su song.  Nhung thay ty le nguoi gia chong chat lai nghi rang luc luong san xuat nho lai, nhan luc vo san xuat tro thanh ganh nang cho quoc gia.  Nha san xuat thuoc truong sinh va nha kinh te co ve nhu co tu tuong khac nhau nhung ho van co diem chung.  La nguoi ai cung phai chet.  Ong Banh To song den 800 tuoi roi cung chet (Khong biet thuc su ong song 800 tuoi tuc 800 x 365: 292,000 ngay hay thoi gian o day hoan toan khac voi thoi gian ma chung ta dang dung nghia la mot nam co 365 ngay.  Chung toi phai noi nhu the vi don vi do luong ‘thuoc’ ngay xua khong phai la thuoc  <metre> ma ta dung ngay nay ma chi bang 0.40 m.  Nguoi cao 04 thuoc cung chi bang chieu cao trung binh cua nguoi Viet Nam duoc dinh duong tuong doi day du tuc cao 1.60 m.).  Thuoc truong sinh van ban chay khong can biet huu hieu hay khong.  Nha kinh te nhin ty le nguoi truong tho gia tang thi lo nghi ve con so san xuat va con so chi tieu y te xa hoi nhung ong cung mua thu mot chai thuoc truong sinh de duoc gia nhap vao hoi nguoi truong tho, giai cap vo san xuat ma ong da goi khi con tre va co quyen hanh.  Cu the kiep nhan sinh xoay dan nhu mot chiec xe khong co diem khoi hanh cung khong co diem den.  Doi khi con co su lan lon giua diem den va diem khoi hanh.

Xin Duoc Hoc

          Trong qua trinh song co vo so chuyen can duoc hoc.  Trong Ban Tin ky nay chung toi xin duoc hoc vai chuyen thong thuong duoc nghe, thay:

1.  Rap hat va trai thi:  Tai sao cac ganh hat cam khong cho mang trai thi vao rap hat?  Cay thi dau lang (phong canh thuong thay o cac lang mac Trung Hoa) la noi tap trung ma?  Vi go cay thi duoc dung lam quan tai?  No cung duoc dung de khac chu in vi go cay thi thuoc thuoc gia dinh cay Mun rat chac.

2.  cach giu trai hong:  Lam cach nao cho trai hong chin? Ngam nuoc truoc khi giu?  Giu chung voi trai pomme (apple)?  Cach nao co ket qua? va tai sao?  Cau hoi nay phai nho chi Lien Nhu, Le Khanh va Song Thu cung nha nong hoc LTK, Phan Kim Ngoc, tra loi bang nhung kinh nghiem ca nhan hay gop nhat tu kinh nghiem dan gian.

3.  Phai lam gi khi tay bi nong phong vi ot?  Mot nguoi chuyen bam ot de lam tuong ot lam nuoc mam an bi cuon, banh beo bi hay bun bi, thit nuong  noi voi toi dung rua tay bang nuoc lanh khi tay bi nong phong vi ot cay ma dung hai ban tay  vuot mai toc trong vai phut thi khoi.  Cac ban co kinh nghiem gi ve chuyen nay xin cung chia se.  Kinh nghiem cua nguoi bam tuong ot vua noi kha tin khong?  Cac ban co nghe cach ung pho tuong tu khi tay bi nong phong vi ot?

4.  Tai sao gai dong trinh vuot toc tre so sinh thi toc se moc dung dung len?  Dieu nay dung khong va neu dung, tai sao?

5.  Chan may nguoi ta co moc lai khong?  So di toi hoi nhu vay vi o que noi cua toi co mot nguoi di hot toc va bi nguoi hot toc cao cap chan may anh ta phai cham cap chan may bang muc xanh de thay the cap chan may bi cao.  Khong can biet chan may co moc hay khong toi viet phan nay  de vinh danh nguoi cua que noi toi la nguoi dau tien khai sang nganh Tatoo chan may dan ong ngay tu thap nien 1940.

6.  Trai mang cut co vo day. Duoi day trai mang co nhieu khia.  So khia cho biet so mui ben trong.  So khia thuong thay la 5 hay 6.  Rat hiem thay trai mang co 04 khia nghia la co 04 mui.  Do do nguoi ta cuong dieu hoa tinh nang tri lieu cua vo trai mang 04 mui.  Dieu nay co dung khong?  Vo mang co nhieu tannins nen tri tieu chay, kiet ly rat tot.  Con vo mang 04 mui  dung de tri binh gi?

KHI HAU VA CON NGUOI

          Tren trai dat co nhieu vung khi hau khac nhau:  khi hau han doi, ban han doi, on doi, ban nhiet doi, nhiet doi, xich doi, sa mac va dai duong.

          Khi hau han doi va ban han doi rat lanh.  Tuyet phu nhieu thang trong nam.  Thao moc va dong vat khong doi dao nen vung khi hau han hay ban han doi khong phai la vung hap dan cho loai nguoi den cu tru dong dao. 

          Khi hau on doi co 04 mua ro ret.  Dan chung trong vung on doi thay nang, mua, cay dam choi nay loc, la vang roi la ta vao mua thu va tuyet trang vao mua dong.  Do la khi hau trung gian giua khi hau bang gia cua vung han doi va khi hau buc nhiet va am uot cua mien nhiet doi.

          Khi hau nhiet doi nong va am.  Vung nhiet doi co nhieu song ngoi, kinh rach, rung nhiet doi voi nhieu tung cay va day leo chan chit.  Trong vung nhiet doi co nhieu con trung nhu ruoi, muoi...va ran, rit co noc doc.

          Khi hau xich doi nong va mua nhieu nen vung xich doi co nhieu rung, song suoi da thu va con trung doc nhu vung nhiet doi. 

          Khi hau sa mac nong buc va kho khan.  Cay coi ngheo nan.  Do la noi sinh song cua nhung loai cay gai va co nhua deo co huong thom.

          Khi hau dai duong la khi hau trung gian giua khi hau on doi va nhiet doi.  Do la khi hau duoc tim thay trong vung Dia Trung Hai, California, Florida, cac hai dao Thai Binh Duong, Caribbean v.v..  Vung Dia Trung Hai la dia ban cua cua cam quit, chanh, buoi, nho, o- liu, hanh nhan, la cai noi cua van minh Ai Cap, Hy Lap, La Ma va van hoa Do Thai Giao, Thien Chua Giao va Hoi Giao.

          Mua, nang, tuyet, may, gio, giong bao, la vang la de tai cua thi van, am nhac va hoi hoa.  Khi hau anh huong den tanh tinh va sinh hoat cua tap the cu dan song trong vung. 

          Nguoi o vung khi hau lanh co da trang va sang. 

          Nguoi o vung khi hau nong co mau da den hay sam nang.   

          Dan o vung khi hau lanh khong nong nay nhu dan o vung khi hau nong.  Ho thich hoi hop va song gan nhau de duoc am ap. 

          Trai lai dan o xu nong cang tu hop gan nhau cang nuc noi.  Ho thich xa nhau de duoc thoang mat.  Nha cua cat roi rac va xa nhau.  Tinh than hop quan khong cao bang cu dan o vung khi hau lanh.

          Doi song cua cu dan vung khi hau lanh kho khan hon doi song cua cu dan vung khi hau nong.  Cu dan vung khi hau lanh phai dong nao de duoc no com am ao.  Cach an, cach mac cua ho khong don gian nhu cu dan  vung khi hau nong.  O vung khi hau nong cu dan mac ao quan ngan hay de minh tran.  Nguoi An Do va A Rap phai mac nhieu lop vai de bao ve than the khoi bi nhiet cua anh sang mat troi thieu dot nhung quan ao cua ho khong may theo mot kieu mau duoc thiet ke ro ret.  Cu dan vung khi hau lanh phai mac quan ao vua am vua dep.  Au phuc som chinh phuc the gioi ve ve tham my lan tien nghi cua no.  Nuoc Anh khong trong bong vai lai tro thanh nuoc co ky nghe det vai noi tieng vao the ky XIX va dau the ky XX.  Anh khong trong thuoc la nhung la nuoc noi tieng san xuat thuoc dieu ngon tren the gioi nhu thuoc Craven A , State Express 555 v.v.  Cac nuoc Au My khong trong cay cao su nhung la nhung nuoc noi tieng ve ky nghe san xuat vo ruot xe hoi va cac vat dung lam bang cao su.  Do la thanh qua cua su dong nao cua cu dan vung khi hau on doi. 

          Su khac nghiet cua khi hau lanh lam cho con nguoi lam viec nhieu ma khong cam thay met nhu cu dan song trong vung khi hau xich nhiet doi.  Ho dong nao  rat nhieu trong cuoc dau tranh sinh ton. 

          De co mot o banh mi de an ho phai nghi den viec lam ra men, xay bot, u bot mi, xay lo nuong trong khi cu dan vung khi hau xich nhiet doi hay sa mac an com hay an bap, khoai chi mat mot tieng dong ho la co noi com hay noi bap, noi khoai chin.  Lo nau chi la ba vien gach hay ba hon da.  Chat dot la la kho hay nhung nhanh cay kho ben bo rao.

          De luu giu thuc an khong bi hu thoi cu dan vung khi hau on doi sang che ra tu lanh.  Cu dan vung khi hau nhiet doi hay xich doi luu giu thuc an bang cach phoi kho hay muoi man.  Ca uop muoi phoi kho goi la kho.  Ca uop muoi that man va bo vao lu hu goi la mam.

          Cu dan vung xich nhiet doi de buon ngu lai con bi ruoi tse tse chich nen sinh ra binh buon ngu te hai.  Ruoi tse tse co nhieu o Phi Chau xich doi mang ten khoa hoc Glossina morsitans thuoc gia dinh Glossinidae.  Ruoi chich vao nguoi va truyen vao mau trung Trypanosoma cruzi  gay ra binh buon ngu.  Tu y hoc cua binh nay la trypanosomiasis (binh buon ngu- sleeping sickness-  do trung trypanosoma gay ra).  Binh buon ngu co the chua neu phat hien kip thoi.  Nhung neu trung trypanosoma vao oc thi nguoi binh khong the song duoc. 

          Vung nhiet doi va xich doi con co nhieu con trung gay ra binh nhu muoi anopheles cai chich va truyen vao mau trung Plasmodium falciparum gay ra binh sot ret, binh suong gan co truong (cirrhosis).  Nam 2010 co 600,000 nguoi chet ve binh sot ret (90% la nguoi Phi Chau) trong so 290 trieu nhan loai bi binh nay.  Ngoai con muoi anopheles, con oc sen mien xich nhiet doi cung mang binh sot Katayama hay sot oc sen (snail fever) tuc binh Schistosomiasis do trung Schistosoma hematobium do oc sen mang den.  Binh gay sung gan va la lach  de dan den tu vong.  Loai oc sen thuong lai vang cac lu nuoc ngot dat truoc nha cua nguoi Viet Nam o nong thon.  Qua kinh nghiem dan gian nhieu Viet Nam cung biet den loai oc sen  mang lai loai binh hiem ngheo nay.  Ruoi nhan cung co vai tro tich cuc trong viec gay ra binh dich ta vao mua ha khi den mua trai cay nhiet doi. 

          Co 88 quoc gia nhiet doi va xich doi A-Phi- Nam My bi sot Dum Dum hay binh Kala- azar do mot loai mong cai den (loai ruoi to- horse fly) thuoc gia dinh Tanadae chich, hut mau va truyen trung Leishmania vao noi tang gay ghe lo ngoai da, mat hong huyet cau, sung gan va sung la lach.  Co 200 trieu nhan loai bi nhiem loai sot doc hai nay va hang nam so nguoi chet vi sot Dum Dum- leishmaniasis-  tren the gioi xe dich tu 20,000 den 50,000 nguoi.

          Xem nhu the du thay nang suat lao dong cua cu dan vung khi hau nhiet doi, xich doi hay sa mac khong the so sanh voi nang suat lao dong cua cu dan vung khi hau on doi lanh duoc.

          Luot nhin tong quat chung ta thay cac quoc gia tien bo deu nam trong vung khi hau on doi. 

          O A Chau co 04 quoc gia hoang chung:  Trung Hoa, Nhat Ban, Trieu Tien va Viet Nam.  Trong bon quoc gia nay chi co Viet Nam nam trong vung khi hau nhiet doi.      Bon quoc gia hoang chung Dong A deu an com nhung Trung Hoa, Nhat Ban va Trieu Tien co kinh nghiem ve viec dung lua mi, bot mi va cac loai thao moc mien on doi trong khi Viet Nam chi biet bot mi, nho, pomme (apple), cai xa lach...ke tu khi dat nuoc dat duoi su do ho cua nguoi Phap vao hau ban the ky XIX. 

          Ve the luc,  su hoi nhap vao trao luu tien bo cua nhan loai ve phuong dien kinh te, chanh tri, xa hoi va khoa hoc ky thuat, Viet Nam deu thua kem xa ba quoc gia hoang chung kia.  Nhat Ban, Dai Han, Trung Hoa tuan tu to chuc The Van Hoi vao nam 1964, 1988 va 2008 va da duoc nhieu me dai The Van Hoi giua luc Viet Nam khong duoc huy chuong nao du chi la huy chuong dong khiem ton ke tu khi tham du The Van Hoi.  Hien nay Trung Hoa luc dia la cuong quoc kinh te thu nhi tren the gioi; Nhat Ban: thu ba va Dai Han: thu 11.  Ca ba nuoc Trung Hoa, Nhat Ban va Dai Han deu la nhung nuoc nam trong vung khi hau on doi. 

          Singapore la mot dao quoc nam gan duong xich dao nhung nuoc nay co mot nen kinh te phon thinh; doi song dan chung rat cao khong thua gi cac quoc gia tien tien trong vung khi hau on doi.  Vi sao?

          Vi Singapore la mot quoc gia tan lap chao doi nam 1965.  Noi mot cach don gian va de hieu may cai ao moi tu mot tam vai moi de hon la sua cai ao cu thanh cai ao dep va hop thoi trang.  Lee Kuan Yew (Ly Quan Dieu), nguoi lap quoc Singapore, hoc o Anh va ap dung kinh nghiem phat trien quoc gia cua Anh, nuoc tung do ho Ma Lai trong do co thanh pho Singapore. 

          Singapore rong 718 km2 voi loi 6 trieu dan la noi dung dau tren gioi  ve viec thu hut 189 quoc gia dau tu kinh doanh.  Trung Hoa luc dia dung hang 50 trong viec thu hut  cac nuoc ngoai dau tu. 

          Singapore chu trong den giao duc voi khau hieu Day It Hoc Nhieu.  Ngan sach giao duc len den gan 12 ty My Kim.  Cac dai hoc Singapore deu co tam voc quoc te.  Tieng Anh la ngon ngu duoc day trong truong hoc Singapore tu tieu hoc den dai hoc.  Su manh dan dung tieng Anh lam ngon ngu chanh trong giao duc giup cho Singapore cap nhat voi da tien bo khoa hoc, ky thuat va kinh te tai chanh cua Anh va Hoa Ky dong thoi lien lac va phat huy vai tro cua Singapore doi voi voi cac quoc gia trong vung Dong Nam A duoc de dang hon. 

          Singapore nam gan duong xich dao nhung dieu kien lam viec va hoc hanh cua nguoi Singapore giong nhu cu dan o vung khi hau on doi vay.  Cho den nay xa hoi Singapore van con la mot xa hoi on dinh va lanh manh.  Luong bong cac vien chuc cao cap trong chanh phu rat cao.  Toi tham nhung bi trung phat gat gao

BAN TIN

THAN HUU

CHU TRUONG:  PHAM DINH LAN

SO 68- 2014- 2015

THAN CHUC

TOAN THE THAN HUU:

MOT MUA GIANG SINH VUI VE

&

TAN NIEN AT MUI VAN PHUC LAM MON

T.M. BAN TIN THAN HUU

PHAM DINH LAN

TIN TUC

*   Thay thuoc Nguyen Duc Phan cho biet Nguyen Huu Nam, ky su ky nghe duong dao tao o Taiwan (Dai Loan) mat tin tuc khi dat chan tren dat Chua Thap vao thap nien 1980.  Phan cung cho biet Pham Doan Trang cung hoc voi Nam o Taiwan hien nay song o Ba Diem va co cong ty an uong o gan truong cu.  Duoc tin Nam gap chuyen khong may Nguyen Van Quang sang tac mot bai tho lam ly thong thiet khoc nguoi ban xau so di tim su SONG lai gap cai CHET.  Ngoai bien khoi cac em Khuc Ngoc Bao, Vu Sang cung gap canh nguoi di khong bao gio den.  Vu Sang la em cua linh muc Vu Dao hien lam cong tac muc vu o mot tieu bang mien Nam Hoa Ky sau mot thoi gian dai phuc vu trong trai ty nan Bataan roi giao khu Manila, Phi Luat Tan.  Truoc nam 1975 linh muc Vu Dao la giao su Van cua truong Ly Thuong Kiet.  Cac em Huynh Van Hoa, Hoang Ngoc Mon, Pham Thai Hoa, Trinh Thi Nguyet (em cua tien si Trinh Van Than, cuu LTK), Le Thi Thanh Lan (Ngoc Lan), Nguyen T. My Tien...co le co hoc voi thay Vu Dao.

*  NDPhan co goi anh chup co cac dai phu Lich (Khuong), Tri (Vu), chuyen vien computer Vuong (Hoang) vieng tham Oregon.  Anh chup mien nui vao mua thu cay thay mau la rat dep.  Vu Huu Tri la em cua Vu Thi Lien.  Toi co gap lai Tri nam 1998 o CA.  Bay gio thay trong anh lai nhin khong ra neu khong co su ghi chu cua Phan.  Thay thuoc Phan rat ti mi trong may chuyen nay.  Duc tinh cua Phan da duoc thay ngay khi con tren ghe nha truong.  Luc ay trong truong chi co Nguyen Duc Phan o Go Vap va Nguyen Van Thanh o Phu Hoa Dong dung xe Lambretta 50cc di hoc ma thoi.  Cac em khac di xe Honda, xe dap hay ngoi xe do, xe Lambretta ba banh de den truong.  So sau nay co Nguyen Thi Thanh (khi thi Thanh; khi thi Thanh Duong ; co khi la Thanh Dao), Ho Huu Duc (Duc di hoc tre vi cai Mobylette xap xe hay nam duong.  Duc bay gio la mot ‘dai gia’ o thu do Washington DC), Quach Hoang Loan, Tran Thi Le Minh (?)... nen de bi  tre hoc vi xe phai chay vong cho khong duoc chay ngang qua trung tam Quang Trung.  Do la mot phan nho hinh anh cua nguoi hoc sinh o mot truong khiem ton trong tinh Gia Dinh cach Sai Gon 12 km (7.5 miles) tren nua the ky truoc.

*  Khi Ban Tin de cap ve Tuoi Tho va buc tranh Tam Da thi gia dinh LTK co tin vui tu Duong Van Anh va Phung Thi Thanh.  Nam nay Anh va Thanh co them 02 chau noi va 01 chau ngoai nang tong so chau noi va ngoai la 20 nguoi chua ke chau co.  Dai gia dinh Anh- Thanh song rai rac o Nebraska, Maryland, Florida, Arizona.  Neu toi viet sai hay sot hai em phai sua day.  Toi chi la phong vien toa Thien o nha cho khong di dau ca nen su sai sot kho tranh duoc!!  Neu dung 50% va sai 50% thi ke nhu khong co noi gi ca!

*  Ve cac cau hoi va thac mac trong Ban Tin Than Huu 67 toi chi nhan duoc 02 ket qua sau day:

1.  ve viec giu trai hong:  Chi Tran Kiem Lien Nhu thay than mau cua chi giu kem voi trai apple thi hong mau chin.  Kinh nghiem nay khong ap dung cho hong gion.  Nguyen Van Muot cung co kinh nghiem nhu vay.  Toi co lam nhu vay nhung hong cung khong chin nhanh nhu Muot ta.  Chi Dang Ngoc Le Khanh an hong chin khi con o Viet Nam cung nhu luc song o Hoa Ky nen khong co kinh nghiem giu trai hong.  Chi chi thay than mau chi giu trai cay bang cach bo trai cay vao lu, hu day nap kin voi vai cay nhang dot san.  Chi Tran Thi Song Thu ben kia bo Thai Binh Duong cho biet chi mua va an hong chin nen khong biet giu trai hong.  Toi bong nho lai, ngay con o Viet Nam, Nam Bo khong co vuon hong nen kinh nghiem giu trai hong cua nguoi mien Nam chac chan ngheo nan lam.

2.  Theo Nguyen Duc Phan chan may bi cao khong moc lai duoc.  Hen chi que noi toi co mot nguoi co cap chan may xam mau xanh.  Nguyen Van Muot thac mac ve chu MI va MAY.  Bach mi: chan may trang (white eyebrows).  Long mi: eyelashes.  Ba thay thuoc Uc Dai Loi Lam Thi Phuong co can ban chu Han rat vung giai thich: theo chu Han MI la long may.  Con TIEP la long mi (long nheo).  Lam luc phai dung chu Han va  ngoai ngu nhu Anh hay Phap de giai thich va lam sang to cac tu ngu thuong dung nhu truong hop vua noi.  Cam on Lam Thi Phuong.

*  Cam on:

-  Nguyen Van Quang goi Ao Lua Vang do LTK Ngo Dao Thuy trinh bay.  Ngo Dao Thuy ngam tho va co giong hat trong treo noi tieng trong cong dong Viet Nam o Uc.  Nhac si Le Hoang Long tuc Hoang Duc Luan co cac mon sinh noi tieng nhu Ngoc Lan (da mat), Diem Chi (da roi san khau), nhac si va thi si Nghieu Minh, Pham Van Lam (Lu Phuong).  Nghieu Minh va Lu Phuong van con nhieu cam hung trong viec sang tac tho va nhac.  Neu cac em ve Viet Nam va gap anh Le Hoang Long cho toi goi loi tham.  Anh Long thuong goi toi la Pham Tien Sinh.  Anh hay cuoi am len moi khi toi noi dung tam trang cua anh.  Do la ly do tai sao anh goi toi nhu the.  Nam 2002 toi co dip len Washington DC va gap O. Nguyen Hung Cuong.  Ong Cuong co de cap den anh Le Hoang Long.  Ong Cuong va anh Long biet nhau vi ca hai la nhac si vi cam o Ha Noi truoc kia.

-  Thay thuoc Pham Ngoc Lan bay gio la mot nhac si Tay Ban Cam va nha sang tac nhac khong chuyen nghiep nhung nhung ban nhac cua anh sang tac rat doc dao.  Xuat than la mot duoc si co cu nhan khoa hoc va tung la giang nghiem vien Dai Hoc Duoc Khoa, anh Pham Ngoc Lan tro thanh chuyen vien Informatique khi sang Phap.  Ve huu, anh choi nhac va sang tac nhac nhu la mot thu vui va mot su dong gop cho sinh hoat van hoa va van nghe ngoai Viet Nam.  Bai Nguoi Ca Tho la mot trong nhung ban nhac do anh sang tac va duoc toi toi yeu thich.

-  Mu Xanh Pham Van Tien da goi tang tac pham Mot Thoi Linh Tran voi canh vinh nhuc va dua gion voi Tu Than cua thoi con mac chien y va thoi gia tu tu vo khi.

-  Nha nong hoc Phan Kim Ngoc da binh phuc va goi cho toi mon an que huong do chinh em lam.  Rat dac sac.  Da duoc tho cua thay thuoc Phan Quang Vinh.  Ngoc luon luon cap nhat tin tuc cua cac than huu gan xa.  Qua Ngoc toi biet Pham Thi Phuong di New Jersey tham con.  Co chau?  New Jersey la noi Phuong sinh song gan 40 nam truoc khi ve San Jose.  Ba thay computer bay gio dung thi gio ranh roi trong luc huu tri de lam cong tac tu thien cho nha tho.  Co giao Ngoc fwd cay Blushwood ma toi dat ten la Hong Moc Tri Ung Thu, mot cay kha la o Queensland, nay duoc biet nho cac nha khoa hoc Uc phat hien hoat chat lay tu hot cua trai hong moc  tri u buou cho 300 con thu (meo, cho, ngua va dong vat co vu khac) rat cong hieu trong thoi gian ngan.  Ten khoa hoc cua cay Blushwood la Hylandia dockrillii thuoc gia dinh Euphorbiaceae.  Gia dinh Euphorbiaceae thuong co doc chat nhung huu ich cho viec chua tri nan chung.  Cho den bay gio viec nghien cuu ve cay Blushwood (hong moc) chua duoc day du.  Ba thay thuoc Lam Thi Phuong va thi si Nguyen Van Quang o Uc co tai lieu, bai viet gi ve van de nay xin goi cho toi.  Toi muon biet do dau cac nha khoa hoc tim ra hoat chat goi la EBC- 46 trong hot trai hong moc (goi nhu vay vi go mau do) chich vao buou suc vat va lam tan buou nhanh chong.  Kinh nghiem cua nguoi ban xu (indigenous)? Tinh co?  Su kham pha nay rat ly thu mac du chua duoc ap dung vao nguoi.

NHUNG CHUYEN NGHE, THAY DA QUA

Khong Truc Tiep

          Vao mot buoi trua he nong nuc dan chung tuu tap dong dao o mot toa nha rong lon cach thanh pho Sai Gon 6 km de xin giay to.  Nhung nguoi cho doi gom co dan ong, dan ba va thanh nien o vao cac hang tuoi khac nhau.  Mot nu nhan vien chanh quyen dia phuong mang thai trong nang nhoc va met moi.  Net mat cua co thieu net vui tuoi cua nguoi vi dan ma phuc vu.  Co cam mot xap giay day com cua nhung nguoi dang ngoi doi cho ket qua.  Nhung nguoi sap hang dung doi theo thu tu nguoi den truoc dung truoc va nguoi den sau dung sau.

          Cu nam, muoi phut co nu nhan vien moi cat tieng hoi mot nguoi.  Nguoi ay noi ten minh va co nhan vien chanh quyen tim kiem ten nguoi do trong xap giay day com va sap xep lon xon cho khong theo thu tu mau tu chi ca.  Khi tim duoc ten nguoi da goi co dua cho nguoi ay giay to de qua phong khac lam tiep thu tuc.  Den phien mot ba lao, co nhan vien lon tieng hoi:

-  Ba ten gi?

-  Toi o Thi Nghe.  Ba lao noi nho nho trong cuong hong.

Co nhan vien lat tung to trong xap giay ma co cam nhu mot hoc sinh cam cuon tu dien nho nhung phai di tim mot tu qua uyen bac.  Co mat 15 phut cho truong hop ba lao nhung cung khong co ket qua.  Cuoi cung co noi lon:

-  Trong xap giay nay khong co ai ten Thi Nghe het!

-  Da, toi ten Nguyen Thi Nho.  Toi o Thi Nghe.  Ba lao noi.

-  Nguyen Thi Nho thi noi NGuyen Thi Nho.  Sao lai noi Thi Nghe.  Co nhan vien noi voi tat ca su cau nhau va buc doc cua minh.

          Du vay co cung bat dau tim ten ba Nguyen Thi Nho.  Muoi lam phut troi qua co van khong thay ten ba Nho.  Co quat len mot cach han hoc:

-  Khong co ai ten Nguyen Thi Nho trong xap giay nay ca.

          Ba lao noi nho nho:

-  Khi sinh toi ra toi can nang mot ki-lo ruoi nen me toi goi toi la Nho.  Cha toi goc o Nam Dinh goi toi la Be.  Toi khong nho ro luc nao toi ten Nho va luc nao toi la Be.  Co tim Nguyen Thi Be xem sao.

          Co nu nhan vien lac dau lia lia vua chat luoi ngao ngan.

          Truong hop vua ke la mot chuyen that.  Ai lam kho ai trong chuyen nay?

****

          Do la chuyen that da xay ra trong thoi ky doc lap.  Bay gio toi xin nhac qua mot chuyen ke noi len uy quyen cua mot con no.

          Co mot anh nong dan ngheo lam lung nhieu ma khong du an nen phai vay muon khap noi de song qua ngay.  Ngay nao nha anh cung day nguoi den doi no.  Nha ngheo nen khong co du ghe ngoi.  Da so chu no phai ngoi ngoai san  duoi mot goc cay de che nang.  Con no quen voi canh on ao va tieng chui rua cua cac chu no.  Tu nhien long nhan dao song day trong tim anh khi thay mot ba lao ngoi ngoai nang vi cac cho ngoi tot trong nha va noi co bong mat da co nguoi khac chiem truoc roi.  Anh ra noi nho vao tai ba lao chu no:

-  Mai ba den som nhe!

          Ba lao mung khap khoi ra ve long dinh ninh anh nong dan se tra tien cho ba.  Ba mung tham vi cuoi cung con nguoi cung co ban thien.  Ban thien song lai trong tam nguoi con no truoc mot nguoi cao nien nhu ba. 

          Sang som ba khan goi den nha con no.  Ba ngoi tren mot cai bang cay lam bang tre.  Con no khong co ve gi niem no doi voi ba.  Mat troi len cao.  Chu no lan luot keo den dong dao nhu moi khi.  Nguoi thi ngoi tren bang cay.  Nguoi thi ngoi duoi dat.  Nhieu nguoi ngoi ngoai troi nang choi chan.  Cho lau qua ba lao hoi:

-  Toi den ngoi day tu sang som theo loi anh dan hom qua.  Sao anh chua tra tien cho toi?

-  Hom qua toi thay ba ngoi ngoai nang toi nghiep nen dan ba hom nay den som de co cho ngoi trong nha mat me hon.  Ba thay khong may nguoi kia dang ngoi ngoai nang kia.  Ba duoc ngoi trong mat.  Toi dau co noi tra tien cho ba dau?

****

          Chung ta co hai cau chuyen:  mot chuyen that va mot chuyen vui.  Hai chuyen deu co mot diem chung: khong truc tiep nen gay hieu lam va mat thi gio.  Mot nguoi duoc hoi ten lai tra loi cho o roi nho mo ho ve ten Nho va ten Be cua minh.  Mot nguoi la con no gay cho chu no mung hut vi tuong anh la nguoi nhan nghia kinh trong nguoi gia.  Ba lao chu no vi loi loc da voi gan cai ‘ban thien’ cua loai nguoi cho ke chai ly truoc loi chui rua cua chu no.  Ai la nguoi thang cuoc trong hai cau chuyen te nhat nay?

CHUYEN TRONG LANG

          Nguoi Tay Phuong nhan xet: he co hai nguoi Do Thai thi co mot cuoc tranh luan.  Tranh luan tro thanh mon the thao doi voi ho.  Toi khong dam khang dinh nhan xet nay dung hay sai vi chua hoc bai dan toc hoc nao trong doi.  Doi khi toi trom nghi nguoi ta co ac cam voi nguoi Do Thai nen noi nhu vay cho dan toc nao khong hay tranh luan.  Trong xa hoi loai nguoi co hai nguoi la da co cai va nhau.  Do la su cai va cua vo chong.  Khi quyen loi va cham thi co tranh chap, cai va, chui boi va thua kien.  Nguoi Viet Nam ha khong hay thua kien?  Nhung chu thay kien, thay cai danh cho luat su hay nhung cau:

Nhat ho hon

Nhi dien tho.

cho thay hai chu de thuong xuyen cua nhung vu kien trong xa hoi la ho hon va dien tho.

Nhung nguoi ta co khuynh huong gan moi cai xau cho nguoi Do Thai.  Nao la nguoi Do Thai giet Chua.  Nao la nguoi Do Thai qua nang ve tien bac, loi loc.  Nao la nguoi Do Thai song biet lap va tu hao voi dong giong, ngon ngu va ton giao cua minh den noi co giao duong Do Thai Giao rieng va co nghia dia rieng de chon nguoi Do Thai khi chet v.v.  Khap Au Chau dau dau cung co phong trao bai Do Thai tu thoi Trung Co den the ky XX.  Nhung nhan xet khong may tot dep ve nguoi Do Thai lam cho nguoi ta co cam tuong nhan loai khong tham tien, khong bat cong va khong ky thi giai cap, chung toc v.v.  Nhan loai song theo tinh than ‘tu hai giai huynh de’ (?).

          Toi chua co cai nhin rong lon nhu the ma chi thay vai chuyen trong lang mac truoc va trong thoi ky chien tranh.  Cai lon va chui lon la chuyen xay ra thuong nhat o cac noi dong nguoi o nuoc ta nhu cho bua, ben xe, rap hat, san banh, le hoi, dam cung dinh, dam gio trong gia toc, dam tang, dam cuoi v.v.  Cho den buoi hoang hon cua cuoc doi toi van chua hieu tai sao nguoi ta noi danh lon, cai lon va chui lon.  Ro rang hai nguoi buc tuc nhau va giai quyet nhau bang khau chien hay bang ‘thuong cang tay ha cang chan’.  Vay tai sao noi la lon?  Nguoi cai va nguoi chui nhau deu huu hinh tai sao noi la cai lon? chui lon?  Hay la cai nhau mai den lon de va lon nguoi thay vi cai chuyen A lai noi sang chuyen B va thay vi chui nguoi truoc mat lai chui den cha ong va to tien cua anh ta?  Co le lon la nhu vay chang?  Chuyen nay phai nho cac nha ngon ngu hoc giai thich gium moi duoc sang to.

          De tai de cai nhau va chui nhau rat da dang.  Sang som ra cho mua mo hang ma tra gia cung bi chui; hoi ma khong mua cung bi chui.  Mua hang hu thoi ma dem tra cung bi chui.  Tran giac mieng bat dau.  Ngay le cung dinh ma chia thit khong deu cung bi trach moc chui boi vi:

Mot mieng thit lang bang mot sang thit cho.

          Noi truyen Tau khong dung ten nhan vat  va su kien la de tai tranh cai day tinh bac hoc cua dan trong lang.  Ten Trieu Khuong Dan, Tiet Nhon Qui, Vo Van Thanh Do khong phai am ngan gon la Trieu Dan, Tiet Qui, Vo Do ma cung khong phat am ro rang la Trieu Khuong Dan, Tiet Nhon Qui hay Vo Van Thanh Do ma la Trieu...uong Dan, Tiet ...On Qui, Vo Van...anh Do!  Hen gi ngay xua nuoc ta co cau:

Phep vua thua le lang.

Da co le phat am la nhu tren roi thi cac cach phat am con lai deu sai het cho du cac nha ngu hoc noi  the nao cung mac! 

          Dan nong thon thoi tien chien rat sang tao va co tinh than bao ton co tuc que huong va loi giao huan cua Khong- Manh chat che.  Thay chiec xe khong co ngua hay trau bo keo ma chay rat nhanh, lau lau phai ngung de do nuoc, khoi boc len nghi ngut nen goi la xe hoi vi cho rang no chay bang hoi (?).  Sau nghe nguoi Phap goi la automobile nen goi la xe o-to.  Chiec xe Motobecane co hai banh va chay bang may khong biet goi la gi nen dat ten no la xe ‘binh bich’ dua theo tieng no ‘binh bich’ cua no.  Sau lay hai am dau cua hieu Motobecane de dat ten no la xe mo-to.  Goi la xe hu lo vi phong theo cach goi Rouleau cua Phap.  Truoc khi goi la xe hu lo, nguoi ta goi no theo cong dung can dau hac ngoai duong tuc la xe ong can.

          Dan trong lang nghiem khac voi nhung phu nu co chong ngoai quoc nhat la co chong Tay (Phap).  Phu nu uon toc quan bi xem la nguoi lang lo mat net.  Phu nu mac ao tay phung bi xem la thieu net na cua nguoi phu nu Dong Phuong.  Nu phai di hoc khong duoc khuyen khich vi so biet chu ho doc tieu thuyet lang man, tru tinh va viet tho cho tinh nhan!! 

          Tuy de cao long yeu nuoc nhieu nguoi dan lang co hoc van hoa Phap tu ‘Phap hoa’ minh qua cach an mac, hot toc ngan, ca nhac Tay nhu La Marseillaise, voi diep khuc:

Aux armes, citoyens

Formez vos bataillons!

Marchons, marchons!

Qu’un sang impur

Abreuve nos sillons

hay Joli Tambour voi:

Trois jeunes tambours s’en revenaient de guerre

Trois jeunes tambours s’en revenaient de guerre

Et ri et ran rapataplan

S’en revenaient de guerre

Joli tambour donne- moi donc ta rose

Fille du roi, donnez- moi votre coeur.

Joli tambour, demand’- le a mon pere

Sire le roi, donnez- moi votre fille.

 hay J’ai deux Amours voi:

J’ai deux amours

Mon pays et Paris

Par eux toujours

Mon coeur est ravi 

Nhung ten Minh, Ve, Lit, Det, Xang, Rang, Rac, Ri, Be, Banh Ti, Net, Na...thoat moi nghe tuong la ten Viet co ngo dau do la ten Tay (Phap) Viet hoa tu Emile, Pierre, Alice, Juliette, Vincent, Jean, Jacques, Henri, Robert, Petit, Ernest, Bernard v.v. 

          Que ngoai toi la buc tuong thanh bang thep ngan chan su tham nhap cua chu quoc ngu lan tieng Phap.  Da so dan lang deu khong biet chu ke ca chu Nho.  Tu ngu dan lang dung rat ngheo.  Tru so hanh chanh xa xay bang gach va co hinh vuong nen goi la nha vuong.  Thinh thoang dan lang den hoi hop nen goi la nha hoi.  Truong hoc chi co hai lop nhung khong du hoc tro phai dong cua vi tre em phai o nha de phu cha me trong viec dong ang.  Dua thi giu em.  Dua thi chan trau hay bo.  Dua phai cat co cho bo hay trau an.  Dua lon co suc khoe phu cha me trong viec trong tia va cay bua.  100% tre nit trong lang vao thap nien 1940 khong co khai sinh.  Khai niem ve hon thu va khai sinh van con xa la doi voi dan trong lang.  Nhung khong vi the ma dan trong lang khong ban chuyen quoc su.  Dan lang cap nhat tin tuc chien su trong va ngoai nuoc.  Nao la mot chiec may bay hai minh cua Hoa Ky bi Nhat ban rot.  Phi cong nhay du xuong mot dam mia trong xa Thanh Loc, Gia Dinh.  Nao la Sai Gon bi nem bom.  Nao la vien ‘thong soai’ (y muon noi  toan quyen Decoux) Phap bi Nhat bat quan thuc o Loc Ninh.  Khi Hoa Ky tha bom nguyen tu xuong Hiroshima va Nagasaki thi cac vi cao nien trong lang ngoi tren ban nhau noi ve bom ‘lien tu’.  Cac cu khong biet chu, khong he doc bao lan nao nhung van biet bom ‘lien tu’ doc hai vo cung.  Bom no lam cho nguoi Nhat chet vo so.  Bom ‘lien tu’ tro thanh de tai nong bong cua cac vi cao nien o que ngoai toi.  Nguoi ta di tu su giai thich su doc hai cua bom ‘lien tu’ den cai nhau lon tieng ve su hieu biet cua minh ve loai vo khi ghe gom nay voi suc cong pha khung khiep hon cai lay no ma Than Kim Qui cho vua An Duong Vuong de ve quoc truoc am muu thon tinh xu Au Lac cua Chao To (Trieu Da).  Nguoi thi cho rang bom ‘lien tu’ giet chet nguoi hang loat vi mui thoi cua no.  Nguoi thi cho rang su doc hai cua bom ‘lien tu’ do suc nong cua no ma ra.  Cuoc ban cai tro nen soi noi vi khong ai chiu thua ai.  Nhung nguoi khong co y kien chia ra lam bon thanh phan:

a.  thanh phan thu nhat chap nhan bom ‘lien tu’ giet chet nhieu nguoi vi mui thoi cua no

b.  thanh phan thu hai chap nhan gia thuyet bom ‘lien tu’ gay tu vong cho nhieu nguoi vi nhiet.

c.  thanh phan thu ba thay lap luan nao cung co ly

d.  thanh phan thu tu thuoc phai hoai nghi.  Ho khong tin chi vi mui thoi ma co hang tram ngan nguoi chet o Hiroshima.  Ho cung khong tin nhiet cua trai bom co the tich bang 10 cai mai vu (lu to co 04 tai) co du suc nong kha di giet chet hang tram ngan nguoi.  Mot nguoi trong nhom nay noi: “Hay nau nuoc soi do vao mot cai thung to bang 10 cai mai vu roi cho may bay cho lieng xuong dat xem co may nguoi chet?  Se co nguoi chet, nguoi bi phong nhung chang co bao nhieu nguoi chet.  Vay bom ‘lien tu’ giet chet nhieu nguoi co phai vi suc nong cua no hay khong?  Toi khong tin.”  Nhung nguoi khong co y kien khong biet phai lam gi hon la noi theo nhung nguoi cao nien va giau co hay nhung nguoi bao phoi binh vuc lap truong cua minh bang suc manh cua loi noi bao.

          Xem nhu the dan ta cung thich tranh cai co thua kem dan toc nao tren the gioi dau. 

          Toi khong biet so thong ke that nghiep cua nong dan nhu the nao chi biet rang nong dan o que ngoai toi song nhan nha lam.  Suot de nhi the chien khong mot nguoi dan o que ngoai va que noi toi chet vi chien tranh.  O que ngoai va que noi co vai nguoi bi binh thung, tay chan, mat sung phu, da vang- xanh met nhung khong chet.  Luong thuc va thuoc men rat thieu thon nhung thuc an nhu co san trong thien nhien: cu nang, cu nho (mot loai cu dai nhi khoai mi <san> ruot trang nhu tuyet an do khat nuoc) o trong rung.  Nam moi, mang tre o cac bo rao.  Khoai lang, khoai mi <san>, dau phong, dau xanh, dau den, lua gao van duoc san xuat day du.  Cac thuc an lam tu khoai mi duoc giu lau ngay duoi hinh thuc bot khoai, banh trang bot khoai, banh ech khoai mi phoi kho.  Nang duoc u ca thang dem ra chien voi nep an voi dau phong gia nhuyen tron duong voi chut muoi tro thanh thuc an hiem qui.  Banh to duoc do thanh banh tron, day duong kinh 40-50cm duoc dem phoi kho de danh an khi doi bang cach lat tung mieng nho chien voi dau phong hay mo heo.  Ran, ech nhai, cac ke , cac ke, cua dong, chim muong bi de doa hang ngay vi tinh trang thieu thit trong de nhi the chien.  Duong giao thong bi gian doan.  Viec chuyen cho luong thuc tu vung nay sang vung khac cuc ky kho khan.  Dan lang khong co nuoc mam, mot loai nuoc cham can thiet trong cac mon an cua nguoi Viet Nam.  Ba ngoai toi co sang kien dung cua dong nau nuoc mam.  Nho ba co nhieu sang kien nen toi song mot cuoc song an lanh va day du trong mot quoc gia trong canh hai chu mot to va mot co hai trong.

          Dieu lam cho toi ngac nhien khi hoi tuong lai que ngoai va que noi trong thoi ky the gioi trai qua cuoc chien tham khoc va Viet Nam trong canh mot to hai chu la an ninh xa hoi. O Bac Bo va vai noi o Bac Trung Bo bi nan doi nhung khong mot vu trom cuop nao xay ra  o que noi va que ngoai toi trong thoi gian noi tren.  O que noi toi nha cua khang trang va dep de hon nha cua o que ngoai noi con nhieu nha khong co cua.  Nha cua trung nong chi co rong.  Chi co nha cua vai phu nong moi co cua kin  dao.  The ma trong lang khong xay ra trom cuop.  Nguoi trong coi an ninh trong lang la ong huong quan duoc cap sung va dan nhung ong khong he su dung vi khong co gi de no sung.  Va chang neu ban thi phai bao cao len chanh tham bien nguoi Phap (tinh truong) bang mot to ‘lap bo’ (rapport: to trinh, phuc trinh) viet bang tieng Phap.  Chuyen viet ‘lap bo’ rac roi nhu vay khong phai la viec lam de dang doi voi ong huong quan. 

          Khong le thoi dat nuoc trai qua canh mot co hai trong la thoi Nghieu Thuan so voi thoi doc lap va hoa binh sao?  Toi van luon thac mac.